1-2. Ano an kaibahan han duha nga hadi, ngan ano nga mga pakiana an aton hihisgotan?

HISGOTAN naton an duha nga hadi ha kadaan nga panahon. An usa nagmando ha napulo-ka-tribo nga ginhadian han Israel; an usa naman, nagmando ha duha-ka-tribo nga ginhadian han Juda. Bisan kon nabuhi hira ha magkaiba nga panahon, damu an ira ginkakaparihoan. Inin duha nga hadi pariho nagrebelde kan Jehova ngan nagin hinungdan nga makasala an iya katawohan. Pariho hira nagbuhat hin idolatriya ngan nagpatay hin mga tawo. Kondi, may-ada hira kaibahan. An usa ha ira padayon nga nagbuhat hin maraot tubtob nga namatay hiya, pero an usa naman, nagbasol ngan ginpasaylo han iya maraot nga mga ginbuhat. Hin-o ini nga mga hadi?

² Ini nga mga hadi amo hi Ahab nga hadi han Israel ngan hi Manases nga hadi han Juda. An ira kaibahan magtututdo ha aton hin damu mahitungod ha importante gud nga topiko—an pagbasol. (Buh. 17:30; Roma 3:23) Ano an pagbasol, ngan paonan-o ito iginpapakita? Kinahanglan hibaroan naton ito tungod kay karuyag naton nga pasayloon kita ni Jehova kon nakakasala kita. Basi mahibaroan an baton hito nga mga pakiana, hihisgotan naton an mga ehemplo hinin duha nga hadi ngan kitaon naton kon ano an aton mahibabaroan tikang hito. Katapos, hihisgotan liwat naton kon ano an igintutdo ni Jesus mahitungod ha pagbasol.

3. Ano nga klase hin hadi hi Ahab?

³ Hi Ahab an ikapito nga hadi han napulo-ka-tribo nga ginhadian han Israel. Nag-asawa hiya kan Jezebel nga anak han hadi han Sidon, nga usa nga riko nga nasud ha norte. Tungod han pag-asawa ni Ahab kan Jezebel, nagkaada mas damu nga oportunidad an Israel nga magriko. Pero mas nakadaot liwat ito han relasyon han mga Israelita kan Jehova. Hi Jezebel magsiringba ni Baal, ngan iya gin-aghat hi Ahab nga igpasarang iton makangingirhat  nga relihiyon, nga nag-uupod hin prostitusyon ha templo ngan paghalad pa ngani hin bata. Han rayna hi Jezebel, nameligro an mga propeta ni Jehova. Damu ha ira an iya ginpatay. (1 Hadi 18:13) Hi Ahab mismo nagin “mas maraot ha pagkita ni Jehova kay han ngatanan nga nahiuna ha iya.” (1 Hadi 16:30) Maaram gud hi Jehova han ngatanan nga ginbuhat nira Ahab ngan Jezebel. Pero tungod ha kalooy, ginsugo ni Jehova hi propeta Elias nga aghaton an Iya katawohan nga magbag-o samtang may panahon pa. Pero hira Ahab ngan Jezebel waray mamati.

4. Ano an iginsumat kan Ahab nga sirot ha iya, ngan ano an iya nagin reaksyon hito?

⁴ Ha urhi, inabot an tubtoban han pagpailob ni Jehova. Ginsugo niya hi Elias nga igsumat kanda Ahab ngan Jezebel an iya sirot ha ira. An ira bug-os nga pamilya papatayon. Nasubo gud hi Ahab ha ginsiring ni Elias! Urusahon nga “nagpaubos” iton mapahitas-on nga lalaki.—1 Hadi 21:19-29.

5-6. Ano an nagpapakita nga hi Ahab diri tinuod nga mabinasulon?

