Natawo ako ha Netherlands han 1948. Pagkasunod nga tuig, an amon pamilya binalhin ha São Paulo, Brazil. An akon mga kag-anak aktibo gud ha singbahan, ngan sugad nga pamilya, regular kami nga nagbabasa han Biblia kada katatapos han amon pangiklop. Han 1959 binalhin utro kami, pero ngadto ha United States, ngan nag-ukoy kami ha Massachusetts.

Ha amon pamilya, walo kami ngatanan, ngan naniguro gud hi Tatay nga maataman kami. Nagtrabaho hiya sugad nga ahente, trabahador ha usa nga konstruksyon, ngan ha usa nga kompanya hin mga eruplano nga nabiyahe ha iba-iba nga nasud. Nalipay an amon pamilya han nakatrabaho hiya hito nga kompanya tungod kay nakabiyahe kami ha iba-iba nga lugar.

Han hayskul ako, agsob ako maghunahuna, ‘Ano daw la an akon bubuhaton pagdaku ko?’ An pipira ko nga kasangkayan nag-eskwela ha unibersidad, an iba naman nagsundalo. Pero ako, waray gud ako plano magsundalo kay nadiri ako hin samok, labi na an pakig-away. Nagdesisyon ako nga umiskwela ha unibersidad basi diri ako magsundalo. Pero ha tinuod la, karuyag ko bumulig ha iba kay naghunahuna ako nga kon bubuhaton ko ito magkakaada katuyoan an akon kinabuhi.

Ha Unibersidad, nainteres ako mahitungod han anthropology, kay karuyag ko gud mahibaroan an gintikangan han kinabuhi. Gintutdoan kami mahitungod han ebolusyon, ngan karuyag han amon mga titser nga tumoo kami hito. Pero nakita ko nga diri lohikal an pipira nga esplikasyon hito ngan karuyag nira nga tumoo ako bisan kon waray ebidensya, diin diri gud ito uyon ha pamaagi han syensya.

Ha amon mga klase, waray kami tutdui mahitungod han maopay nga moralidad. Lugod, gintutdoan kami nga buhaton an tanan namon nga mahihimo basi maglampos an amon pag-eskwela. Nalilipay ako pagkadto ha mga parti ngan pagtesting ha paggamit hin droga, pero temporaryo la ito nga kalipay. Naghunahuna ako, ‘Ini gud ba an kinabuhi nga may katuyoan?’

Hito nga panahon, binalhin ako ha syudad han Boston ngan nagpaenrol ha usa nga unibersidad didto. Basi magkaada ako panggasto ha akon pag-eskwela, nagtrabaho ako han bakasyon an amon klase, ngan ha siyahan nga higayon, may nakilala ako nga Saksi ni Jehova ngan katrabaho ko hiya. Igin-istorya niya ha akon an mahitungod han tagna nga “pito ka panahon” nga mababasa ha Daniel kapitulo 4, ngan iginsaysay niya nga nabubuhi na kita ha panahon han kataposan. (Dan. 4:13-17) Nasantop ko nga kon ipapadayon ko an pakig-istorya ha iya mahitungod ha Biblia ngan siseryosuhon ko ito, kinahanglan bag-uhon ko an akon pagkinabuhi. Salit ginhimo ko an tanan basi likyan hiya.

Ha unibersidad, nagkuha ako hin kurso nga mag-aandam ha akon para magboluntaryo ha South America. Naghunahuna ako nga kon magbubuhat ako hin maopay ha mga tawo nga nanginginahanglan hin bulig, magkakaada katuyoan an akon kinabuhi. Pero nasantop ko nga diri la gihapon ito maghahatag ha akon hin kinabuhi nga may katuyoan. Tungod kay nawawad-an na ako paglaom, gintapos ko la an semester ngan waray na ako umiskwela.

Han Mayo 1970, binalhin ako ha Amsterdam, ha Netherlands, basi magtrabaho ha kompanya hin mga eruplano nga gintrabahoan ni Tatay. Tungod hito nga trabaho, damu nga lugar an akon nakadtoan. Nakakadto ako ha mga nasud ha Aprika, Amerika, Europa, ngan Asia. Nakita ko nga anoman nga nasud an akon kadtoan, may-ada ito dagku nga mga problema, ngan baga hin waray ito solusyon. Tungod kay karuyag ko la gihapon nga may mabuhat ako nga mapulsanon, nagdesisyon ako nga bumalik ha United States ngan magpaenrol utro ha amo gihap nga unibersidad ha Boston.

