1, 2. (a) Kay ano nga pamilyar gud an mga Judio ha mga pulong ha Deuteronomio 6:4? (b) Kay ano nga ginyakan ni Moises ito nga mga pulong?

HA SULOD hin mga siglo na, an unom nga Hebreo nga pulong ha Deuteronomio 6:4 ginagamit han mga Judio sugad nga bahin han ira pangadi nga gintatawag nga Shema, nga amo an siyahan nga pulong hito nga teksto. Ginpapangadi ini nira kada aga ngan gab-i. Damu nga debotado nga Judio an nangangadi hini basi ipakita an ira eksklusibo nga debosyon ha Dios.

² Ito nga mga pulong bahin han pangataposan nga ginyakan ni Moises ha mga Israelita nga nagkatirok ha kapatagan han Moab han 1473 B.C.E. An nasud hirani na tumabok ha Salog Jordan basi tag-iyahon an Tuna nga Iginsaad. (Deut. 6:1) Karuyag ni Moises, an ira lider han naglabay nga 40 ka tuig, nga magin maisugon hira ha pag-atubang ha tiarabot nga mga pagsari. Kinahanglan nira sumarig kan Jehova nga ira Dios ngan magin matinumanon ha iya. An pangataposan nga mga pulong ni Moises nakabulig gud ha ira nga buhaton ito. Katapos unabihon an Napulo nga Sugo ngan an iba pa nga balaud nga iginhatag ni Jehova ha Israel, ginyakan ni Moises an mapwersa nga  mga pulong nga mababasa ha Deuteronomio 6:4, 5. (Basaha.)

3. Ano nga mga pakiana an aton hihisgotan hini nga artikulo?

³ An mga Israelita ba nga nagkatirok didto kaupod ni Moises diri maaram nga hi Jehova nga ira Dios “uusa la nga Jehova”? Syempre, maaram hira. An matinumanon nga mga Israelita nakilala ngan nagsisingba ha uusa la nga Dios—an Dios han ira mga kaapoy-apoyan nga hira Abraham, Isaac, ngan Jacob. Kon sugad, kay ano nga ginsidngan hira ni Moises nga hi Jehova nga ira Dios “uusa la nga Jehova”? May koneksyon ba an pagin uusa ni Jehova ha paghigugma ha iya ha bug-os nga kasingkasing, bug-os nga kalag, ngan bug-os nga kusog, sumala ha ginsisiring ha bersikulo 5? Ngan ano an kahulogan para ha aton yana han mga pulong ha Deuteronomio 6:4, 5?

4, 5. (a) Ano an usa nga kahulogan han mga pulong nga “uusa la nga Jehova”? (b) Paonan-o naiiba hi Jehova ha mga dios han mga nasud?

⁴ Naiiba Gud. Ha Hebreo ngan ha damu nga iba pa nga linggwahe, an pulong nga “uusa” diri nagpapasabot hin numero la. Mahimo ito magpasabot hin pagin naiiba gud o waray kapariho. Diri ginpapamatud-an dinhi ni Moises nga buwa an katutdoan mahitungod han trinidad. Hi Jehova an naghimo han langit ngan tuna, an Soberano ha uniberso. Hiya gud la an totoo o tinuod nga Dios; waray iba nga dios nga pariho ha iya. (2 Sam. 7:22) Salit ginpapahinumdoman dinhi ni Moises an mga Israelita nga hi Jehova gud la an sadang nira singbahon. Diri nira angay subaron an mga tawo nga nakapalibot ha ira, nga nagsisingba ha mga dios-dios. An pipira hito nga mga dios ginhunahuna nga nagkukontrol ha partikular nga mga linarang ha aton palibot, ngan an iba nagkukontrol ha iba pa nga butang.

⁵ Pananglitan, an mga taga-Ehipto nagsisingba kan Ra, an dios han adlaw, kan Nut, an dios han langit, kan Geb, an dios han tuna, kan Hapi, an dios han Nilo, ngan iba pa nga sagrado nga mga hayop. Iginpakita ni Jehova nga mas gamhanan hiya hini nga mga dios han ginpahinabo niya an Napulo nga Peste. An pinakakilala nga dios han mga taga-Canaan amo hi Baal, an dios han pagkamabungahon, nga ginhunahuna liwat nga hiya an dios nga nagkukontrol han langit, uran, ngan bagyo. Ha damu nga lugar, hiya liwat an ginsisingba nga dios. (Num. 25:3) Sadang hinumdoman han mga Israelita nga an ira Dios, an “[tinuod nga] Dios,” amo an “uusa la nga Jehova.”—Deut. 4:35, 39.

