KAY ANO nga nahitabo ito? Isusumat ko ha iyo. Natawo ako han Hulyo 29, 1929 ngan nagdaku ha usa nga baryo ha probinsya han Bulacan ha Pilipinas. Simple la an kinabuhi didto kay makuri an ekonomiya hito nga panahon. Bata pa ako han nagtikang an girra. Ginsakop han kasundalohan nga mga Hapon an Pilipinas. Pero tungod kay medyo hirayo na an amon baryo, waray na ito maabot han mga pag-atake. Waray kami radyo, telebisyon, ngan dyaryo salit nahibabaro la kami han balita mahitungod han girra pinaagi han sumat han iba nga tawo.

Ako an ikaduha ha walo nga magburugto. Ginpaukoy ako han akon lolo ngan lola kaupod nira han otso anyos ako. Bisan kon Katoliko kami, ginkakarawat ni Lolo an iba nga relihiyon pati na an mga barasahon nga may kalabotan ha relihiyon nga iginhahatag ha iya han iya kasangkayan. Nahinunumdoman ko nga iginpakita niya ha akon an mga bokleta nga Kanluñgan, Katiwasayan, ngan Nahayag, * pati na an usa nga Biblia. Nalipay gud ako pagbasa ha Biblia, labi na an upat nga Ebanghelyo. An pagbuhat hito nakabulig ha akon nga sundon an ehemplo ni Jesus.​—Juan 10:27.

Han 1945, natapos an pagsakop han Hapon ha Pilipinas. Hito nga panahon, ginsidngan ako han akon mga kag-anak nga umuli ha amon balay. Gin-aghat ako ni Lolo nga umuli, salit umuli ako.

Waray pag-iha katapos hito, han Disyembre 1945, may grupo hin mga Saksi ni Jehova tikang ha bungto han Angat nga nagsangyaw ha amon baryo. Usa nga edaran nga Saksi an kinadto ha amon balay, ngan iginsaysay niya kon ano an ginsisiring han Biblia mahitungod han “kataposan nga mga adlaw.” (2 Tim. 3:1-5) Gin-imbitar niya kami nga tumambong ha pag-aram ha Biblia ha kahirani nga baryo. Waray tumambong an akon mga kag-anak, pero kinadto ako. Mga 20 ka tawo an tinambong, ngan an pipira nagbangon hin mga pakiana mahitungod ha Biblia.

Tungod kay diri ko nasasabtan an ngatanan nga ira gin-iistoryahan, nagdesisyon ako nga bumaya. Pero han tilakat na ako, nagtikang hira pagkanta hin karantahon han Ginhadian. Naopayan ko gud an kanta, salit nagpabilin ako. Katapos han kanta ngan pag-ampo, gin-imbitar  an ngatanan nga tumambong ha usa nga katirok ha Angat ha masunod nga Domingo.

Pipira ha amon an nagbaktas hin mga walo ka kilometro basi makatambong ha katirok ha balay han pamilya nga Cruz. Binilib gud ako kay bisan an mga bata nga kaupod han 50 nga tinambong nagkukomento ha higlarom nga topiko mahitungod ha Biblia. Paglabay hin pipira ka beses nga pagtambong, gin-imbitar ako ni Bugto Damian Santos, usa nga edaran nga payunir nga meyor hadto, nga humigda ha ira balay. Haros bug-os nga gab-i kami naghisgot mahitungod ha Biblia.

Durante hito nga panahon, damu ha amon an kumarawat dayon han kamatuoran han hinbaroan namon an nangunguna nga mga katutdoan ha Biblia. Paglabay la hin pipira ka beses nga pagtambong, an mga brother nagpakiana ha akon ngan ha iba pa, “Karuyag ba niyo magpabawtismo?” Binaton ako, “Oo, karuyag ko.” Determinado ako nga “magpauripon . . . ha Agaron, an Kristo.” (Col. 3:24) Kinadto kami ha kahirani nga salog, ngan duha ha amon an ginbawtismohan han Pebrero 15, 1946.