Pero pagbalik ko ha unibersidad, nasantop ko dayon nga an akon pag-eskwela diri nakakabulig nga mabaton an akon mga pakiana mahitungod ha kinabuhi. Tungod kay diri na ako maaram han akon bubuhaton, nangaro ako hin sagdon ha akon propesor ha anthropology. Nahipausa ako ha iya ginsiring: “Kay ano nga padayon ka pa nga naeskwela? Kay ano nga diri ka na la umundang yana?” Naruyagan ko ito nga iya sagdon. Salit waray na gud ako umiskwela.

An akon kinabuhi baga hin waray la gihapon katuyoan, salit nagdesisyon ako umapi hin grupo nga nadiri hin mga kustomre ngan baga hin nag-aaghat hin kamurayawan ngan gugma. Ako ngan an pipira ko nga sangkay nagbiyahe tikang ha United States tubtob ha Acapulco, Mexico. Nag-ukoy kami ha komunidad han mga hippie, nga baga hin an ira kinabuhi waray problema o kabaraka. Pero han kaupod namon hira, nakita ko nga an paagi han ira pagkinabuhi diri naghahatag ha ira hin kinabuhi nga may katuyoan o hin nagpapadayon nga kalipay. Lugod, nakita ko nga damu ha ira an diri tangkod ngan diri maunungon.

Hito nga panahon, nahunahuna ko utro an usa nga karuyag ko buhaton han bata pa ako. Karuyag ko maglayag ha kadagatan, diri sugad nga marinero, kondi sugad nga kapitan. Mahihimo ko la ito kon may-ada ako kalugaringon nga de-layag nga lantsa. Tungod kay ito liwat an karuyag han akon sangkay nga hi Tom, nagdesisyon kami nga maglayag ha bug-os nga kalibotan. Karuyag ko makabiling hin sugad paraiso nga isla, diin hirayo tikang ha sibilisasyon.

Nagbiyahe kami ni Tom ngadto ha Arenys de Mar, hirani ha Barcelona, Spain. Didto, pinalit kami hin 9.4 metros nga de-layag nga lantsa nga ginngaranan hin Llygra. Gin-ayad namon ito basi talwas kami nga maglayag ha kadagatan. Tungod kay diri man kami nagdadagmit nga makaabot ha amon destinasyon, gintanggal namon an makina hito ngan gin-gamit namon an espasyo basi butangan hin ekstra nga irimnon nga tubig. Basi makaduong kami ha gudtiay nga mga pantalan, pinalit kami hin duha nga bugsay nga singko metros an kahilaba. Katapos, nagtikang kami magbiyahe tipakadto ha Seychelles, ha Indian Ocean. Plano namon nga an amon ruta nga aagian an weste nga baybayon han Aprika ngan ha may Cape of Good Hope, South Africa. Dinepende kami ha mga bitoon, mga mapa, mga libro, ngan simple nga mga instrumento basi makabiyahe kami ha husto nga direksyon. Nahipausa gud ako nga nahibabaroan namon an amon eksakto nga lokasyon.

Waray pag-iha, nasantop namon nga diri na talwas gamiton ha paglayag inin daan na nga kahoy nga lantsa. Ha usa la ka oras, nasusudlan ito hin mga unom ka galon nga tubig! Sugad han gin-unabi ha tinikangan, han ginbagyohan kami, nahadlok ako, ngan ha sulod hin damu ka tuig, nag-ampo ako ha siyahan nga higayon. Nagsaad ako ha Dios nga kon makatalwas kami, maniningkamot ako nga makilala hiya. Inundang an bagyo, ngan gintuman ko gud an akon ginsaad.

Nagtikang ako magbasa han Biblia han nakadto kami ha kadagatan. Maiimadyin mo nga nalingkod ako ha butnga han Dagat Mediteraneo, nga napapalibotan hin nalupad nga mga isda, mga dolphin, ngan waray nakikita nga tuna. Kon gab-i, naiimpres ako han Milky Way galaxy ngan nagin mas kombinsido pa gud ako nga may Dios nga interesado ha mga tawo.

Paglabay hin pipira ka semana ha kadagatan, dinuong kami ha pantalan han Alicante, Spain. Didto, naningkamot kami nga maibaligya an amon lantsa basi makapalit hin mas maopay nga lantsa. Natural la nga nakurian kami pamiling hin mapalit hiton daan na, waray makina, ngan may buho nga lantsa! Pero hito nga panahon, maopay ito nga higayon nga basahon ko an akon Biblia.

