1, 2. (a) Ano nga kahimtang an gin-atubang ni Pablo? (b) Ano nga pakiana an nabangon may kalabotan ha pag-apela ni Pablo ha Cesar?

 HI Pablo gin-gagwardyahan la gihapon hin maopay ha Cesarea. Duha ka tuig antes hito han binalik hiya ha Judea, ha sulod la hin pipira ka adlaw an mga Judio nangalimbasog pagpatay ha iya ha diri maminos tulo ka beses. (Buh. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Tubtob hito nga panahon, waray maglampos an iya mga kaaway, pero diri hira naundang. Han nasantop ni Pablo nga bangin ibalik hiya ha kamot han iya mga kaaway, ginsidngan niya an Romano nga gobernador nga hi Festo: “Naapela ako ha Cesar!”—Buh. 25:11.

² Ginsuportaran ba ni Jehova an desisyon ni Pablo nga mag-apela ha emperador han Roma? An baton importante ha aton, nga nagpapamatuod hin bug-os mahitungod han Ginhadian han Dios hini nga panahon han kataposan. Kinahanglan naton mahibaroan kon dapat naton yana subaron an ehemplo ni Pablo “ha pagdepensa ngan ha legal nga pag-establisar han maopay nga sumat.”—Fil. 1:7.

3, 4. (a) Kay ano nga naghangyo an mga Judio nga dad-on hi Pablo ha Jerusalem, ngan paonan-o niya nalikyan an kamatayon? (b) Paonan-o ginbubuligan ni Jehova an iya mga surugoon ha moderno nga panahon, sugad han iya ginbuhat kan Pablo?

³ Tulo ka adlaw katapos lumingkod hi Festo sugad nga bag-o nga Romano nga gobernador han Judea, kinadto hiya ha Jerusalem. a Didto, ginpamatian niya an punoan nga mga saserdote ngan an nangunguna nga kalalakin-an han mga Judio han gin-akusaran nira hi Pablo hin seryoso nga mga krimen. Maaram hira nga an bag-o nga gobernador napipresyur nga matipigan an kamurayawan ha ira ngan ha ngatanan nga Judio. Salit naghangyo hira hin pabor kan Festo: Dad-on hi Pablo ha Jerusalem, ngan didto hiya bistahon. Pero may maraot nga plano ha luyo hini nga hangyo. Ito nga mga kaaway nagpaplano pagpatay kan  Pablo ha dalan nga tikang ha Cesarea tipakadto ha Jerusalem. Hi Festo waray umuyon ha ira ngan nagsiring: “Adton may awtoridad dida ha iyo . . . paupda ha akon ngadto [ha Cesarea] ngan akusaran hiya, kon may ginbuhat gud man nga sayop ito nga tawo.” (Buh. 25:5) Salit nalikyan na liwat ni Pablo an kamatayon.

⁴ Ha ngatanan nga kakurian nga gin-agian ni Pablo, ginparig-on hiya ni Jehova pinaagi han Ginoo nga hi Jesu-Kristo. Hinumdumi nga ha usa nga bisyon, ginsidngan ni Jesus an iya apostol: “Magmaisugon ka!” (Buh. 23:11) Yana, an mga surugoon han Dios naatubang liwat hin mga problema ngan mga tarhog. Diri kita ni Jehova ginpuprotektaran ha tagsa nga kakurian, pero gintatagan kita niya hin kinaadman ngan kusog basi makapailob. Makakalaom kita pirme ha “diri ordinaryo nga gahum” nga igintatagana han aton mahigugmaon nga Dios.—2 Cor. 4:7.

5. Ano an ginhimo ni Festo kan Pablo?

⁵ Paglabay hin pipira ka adlaw, hi Festo ‘liningkod ha lingkoran han paghukom’ ha Cesarea. b Ha iya atubangan natindog hi Pablo ngan an mga nag-aakusar kan Pablo. Sugad nga baton ha ira waray basihan nga mga akusasyon, hi Pablo nagsiring: “Waray ako nabuhat nga bisan ano nga sala kontra ha Balaud han mga Judio o kontra ha templo  o kontra han Cesar.” Ini nga apostol inosente ngan angay buhian. Ano an magigin desisyon ni Festo? Tungod kay karuyag niya nga mapalipay an mga Judio, ginpakianhan niya hi Pablo: “Karuyag mo ba sumagka ha Jerusalem ngan didto ka hukman ha akon atubangan may kalabotan hini nga mga butang?” (Buh. 25:6-9) Diri gud makatadunganon ito nga suhestyon! Kon ibabalik hi Pablo ha Jerusalem, an mga nag-aakusar ha iya an maghuhukom ha iya ngan sigurado nga papatayon hiya. Hini nga kahimtang, ginpili ni Festo nga panalipdan an iya katungdanan sugad nga gobernador imbes nga buhaton an tama. Puropariho liwat hito an ginbuhat han nahiuna nga gobernador, hi Ponsio Pilato, ha kaso han mas importante gud nga priso. (Juan 19:12-16) An mga huwes yana bangin maghimo liwat hin diri patas nga mga desisyon basi mapalipay an iba. Salit ha mga kaso nga nahidadabi an katawohan han Dios, diri kita angay mahipausa kon an mga korte naghihimo hin mga desisyon nga diri uyon ha mga ebidensya.

