1-3. (a) Ano an sadang naton iupod ha aton nangunguna nga mga gintotoohan? (b) Kay ano nga importante gud an pagkabanhaw? (Kitaa an retrato hini nga pahina.)

KON may magpakiana ha imo, ‘Ano an nangunguna nga mga katutdoan han iyo relihiyon?’ ano an imo baton? Sigurado nga papabug-atan mo nga natoo ka nga hi Jehova an Maglalarang ngan Humaratag-han-Kinabuhi. Posible nga unabihon mo nga natoo ka kan Jesu-Kristo, nga namatay sugad nga lukat. Ngan bangin malipayon nga isumat mo liwat an tiarabot nga Paraiso nga tuna, diin maukoy an katawohan han Dios ha waray kataposan. Pero uunabihon mo ba an mahitungod han pagkabanhaw sugad nga usa han imo ginpapabilhan gud nga katutdoan?

² May-ada kita marig-on nga basihan nga iupod an pagkabanhaw sugad nga usa han aton nangunguna nga mga katutdoan bisan kon naglalaom kita nga makatalwas ha daku nga kasakitan ngan makaukoy dinhi ha tuna ha waray kataposan. Iginpakita ni apostol Pablo kon kay ano nga an pagkabanhaw importante gud ha aton pagtoo: “Kon totoo nga waray pagkabanhaw, kon sugad bisan an Kristo waray mabanhaw.” Kon waray mabanhaw an Kristo, diri hiya an aton magigin nagmamando nga Hadi, ngan an aton katutdoan mahitungod ha pagmando han Kristo magigin waray pulos. (Basaha an 1 Corinto 15:12-19.) Pero maaram kita nga ginbanhaw hi Jesus. Tungod kay natoo gud kita hito, naiiba kita ha mga Judio nga Saduseo, nga diri gud natoo nga mahimo mabanhaw  an mga patay. Bisan pa han mga pagtamay, gintitipigan naton nga marig-on an aton pagtoo ha pagkabanhaw.​—Mar. 12:18; Buh. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

³ Han nagsurat hi Pablo mahitungod han “nangunguna nga doktrina mahitungod han Kristo,” iya igin-upod “an katutdoan mahitungod han . . . pagkabanhaw han mga patay.” (Heb. 6:1, 2) Ngan ginpabug-atan ni Pablo nga natoo gud hiya ha pagkabanhaw. (Buh. 24:10, 15, 24, 25) Pero bisan kon an pagkabanhaw igin-upod sugad nga nangunguna nga doktrina, usa han “basihan nga mga prinsipyo mahitungod han sagrado nga mga kapahayagan han Dios,” diri ito nagpapasabot nga simple la ito nga katutdoan. (Heb. 5:12) Kay ano?

4. Ano nga mga pakiana an bangin bumangon may kalabotan ha pagkabanhaw?

⁴ Kon nagtitikang pag-aram ha Biblia an mga tawo, kadam-an ha ira an nagbabasa han asoy may kalabotan han mga pagkabanhaw hadto, sugad han pagkabanhaw ni Lasaro. Ngan nahibabaro hira nga hira Abraham, Job, ngan Daniel kombinsido nga ha tidaraon mabubuhi utro an mga patay. Pero ano an imo isisiring kon may maghangyo ha imo nga pamatud-an nga sigurado nga matutuman an saad mahitungod han pagkabanhaw bisan kon iginsaad ito damu na ka tuig an naglabay o bangin mga siglo pa ngani? Ngan iginsusumat gud ba han Biblia kon san-o mahitatabo an pagkabanhaw? An baton hini nga mga pakiana may epekto ha aton pagtoo, salit kitaon naton kon ano an aton hibabaroan ha Kasuratan.