⁵ Bisan kon nagpaubos hi Ahab hito nga higayon, an iya ginbuhat katapos hito nagpakita nga diri hiya tinuod nga mabinasulon. Waray hiya mangalimbasog nga wad-on an pagsingba kan Baal ha iya ginhadian. Waray niya aghata an iba nga magsingba kan Jehova. May mga ginbuhat pa hi Ahab nga nagpapakita nga diri gud hiya mabinasulon.

⁶ Ha urhi, han gin-imbitar ni Ahab an maopay nga hadi han Juda nga hi Jehosafat nga umupod ha iya ha pakiggirra ha mga Siryano, nagsiring hi Jehosafat nga kumonsulta anay hira ha propeta ni Jehova. Ha siyahan, diniri hi Ahab. Nagsiring hiya: “May-ada pa usa nga lalaki nga pinaagi ha iya makakapakiana kita kan Jehova; pero nangangalas ako ha iya, kay waray pa gud hiya magtagna hin mag-opay nga mga butang mahitungod ha akon, puros la maraot.” Bisan pa hito, ginkonsulta nira hi propeta Micaias. Tinuod gud man an ginsiring ni Ahab! Maraot an igintagna han propeta han Dios para kan Ahab. Imbes nga magbasol ngan mangaro hin pagpasaylo kan Jehova, iginpapriso han maraot nga hi Ahab an propeta. (1 Hadi 22:7-9, 23, 27) Bisan kon naipapriso han hadi an propeta ni Jehova, diri niya mapupugngan nga matuman an tagna. Han sumunod nga pakiggirra ni Ahab, namatay hiya.—1 Hadi 22:34-38.

7. Kamatay ni Ahab, ano an ginsiring ni Jehova mahitungod ha iya?

⁷ Kamatay ni Ahab, iginpakita ni Jehova kon ano an iya panhunahuna hito nga tawo. Han nakauli nga talwas hi Hadi Jehosafat, ginsugo ni Jehova hi propeta Jehu nga sidngan hiya nga sayop an iya ginbuhat nga pagbulig kan Ahab. An propeta ni Jehova nagsiring: “Bubuligan mo ba an magraot, ngan hihigugmaon mo ba an mga nangangalas kan Jehova?” (2 Cron. 19:1, 2) Tagda ini: Kon tinuod gud nga nagbasol hi Ahab, sigurado nga waray unta magsiring an propeta nga maraot hiya nga tawo nga nangangalas kan Jehova. Salit matin-aw nga bisan kon nagpakita hi Ahab hin kasubo ha iya nabuhat nga sala, waray gud hiya bug-os nga magbasol.

8. Ano an aton mahibabaroan mahitungod ha pagbasol tikang ha ehemplo ni Ahab?

⁸ Ano an aton mahibabaroan ha ehemplo ni Ahab? Han nabatian niya an mensahe ni Elias mahitungod han maraot nga mahitatabo ha iya pamilya, ha siyahan, nagpaubos hiya. Maopay ito nga iya ginbuhat. Pero an iya mga ginbuhat ha urhi nagpakita nga diri hiya tinuod nga mabinasulon. Salit an pagbasol labaw pa kay ha temporaryo la nga pagpakita hin kasubo. Hisgotan naton an usa pa nga ehemplo nga mabulig ha aton nga masabtan kon ano gud an tinuod nga pagbasol.

9. Ano nga klase hin hadi hi Manases?

⁹ Paglabay hin mga 200 ka tuig, hi Manases nagin hadi han Juda. Posible nga mas maraot pa gud hiya kay kan Ahab! Mababasa naton: “Damu  an iya ginbuhat nga maraot ha pagkita ni Jehova, basi pasinahon hiya.” (2 Cron. 33:1-9) Nagtindog hi Manases hin mga halaran para ha pagano nga mga dios; naghimo pa ngani hiya hin inukit nga imahen han sagrado nga poste—posible nga simbolo han pagsingba ha sekso—ha sulod mismo han baraan nga templo ni Jehova! Nagbuhat hiya hin madyik, panigo, ngan pamarang. “Damu liwat hinduro nga inosente nga tawo an [iya] ginpamatay.” Brutal gud hiya nga parapamatay. Iya pa ngani “ginsunog ha kalayo an iya mismo mga anak,” sugad nga halad para ha buwa nga mga dios.—2 Hadi 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Paonan-o gindisiplina ni Jehova hi Manases, ngan ano an nagin reaksyon han hadi?

