1, 2. (a) Ano nga mga pagsari an inaatubang han pipira han aton kabugtoan? (b) Ano nga mga pakiana an nabangon?

“HAN nagtikang an girra sibil ha Burundi, an amon pamilya natambong ha asembleya,” siring han brother nga hi Lije. “Nakikita namon nga an mga tawo nandadadlagan ngan may nagpupurupsilay. An akon mga kag-anak ngan kami nga 11 nga magburugto nanmalagiw nga haros waray dara. Ha urhi, an pipira han amon kapamilya nakaabot ha usa nga kampo han mga pinalagiw ha Malawi, nga sobra 1,600 ka kilometro an kahirayo. An iba han amon kapamilya nahibulag ha amon.”

² Ha bug-os nga kalibotan, an mga pinalagiw ha iba nga lugar o nasud tungod han girra o pagtimaraot umabot na hin sobra 65,000,000—an pinakadamu nga nahirekord ha kasaysayan. * Kaupod hini an yinukot nga mga Saksi ni Jehova. Damu ha ira an nawad-an hin mga hinigugma ngan haros han ngatanan nira nga panag-iya. Ano nga iba pa nga kakurian an ira inaatubang? Paonan-o naton mabubuligan ini nga kabugtoan nga ‘mag-alagad nga malipayon kan Jehova’ bisan pa han mga pagsari nga  ira inaatubang? (Sal. 100:2) Ngan paonan-o kita magigin epektibo ha pagsangyaw han maopay nga sumat ha mga pinalagiw nga diri pa nakilala kan Jehova?

3. Kay ano nga pinalagiw hi Jesus ngan an damu han iya mga disipulo?

³ Katapos pahamangnoan han anghel ni Jehova hi Jose nga plano ni Hadi Herodes nga patayon an bata nga hi Jesus, pinalagiw hi Jesus kaupod an iya mga kag-anak ngadto ha Ehipto. Nagpabilin hira didto tubtob han kamatay ni Herodes. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Paglabay hin pipira ka dekada, an mga disipulo ni Jesus “nagpatlaag ha bug-os nga rehiyon han Judea ngan Samaria” tungod han pagtimaraot. (Buh. 8:1) Abanse nga nakita ni Jesus nga damu han iya sumurunod an mapipiritan pagbaya ha ira balay. Hiya nagsiring: “Kon pagtimarauton kamo ha usa nga syudad, pakadto kamo ha iba nga lugar.” (Mat. 10:23) Anoman an hinungdan han pagpalagiw, diri gud ito masayon.

4, 5. Ano nga mga peligro an inaatubang han mga pinalagiw (a) samtang nabaya ha ira lugar? (b) samtang naukoy ha usa nga kampo?

⁴ An mga namamalagiw bangin mameligro samtang nabaya ha ira lugar o naukoy ha kampo han mga pinalagiw. “Nagbaktas kami hin pipira ka semana, ngan ginlabyan namon an ginatos nga patay nga lawas,” siring ni Gad, nga manghod ni Lije. “Dose anyos ako hadto. Nanhubag gud an akon mga tiil salit ginsidngan ko an akon pamilya nga bayaan na la ako. Tungod kay nadiri hi Tatay nga bayaan ako, ginbaba niya ako. Pinaagi ha pag-ampo ngan pagsarig kan Jehova, nakakagpadayon kami kada adlaw, ngan danay mangga la nga nanurok ha dalan an amon ginkakaon.”—Fil. 4:12, 13.

⁵ Kadam-an han kapamilya ni Lije nag-ukoy hin damu ka tuig ha kampo para ha mga pinalagiw nga igintagana han United Nations. Pero diri hira talwas didto. Hi Lije, nga usa na yana nga paramangno han sirkito, nagsiring: “Kadam-an han mga tawo waray trabaho. Nagpipinanlibak hira, naghuhubog, naghuhuygo, nangangawat, ngan nagbubuhat hin imoral.” Para diri maimpluwensyahan hito an mga Saksi ha kampo, kinahanglan magin sagipo gud hira ha espirituwal nga mga buruhaton. (Heb. 6:11, 12; 10:24, 25) Basi makapabilin nga marig-on ha espirituwal, maaramon nga gin-gamit nira an ira panahon; damu ha ira an nagpayunir. Gintipigan nira an ira positibo nga disposisyon pinaagi ha paghinumdom nga sugad la nga natapos an paglakaton han mga Israelita ha kamingawan, may kataposan liwat an ira pag-ukoy ha kampo.—2 Cor. 4:18.

6, 7. (a) Paonan-o an ‘gugma ha Dios’ nagpapagios ha mga Kristiano nga buligan an kabugtoan nga nanginginahanglan? (b) Paghatag hin ehemplo.