6, 7. Ano an iba pa nga kahulogan han pulong nga “uusa,” ngan paonan-o ni Jehova iginpakita an iya pagin “uusa”?

⁶ Maunungon Ngan Diri Nagbuburobag-o. An pulong nga “uusa” mahimo liwat magpasabot hin pagkaurosa ngan pagkaada uusa nga katuyoan ngan buruhaton. Hi Jehova nga Dios diri nagbuburobag-o. Lugod, matinumanon hiya, maunungon, ngan tinuod. Nagsaad hi Jehova kan Abraham nga pagtatag-iyahon han iya katulinan an Tuna nga Iginsaad, ngan nagpakita hi Jehova hin gamhanan nga mga buhat basi matuman ito nga saad. Ha sulod hin 430 ka tuig, waray magbag-o an iya katuyoan.—Gen. 12:1, 2, 7; Eks. 12:40, 41.

⁷ Paglabay hin mga siglo, han gintawag ni Jehova an mga Israelita nga iya mga saksi, ginsidngan niya hira: “Ako gudla an Dyos. Labot ha akon waray na iba nga diyos; waray na gud iba hadto pa, ngan waray na gud iba nga tiarabot.” Basi pabug-atan nga diri nagbabag-o an iya katuyoan, hi Jehova nagdugang: “Ako amo an Dyos ngan dayuday Dyos ako gihapon.” (Isa. 43:10, 13; 44:6; 48:12; Maupay nga Sumat) Daku gud nga pribilehiyo para ha mga Israelita—ngan para ha aton—nga magin surugoon ni Jehova, an Dios nga diri nagbuburobag-o ngan maunungon ha ngatanan niya nga paagi!—Mal. 3:6; San. 1:17.

8, 9. (a) Ano an ginkikinahanglan ni Jehova ha iya mga magsiringba? (b) Paonan-o ginpabug-atan ni Jesus an pagkaimportante han mga pulong ni Moises?

⁸ Oo, ginpahinumdoman ni Moises an katawohan  nga diri napapas ngan nagbabag-o an gugma ngan pagmangno ni Jehova ha ira. Tungod hini, ginlalaoman gud ni Jehova nga ihahatag nira ha iya an eksklusibo nga debosyon, ngan ira hiya hihigugmaon ha ira bug-os nga kasingkasing, kalag, ngan kusog. Ginlalaoman liwat han Dios nga ihahatag ha iya han kabataan an sugad nga debosyon kay tututdoan hira han ira mga kag-anak ha ngatanan nga higayon.—Deut. 6:6-9.

⁹ Tungod kay diri nagbuburobag-o an kaburut-on ngan katuyoan ni Jehova, matin-aw nga an iya nangunguna nga mga ginkikinahanglan ha aton yana waray magbag-o. Basi karawaton an aton pagsingba, kinahanglan liwat naton ihatag ha iya an eksklusibo nga debosyon ngan higugmaon hiya ha bug-os nga kasingkasing, hunahuna, ngan kusog. Ngani, ito mismo an baton ni Jesu-Kristo ha usa nga nagpakiana ha iya. (Basaha an Marcos 12:28-31.) Salit, hinaot ipakita naton ha aton mga buhat nga nasasabtan gud naton an kahulogan han mga pulong nga hi “Jehova nga aton Dios, uusa la nga Jehova.”

10, 11. (a) Paonan-o naton maipapakita nga hi Jehova gud la an aton ginsisingba? (b) Paonan-o iginpakita han Hebreo nga mga batan-on ha Babilonya an ira eksklusibo nga debosyon kan Jehova?

¹⁰ Basi hi Jehova magin aton uusa ngan amo la nga Dios, kinahanglan ihatag naton ha iya an eksklusibo nga debosyon. An aton pagsingba ha iya diri puydi mabahin pinaagi ha pagsingba ha iba nga mga dios o mahugawan hin buwa nga mga ideya ngan magraot nga buhat. Sadang naton hinumdoman nga hi Jehova diri la kay usa han damu nga dios o an pinakalabaw ngan pinakagamhanan ha ngatanan nga dios. Hi Jehova gud la an sadang naton singbahon.—Basaha an Pahayag 4:11.

¹¹ Ha libro han Daniel, mababasa naton an mahitungod han Hebreo nga mga batan-on nga hira Daniel, Hanania, Misael, ngan Asaria. Iginpakita nira an eksklusibo nga debosyon kan Jehova diri la pinaagi ha paglikay ha maghugaw nga pagkaon kondi ha pagdumiri liwat pagyukbo ha bulawan nga imahen nga ginhimo ni Nabukodonosor. Matin-aw nga prayoridad nira hi Jehova ngan maunungon gud hira ha iya.—Dan. 1:1–3:30.

