DURANTE han akon pag-eskwela, haros waray mga pagbag-o. An imo mga kaklase tikang ha tinikangan amo la gihapon tubtob nga maggradwar ka; ngani, kilala mo an haros ngatanan nga tawo ha bungto, ngan kilala ka nira.

An bungto han Liberty ginpapalibotan hin mga uma, ngan mais an nangunguna nga tanom. Han natawo ako, nagtatrabaho hi Tatay ha usa nga tag-iya hin uma ha amon lugar. Sugad nga tin-edyer, nahibaro ako pagdrayb hin traktor ngan nagin pamilyar ha iba pa nga buruhaton ha pag-uma.

Edaran na hi Tatay han natawo ako; 56 anyos na hiya, ngan 35 anyos hi Nanay. Pero mahimsog ngan makusog hi Tatay. Maduruto hiya ha trabaho ngan gintutdoan niya kami nga magburugto nga magin maduruto liwat. Diri daku an iya kita, pero ginsisiguro niya nga may-ada kami mauukyan, maisusul-ot, ngan makakaon. Pirme liwat hiya naggagahin hin panahon para ha amon. Namatay hi Tatay han 93 anyos hiya. Ngan hi Nanay namatay han 86 anyos hiya. Waray hira magin alagad ni Jehova. Ha akon mga kabugtoan, usa an matinumanon nga nag-aalagad sugad nga tigurang tikang han 1972.

Relihiyoso gud hi Nanay. Igin-uupod niya kami pagsingba ha Baptist kada Domingo. Han 12 anyos ako, siyahan ko nga nabatian an mahitungod han Trinidad. Tungod kay karuyag ko mahibaro mahitungod hito, nagpakiana ako kan Nanay: “Paonan-o nagin posible nga hi Jesus an Anak ngan hiya liwat an Amay?” Nahinunumdoman ko pa an iya baton: “Anak, misteryo ito. Diri naton ito masasabtan.” Misteryo gud ito para ha akon. Bisan pa hito, han 14 anyos ako, nagpabawtismo ako ha usa nga sapa ha amon lugar. Igintunlob ako hin tulo ka beses, an usa para ha Amay, an usa para ha Anak, ngan an usa para ha baraan nga espiritu!

Han hayskul ako, may sangkay ako nga boksingero, ngan ginkombinse niya ako nga magin boksingero. Salit nagtikang ako magbansay, ngan nagin membro ako han Golden Gloves nga usa nga organisasyon han mga boksingero. Diri ako makarit, salit katapos hin pipira ka beses nga pakigboksing, inundang ako. Ha urhi, iginpatawag ako basi magin sundalo han Estados Unidos ngan iginpadara ha Alemanya. Samtang nagsiserbisyo ako didto, iginpadara ako han mga opisyal ha usa nga eskwelahan para ha mga sundalo kay ginhuhunahuna nira nga may potensyal ako nga magin maopay nga lider. Karuyag nira nga magin propesyon ko an pagsundalo. Diri ko karuyag nga magpabilin nga sundalo, salit han natapos ko an duha ka tuig nga pagserbisyo, gintugotan ako nga bumaya ha pagsundalo han 1956. Pero waray pag-iha, umapi ako ha naiiba gud nga klase hin pagsundalo.

Antes ko hinbaroan an kamatuoran, sayop an akon panhunahuna mahitungod ha kon ano an tinuod nga lalaki. Naimpluwensyahan ako han mga salida ngan han mga tawo ha akon palibot. Para ha akon, an mga nagwawali mahitungod ha Biblia diri tinuod nga lalaki. Pero may hinbaroan ako nga nakagbag-o han akon kinabuhi. Usa ka adlaw, samtang nagdadrayb ako han akon awto tikadto ha bungto, ginkampay ako hin duha nga babaye. Hira an manghod nga kabugtoan han akon bayaw. Mga Saksi ni Jehova hira nga duha. Nakakarawat na ako hadto hin Barantayan ngan Pagpamata! tikang ha ira pero makuri ko masabtan an Barantayan. Pero hito nga higayon, gin-imbitar nira ako ha Pag-aram ha Libro han Kongregasyon, usa nga katirok basi pag-adman ngan paghisgotan an Biblia nga gindudumara ha ira balay. Ginsidngan ko hira nga huhunahunaon ko ito. Hiniyom hira ngan nagpakiana, “Nagsasaad ka ba?” Binaton ako, “Oo.”