5. Ano nga punto may kalabotan ha pagkabanhaw an aton siyahan nga hihisgotan?

⁵ Bangin masayon la para ha aton nga tumoo ha pagkabanhaw ha usa nga tawo nga bag-o la nga namatay. (Juan 11:11; Buh. 20:9, 10) Pero kumusta man kon an saad nga pagkabanhaw mahitatabo ha tidaraon, paglabay hin mga tuig o bangin mga siglo pa ngani? Makakasarig ka ba nga matutuman an sugad kaiha nga saad han pagkabanhaw, iginsaad man ito ha usa nga tawo nga bag-o la nga namatay o ha usa nga maiha na nga namatay? Ha pagkamatuod, may pagkabanhaw nga natuman paglabay hin mga siglo tikang han iginsaad ito, ngan tinoo ka hito. Ha ano nga paagi? Ngan ano an epekto hito ha imo ginlalaoman mahitungod ha pagkabanhaw ha tidaraon?

6. Ano an papel ni Jesus ha katumanan han Salmos 118?

⁶ May kalabotan ha pagkabanhaw nga maiha na nga igintagna, tagda an Salmos 118 nga posible nga ginkomposo ni David. Nag-uupod ito hini nga pangamuyo: ‘Pagluwas yana, nanginginyupo kami ha imo, O Jehova. Mabulahan adton napasinganhi ha ngaran ni Jehova.’ Bangin nahinunumdoman mo nga ginkotar han mga tawo ini nga tagna mahitungod han Mesias han kumadto hi Jesus ha Jerusalem sakay hin asno han Nisan 9, mga pipira ka adlaw antes hiya patayon. (Sal. 118:25, 26; Mat. 21:7-9) Pero paonan-o an Salmos 118 nagtutudlok ha pagkabanhaw nga mahihitabo ha tidaraon, paglabay hin damu ka tuig? Tigamni kon ano pa an ginsiring hiton matagnaon nga salmos: “An bato nga ginsikway han mga magtirindog nahimo nga olo han kasungnan [o, pandugtong nga bato ha eskina].”​—Sal. 118:22.

7. Tubtob ha ano nga punto iginsalikway han mga Judio hi Jesus?

⁷ An “mga magtirindog,” nga amo an Judio nga mga lider, nagsalikway han Mesias. An ira pagsalikway kan Jesus labaw pa ha basta la pagdumiri ha iya o diri pagkilala ha iya sugad nga an Kristo. Damu nga Judio an nagsalikway ha iya tubtob ha punto nga karuyag gud nira nga patayon hiya. (Luc. 23:18-23) Oo, responsable liwat hira ha kamatayon ni Jesus.

8. Paonan-o hi Jesus magigin an “pandugtong nga bato ha eskina”?

⁸ Kon iginsalikway ngan ginpatay hi Jesus, paonan-o hiya magigin an pandugtong nga bato ha eskina? Mahitatabo la ito kon mabanhaw hiya. Iginpatin-aw mismo ni Jesus ito nga punto. Naghatag hiya hin ilustrasyon diin gintimaraot han mga parauma an mga ginsugo han tag-iya han urubasan, sugad la nga gintimaraot han mga Israelita an mga  propeta nga ginsugo han Dios ha ira. Ha urhi hito nga ilustrasyon, ginsugo han tag-iya an iya hinigugma nga anak ngan manurunod. Ginkarawat ba nira an anak? Waray. Gintimaraot hiya han mga parauma tubtob ha punto nga ginpatay nira hiya. Katapos ig-istorya ni Jesus an ilustrasyon, ginkotar niya an tagna ha Salmos 118:22. (Luc. 20:9-17) Pariho liwat hito nga punto an iginpatin-aw ni apostol Pedro han nakiistorya hiya ha Judio nga “mga opisyal, katigurangan, ngan mga eskriba” nga “nagkatirok ha Jerusalem.” Gin-unabi niya an mahitungod kan “Jesu-Kristo nga Nazareno, nga iyo iginraysang ha kahoy pero ginbanhaw han Dios.” Katapos, hi Pedro matin-aw nga nagsiring: “Hiya ‘an bato nga iginsalikway niyo nga mga magtirindog nga nagin pandugtong nga bato ha eskina.’”​—Buh. 3:15; 4:5-11; 1 Ped. 2:5-7.

9. Ano nga makatirigamnan nga panhitabo an igintagna ha Salmos 118:22?

⁹ Oo, an igintagna ha Salmos 118:22 mga ginatos ka tuig na an naglabay nagpapakita nga may pagkabanhaw nga mahitatabo. An Mesias isasalikway ngan papatayon, pero babanhawon hiya basi magin an pandugtong nga bato ha eskina. Salit inin ginbanhaw nga Anak nagin an amo la nga usa nga an ngaran “iginhatag ha mga tawo nga pinaagi hito matatalwas gud kita.”​—Buh. 4:12; Efe. 1:20.