⁶ An aton ‘gugma ha Dios’ nagpapagios ha aton nga ipakita an gugma ha kada tagsa, labi na ha magkuri nga kahimtang. (Basaha an 1 Juan 3:17, 18.) Han nagkaada gutom ha Judea han siyahan nga siglo, naghimo hin kahikayan an kongregasyon basi buligan an mga Kristiano didto. (Buh. 11:28, 29) Gin-aghat liwat nira apostol Pablo ngan Pedro an mga Kristiano nga magin maabiabihon ha kada tagsa. (Roma 12:13; 1 Ped. 4:9) Kon kinahanglan abiabihon han mga Kristiano an kabugtoan nga nabisita ha ira balay, labi na nga sadang nira abiabihon an mga igkasi-tumuroo nga namimeligro an kinabuhi o adton gintitimaraot tungod han ira pagtoo!—Basaha an Proberbios 3:27. *

⁷ Hinin bag-o la, yinukot nga mga Saksi ni Jehova—adulto ngan kabataan—an kinahanglan pumalagiw tungod han araway ngan pagtimaraot ha este han Ukraine. Makasurubo, ginpatay an pipira ha ira. Pero kadam-an ha ira an ginpaukoy han ira mga igkasi-tumuroo ha iba nga dapit han Ukraine, ngan damu ha ira an gin-abiabi han kabugtoan ha Rusya. Hini nga mga nasud, nagpapabilin hira nga neutral ha politika kay diri hira “kanan kalibotan,” ngan padayon hira nga nagin madasigon ha ‘pagsangyaw han maopay nga sumat han pulong han Dios.’—Juan 15:19; Buh. 8:4.

8, 9. (a) Ano nga magkuri nga kahimtang an bangin inaatubang han mga pinalagiw ha iba nga nasud? (b) Kay ano nga kinahanglan kita magin mapailubon ha pagbulig ha ira?

⁸ Bisan kon an pipira napiritan pagbalhin ha iba nga lugar ha ira mismo nasud, damu an napalagiw ha iba nga nasud nga diri hira pamilyar. An mga gobyerno bangin magtagana hin pagkaon, bado, ngan urukyan, pero bangin waray hito nga lugar an ira nahiaraan nga mga pagkaon. An mga pinalagiw tikang ha mga lugar nga mapaso an klima posible nga makaeksperyensya hin mahagkot nga panahon ha siyahan nga higayon, ngan bangin diri hira maaram kon ano an angay isul-ot. Kon tikang hira ha huron, bangin diri hira maaram gumamit han moderno nga mga aplayanses.

⁹ An pipira nga gobyerno may mga programa basi buligan an mga pinalagiw nga makapahiuyon ha ira bag-o nga kahimtang. Pero kasagaran na nga ha sulod hin pipira ka bulan, ginlalaoman nga mangangalimbasog hira ha pagsuporta han ira kalugaringon. Posible nga makuri gud para ha ira an pagpahiuyon ha sugad nga kahimtang. Handurawa la an kinahanglan nira mahibaroan ha usa ka higayon—bag-o nga linggwahe, pagpahiuyon ha bag-o nga mga balaud ngan mga ginlalaoman may kalabotan ha pamatasan, pagin eksakto ha oras, buhis, kabaraydan, pag-eskwela, ngan pagdisiplina ha mga anak. Salit magin mapailubon ngan matinalahuron ha pagbulig ha kabugtoan nga naatubang han sugad nga kahimtang.—Fil. 2:3, 4.

10. Paonan-o naton mahimo maparig-on an pagtoo han nagkakaabot nga mga pinalagiw nga kabugtoan? (Kitaa an retrato ha tinikangan hini nga artikulo.)

¹⁰ Tungod han ginbubuhat han mga awtoridad, usahay nakukurian an kabugtoan nga makaupod an lokal nga kongregasyon. Gintatarhog han pipira nga ahensya an kabugtoan nga diri na hira bubuligan kon magdudumiri hira ha pagkarawat hin trabaho nga makakaulang ha ira pagtambong ha mga katirok. Tungod ha kahadlok ngan kawaray-mahihimo, an iba napipiritan nga karawaton ito. Salit pag-abot han pinalagiw nga kabugtoan, importante nga panginanoon dayon naton hira. Kinahanglan ipaabat naton ha ira nga hinigugma naton hira. An aton pagpakita hin pagpaid ngan paghatag hin praktikal nga bulig makakaparig-on han ira pagtoo.—Prob. 12:25; 17:17.

11. (a) Ha tinikangan, ano an importante nga panginahanglan han mga pinalagiw? (b) Paonan-o maipapakita han mga pinalagiw an pagin mapasalamaton?