6, 7. Kay ano nga hi Pablo nag-apela ha Cesar, ngan ano nga ehemplo an iya iginpakita para ha tinuod nga mga Kristiano yana?

⁶ An hingyap ni Festo nga mapalipay an mga Judio mahimo magresulta ha kamatayon ni Pablo. Salit gin-gamit ni Pablo an usa niya nga katungod sugad nga tuminungnong han Roma. Ginsidngan niya hi Festo: “Natindog ako ha atubangan han lingkoran han paghukom han Cesar, diin ako angay hukman. Waray ako nabuhat nga sayop ha mga Judio, ngan maaram ka gud liwat hito. . . . Naapela ako ha Cesar!” Kon nahimo na an sugad nga pag-apela, kasagaran nga diri na ito puydi bawion. Ginklaro ini ni Festo han nagsiring hiya: “Naapela ka ha Cesar; makadto ka ha Cesar.” (Buh. 25:10-12) Pinaagi ha pag-apela ha mas hitaas nga awtoridad, hi Pablo nagpakita hin ehemplo para ha tinuod nga mga Kristiano yana. Kon an mga parakontra nangangalimbasog nga maghimo hin “samok ha ngaran han balaud,” ginpapahimulosan han mga Saksi ni Jehova an mga probisyon han balaud basi depensahan an maopay nga sumat. c—Sal. 94:20.

⁷ Salit katapos hin sobra duha ka tuig nga kapriso ni Pablo tungod han mga krimen nga waray niya buhata, gintagan hiya hin oportunidad nga ipresenta ha Roma an iya kaso. Pero antes hiya lumakat, may usa pa nga magmarando nga karuyag makigkita ha iya.

8, 9. Kay ano nga hi Hadi Agripa binisita ha Cesarea?

⁸ Pipira ka adlaw katapos mabatian ni Festo an pag-apela ni Pablo ha Cesar, hi Hadi Agripa ngan an iya bugto nga babaye nga hi Bernice ‘binisita  basi maghatag hin katalahoran’ ha bag-o nga gobernador. d Hito nga mga panahon, kustomre han mga opisyal nga himoon an sugad nga mga pagbisita ha bag-o pa la nga ginpili nga mga gobernador. Pinaagi ha pagpasidungog kan Festo kay napili hiya nga gobernador, sigurado nga nangangalimbasog hi Agripa nga parig-unon an ira politikal ngan personal nga koneksyon nga mahimo magin mapulsanon ha iya ha tiarabot.—Buh. 25:13.

⁹ Ginsumatan ni Festo an hadi mahitungod kan Pablo, ngan nainteres hi Agripa. Kinabuwasan, an duha nga magmarando liningkod ha lingkoran han paghukom. Pero an mga pulong nga isisiring han priso nga nakada ha ira atubangan mas nakakaimpres gud kay han ira gahum ngan magarbo nga paagi han pagsulod.—Buh. 25:22-27.

10, 11. Paonan-o iginpakita ni Pablo an iya pagtahod kan Agripa, ngan ano nga mga detalye an iginsumat ni Pablo ha hadi mahitungod ha iya kinabuhi hadto?

¹⁰ Matinalahuron nga ginpasalamatan ni Pablo hi Hadi Agripa tungod han oportunidad nga magdepensa ha iya atubangan, nga ginkikilala nga an hadi eksperto ha ngatanan nga kustomre pati na ha mga kontrobersya ha butnga han mga Judio. Katapos, ginhulagway ni Pablo an iya kinabuhi hadto: “Uyon ha pinakaistrikto nga sekta han  amon relihiyon, nagkinabuhi ako sugad nga Pariseo.” (Buh. 26:5) Sugad nga Pariseo, hi Pablo naglalaom ha pag-abot han Mesias. Yana, sugad nga Kristiano, maisugon nga ginpakilala niya nga hi Jesu-Kristo an maiha na nga ginhihinulat nga Mesias. An paglaom nga matutuman an saad han Dios ha ira mga kaapoy-apoyan, nga pariho gintotoohan ni Pablo ngan han mga nag-aakusar ha iya, amo an hinungdan nga hi Pablo ginbibista hito nga adlaw. Tungod hini, mas nainteres pa hi Agripa nga pamatian an isisiring ni Pablo. e