Samtang mas ginbabasa ko an Biblia, mas nakikita ko nga makakabulig ito ha aton nga magin malipayon an aton kinabuhi. Naimpres ako han matin-aw nga ginsisiring han Biblia mahitungod ha pagkinabuhi nga may limpyo nga moralidad, ngan nahipausa ako kon kay ano nga damu nga tawo—upod na ako—an naghuhunahuna nga mga Kristiano pero diri ginsusunod an ginsisiring hito.

Determinado ako nga maghimo hin dagku nga mga pagbag-o basi magin limpyo an akon pagkinabuhi, salit waray na ako magdroga. Naghunahuna ako nga sigurado may mga tawo nga nagkikinabuhi uyon ha hitaas nga mga suruklan han Biblia ha moral, ngan karuyag ko nga makilala hira. Ha ikaduha nga higayon, nag-ampo ako, nangaro ako hin bulig ha Dios nga mabilngan hira.

Para ha akon, basi mabilngan ko an tinuod nga relihiyon, kinahanglan usisahon ko an tagsa nga relihiyon.  Samtang naglalakat ako ha mga kalye han Alicante, may nakita ako nga damu nga singbahan. Pero tungod kay an kadam-an hito may mga imahen, maaram ako nga diri ito amo an tinuod nga relihiyon.

Usa nga kulop han Domingo, kumadto ako ha may bungtod diin nakikita ko tikang didto an pantalan, ginbasa ko an Santiago 2:1-5, nga nagpapahamangno kontra ha pagpakita hin paboritismo ha mga riko. Han tipabalik na ako ha amon lantsa, may gin-agian ako nga baga hin usa nga singbahan nga may karatola: “Kingdom Hall of Jehovah’s Witnesses.”

Naghunahuna ako, ‘Testingan ko daw ini nga mga tawo. Kitaon ta kon paonan-o nira ako tatrataron.’ Salit sinulod ako ha Kingdom Hall nga waray tsinelas, bunguton, ngan gisi-gisi an saruwal. Ginpalingkod ako han attendant sapit han usa nga edaran nga babaye nga may pagkabuotan nga binulig ha akon nga mabilngan an mga teksto nga gin-uunabi han speaker. Katapos han katirok, nahipausa gud ako han pagkabuotan han ngatanan nga nangungumusta ha akon. Usa nga lalaki an nag-imbitar ha akon nga kumadto ha ira balay para paghisgotan namon an Biblia, pero tungod kay diri ko pa tapos basahon an bug-os nga Biblia, ginsidngan ko hiya, “Masiring na la ako kon andam na ako.” Hito nga panahon, nagtikang ako tumambong ha ngatanan nga mga katirok.

Paglabay hin pipira ka semana, ginbisita ko an lalaki ha iya balay ngan ginbaton niya an akon mga pakiana parte ha Biblia. Paglabay hin usa ka semana, gintagan niya ako hin bag nga puno hin mag-opay nga bado. Ginsidngan niya ako nga an tag-iya hito nga mga bado ginpriso tungod han pagsugot han sugo han Biblia nga higugmaon an usa kag usa ngan diri na mag-aram hin pakiggirra. (Isa. 2:4; Juan 13:34, 35) Yana, sigurado ako nga nakita ko na an akon ginbibiniling—an mga tawo nga nag-aaplikar han klaro nga ginsisiring han Biblia mahitungod han moralidad! An akon na yana karuyag, diri nga mabilngan an sugad paraiso nga isla, kondi mapahilarom pa an akon pag-aram ha Biblia. Salit binalik ako ha Netherlands.

Inabot hin upat ka adlaw an akon pagbiyahe antes ako makaabot ha syudad han Groningen, ha Netherlands. Didto, kinahanglan ko magtrabaho basi masuportaran an akon kalugaringon. Ha usa nga carpenter shop nga akon gin-aplayan, gintagan ako hin form nga may pakiana kon ano an akon relihiyon. Ginsuratan ko ito, “Saksi ni Jehova.” Han nakita ito han tag-iya, napansin ko nga nag-iba an ekspresyon han iya nawong. Ginsidngan niya ako, “Tatawagan ko na la ikaw.” Pero waray niya ako tawagi.