Nagbasol ako nga nagsaad ako, pero nahunahuna ko nga diri ko na ito mababawi. Salit pagkagab-i kinadto ako. Binilib gud ako ha mga bata. Diri ako makatoo nga damu an ira hinbabaroan ha Biblia! Bisan kon pirme ako hadto naupod kan Nanay pagsingba kada Domingo, gutiay la an akon nahibabaroan ha Biblia. Yana, karuyag ko na mahibaro hin dugang pa. Inuyon ako nga mag-aram ha Biblia. Ha tinikangan pa la, hinbaroan ko nga Jehova an personal nga ngaran han Dios nga Makagarahum-ha-ngatanan. Hadto, han ginpakianhan ko hi Nanay mahitungod han mga Saksi ni Jehova, nagsiring la hiya, “Nagsisingba ito hira ha usa nga lagas nga an ngaran Jehova.” Pero yana inabat ko nga naabrihan an akon mga mata!

Madagmit an akon pag-uswag, kay maaram ako nga nabilngan ko an kamatuoran. Han Marso 1957, paglabay la hin siyam ka bulan tikang han akon siyahan nga pagtambong hito nga katirok, nabawtismohan ako. Nagbag-o an akon disposisyon. Nalilipay gud ako nga nahibaro ako han igintututdo han Biblia mahitungod ha kon ano an tinuod nga lalaki. Hi Jesus perpekto nga tawo. May-ada hiya kusog ngan abilidad nga labaw gud ha bisan hin-o nga lalaki. Pero waray hiya umapi ha  mga araway, lugod gintugotan niya nga ‘pasakitan hiya,’ sugad han igintagna. (Isa. 53:2, 7) Hinbaroan ko nga an tinuod nga sumurunod ni Jesus “kinahanglan magin buotan ha ngatanan.”​—2 Tim. 2:24.

Nagtikang ako pagpayunir han sumunod nga tuig, han 1958. Pero waray pag-iha, kinahanglan ko umundang. Kay ano? Nagdesisyon ako nga pakasalan hi Gloria, an usa han duha nga babaye nga nag-imbitar ha akon pagtambong ha Pag-aram ha Libro han Kongregasyon! Waray gud ako magbasol ha akon desisyon. Hi Gloria usa gud nga presyoso nga hiyas, tikang hadto tubtob yana. Para ha akon, mas presyoso hiya kay han pinakamahal nga brilyante, ngan malipayon gud ako nga nagin asawa ko hiya! Susumatan niya kamo hin pipira nga butang mahitungod ha iya kalugaringon:

“Disisyete kami nga magburugto. Matinumanon nga Saksi hi Nanay. Namatay hiya han 14 anyos ako. Katapos hito, nagtikang pag-aram hi Tatay ha Biblia. Tungod kay patay na hi Nanay, may ginhangyo hi Tatay ha prinsipal han eskwelahan. Hito nga panahon, hirani na maggradwar ha hayskul an akon magurang nga babaye, ngan naghangyo hi Tatay kon puydi ba nga magsurosaliwan kami ni Ate pagsulod basi may mag-aasikaso ha amon mga manghod ngan may mag-aandam hin pagkaon para ha amon pamilya antes umabot hi Tatay tikang ha trabaho. Inuyon hito an prinsipal, ngan ito an amon ginbuhat tubtob nga naggradwar hi Ate. Duha nga pamilya nga Saksi an nag-Bible study ha amon, ngan 11 kami nga magburugto nga nagin Saksi ni Jehova. Nalilipay gud ako pagsangyaw, bisan kon awdanon ako. Ginbuligan ako ni Sam nga malamposan ito ha sulod hin mga katuigan.”