12. Basi maihatag naton kan Jehova an aton eksklusibo nga debosyon, ano an sadang naton likyan?

¹² Basi maihatag naton an aton eksklusibo nga debosyon kan Jehova, kinahanglan diri naton tugotan an anoman nga butang nga makaagaw han aton pagsingba ha iya o makaiban han panahon nga para la ha iya. Ano nga mga butang an posible magin hinungdan hito? Ha Napulo nga Sugo, iginpatin-aw ni Jehova nga an iya katawohan kinahanglan diri magsingba ha lain nga mga dios labot ha iya ngan diri magbuhat hin bisan ano nga klase hin idolatriya. (Deut. 5:6-10) Yana, an idolatriya may iba-iba nga klase, an pipira hito bangin diri masayon hibaroan. Pero waray magbag-o an mga ginkikinahanglan ni Jehova—hiya pa gihapon an “uusa la nga Jehova.” Hisgotan naton kon ano an kahulogan hini para ha aton.

13. Ano an posible naton higugmaon labaw kan Jehova?

¹³ An Colosas 3:5 (basaha) may mapwersa nga sagdon may kalabotan ha kon ano an posible makagwara han aton espesyal nga relasyon kan Jehova. Tigamni nga an kahakog konektado ha idolatriya. Kon duro an aton hingyap ha usa nga butang, sugad han karikohan o magarbo nga pagkinabuhi, posible ito magkontrol ha aton pariho hin gamhanan nga dios. Ngan kon uusisahon naton an bug-os nga bersikulo, mahibabaroan naton nga an ngatanan nga iba pa nga makasasala nga buhat nga gin-unabi hito konektado ha kahakog, nga usa nga klase hin idolatriya. An duro nga paghingyap hito nga mga butang masayon la makaagaw han aton gugma ha Dios. Tutugotan ba naton nga makontrol kita han bisan ano hini nga mga butang, nga tungod hito hi  Jehova diri na “uusa la nga Jehova” ha aton kinabuhi? Diri gud.

14. Ano an pahamangno ni apostol Juan?

¹⁴ Puropariho liwat hito an punto nga ginpabug-atan ni apostol Juan han nagpahamangno hiya nga bisan hin-o nga nahigugma han mga butang ha kalibotan, “an hingyap han unod ngan an hingyap han mga mata ngan an paghambog han mga gintatag-iya han usa,” ‘diri nahigugma ha Amay.’ (1 Juan 2:15, 16) Nagpapasabot ini nga kinahanglan pirme naton usisahon an aton kasingkasing basi hibaroan kon nadadani ito ha kalibotanon nga mga kaliawan, kaupod, ngan pamado ngan pag-ayos. An gugma ha kalibotan bangin mag-upod liwat han pangalimbasog nga magkaada “dagku nga mga butang” pinaagi han hitaas nga edukasyon. (Jer. 45:4, 5) Hirani na gud kita ha iginsaad nga bag-o nga kalibotan. Salit importante gud nga hinumdoman naton an mapwersa nga mga pulong ni Moises! Kon nasasabtan gud naton nga hi “Jehova nga aton Dios uusa la nga Jehova” ngan natoo kita hito, hihimoon naton an ngatanan basi maihatag ha iya an eksklusibo nga debosyon ha paagi nga iya inuuyonan.—Heb. 12:28, 29.

15. Kay ano nga ginpahinumdoman ni apostol Pablo an mga Kristiano nga an Dios “uusa la nga Jehova”?

¹⁵ An pagin uusa ni Jehova nagpapasabot liwat hin pagkaurosa ngan pagkaada uusa nga katuyoan, nga kinahanglan makita ha iya mga magsiringba. An Kristiano nga kongregasyon ha siyahan nga siglo ginkukompwesto han mga Judio, Griego, Romano, ngan mga tawo nga iba-iba an lahi. Magkalain-lain an ira kustomre, gintikangan nga relihiyon, ngan mga karuyag. Tungod hini, an pipira nakukurian pagkarawat han bag-o nga paagi han pagsingba o pagbaya hin bug-os han ira mga nahiaraan. Salit husto la nga ginpahinumdoman ni apostol Pablo an mga Kristiano nga may uusa la nga Dios, hi Jehova.—Basaha an 1 Corinto 8:5, 6.

16, 17. (a) Ano nga tagna an natutuman ha aton panahon, ngan ano an resulta hito? (b) Ano an mahimo makagwara han aton pagkaurosa?