Ha usa pa nga carpenter shop, ginpakianhan ko an tag-iya kon nagkikinahanglan hiya hin trabahador. Gin-aroan niya ako hin diploma ngan iba pa nga dokumento mahitungod han akon trabaho hadto.  Nagsiring ako ha iya nga nakaeksperyensya ako pag-ayad hin kahoy nga de-layag nga lantsa. Nahipausa ako han nagsiring hiya, “Mahimo ka na magtikang niyan nga kulop, pero ha usa nga kondisyon. Diri ko karuyag nga magpatikang ka hin samok ha akon shop tungod kay usa ako nga Saksi ni Jehova ngan nagkikinabuhi ako uyon ha mga prinsipyo ha Biblia.” Nahipausa gud ako ngan binaton, “Saksi liwat ako!” Pero syempre, tungod kay hilaba an akon buhok ngan bungot, nagsiring hiya, “Sige, mag-aaram kita han Biblia!” Malipayon nga inuyon ako. Yana, maaram na ako kon kay ano nga waray ako tawagi han usa nga shop. Iginhatag ni Jehova ha akon an ginhihingyap han akon kasingkasing. (Sal. 37:4) Nagtrabaho ako ha shop hito nga bugto hin usa ka tuig. Hito nga panahon, iya ako gin-Bible study, ngan katapos hito, nabawtismohan ako han Enero 1974.

Paglabay hin usa ka bulan, nagpayunir ako, ngan naghatag gud ito ha akon hin daku nga kalipay. Han sumunod nga bulan, binalhin ako ha Amsterdam basi suportaran an bag-o la nga naestablisar nga Spanish group. Nalipay gud ako nga magdumara hin mga pag-aram ha Biblia ha Spanish ngan Portuguese nga linggwahe! Han Mayo 1975, nakakarawat ako hin pribilehiyo nga mag-alagad sugad nga espesyal payunir.

Usa ka adlaw, an espesyal payunir nga sister nga hi Ineke inatender ha amon katirok basi ipakilala ha amon an iya Bible study nga taga-Bolivia. Nagkauyon kami ni Ineke nga kilalahon namon an usa kag usa pinaagi ha pagsuratay, ngan waray pag-iha, nahibaroan namon nga pariho an amon mga tumong. Nagpakasal kami han 1976, ngan padayon kami nga nag-alagad sugad nga mga espesyal payunir tubtob han 1982 han gin-imbitar kami nga umiskwela ha ika-73 nga klase han Gilead. Nalipay gud kami han igintoka kami ha East Africa, diin nag-alagad kami hin lima ka tuig ha Mombasa, Kenya! Han 1987, igintoka kami ha Tanzania, diin igintutugot na didto an pagsangyaw nga buruhaton. Nagpabilin kami didto hin 26 ka tuig antes kami bumalik ha Kenya.

An pagbulig ha mapainubsanon nga mga tawo nga mahibaro han kamatuoran ha Biblia naghatag hin tinuod nga kahulogan ha amon kinabuhi. Pananglitan, an akon siyahan nga Bible study ha Mombasa usa nga lalaki nga nakilala ko han nagsasangyaw ako ha publiko. Katapos ko hiya tanyagan hin duha nga magasin, nagsiring hiya, “Kon matapos ko na ini, ano na an akon sunod nga bubuhaton?” Pagkasunod nga semana, nagtikang kami mag-Bible study han libro nga Mahimo Ka Mabuhi ha Waray Kataposan ha Paraiso ha Tuna, nga hito nga panahon iginrirelis pa la ha Swahili. Nabawtismohan hiya paglabay hin usa ka tuig, ngan nagin regular payunir. Tikang hito, hiya ngan an iya asawa nakabulig hin haros 100 ka tawo nga magdedikar ngan magpabawtismo.

Han siyahan ko nga nasabtan an katuyoan han kinabuhi, inabat ko nga pariho ako han nagbibiyahe nga negosyante nga nakadiskobre hin espesyal nga perlas, ngan diri gud niya karuyag nga mawara ito. (Mat. 13:45, 46) Karuyag ko gamiton an akon kinabuhi ha pagbulig ha iba basi mahibaroan nira an tinuod nga kahulogan han kinabuhi. Kaupod han akon hinigugma nga asawa, nakita ko mismo kon paonan-o ginbibendisyonan ni Jehova an iya katawohan hin kinabuhi nga may katuyoan.