Ginkasal kami ni Gloria han Pebrero 1959. Nalipay gud kami ha pagpayunir nga magkaupod. Han Hulyo hito nga tuig, nag-aplay kami ha Bethel kay hingyap namon nga mag-alagad ha headquarters. Usa nga bugto, hi Simon Kraker, an nag-interbyu ha amon. Ginsidngan niya kami nga hito nga panahon diri nakarawat an Bethel hin mga inasaw-an. Waray gud mawara ha amon an hingyap nga mag-alagad ha Bethel, pero linabay anay an hilawig nga panahon antes ito natuman!

Nagsurat kami ha headquarters ngan naghangyo nga ipadara kami ha lugar nga daku an panginahanglan. Gintagan nira kami hin usa la nga mapipilian, ha Pine Bluff, Arkansas. Hito nga panahon, may duha nga kongregasyon ha Pine Bluff​—usa para ha mga busag ngan an usa para ha mga itom. Igintoka kami ha kongregasyon han mga itom, nga 14 la an magwarali.

Bangin makagpakiana ka kon kay ano nga ginbulagbulag an magkaiba nga lahi ha kongregasyon han mga Saksi ni Jehova. An baton, tungod kay ito an kinahanglan buhaton durante hito nga panahon. May mga balaud nga nagdidiri nga magtarampo an iba-iba nga lahi, ngan problema liwat an kamadarahog. Ha damu nga lugar, nahahadlok an kabugtoan nga kon magtatampo an duha nga lahi basi magsingba, gugubaon an ira Kingdom Hall. Nahitatabo ito hadto. Kon an itom nga mga Saksi magsangyaw ha balay han mga busag, aarestuhon hira ngan posible nga kastiguhon pa ngani. Salit basi padayon nga makagsangyaw, ginsunod namon an balaud ngan naglaom nga magbabag-o an kahimtang.

Diri masayon an amon pagministeryo. Samtang nagsasangyaw ha teritoryo han mga itom, usahay diri tinuyo nga natutuktokan namon an balay han mga busag. Kinahanglan dayon namon magdesisyon kon sasangyawan ba namon hira hin madaliay o mangangaro hin dispensa ngan mabaya. Ha pipira nga lugar, ito an nahitatabo hadto.

Syempre, kinahanglan namon magtrabaho basi masuportaran an amon pagpayunir. Kadam-an han amon trabaho gutiay la an sweldo. Paglimpyo ha balay an trabaho ni Gloria. Ha usa nga balay, gintugotan ako nga buligan hiya basi matapos dayon niya an trabaho. Gintatagan kami han tagbalay hin paniudtohon antes kami lumakat. Kada semana, namamalantsa hi Gloria ha usa nga pamilya. Ako naman naglilimpyo han libong, mga bintana, ngan nag-aasikaso han iba pa nga trabahoon. Ha balay han usa nga busag nga pamilya, nagbubulig kami ni Gloria paglimpyo han mga bintana​—hiya ha sulod, ngan ako ha gawas. Usa ka adlaw namon ito nga gintatrabaho, salit gintatagan kami hin paniudto. Ha sulod han balay nakaon hi Gloria pero bulag ha pamilya, samtang ako didto ha gawas ha may garahe. Okey la adto ha akon. Marasa ko an pagkaon. Buotan an pamilya, pero ginsusunod la nira kon ano an nahiaraan. Nahinunumdoman ko an usa nga higayon han inundang kami ha usa nga gasolinahan. Katapos namon magpagasolina, nagpakiana ako ha usa nga trabahador kon puydi hi Gloria gumamit han  ira kasilyas. Siniplat la hiya ha akon ngan nagsiring, “Nakakandado ito.”