¹¹ Ha tinikangan, bangin kinahanglan naton tagan an aton kabugtoan hin pagkaon, bado, o iba pa nga nangunguna nga mga panginahanglan. * Bisan an paghatag ha ira hin gudtiay nga regalo, sugad hin kurbata, may daku nga epekto ha ira. Kon mapasalamaton an mga pinalagiw ngan diri namimirit nga buligan hira, maieksperyensyahan han nag-aabiabi ha ira an kalipay ha paghatag. Oo, kon an usa nga pinalagiw natapod la ha bulig han iba, mahimo ito magin hinungdan nga mawad-an hiya hin pagtahod ha kalugaringon ngan madaot an iya relasyon ha iba nga kabugtoan. (2 Tes. 3:7-10) Pero nagkikinahanglan gud hira hin bulig.

12, 13. (a) Paonan-o kita makakaghatag hin praktikal nga bulig ha mga pinalagiw? (b) Paghatag hin ehemplo.

¹² Diri naton kinahanglan hin damu nga kwarta basi makahatag hin praktikal nga bulig ha mga pinalagiw; kasagaran na nga mas kinahanglan nira an aton atensyon ngan gugma. Pananglitan, puydi mo hira tutdoan kon paonan-o masakay ha panpubliko nga transportasyon, kon diin makakapalit hin barato pero masustansya nga pagkaon, o kon paonan-o mahibabaro hin mga trabaho nga makakabulig nga magkaada hira kità. Labaw ha ngatanan, mahimo mo hira buligan nga magin aktibo gud ha  ira bag-o nga kongregasyon. Kon may sarakyan ka, pasakya hira pakadto ha mga katirok, kon posible. Isaysay liwat ha ira kon paonan-o magsasangyaw ha mga tawo ha iyo teritoryo, ngan iupod hira ha imo pagministeryo.

¹³ Han may inabot nga upat nga pinalagiw nga batan-on ha usa nga kongregasyon, gintutdoan hira han mga tigurang ha pag-drayb, paggamit hin kompyuter, ngan kon paonan-o mag-aaplay hin trabaho, pati na ha pag-organisar han ira eskedyol basi bug-os nga makag-alagad kan Jehova. (Gal. 6:10) Waray pag-iha, nagpayunir hira nga upat. An bulig ha ira han mga tigurang ngan an ira pangalimbasog ha pagkab-ot hin espirituwal nga mga tumong nakabulig ha ira nga magin marig-on ngan diri madara han sistema ni Satanas.

14. (a) Ano nga pagsulay an kinahanglan atohan han mga pinalagiw? (b) Paghatag hin ehemplo.

¹⁴ Pariho ha ngatanan nga iba pa nga Kristiano, kinahanglan atohan han mga pinalagiw an pagsulay ngan diri ikompromiso an ira relasyon kan Jehova basi la magkaada materyal nga mga butang. * Nahinunumdoman ni Lije ngan han iya kabugtoan an importante nga mga leksyon may kalabotan ha pagtoo nga igintutdo ha ira han ira tatay samtang napalagiw hira. “Usa-usa niya nga iginlabog an gutiay namon nga dara nga diri importante nga mga butang. Ha urhi, gin-alsa niya an bag nga waray na sulod ngan mahiyom-hiyom nga nagsiring: ‘Kitaa la, diri naton kinahanglan ito nga mga butang!’”—Basaha an 1 Timoteo 6:8.

15, 16. Paonan-o naton mabubuligan an mga pinalagiw nga magkaada han ira panginahanglan ha (a) espirituwal? (b) emosyonal?

¹⁵ Labot han materyal nga mga butang, an mga pinalagiw nagkikinahanglan hin espirituwal ngan emosyonal nga bulig. (Mat. 4:4) An mga tigurang makakabulig pinaagi ha pagtagana hin mga literatura ha linggwahe han mga pinalagiw ngan ha pagpamiling hin mga bugto nga nagyayakan hito nga linggwahe. Damu ha ira an napiritan nga bumaya ha ira duok nga mga kapamilya, ha ira lugar, ngan kongregasyon. Kinahanglan ipaabat han ira mga igkasi-Kristiano an gugma ngan pagpaid ni Jehova. Kay kon diri, posible nga magin duok hira ha ira diri tumuroo nga mga paryente o kahimungto nga nakakasabot han ira kultura ngan kahimtang. (1 Cor. 15:33) Kon iginpapaabat naton ha ira nga nalilipay kita ha pagkarawat ha ira ha kongregasyon, nagkakaada kita pribilehiyo ha pagbulig kan  Jehova ha ‘pagbantay’ ha dayo nga mga residente.—Sal. 146:9.