¹⁰ Pariho kan Ahab, waray mamati hi Manases ha mga pahamangno ha iya ni Jehova pinaagi han Iya mga propeta. Ha urhi, “ginpahinabo ni Jehova nga sulungon [an Juda] han mga lider han kasundalohan han hadi han Asirya, ngan gindakop nira hi Manases pinaagi hin mga kaw-it ngan gin-gapos hiya hin duha nga kadena nga tumbaga ngan gindara hiya ngadto ha Babilonya.” Samtang priso hi Manases ha iba nga nasud, posible nga nakapamurubuot hiya. “Padayon nga nagpaubos gud hiya ha atubangan han Dios han iya mga kaapoy-apoyan.” May dugang pa hiya nga ginbuhat. “Nakimalooy hiya kan Jehova nga iya Dios para hin pag-uyon.” Ngani, hi Manases “padayon . . . nga nag-ampo ha Iya.” Nagbag-o iton maraot nga tawo. Nagtikang hiya pagkilala kan Jehova sugad nga “iya Dios,” ngan padayon nga nag-ampo hiya ha iya.—2 Cron. 33:10-13.

11. Sumala ha 2 Cronicas 33:15, 16, paonan-o iginpakita ni Manases nga tinuod hiya nga nagbabasol?

¹¹ Ha urhi, ginbaton ni Jehova an mga pag-ampo ni Manases. Nakita niya nga nagbag-o na ini nga tawo, sugad han makikita ha iya mga pag-ampo. Nabantad hi Jehova han pakimalooy ni Manases, ngan iginbalik hiya ha pagin hadi. Ginhimo ni Manases an ngatanan basi pamatud-an nga tinuod gud hiya nga nagbabasol. Ginbuhat niya an waray buhata ni Ahab. Ginbag-o niya an iya panggawi. Ginkontra niya an buwa nga pagsingba ngan igin-aghat niya an totoo nga pagsingba. (Basaha an 2 Cronicas 33:15, 16.) Sigurado nga nagkinahanglan gud ito hin kaisog ngan pagtoo, tungod kay hi Manases nagin maraot nga impluwensya ha iya pamilya, ha dungganon nga mga tawo, ngan ha iya katawohan ha sulod hin damu ka tuig. Pero han lagas na hi Manases, naningkamot hiya nga solusyonan an mga problema nga resulta han iya mga ginbuhat. Posible nga nagin maopay hiya nga impluwensya ha iya batan-on nga apo nga hi Josias, nga ha urhi nagin maopay gud nga hadi.—2 Hadi 22:1, 2.

12. Ano an aton mahibabaroan mahitungod ha pagbasol tikang ha ehemplo ni Manases?

¹² Ano an aton mahibabaroan ha ehemplo ni Manases? Nagpaubos hiya, ngan may dugang pa hiya nga ginbuhat. Nag-ampo hiya ngan nangamuyo nga kalooyan hiya. Ginbag-o niya an iya pagkinabuhi. Naningkamot hiya nga solusyonan an mga problema nga resulta han iya mga ginbuhat, ngan ginhimo niya an pinakamaopay para ha pagsingba kan Jehova ngan ginbuligan niya  an iba nga ito liwat an buhaton. An ehemplo ni Manases naghahatag hin paglaom bisan hadton nakabuhat hin maraot gud nga mga sala. Nagpapamatuod ito nga hi Jehova nga Dios “maopay ngan andam magpasaylo.” (Sal. 86:5) Papasayloon gud niya adton tinuod nga nagbabasol.