Ha luyo nga bahin, may makalilipay kami nga mga eksperyensya kaupod an kabugtoan, ngan nag-enjoy kami ha amon ministeryo! Han amon siyahan nga pag-abot ha Pine Bluff, nag-ukoy kami ha balay han bugto nga amo an congregation servant hito nga panahon. An iya asawa diri tumuroo, ngan gindumarahan ni Gloria an iya asawa hin pag-aram ha Biblia. Gintikangan ko liwat dumarahan hin pag-aram an anak nga babaye ngan an umagad hito nga mag-asawa. An nanay ngan an anak nagdesisyon nga mag-alagad kan Jehova ngan nagpabawtismo.

May-ada kami mga kasangkayan ha kongregasyon han mga busag. Gin-iimbitar nira kami ha ira balay basi manihapon, pero nakadto la kami ha ira kon masirom na basi waray makakita ha amon. Hito nga panahon, aktibo gud an Ku Klux Klan (KKK), usa nga organisasyon nga nag-aaghat hin rasismo ngan kamadarahog. Usa ka gab-i han Kalag-kalag, nahinunumdoman ko pa an usa nga tawo nga nalingkod ha balkon han iya balay ngan nakasul-ot han kanan KKK nga bado. Pero inin diri mag-opay nga eksperyensya waray makapugong ha kabugtoan nga magpakita hin pagkabuotan ha mga igkasi-tumuroo. Makausa, nagkinahanglan kami hin kwarta basi makatambong hin kombensyon, ngan usa nga bugto an umuyon nga paliton an amon awto basi kami makatambong. Usa ka adlaw, paglabay hin usa ka bulan, kapoy kami ni Gloria pagbinaktas tikang ha pagsangyaw ngan pag-Bible study tungod han mapaso nga panahon. Pag-uli namon ha balay, nasurprisa kami. Nakaparada ha prente han balay an amon awto! May surat nga iginbutang ha prente nga salamin han awto nga nasiring: “Iginbabalik ko ha iyo an iyo awto sugad nga regalo. An iyo bugto.”

May usa pa nga pagkabuotan nga iginpakita ha amon nga diri ko gud hingangalimtan. Han 1962, gin-imbitar ako nga umiskwela ha Kingdom Ministry School ha South Lansing, New York. Usa ito ka bulan nga pagtutdo ha mga paramangno ha kongregasyon, sirkito, ngan distrito. Pero han gin-imbitar ako, waray ako trabaho ngan nagkukuri ha pinansyal. Kondi, usa nga kompanya hin telepono ha Pine Bluff an nag-interbyu ha akon para hin usa nga trabaho. Kon kakarawaton nira ako, ako an siyahan nga itom nga tawo nga makakatrabaho hito nga kompanya. Ginsidngan nira ako nga papatrabahoon nira ako. Ano an akon bubuhaton? Waray ako iparasahe pagkadto ha New York. Ginhunahuna ko nga karawaton an trabaho ngan diri karawaton an imbitasyon nga umiskwela. Ngani, maghihimo na unta ako hin surat nga diri ko kakarawaton an imbitasyon han may nahitabo nga diri ko gud hingangalimtan.

Usa nga sister ha kongregasyon, nga diri tumuroo an bana, an nagtuktok ha amon purtahan temprano han aga ngan naghatag ha akon hin sobre. Kwarta an sulod hito. Hiya ngan an pipira han iya batan-on nga mga anak temprano pa nga nabuhat basi kumadto ha taranman hin gapas ngan limpyohan ito hin mga banwa para makatirok hira hin igo nga kantidad basi makakadto ako ha New York. Ginsidngan ako han sister, “Eskwela ngan pag-aram hin maopay, kahuman balik nganhi ngan tutdui kami!” Katapos hito nga hitabo, ginhangyo ko an kompanya han telepono kon puydi ba idus-og hin lima ka semana an akon eskedyol ha pagtikang ha  pagtrabaho. Kondi waray hira tumugot. Pero diri ito importante ha akon. Nakagdesisyon na ako. Mapasalamaton gud ako nga waray ko karawata ito nga trabaho!