¹¹ Iginsaysay ni Pablo an iya mabangis nga pagtratar hadto ha mga Kristiano, nga nasiring: “Ako mismo kombinsido hadto nga sadang ako maghimo hin damu nga buhat basi kontrahon an ngaran ni Jesus nga Nazareno. . . . Tungod kay napupungot gud ako ha ira [ha mga sumurunod han Kristo], gintimaraot ko hira bisan ha iba nga mga syudad.” (Buh. 26:9-11) Diri nagpapasobra hi Pablo. Damu nga tawo an maaram han iya pagin bayolente hadto ha mga Kristiano. (Gal. 1:13, 23) Bangin naghunahuna hi Agripa, ‘Ano daw la an nakagbag-o ha sugad hini nga tawo?’

12, 13. (a) Paonan-o iginhulagway ni Pablo an iya kakombirte? (b) Paonan-o hi Pablo ‘nagbinanyak ha mga igturusok’?

¹² An sunod nga ginsiring ni Pablo naghatag han baton: “Samtang nagbibiyahe ako ngadto ha Damasco nga may awtoridad ngan sugo tikang ha punoan nga mga saserdote, nakita ko ha dalan durante han udto, O Hadi, nga may lamrag tikang ha langit nga mas masilaw  pa kay ha kapawa han adlaw nga nagsanag ha akon palibot ngan ha palibot han mga kaupod ko ha pagbiyahe. Ngan katumba namon ngatanan ha tuna, nakabati ako hin tingog nga nasiring ha akon ha Hebreo nga yinaknan: ‘Saul, Saul, kay ano nga gintitimaraot mo ako? An padayon nga pagbinanyak ha mga igturusok nagpapakuri ha imo.’ Pero nagsiring ako: ‘Hin-o ka, Ginoo?’ Ngan an Ginoo nagsiring: ‘Ako hi Jesus, nga imo gintitimaraot.’” f—Buh. 26:12-15.

¹³ Antes hinin urusahon nga panhitabo, hi Pablo simboliko nga ‘nagbibinanyak ha mga igturusok.’ Sugad la nga masasakitan an hayop nga pantrabaho kon ginbibinanyakan hito an tais nga kataposan han igturusok, ginpasakitan ni Pablo an iya kalugaringon ha espirituwal pinaagi ha pagkontra han kaburut-on han Dios. Pinaagi ha pagpakita kan Pablo ha dalan tipakadto ha Damasco, ginpahinabo han  binanhaw nga hi Jesus nga mabag-o an panhunahuna hinin sinsero pero nahisimang nga tawo.—Juan 16:1, 2.

14, 15. Ano an ginsiring ni Pablo may kalabotan ha mga pagbag-o nga iya ginhimo ha iya kinabuhi?

¹⁴ Oo, hi Pablo naghimo hin dagku nga pagbag-o ha iya kinabuhi. Nagsiring hiya kan Agripa: “Waray ko igbalewaray an bisyon tikang ha langit, lugod iginpahayag ko siyahan ha mga taga-Damasco ngan katapos ha mga taga-Jerusalem, ngan ha bug-os nga rehiyon han Judea, ngan pati liwat ha mga nasud, an mensahe nga kinahanglan magbasol hira ngan dumaop ha Dios pinaagi han mga buhat nga nagpapamatuod nga nagbabasol hira.” (Buh. 26:19, 20) Damu ka tuig na nga gintutuman ni Pablo an sugo nga iginhatag ha iya ni Jesu-Kristo pinaagi hin bisyon durante hito nga udto. Ano an mga resulta? Adton kinarawat han maopay nga sumat nga iginsangyaw ni Pablo nagbasol han ira imoral, diri tangkod nga panggawi ngan dinaop ha Dios. Ginsunod nira an balaud ngan binulig nga magkaada kamurayawan diin man hira naukoy.

¹⁵ Pero ito nga mga kaopayan ginbalewaray han mga Judio nga nakontra kan Pablo. Hi Pablo nagsiring: “Tungod hini gindakop ako han mga Judio didto ha templo ngan nangalimbasog hira pagpatay ha akon. Pero tungod kay nakarawat ko an bulig nga tikang ha Dios, tubtob yana nagpapadayon ako ha pagpamatuod ha mga ubos ngan ha mga prominente.”—Buh. 26:21, 22.

16. Paonan-o naton masusubad hi Pablo kon nakikiistorya kita ha mga huwes ngan mga magmarando parte ha aton mga gintotoohan?

