Antes mahunahuna ni Annette an nahitatabo, iginlambos na hiya han lalaki ngadto ha tuna. “Ginbuhat ko an ngatanan basi atohan hiya,” hiya nagsiring. “Ginuliat ako, kondi hangin la an nagawas ha akon baba. Ginduso ko hiya, ginbanyakan, ginsuntok, ngan ginkamras. Ngan dida, inabat ko nga may kutsilyo nga tinusok ha akon panit. Ngan waray na gud ako makagios.”

Kon aada ka ha sugad nga sitwasyon, ano an imo bubuhaton?

Mahimo mahinabo an magraot nga butang bisan kon andam ka—pananglitan bisan kon alerto ka nga nagbibiyahe ha gab-i. “An rumba diri ha malaksi,” siring han Biblia, “diri ngani an pagpalabi ha mga tawo nga sinati; kondi an panahon ngan an higayon nahinanabo ha ira ngatanan.”—Eklesiastes 9:11.

An pipira nga batan-on, pariho kan Annette, ginlugos hin estranghero. An iba ginlugos hin kakilala o hin kapamilya pa ngani. Han dyes anyos pa la hi Natalie, ginlugos hiya han ira amyaw nga tin-edyer. “Nahadlok ako hinduro ngan naawod, salit waray anay ako ginsumatan mahitungod hito,” siring niya.

Inaabat la gihap ni Annette nga hiya an angay basulon ha nahitabo. Hiya nasiring, “Pirme ko nahinunumdoman ito nga gab-i. Mas nangalimbasog pa unta ako nga atohan hiya. Kondi han mabuno ako, waray na ako makagios tungod ha kahadlok. Waray na ako nahimo, pero nangalimbasog pa unta ako.”

Ito liwat an inaabat ni Natalie. “Waray unta ako tumapod,” siring niya. “Nasiring hira Mama ngan Papa nga kinahanglan diri kami magbulag han akon bugto kon nagmumulay kami ha gawas, pero waray ako mamati. Salit inabat ko nga gintugotan ko an amon amyaw nga luguson ako. Nakaapekto gud ha akon pamilya an nahitabo, ngan para ha akon, ako an may sala han kasakit nga ira gin-abat. Makuri ito para ha akon.”

Kon sugad kanda Annette o Natalie an imo inaabat, hinumdumi nga an usa nga ginlugos diri naruruyag magpalugos. May mga nasiring nga diri man seryoso ini nga isyu ngan nangangatadongan nga normal la ha kabataan nga kalalakin-an nga gumios hin sugad, o an mga biktima an nagpakita hin motibo. Kondi waray usa nga takos luguson. Kon biktima ka hin sugad nga krimen, diri ikaw an sadang basulon!

Oo, an mga pulong nga “diri ikaw an sadang basulon” masayon la basahon, kondi bangin makuri karawaton. Diri iginsusumat han pipira an ira inaabat ngan nag-aantos hin pagkakonsensya ngan iba pa nga negatibo nga emosyon. Pero hin-o an nabubuligan han imo diri pagsumat—ikaw o an nanlugos? Maopay nga tagdon mo an iba nga opsyon nga makakabulig ha imo.

An Biblia nagsusumat nga durante han duro nga kasakit han matinumanon nga hi Job, hiya nagsiring: “Ako magyayakan ha kapaitan han akon kalag.” (Job 10:1) Mahimo ka magpahimulos kon ito liwat an imo bubuhaton. An pakiistorya ha masasarigan nga sangkay mabulig ha imo nga makarawat an reyalidad ngan maatubang an imo duro nga kasakit.

Nasantop ni Annette nga tinuod ito. Hiya nagsiring: “Nakiistorya ako ha usa ko nga duok nga sangkay, ngan gin-aghat niya ako nga makiistorya ha duha nga tigurang ha amon kongregasyon. Nalipay ako nga ginbuhat ko ito. Nakiistorya hira ha akon hin pipira ka beses ngan ginsidngan ako han akon kinahanglan hibatian—diri ako an angay basulon ha nahinabo ha akon. Waray gud ako sala hito.”

Nakiistorya hi Natalie ha iya kag-anak mahitungod han pan-abuso. “Ginsuportaran nira ako,” siring niya. “Gin-aghat nira ako nga mag-istorya mahitungod hito, ngan nakabulig ito nga diri mapuno hin kasubo ngan kasina an akon kasingkasing.”

Nakabulig liwat kan Natalie an pag-ampo. Nagsiring hiya: “Nakabulig ha akon an pakiistorya ha Dios, labi na ha takna nga diri ko karuyag makiistorya ha bisan hin-o nga tawo. Kon nag-aampo ako, naipapahayag ko an bisan ano. Naghahatag ito ha akon hin kamurayawan ngan kalmado nga hunahuna.”

Masasantop mo liwat nga “may panahon ha pagtambal.” (Eklesiastes 3:3) Atamana an imo pisikal ngan emosyonal nga kahimsog. Pahuway. Ngan labaw ha ngatanan, sarig ha Dios han ngatanan nga pagliaw, hi Jehova—2 Corinto 1:3, 4.

Kon usa ka nga babaye ngan ginpipirit ka nga makigbahin ha imoral nga buhat, diri sayop an marig-on nga pagsiring, “Ayaw ito buhata!” o, “Ayaw ako kapti!” Ayaw pag-alang tungod ha kahadlok nga babayaan ka han imo uyab. Kon makigbulag hiya tungod hini, diri hiya takos ha imo! Usa nga narespeto han imo lawas ngan han imo mga prinsipyo, an lalaki nga takos ha imo.

“Han hayskul ako, ginpapalagatik han kalalakin-an an akon bra ha akon likod ngan nakakainsulto nga nasiring nga malilipay gud ako kon makig-sex ako ha ira.”—Coretta.

Ha imo paghunahuna, an kalalakin-an

1. Nag-iinintremes ha iya?

2. Nagpipinikat ha iya?

3. Seksuwal nga nanbabastos ha iya?

“Ha bus, usa nga tin-edyer an nagyinakan hin maglaw-ay ha akon ngan ginpangaptan ako. Ginbalbag ko an iya kamot ngan ginsidngan ko hiya nga magpahirayo. Sumiplat hiya ha akon nga sugad hin nalulurong ako.”—Candice.

Ha imo paghunahuna, ano an ginbubuhat han tin-edyer kan Candice?

1. Nag-iinintremes ha iya?

2. Nagpipinikat ha iya?

3. Seksuwal nga nanbabastos ha iya?

“Han naglabay nga tuig, usa nga tin-edyer an nagsisiniring nga naruruyag hiya ha akon ngan karuyag niya makipag-date, bisan kon pirme ako nasiring nga diri. Usahay, ginhahapyod niya an akon butkon. Ginsidngan ko hiya nga umundang, kondi diri hiya namamati. Katapos, han nagsisintas ako, gintapik niya an akon bubot.”—Bethany.

Ha imo opinyon, ini ba nga tin-edyer:

1. Nag-iinintremes ha iya?

2. Nagpipinikat ha iya?

3. Seksuwal nga nanbabastos ha iya?

C an husto nga baton han tulo nga pakiana.

Ano an kaibahan han seksuwal nga panbastos ha pagpinikat o pag-inintremes?

Ha seksuwal nga panbastos, usa la an nalilipay—an nanbabastos. Ngan nagpapadayon hiya bisan kon ginsidngan na hiya han biktima nga umundang.

Seryoso an panbastos. Mahimo ito magtugway ha seksuwal nga kamadarahog.