Isusumat ni Gloria an iya nahinunumdoman han nag-aalagad pa kami ha Pine Bluff: “Naruyagan ko gud an teritoryo! Naabot hin 15 tubtob 20 an akon mga Bible study. Salit nagsasangyaw kami ha balay-balay ha aga ngan nagdudumara hin pag-aram ha Biblia ha kulop, usahay alas 11 ha gab-i kami natatapos. Makalilipay gud an pagministeryo! Karuyag ko gud unta magpabilin hito nga klase hin pag-alagad. Ha tinuod la, diri ko karuyag nga magbag-o an amon toka ngan mag-alagad ha sirkito, pero iba an karuyag ni Jehova.” Ngan ginbuhat gud niya an iya karuyag para ha amon.

Samtang nagpapayunir kami ha Pine Bluff, nag-aplay kami nga magin mga espesyal payunir. Naglaom gud kami nga aaprobaran kami kay karuyag han amon paramangno han distrito nga bumulig kami ha usa nga kongregasyon ha Texas, ngan karuyag niya nga mag-alagad kami didto sugad nga mga espesyal payunir. Naruyagan gud namon an iya ideya. Salit naghinulat kami, naglalaom nga aaprobaran kami han Sosiedad, pero waray gud kami nakarawat nga surat. Paglabay hin pipira ka panahon, may inabot ha amon nga surat​—igintoka kami ha pagbiyahe nga buruhaton! Nahitabo ito han Enero 1965. Hi Bugto Leon Weaver, nga koordinetor yana han Komite han Sanga han Estados Unidos, ginpili liwat nga paramangno ha sirkito kadungan ko.

Nahahadlok ako ha pagin paramangno ha sirkito. Mga usa ka tuig antes hito, gin-usisa ni Bugto James A. Thompson, Jr., an paramangno han distrito hito nga panahon, an akon mga kwalipikasyon. May pagkabuotan nga ginsumatan niya ako kon ano pa an mahimo ko pauswagon ngan kon ano nga mga kalidad an ginkikinahanglan han usa nga maopay nga paramangno han sirkito. Waray pag-iha tikang han nagtikang ako sugad nga paramangno han sirkito, nasantop ko kon mationan-o kamapulsanon ito nga sagdon. Han nagin paramangno ako han sirkito, hi Bugto Thompson an siyahan nga paramangno han distrito nga akon nakaupod ha pag-alagad. Damu an akon hinbaroan hinin matinumanon nga bugto.

Hadto, gutiay la nga pagbansay an nakakarawat han paramangno han sirkito. Naggahin ako hin usa ka semana basi mag-obserbar ha usa nga paramangno han sirkito ha iya pagbisita ha usa nga kongregasyon. Ngan ha sumunod nga semana, hiya naman an nag-obserbar han akon pagbisita ha iba nga kongregasyon. Gintagan niya ako hin mga suhestyon ngan sagdon. Katapos hito, nagbulag na kami. Nahinunumdoman ko han ginsidngan ko hi Gloria, “Mabaya na gud ba hiya yana?” Pero ha urhi, may hinbaroan ako nga importante nga butang. May-ada gud mag-opay nga kabugtoan nga makakabulig ha imo​—kon tutugotan mo hira nga buligan ka. Ginpapabilhan ko pa gihapon an bulig nga akon nakarawat tikang ha eksperyensyado nga kabugtoan pariho kanda J. R. Brown, usa nga nagbibiyahe  nga paramangno hadto, ngan Fred Rusk, nga usa nga Bethelite.