10. (a) Ano an igintagna han Salmos 16:10? (b) Kay ano nga sigurado kita nga an Salmos 16:10 waray matuman kan David?

¹⁰ Tagda an iba pa nga teksto nga nagtutudlok ha pagkabanhaw. Iginsurat ito hin abanse​—sobra usa ka yukot ka tuig. Ini nga kamatuoran sadang magparig-on han imo pagsarig nga puydi mahitabo an pagkabanhaw bisan kon maiha na ito nga igintagna o iginsaad. An Salmos 16, nga posible nga iginsurat ni David, nasiring: “Diri mo babaya-an an akon kalag ha lubnganan; diri ka man matugot nga [an usa nga maunungon ha imo] makakita hin kaduntan.” (Sal. 16:10) Diri iginpapasabot ni David nga diri hiya mamamatay o mahingangadto ha komon nga lubnganan han katawohan. An Pulong han Dios matin-aw nga nagsusumat nga nalagas hi David. Kamatay niya, hiya “kinmaturog kaupud han iya mga amay, ngan iginlubung didto ha bungto ni David.” (1 Hadi 2:1, 10) Kon sugad, ano an iginpapasabot han Salmos 16:10?

11. Kakan-o ni Pedro iginsaysay an Salmos 16:10?

¹¹ Ginbubuligan kita nga masabtan an iginpapasabot hito. Sobra usa ka yukot ka tuig katapos isurat ito nga salmos ngan mga pipira ka semana tikang han kamatay ni Jesus ngan han iya pagkabanhaw, nagyakan hi Pedro ha yinukot nga mga Judio ngan mga nakombirte mahitungod han Salmos 16:10. (Basaha an Buhat 2:29-32.) Iya gin-unabi nga hi David namatay ngan iginlubong. Maaram hito an mga mamarati ni Pedro. Ngan waray kita mababasa nga may rumiwa han nagyakan hi Pedro nga “nakita [ni David] nga daan an pagkabanhaw han Kristo ngan nagyakan mahitungod hito.”

12. Paonan-o natuman an Salmos 16:10, ngan ano an iginpapasarig hito ha aton mahitungod han saad nga pagkabanhaw?

¹² Ginparig-on ni Pedro an iya punto pinaagi ha pagkotar han ginsiring ni David ha Salmos 110:1. (Basaha an Buhat 2:33-36.) An pangatadongan ni Pedro nga uyon ha Kasuratan nakabulig nga makombinse an damu nga tawo nga hi Jesus amo an “Ginoo ngan Kristo.” Dugang pa, ginkarawat han mga tawo nga an Salmos 16:10 natuman han ginbanhaw hi Jesus tikang ha mga patay. Ha urhi, gin-gamit liwat ni apostol Pablo iton makakombinse nga pangatadongan han nakiistorya hiya ha mga Judio ha syudad han Antiokia ha Pisidia. Nakombinse gud hira han iya pangatadongan, salit karuyag nira nga makabati hin dugang pa. (Basaha an Buhat 13:32-37, 42.) Sadang liwat kita magin kombinsido nga masasarigan gud ito nga mga tagna ha Biblia mahitungod han pagkabanhaw ha tidaraon, bisan kon mga siglo na an naglabay tikang han igtagna ito nga milagro.

13. Ano nga pakiana an bangin mahunahuna han usa mahitungod han pagkabanhaw?

¹³ Sadang kita maparig-on ha paghibaro nga an  pagkabanhaw mahimo mahitabo bisan kon damu ka siglo na an naglabay tikang han iginsaad ito. Pero bangin maghunahuna an usa: ‘Nagpapasabot ba ito nga kinahanglan ako maghulat hin maiha antes ko makita an akon hinigugma? San-o mahitatabo an akon ginpapamulat nga pagkabanhaw?’ Tigamni nga ginsidngan ni Jesus an iya mga apostol nga may mga butang nga diri hira maaram ngan diri hira mahibabaro. May mga detalye nga diri nira mahibabaroan mahitungod han “mga panahon o itinanda nga mga adlaw, kay an Amay la an may awtoridad ha pagdesisyon.” (Buh. 1:6, 7; Juan 16:12) Pero diri ini nagpapasabot nga waray kita ideya kon san-o mahitatabo an pagkabanhaw.