Maaram kami nga sugad nga bawtismado nga Kristiano, kinahanglan namon nga regular nga magsangyaw sugad nga pagsubad kan Jesus. An akon pagsangyaw waray makapalipay kan Tatay. Hiya nagsiring: “Bata ka pa hinduro basi magsangyaw. Labot pa, diri karuyag sidngon nga tungod kay igintunlob ka na ha salog, magwarali ka na.” Iginsaysay ko ha iya nga kaburut-on han Dios nga isangyaw namon an maopay nga sumat han Ginhadian han Dios. (Mat. 24:14) Ginsidngan ko liwat hiya, “Kinahanglan ko tumanon an akon saad ha Dios.” Ini an kahimtang han gintarhog ako ni Tatay sugad han akon ginsiring ha tinikangan hini nga artikulo. Oo, determinado hiya nga pugngan ako ha pagsangyaw. Ito an siyahan ko nga eksperyensya ha pagbaya han mga butang basi kab-uton an espirituwal nga mga tumong.

Gin-imbitar ako han pamilya nga Cruz nga umukoy kaupod nira ha Angat. Gindasig liwat nira ako ngan an ira puto nga anak nga hi Nora nga magpayunir. Nagpayunir kami han Nobyembre 1, 1947. Nag-alagad hi Nora ha iba nga bungto, samtang ako nagpadayon ha pagsuporta ha pagsangyaw nga buruhaton ha Angat.

Ha ikatulo ka tuig han akon pagpayunir, hi Bugto Earl Stewart, nga tikang ha sanga nga opisina, nagpahayag ha sobra 500 nga tawo ha panpubliko nga plasa ha Angat. Iningles an iya pahayag, ngan katapos gin-iinterpret ko ito ha Tagalog. Pito la ka tuig an akon natapos ha pag-eskwela, pero Ingles an ginagamit han amon mga titser. Ngan tungod kay gutiay la an aton mga publikasyon hadto ha Tagalog, nakabulig liwat ini ha akon nga mag-uswag an akon Ingles kay Ingles an kadam-an han akon gin-aadman. Tungod hito, nahibaro ako mag-Ingles nga nakabulig ha akon nga makag-interpret hito nga pahayag ngan ha iba pa han sumunod nga mga panahon.

Han nag-interpret ako kan Bugto Stewart, nagsiring hiya ha lokal nga kongregasyon nga namimiling an sanga nga opisina hin usa o duha nga payunir nga brother nga magbuboluntaryo ha Bethel. Makadto hira basi bumulig ha mga buruhaton samtang natambong an mga misyonero ha 1950 nga Theocracy’s Increase Assembly ha New York, E.U.A. Usa ako han naimbitar. Ginbayaan ko na liwat an pipira nga butang, an nahiaraan nga palibot ngan an kabugtoan, pero hini nga higayon, basi bumulig ha mga buruhaton ha Bethel.

Inabot ako ha Bethel han Hunyo 19, 1950, ngan nagtikang ako ha akon bag-o nga toka. An Bethel hadto, usa nga daku ngan daan nga balay nga napapalibotan hin dagku nga puno nga nahimumutang ha usa ka ektarya nga tuna. Mga 12 nga solo nga brother an nag-aalagad didto. Temprano ha aga, nabulig ako ha kitchen. Katapos, tikang ha mga alas noybe, nagpaplantsa ako ha laundry. Ito gihapon an akon ginbubuhat ha kulop. Bisan han inabot na an mga misyonero tikang ha internasyonal nga asembleya, nagpadayon ako pag-alagad ha Bethel. Nagpuputos ako han mga magasin nga ipapadara, nag-aandam han mga subskripsyon, ngan nag-aalagad sugad nga resepsyonista; ginbubuhat ko an anoman nga ginpapahimo ha akon.

