Maaram Ka Ba?

I-PLAY

Maaram Ka Ba?

Tinuod ba nga ha kadaan nga panahon may nagsasabwag hin banwa ha uma han iba nga tawo?

Ini nga kopya han Digest ni Emperador Justinian han 1468, usa han damu nga dokumento nga naghahatag hin mga detalye han mga isyu ha balaud ha kadaan nga panahon

HA Mateo 13:24-26, hi Jesus nagsiring: “An Ginhadian han langit pariho hin usa nga tawo nga nagsabwag hin maopay nga binhi ha iya uma. Han nangangaturog an mga tawo, inabot an iya kaaway ngan nagsabwag hin mga banwa ha butnga han mga trigo ngan linakat. Han pagtubo ngan panguhay han mga trigo, tinubo liwat an mga banwa.” May mga parasurat nga nagruruhaduha kon tinuod gud ba ini nga ilustrasyon, pero may mga sinurat ha kadaan nga panahon may kalabotan ha balaud han Roma nga nagpapakita nga tinuod ito.

Usa nga diksyonaryo ha Biblia an nagsiring: “An pagsabwag hin darnel [usa nga klase hin banwa] ha uma basi bumulos . . . usa nga krimen ha balaud han Roma. An pagkaada hini nga balaud nagpapakita nga agsob ito mahitabo.” Iginsaysay han usa nga eksperto ha balaud nga hi Alastair Kerr nga han 533 C.E., iginpublikar han Romano nga emperador nga hi Justinian an iya Digest. Usa ini nga sumaryo han Romano nga balaud ngan mga kotasyon tikang ha mga hurado han mga 100 tubtob 250 C.E. Sumala hini nga sinurat (Digest, 9.2.27.14), an hurado nga hi Ulpian nag-unabi hin kaso nga gindumara han kilala nga Romano nga hi Celsus han ikaduha nga siglo. May mga banwa nga iginsabwag ha uma han iba nga tawo, salit nadaot an tanom. An Digest naghihisgot han legal nga katungod han tag-iya, o saop, basi makakuha hiya hin bayad para han iya nadaot nga tanom.

Iton maraot nga buhat nga nahitabo ha Imperyo han Roma ha kadaan nga panahon nagpapakita nga an gin-unabi ni Jesus ha iya ilustrasyon tinuod gud nga nahitabo.

Mationan-o kadaku nga awtoridad an iginhatag han Roma ha Judio nga gobyerno ha Judea han siyahan nga siglo?

HITO nga panahon, an Judea ginmamandoan han Roma nga ginrirepresentaran hin gobernador nga may kasundalohan. An iya nangunguna nga papel amo an pangulekta hin buhis ngan pagmintinar han kamurayawan ngan kahapsay. An mga Romano nakapokus ha pagpaundang han ilegal nga mga buhat ngan pagsirot ha bisan hin-o nga naghihimo hin kasamok. Pero ha iba nga kahimtang, kasagaran na nga igintatapod han mga Romano an pagmando ha mga opisyal han probinsya.

Sesyon ha Judio nga Sanhedrin

An Sanhedrin an ginagamit sugad nga korte suprema han mga Judio ngan konseho nga nanginginano ha mga balaud han mga Judio. May hamubo nga mga korte ha bug-os nga Judea ngan posible nga ini an nagdudumara han kadam-an nga sibil ngan kriminal nga mga kaso, ngan diri hito nanginginlabot an Roma. Pero may limitasyon an korte han mga Judio. Waray hira awtoridad ha pagpapatay han mga kriminal tungod kay an mga Romano la an may katungod ha pagbuhat hito. Pero ha usa nga higayon, klaro nga gintalapas ito han Sanhedrin han ginbista han mga membro hito hi Esteban ngan nagsugo nga batuhon hiya tubtob nga mamatay.—Buh. 6:8-15; 7:54-60.

Matin-aw nga may daku nga awtoridad an Judio nga Sanhedrin. Pero sumala ha eskolar nga hi Emil Schürer may-ada ito limitasyon, hiya nagsiring: “Bisan san-o puydi manginlabot an Roma ngan desisyonan an usa nga kaso nga hira la, ngani ito an ira ginhihimo kon ginhuhunahuna nira nga natatalapas an balaud han gobyerno.” Usa nga ehemplo hito amo an pagdakop kan apostol Pablo, nga usa nga tuminungnong han Roma, nga ginpangunahan han kumander nga hi Claudius Lysias.—Buh. 23:26-30.