¹⁶ Sugad nga tinuod nga mga Kristiano, kinahanglan “andam [kita] pirme ha pagdepensa” han aton pagtoo. (1 Ped. 3:15) Kon nakikiistorya ha mga huwes ngan mga magmarando parte han aton mga gintotoohan, bangin makabulig an pagsubad han paagi ni Pablo ha pakiistorya kanda Agripa ngan Festo. Kon matinalahuron nga susumatan ta ito nga hitaas nga mga opisyal kon paonan-o an mga kamatuoran ha Biblia nakabulig nga magin mas maopay an kinabuhi—an aton kinabuhi sugad man an kinabuhi hadton kinarawat han aton mensahe—mahimo ta mabantad an ira kasingkasing.

17. Ano an reaksyon ni Festo ha depensa ni Pablo, ngan ano nga puropariho nga disposisyon an nakikita yana?

¹⁷ May epekto gud hinin duha nga magmarando an makakombinse nga testimonya ni Pablo. Pansina an nahitabo: “Yana samtang ginyayakan ni Pablo ini nga mga butang ha iya pagdepensa, nagsiring hi Festo ha daku nga tingog: ‘Nalulurong ka na, Pablo! Tungod han imo damu nga hinbabaroan nalulurong ka na!’” (Buh. 26:24) An reaksyon ni Festo nagpapakita han disposisyon nga kasagaran nga makikita liwat  yana. Para ha damu nga tawo, mga panatiko adton nagtututdo kon ano gud an ginsisiring han Biblia. An mga kamag-araman han kalibotan kasagaran na nga nakukurian ha pagkarawat han katutdoan han Biblia mahitungod ha pagkabanhaw han mga patay.

18. Ano an baton ni Pablo kan Festo, ngan tungod hito ano an baton ni Agripa?

¹⁸ Pero hi Pablo binaton ha gobernador: “Diri ako nalulurong, Harangdon nga Festo, lugod nagyayakan ako han mga pulong han kamatuoran ngan may maopay nga panhunahuna. Ha pagkamatuod, an hadi nga akon iginkakaistorya nga may daku nga kagawasan maaram gud hini nga mga butang . . . Natoo ka ba ha mga sinurat han mga Propeta, Hadi Agripa? Maaram ako nga natoo ka.” Hi Agripa binaton: “Diri mag-iiha makukombinse mo na ako nga magin Kristiano.” (Buh. 26:25-28) Ini nga mga pulong, sinsero man o diri, nagpapakita nga an pagpamatuod ni Pablo may daku nga epekto ha hadi.

19. Ano an desisyon nira Festo ngan Agripa mahitungod kan Pablo?

¹⁹ Katapos, binuhat hira Agripa ngan Festo, nga nagpapakita nga tapos na an pagbista. “Samtang nabaya hira, nagsiring hira ha usa kag usa: ‘Ini nga tawo waray ginbubuhat nga angay hin kamatayon o kaprisohan.’ Katapos nagsiring hi Agripa kan Festo: ‘Ini nga tawo ginbuhian na unta kon waray hiya mag-apela ha Cesar.’” (Buh. 26:31, 32) Maaram hira nga inosente hi Pablo. Bangin mas masasabtan na nira yana an mga Kristiano ngan magigin buotan ha ira.

20. Ano an mga resulta han pagpamatuod ni Pablo ha hitaas nga mga opisyal?

²⁰ An duha nga gamhanan nga magmarando hini nga asoy baga hin waray kumarawat han maopay nga sumat han Ginhadian han Dios. Maaramon ba an pag-atubang ni apostol Pablo ha ira? Oo. An ‘pagdara [kan Pablo] ha atubangan han mga hadi ngan mga gobernador’ ha Judea nagresulta ha pagsangyaw ha mga opisyal han gobyerno han Roma nga bangin hito nga panahon waray pa masangyawi. (Luc. 21:12, 13) Sugad man, an iya mga eksperyensya ngan pagkamatinumanon bisan pa han mga pagsari nagparig-on han iya kabugtoan ha pagtoo.—Fil. 1:12-14.

21. Ano nga positibo nga mga resulta an mahimo naton makita kon magpapadayon kita ha pagsangyaw han Ginhadian?

²¹ Ito liwat an kahimtang yana. Damu nga positibo nga resulta an mahimo naton makita kon magpapadayon kita ha pagsangyaw han Ginhadian bisan pa han mga pagsari ngan pagkontra. Mahimo naton masangyawan an mga opisyal nga bangin makuri makaistorya. An aton matinumanon nga pagpailob mahimo magparig-on ha aton Kristiano nga kabugtoan ngan magpagios ha ira nga magin mas maisugon ha buruhaton nga pagpamatuod hin bug-os mahitungod han Ginhadian han Dios.