Han 1952, kaupod han unom nga iba pa tikang ha Pilipinas, nalipay ako han nakakarawat ako hin imbitasyon para ha ika-20 nga klase han Gilead. Damu han amon nakita ngan naeksperyensyahan ha Estados Unidos bag-o ha amon ngan diri kami pamilyar. Oo, iba gud ito han akon mga hinbaroan ha amon gutiay nga baryo.

Pananglitan, kinahanglan namon mahibaro paggamit hin mga aplayanses ngan ha mga garamiton ha kusina nga diri kami pamilyar. Ngan syempre, iba gud an klima didto! Usa ka aga, ginawas ako basi makita an  makaruruyag ngan mabusag nga palibot. Ito an siyahan nga higayon nga nakakita ako hin niebe. Katapos nadiskobrehan ko nga matugnaw hinduro an klima!

Pero ito nga mga sakripisyo ha pagpahiuyon hinay-hinay nga natabonan samtang nagpapahimulos ako ha maopay nga pagbansay ha Gilead. An mga instruktor epektibo gud an mga pamaagi han pagtutdo. Nahibaro kami kon paonan-o hihimoon an mapulsanon nga pagsaliksik ngan pag-aram. An pagbansay ha Gilead nakabulig gud ha akon nga mag-uswag ha espirituwal.

Paggradwar ko, temporaryo ako nga igintoka sugad nga espesyal payunir ha Bronx ha New York City. Salit han Hulyo 1953, nakatambong ako han New World Society Assembly, nga gindumara dida hito nga syudad. Katapos hito nga asembleya, binalik ako ha Pilipinas ha akon bag-o nga toka.

Ginsidngan ako han mga brother ha sanga nga opisina, “Mag-aalagad ka ha sirkito nga buruhaton.” Naghatag ito ha akon hin bag-o nga oportunidad nga sumunod ha Agaron ha literal nga paagi, nga nagbiyahe ha higrayo nga mga bungto ngan syudad basi buligan an mga karnero ni Jehova. (1 Ped. 2:21) Igintoka ako ha sirkito nga nagkukobre han daku nga bahin han central Luzon, an pinakadaku nga isla ha Pilipinas. Nag-uupod ito han mga probinsya han Bulacan, Nueva Ecija, Tarlac, ngan Zambales. Basi mabisita an pipira nga bungto, kinahanglan ko umagi ha magkuri nga dalan ha kabukiran han Sierra Madre. Waray panpubliko nga transportasyon hito nga mga lugar salit kinahanglan ko maghangyo ha mga drayber hin trak kon puydi ako lumingkod ha igbaw han mga troso nga nakakarga ha ira dagku nga trak. Kasagaran na nga ginpapasakay nira ako, pero diri ito an pinakakombinyente nga paagi han transportasyon.

Kadam-an han kongregasyon gutiay la an magwarali ngan bag-o nga naestablisar. Salit gin-aapresyar gud han kabugtoan kon ginbubuligan ko hira nga magin mas epektibo ha pag-organisar hin mga katirok ngan ha pagsangyaw.

Ha urhi, iginbalhin ako ha sirkito nga nagkukobre han bug-os nga rehiyon han Bicol. Kasagaran na nga ginkukompwesto ito hin mga grupo nga may mga espesyal payunir nga nagkukobre ha mga teritoryo nga waray pa masangyawi. May usa nga balay nga an ira la kasilyas usa nga buho ha tuna nga may duha nga kahoy nga mag-atbang ngan nakabalabag ha butnga han buho. Han tinamak ako hito nga mga kahoy, nahulog ito, ngan nahulog liwat ako. Nag-iha ako paglimpyo ha akon kalugaringon ngan pag-andam ha pamahaw!

Samtang nakada ako hito nga toka, nahunahuna ko hi Nora, nga nagtikang pagpayunir ha Bulacan. Hito nga higayon, espesyal payunir hiya ha Dumaguete City, ngan kinadto ako basi bisitahon hiya. Katapos hito, nagsuratay kami hin pipira ka panahon, ngan han 1956, nagpakasal kami. Han siyahan nga semana katapos han amon kasal, binisita kami ha usa nga kongregasyon ha Rapu Rapu Island. Didto nasagka kami hin mga bukid ngan higrayo an amon ginbabaktas, pero makalilipay gud an pag-alagad ha kabugtoan ha higrayo nga mga lugar sugad nga mag-asawa!