 ¹⁶ Kumusta man an Kristiano nga kongregasyon yana? Hi propeta Isaias nagtagna nga “ha urhi nga mga adlaw,” an mga tawo tikang ha ngatanan nga nasud magkakaurosa ha pagsingba kan Jehova. Hira masiring: “[Hi Jehova] magtututdo ha aton han iya mga dalan, ngan kita maglalakat ha iya mga agianan.” (Isa. 2:2, 3) Malipayon gud kita nga nakikita naton mismo an katumanan hini nga tagna! Yana, damu nga kongregasyon an ginkukompwesto hin iba-iba nga lahi, kultura, ngan linggwahe, nga naghahatag hin kadayawan kan Jehova. Pero tungod hini nga pagkaiba-iba, bangin may bumangon nga mga problema.

¹⁷ Pananglitan, ano an imo inaabat ha mga bugto nga iba gud an kultura kay ha imo? Bangin diri ka pamilyar han ira linggwahe o diri ka naayon han ira pamado, batasan, ngan pagkaon. Ginlilikyan mo ba hira ngan nakikig-upod la hadton kapariho mo an gintikangan? O ano man kon an paramangno ha iyo kongregasyon—o ha iyo sirkito o sanga nga opisina—mas bata o iba an kultura o lahi? Gintutugotan mo ba an sugad nga mga butang nga makagwara han pagkaurosa ngan han uusa nga katuyoan nga sadang makita ha katawohan ni Jehova?

18, 19. (a) Ano nga sagdon an gin-unabi ha Efeso 4:1-3? (b) Ano an puydi naton himoon basi makabulig ha pagtipig han pagkaurosa han kongregasyon?

¹⁸ Ano an mabulig ha aton nga malikyan ito nga mga lit-ag? Hi Pablo naghatag hin praktikal nga sagdon ha kabugtoan ha Efeso, usa nga riko nga syudad nga may mga tawo nga iba-iba an gintikangan. (Basaha an Efeso 4:1-3.) Tigamni nga an siyahan nga gin-unabi ni Pablo nga mga kalidad amo an pagpaubos, pagkamalumo, pagkapasensyoso, ngan gugma. Maipapariho ini ha mga harigi nga nabulig basi tumindog an balay. Pero labot la han marig-on nga mga harigi, kinahanglan regular nga mintinaron an balay basi diri ito madumog. Gin-aghat ni Pablo an mga Kristiano ha Efeso nga mangalimbasog gud nga ‘tipigan an pagkaurosa ha espiritu.’

¹⁹ Sadang naton hunahunaon nga an tagsa ha aton may responsabilidad nga bumulig ha pagtipig han pagkaurosa han kongregasyon. Ano an mahimo naton buhaton? Siyahan, kultibara ngan ipakita an mga kalidad nga gin-unabi ni Pablo—pagpaubos, pagkamalumo, pagkapasensyoso, ngan gugma. Katapos, pangalimbasugi nga matipigan an “kamurayawan nga nagbubugkos” han pagkaurosa. Kinahanglan naton sulbaron an mga diri pagsinabtanay nga pariho hin gudtiay nga gutak ha aton pagkaurosa. Kon bubuhaton naton ini, nabulig kita ha pagtipig han kamurayawan ngan pagkaurosa han kongregasyon.

20. Paonan-o naton maipapakita nga nasasabtan naton nga “hi Jehova nga aton Dios, uusa la nga Jehova”?

²⁰ “Hi Jehova nga aton Dios, uusa la nga Jehova.” Mapwersa gud ini nga mga pulong! Ini nga pahinumdom nagparig-on ha mga Israelita nga atubangon an mga pagsari nga ira naeksperyensyahan ha ira pagsulod ngan pagtag-iya ha Tuna nga Iginsaad. Ini nga mga pulong magpaparig-on liwat ha aton nga atubangon an tiarabot nga daku nga kasakitan ngan makakabulig nga matipigan an kamurayawan ngan pagkaurosa ha Paraiso. Hinaot padayon nga ihatag naton kan Jehova an eksklusibo nga debosyon pinaagi ha paghigugma ngan pag-alagad ha iya hin bug-os nga kasingkasing, hunahuna, ngan kusog, ngan mangalimbasog kita nga matipigan an aton pagkaurosa sugad nga mga Kristiano. Kon bubuhaton naton ini, makakalaom kita nga makikita naton an katumanan han ginsiring ni Jesus may kalabotan hadton iya huhukman sugad nga mga karnero: “Kadi kamo nga binendisyonan han akon Amay, panunda niyo an Ginhadian nga igin-andam ha iyo tikang pa ha tinikangan han kalibotan.”—Mat. 25:34.