¹⁶ Pariho han bata nga hi Jesus ngan han iya pamilya, an mga pinalagiw bangin diri pa puydi umuli ha ira nasud samtang nagmamando pa an mga nagtitimaraot ha ira. Dugang pa, sugad han ginsiring ni Lije, “diri kaya han damu nga kag-anak nga nakakita kon paonan-o ginlugos ngan ginpatay an ira mga kapamilya nga bumalik upod an ira mga anak ha lugar diin nahitabo ito nga mga trahedya.” Basi malamposan han mga pinalagiw an sugad nga makasurubo nga eksperyensya, an ira mga igkasi-tumuroo sadang magpakita hin ‘pagpaid, minagburugto nga gugma, malumo nga kalooy, ngan pagpaubos.’ (1 Ped. 3:8) Tungod han pagtimaraot nga naeksperyensyahan han pipira nga pinalagiw, bangin maawod hira ha pagsumat han ira mga kakurian, labi na kon aada an ira mga anak. Pakianhi an imo kalugaringon, ‘Kon ako an aada ha ira kahimtang, ano an akon karuyag nga pagtratar ha akon han iba?’—Mat. 7:12.

17. Paonan-o an pagsangyaw ha mga pinalagiw naghahatag ha ira hin pagliaw?

¹⁷ Damu han mga pinalagiw yana an tikang ha mga nasud diin igindidiri an pagsangyaw nga buruhaton. Mapasalamaton gud kita ha madasigon nga mga Saksi ha lugar nga ginbalhinan han mga pinalagiw, kay yinukot ha ira an nakakabati “han pulong mahitungod han Ginhadian” ha siyahan nga higayon. (Mat. 13:19, 23) Damu han “binubug-atan” an naliliaw ha aton mga katirok ngan nakakasiring dayon: “An Dios aada gud ha iyo.”—Mat. 11:28-30; 1 Cor. 14:25.

18, 19. Paonan-o naton maipapakita an pagin maaramon kon nagsasangyaw ha mga pinalagiw?

¹⁸ An mga nagsasangyaw ha mga pinalagiw kinahanglan magin alerto ngan magin maaramon pa ngani. (Mat. 10:16; Prob. 22:3) Mapailubon nga pamatii an ira mga kabaraka, pero ayaw paghisgot may kalabotan ha politika. Sunda an giya han sanga nga opisina ngan han lokal nga mga awtoridad; ayaw ibutang ha peligro an imo kalugaringon o an iba. Hibaroi ngan respetoha an kultura ngan gintotoohan han mga pinalagiw. Pananglitan, may mga tawo tikang ha pipira nga lugar an nadiri ha partikular nga estilo han pamado para ha kababayin-an. Salit kon magsasangyaw ha mga pinalagiw, magin maaramon ha imo pamado basi diri makapasina ha ira.

¹⁹ Pariho han maloloy-on nga Samaritano ha ilustrasyon ni Jesus, karuyag naton buligan an mga nag-aantos, upod na an mga diri Saksi. (Luc. 10:33-37) An pinakamaopay nga paagi ha paghimo hito amo an pagsangyaw ha ira han maopay nga sumat. “Importante nga ha tinikangan pa la mahibaroan na nira nga mga Saksi ni Jehova kita ngan an aton nangunguna nga katuyoan amo an pagbulig ha ira ha espirituwal, diri ha materyal,” siring han usa nga tigurang nga nakabulig ha damu nga mga pinalagiw. “Kay kon diri, bangin makig-upod hira ha aton tungod la ha personal nga bentaha.”

20, 21. (a) Ano an mag-opay nga resulta ha pagpakita hin Kristiano nga gugma ha mga pinalagiw? (b) Ano an aton hihisgotan ha sunod nga artikulo?

²⁰ An pagpakita hin Kristiano nga gugma ha dayo nga mga residente may makalilipay nga mga resulta. Iginsumat han usa nga sister nga an iya pamilya pinalagiw tikang ha Eritrea tungod han pagtimaraot. Katapos han makapoy hinduro nga paglakaton han iya upat nga anak ha disyerto ha sulod hin walo ka adlaw, inabot hira ha Sudan. Hiya nagsiring: “Gintratar hira han kabugtoan didto sugad hin ira kapamilya, ngan gintaganahan hira hin pagkaon, bado, urukyan, ngan transportasyon. May-ada pa ba iba nga mga tawo nga mag-aabiabi ha ira balay hin mga estranghero tungod la kay uusa nga Dios an ira ginsisingba? An mga Saksi ni Jehova gud la!”—Basaha an Juan 13:35.

²¹ Kumusta man an kabataan nga upod han mga kag-anak nga pinalagiw o bumalhin ha iba nga lugar? Ha sunod nga artikulo, hihisgotan naton kon paonan-o kita ngatanan makakabulig ha ira nga mag-alagad kan Jehova nga malipayon.