14. Ano an kaibahan han pagkabanhaw ni Jesus ha mga pagkabanhaw nga nahiuna ha iya?

¹⁴ Basi bug-os naton ito nga masabtan, hinumdumi kon ano nga mga pagkabanhaw an igintagna han Biblia. Syempre, an pinakaimportante amo an pagkabanhaw ni Jesus. Kon waray hiya mabanhaw, waray usa ha aton an magkakaada paglaom nga makita utro an aton mga hinigugma. Adton mga ginbanhaw antes kan Jesus, sugad han ginbanhaw ni Elias ngan ni Eliseo, waray mabuhi ha kadayonan. Namatay hira utro ngan nadunot ha lubnganan. Ha kabaliktaran, tungod kay “ginbanhaw na an Kristo, diri na hiya mamamatay. An kamatayon, nga sugad hin agaron, waray na gahum ha iya.” Ha langit, ‘nabubuhi hiya ha kadayonan,’ diri gud hiya makakaeksperyensya hin kadunot.​—Roma 6:9; Pah. 1:5, 18; Col. 1:18; 1 Ped. 3:18.

15. Ano an iginpapasabot han pagin “una nga bunga” ni Jesus?

¹⁵ An pagkabanhaw ni Jesus amo an siyahan hito nga klase han pagkabanhaw, ngan sigurado nga ito an pinakaimportante nga pagkabanhaw. (Buh. 26:23) Pero diri la hiya an ginsaaran nga babanhawon ngadto ha langit sugad nga espiritu nga linarang. Ginpasarig ni Jesus an iya matinumanon nga mga apostol nga magmamando hira kaupod niya ha langit. (Luc. 22:28-30) Pero basi makarawat nira an balos, kinahanglan mamatay anay hira. Katapos, pariho han Kristo, babanhawon hira ha espiritu nga lawas. Hi Pablo nagsurat nga “ginbanhaw an Kristo, an una nga bunga han mga nangaturog ha kamatayon.” Iginpakita liwat ni Pablo nga may iba pa nga babanhawon ha langitnon nga kinabuhi han hiya nagsiring: “An kada tagsa mabubuhi uyon ha husto nga pagkasunod-sunod: an Kristo amo an una nga bunga, katapos an mga kan Kristo ha panahon han iya presensya.”​—1 Cor. 15:20, 23.

16. Ano an aton tigaman kon san-o mahitatabo an langitnon nga pagkabanhaw?

¹⁶ An ginsiring ni Pablo naghahatag ha aton hin ideya kon san-o mahitatabo an langitnon nga pagkabanhaw. Mahitatabo ito ha ‘panahon han presensya han Kristo.’ Maiha na nga napamatud-an han mga Saksi ni Jehova tikang ha Biblia nga tikang han 1914 nagkikinabuhi na kita ha iginsaad ni Jesus nga iya “presensya.” Nagpapadayon pa ito, ngan hirani na gud an kataposan hinin maraot nga sistema.

17, 18. Ano an mahitatabo ha pipira nga dinihogan durante han presensya han Kristo?

 ¹⁷ An Biblia naghahatag ha aton hin dugang nga detalye mahitungod han langitnon nga pagkabanhaw: “Diri namon karuyag nga magin ignorante kamo mahitungod han mga nangangaturog ha kamatayon . . . Kon natoo kita nga hi Jesus namatay ngan ginbanhaw, natoo liwat kita nga an mga nangaturog ha kamatayon nga maunungon kan Jesus babanhawon han Dios basi makaupod ni Jesus . . . Kita nga buhi ha presensya han Ginoo diri gud mahiuuna ha mga nangaturog ha kamatayon, kay an Ginoo mismo malusad tikang ha langit, ngan mababatian an iya pagsugo, . . . ngan an mga namatay nga kahiusa han Kristo amo an una nga babanhawon. Katapos, kita nga mga buhi pa nga nanhibilin dadad-on ha mga dampog upod nira basi tapoon ha kahanginan an Ginoo; ngan katapos hito pirme na kita magigin kaupod han Ginoo.”​—1 Tes. 4:13-17.