An rasismo komon gud hito nga panahon. Makausa, an KKK nagmartsa ha usa nga bungto nga amon ginbisita ha Tennessee. Nahinunumdoman ko liwat an usa nga higayon han an amon grupo ha pagsangyaw sumulod ha usa nga restawran basi magmeryenda. Han tikadto ako ha kasilyas, naobserbaran ko nga tinindog ngan sumunod ha akon an usa nga maisog pagkit-on nga busag nga lalaki, nga damu an tato nga nagpapakita hin diskriminasyon ha iba nga lahi. Pero sinunod liwat ha amon an usa nga busag nga brother, nga mas daku ha akon ngan hito nga lalaki. “May problema ba Bugto Herd?” ginpakianhan niya ako. Binaya dayon an lalaki ngan waray na gumamit han kasilyas. Ha sulod hin mga katuigan, hinbaroan ko nga diri an kolor han panit han usa nga tawo an tinuod nga hinungdan han diskriminasyon kondi an sala nga napanunod naton ngatanan tikang kan Adan. Hinbaroan ko liwat nga an usa nga bugto nagpapabilin gud nga bugto anoman an kolor han iya panit, ngan andam hiya mamatay para ha imo kon ginkikinahanglan.

Dose ka tuig kami ha sirkito nga buruhaton ngan 21 ka tuig ha distrito nga buruhaton. Makalilipay ngan makapatagbaw ito nga mga panahon ngan puno hin makaparig-on nga mga eksperyensya. Pero may-ada pa balos nga naghuhulat ha amon. Han Agosto 1997 natuman an maiha na namon nga ginhihingyap. Gin-imbitar kami nga mag-alagad ha Bethel ha Estados Unidos​—mga 38 ka tuig tikang han siyahan kami nga nag-aplay. Han sumunod nga bulan, nagtikang kami ha amon toka ha Bethel. Ginhunahuna ko nga karuyag la han responsable nga kabugtoan ha Bethel nga mag-alagad kami didto hin temporaryo, pero diri sugad hito an nahitabo.

Igintoka ako siyahan ha Service Department. Damu gud an akon hinbaroan! Gin-aasikaso didto han kabugtoan an sensitibo ngan komplikado nga mga pakiana tikang ha lawas han mga tigurang ngan mga paramangno han sirkito ha bug-os nga nasud. Gin-aapresyar ko gud an pagin pasensyoso han kabugtoan ngan an ira ginhimo ha pagtutdo ha akon. Bisan pa hito, inaabat ko nga kon itutoka ako utro didto, damu la gihapon an akon hibabaroan.

Naruruyagan gud namon ni Gloria an kinabuhi ha Bethel. Pirme kami temprano nga nagmamata, ngan ito nga amon nahiaraan nakabulig gud ha amon pag-alagad ha Bethel. Paglabay hin mga usa ka tuig, nag-alagad ako sugad nga kabulig ha Service Committee han Nagmamando nga Lawas han mga Saksi ni Jehova. Ngan han 1999, ginpili ako nga magin membro han Nagmamando nga Lawas. Damu an akon hinbaroan hini nga toka, pero an pinakaimportante nga leksyon amo nga hi Jesu-Kristo an ulo han Kristiano nga kongregasyon, diri an bisan hin-o nga tawo.

Ha paghinumdom han akon kinabuhi hadto, usahay inaabat ko nga baga hin pariho ako kan propeta Amos. Gintagan ni Jehova hin atensyon inin mapainubsanon nga paraataman hin karnero nga nagbubuhat hin minos nga trabaho sugad nga paratusok han igos nga sikomoro​—pagkaon nga ginhuhunahuna nga para la ha mga pobre. Ginpili ni Jehova hi Amos nga magin propeta ngan hura hiya nga ginbendisyonan tungod han iya toka. (Amos 7:14, 15) Sugad man, gintagan ako ni Jehova hin atensyon, an anak han usa nga pobre nga parauma ha Liberty, Indiana, ngan hura niya ako nga ginbendisyonan​—damu ito hinduro nga diri ko mauunabi ngatanan! (Prob. 10:22) Bisan kon ha tinikangan pobre ako ha materyal, ha urhi nagin riko ako ha espirituwal, mas riko pa kay han akon mahahanduraw!