Katapos hin haros upat ka tuig ha sirkito nga buruhaton, gin-imbitar kami nga mag-alagad ha sanga nga opisina. Salit an Enero 1960 amo an tinikangan han amon maiha nga pag-alagad ha Bethel. Ha paglabay han panahon, damu an akon hinbaroan ha pag-alagad kaupod han kabugtoan nga may magbug-at nga responsabilidad, ngan iba-iba liwat an nagin toka ni Nora ha Bethel.

Tikang han nag-alagad ako ha Bethel, nakapribilehiyo ako nga makita an makatirigamnan nga pag-uswag ha espirituwal ha Pilipinas. Han siyahan ko nga pag-abot ha Bethel sugad nga batan-on ngan solo nga brother, mga 10,000 an magwarali ha bug-os nga nasud. Yana, sobra 200,000 na an magwarali ha Pilipinas, ngan may ginatos nga Bethelite an nasuporta ha importante nga pagsangyaw nga buruhaton.

Tungod han pag-uswag han buruhaton ha paglabay hin mga katuigan, an mga pasilidad han Bethel kinahanglan na pahaluagon. Salit ginsidngan kami han Nagmamando nga Lawas nga mamiling hin tuna para tukoran hin bag-o ngan mas daku nga pasilidad. Kaupod an paramangno han printery, ginkadto namon an tagsa nga balay nga hirani ha sanga nga opisina, ngan nagpakiana kami kon may naruruyag nga magbaligya han ira propyedad. Waray naruruyag pagbaligya; ginsidngan pa ngani kami han usa nga tag-iya hin propyedad: “An mga Chinese diri nagbabaligya. Namamalit kami.”

Pero usa ka adlaw, waray kami maglaom nga may tag-iya hin propyedad nga magpapakiana ha amon kon karuyag namon paliton an iya tuna kay mabalhin na hiya ha Estados Unidos. Dida nagtikang an sunod-sunod nga panhitabo nga baga hin imposible. Usa pa nga amyaw an nagdesisyon nga magbaligya, ngan gin-aghat niya an iba pa niya nga amyaw nga magbaligya liwat. Napalit pa ngani namon an propyedad han tawo nga nagsiring nga “An mga Chinese diri nagbabaligya.” Ha sulod hin halipot nga panahon, nag-triple an kadaku han propyedad han sanga nga opisina. Kombinsido ako nga karuyag ni Jehova nga mahitabo ito.

Han 1950, ako an pinakabata nga membro han pamilya han Bethel. Yana, kami han akon asawa an pinakalagas. Waray gud ako ginbabasolan ha pagsunod ha Agaron diin man niya ako sugoon. Bisan kon ginpaiwas ako han akon mga kag-anak, gintagan ako ni Jehova hin daku nga pamilya han mga igkasi-tumuroo. Waray ko gud bisan gutiay nga pagruhaduha nga hi Jehova nagtatagana han ngatanan nga amon ginkikinahanglan, anoman nga toka an ihatag ha amon. Mapasalamaton gud kami ni Nora kan Jehova tungod han ngatanan niya nga mahigugmaon nga tagana ha amon, ngan gin-aaghat namon an iba nga sarihan liwat hi Jehova.​—Mal. 3:10.

Makausa, gin-imbitar ni Jesus an parasukot hin buhis nga hi Mateo Lebi. Hi Jesus nagsiring: “Sunod ha akon.” Ano an iya reaksyon? “Binuhát hi Levi, ginbayaan an ngatanan ngan sinunod [kan Jesus].” (Luc. 5:27, 28) Nagkaada liwat ako sugad hito nga oportunidad, ngan kinasingkasing nga gin-aaghat ko an iba nga buhaton liwat ito basi magpahimulos hin damu nga bendisyon.