¹⁸ An siyahan nga pagkabanhaw mahitatabo mga pipira ka panahon katapos magtikang an “presensya” han Kristo. An mga dinihogan nga buhi durante han daku nga kasakitan “dadad-on ha mga dampog.” Adton mga “dadad-on” diri na “makaturog ha kamatayon,” karuyag sidngon, diri na hira magpapabilin nga patay ha sulod hin maiha nga panahon. “Mababag-o [hira] ngatanan, sugad la kadagmit ha pagpirok han mata, ha panahon han pagtunog han ultimo nga trumpeta.”​—1 Cor. 15:51, 52; Mat. 24:31.

19. Ano nga “mas maopay nga pagkabanhaw” an hirani na mahitabo?

¹⁹ Yana, kadam-an han matinumanon nga Kristiano diri mga dinihogan ngan waray pilia nga magmando kaupod han Kristo ha langit. Lugod, ginpapamulat nira an kataposan hinin maraot nga sistema durante han “adlaw ni Jehova.” Waray bisan usa nga mahibabaro han eksakto nga petsa han kataposan hini nga sistema, pero an mga ebidensya nagpapakita nga hirani na ito. (1 Tes. 5:1-3) Katapos hito, may iba nga klase hin pagkabanhaw nga mahitatabo, an pagkabanhaw ha paraiso nga tuna. An mga ginbanhaw magkakaada paglaom nga magin perpekto ngan diri na mamamatay utro. Sigurado nga magigin “mas maopay [ito] nga pagkabanhaw” kay han mga pagkabanhaw han naglabay diin “nakarawat han kababayin-an an ira namatay nga mga hinigugma nga ginbanhaw” pero namatay utro paglabay hin pipira ka panahon.​—Heb. 11:35.

20. Kay ano nga makakasarig kita nga magigin organisado an pagkabanhaw ha tidaraon?

²⁰ May kalabotan hadton mga babanhawon ngadto ha langit, an Biblia nasiring nga “an kada tagsa mabubuhi uyon ha husto nga pagkasunod-sunod.” (1 Cor. 15:23) Salit makakasarig kita nga an pagkabanhaw ha tuna magigin organisado liwat. Bangin makagpakiana kita mahitungod hito: Adton bag-o ba nga namatay babanhawon pagtikang gud han Usa ka Yukot ka Tuig nga Pagmando han Kristo ngan tatapoon han ira mga hinigugma nga nakilala ha ira? Uunahon ba pagbanhaw adton matinumanon nga kalalakin-an hadto nga may abilidad ha pagin lider basi makabulig ha pag-organisar ha katawohan han Dios ha bag-o nga kalibotan? Kumusta man an mga tawo nga waray mag-alagad kan Jehova? San-o ngan diin hira babanhawon? Damu nga pakiana an mahimo naton ipakiana. Pero kinahanglan gud ba naton paghinunahunaon yana ito nga mga pakiana? Diri ba mas maopay kon maghuhulat na la kita? Makakasiguro kita nga malilipay gud kita nga makita kon paonan-o bubuhaton ni Jehova an mga butang.

21. Ano an imo ginlalaoman may kalabotan ha pagkabanhaw?

²¹ Samtang diri pa ito nahitatabo, sadang naton parig-unon an aton pagtoo kan Jehova, nga pinaagi kan Jesus nagpapasarig ha aton nga mababanhaw an mga patay nga aada ha panumdoman han Dios. (Juan 5:28, 29; 11:23) Basi pamatud-an nga may gahum hi Jehova ha pagbanhaw ha mga patay, makausa hi Jesus nagsiring nga para kan Jehova, hira Abraham, Isaac, ngan Jacob, “hira ngatanan buhi.” (Luc. 20:37, 38) Matin-aw nga damu an aton basihan ha pagsiring, pariho han ginsiring ni Pablo: “Naglalaom ako ha Dios nga may pagkabanhaw.”​—Buh. 24:15.