13. Iilustrar an usa nga importante nga leksyon mahitungod ha pagbasol.

¹³ Waray la basta masubo hi Manases ha iya mga sala. May ginbuhat pa hiya. Nagtututdo ito ha aton hin importante nga leksyon mahitungod han pagbasol. Tagda ini nga ilustrasyon: Kinadto ka ha bakery basi pumalit hin cake. Pero imbes nga tagan ka hin cake, gintagan ka hin bonay. Malilipay ka ba? Syempre diri! Diri ka na ba masusubo kon magsiring ha imo an tindera nga an bonay importante nga ingredient han cake? Syempre, masusubo ka la gihapon! Ha pariho nga paagi, ginhahangyo ni Jehova an mga nakasala nga magbasol. Kon an nakasala masubo han iya nabuhat nga sala, maopay ito. Ito nga pag-abat importante nga ingredient, siring pa, han pagbasol. Pero kulang pa ito. Ano pa an kinahanglan? Damu an aton mahibabaroan tikang ha makapabantad nga parabola nga iginsumat ni Jesus.

14. Ha parabola ni Jesus, paonan-o iginpakita han rebelyoso nga anak an siyahan nga mga sinyales han pagbasol?

¹⁴ Nagsumat hi Jesus hin makapabantad nga istorya mahitungod ha rebelyoso nga anak, nga mababasa ha Lucas 15:11-32. Usa nga batan-on nga lalaki an nagrebelde ha iya tatay, binaya ha ira balay, ngan nagbiyahe “ngadto ha hirayo nga nasud.” Didto, nagkaada hiya imoral nga pagkinabuhi. Pero han nagkuri hiya, nahunahuna niya nga sayop an iya mga ginbuhat. Nasantop niya nga mas maopay an iya kinabuhi han nakadto pa hiya ha balay han iya tatay. Hi Jesus nagsiring nga an batan-on “nakapamurubuot.” Nagdesisyon hiya nga umuli ha ira ngan aroon an kapasayloan han iya tatay. Importante nga nasantop han anak nga maraot an iya ginbuhat nga mga desisyon. Pero igo na ba ito? Diri. Kinahanglan may-ada hiya buhaton!

15. Paonan-o ginpamatud-an han nawara nga anak ha parabola ni Jesus nga tinuod gud hiya nga nagbabasol?

¹⁵ An nawara nga anak nagpakita hin sinsero nga pagbasol ha iya mga ginbuhat. Nagbiyahe hiya hin hirayo basi umuli. Katapos, han nakiistorya hiya ha iya tatay, hiya nagsiring: “Nakasala ako ha langit ngan ha imo. Diri na ako takos tawagon nga imo anak.” (Luc. 15:21) An sinsero nga pag-amin hini nga batan-on nagpapakita nga karuyag niya ibalik utro an iya maopay nga relasyon kan Jehova. Gin-akseptar liwat niya nga an iya mga ginbuhat nakapasakit ha iya tatay. Ngan andam hiya nga buhaton an tanan basi makarawat utro an pag-uyon han iya tatay, andam pa ngani hiya nga trataron sugad nga usa han sinuholan nga mga tawo han iya tatay! (Luc. 15:19) Ini nga parabola diri kay usa la nga makapabantad nga istorya. An mga prinsipyo nga igintututdo hini makakabulig ha mga tigurang ha kongregasyon kon nangangalimbasog hira nga  mahibaroan kon an bugto nga nakabuhat hin seryoso nga sala tinuod gud ba nga nagbabasol.

16. Kay ano nga bangin makuri para ha mga tigurang nga mahibaroan kon an usa tinuod gud ba nga nagbabasol?

¹⁶ Diri masayon para ha mga tigurang nga mahibaroan kon an usa nga nakabuhat hin seryoso nga sala tinuod gud ba nga nagbabasol. Kay ano? An mga tigurang diri nakakabasa han kasingkasing, salit kinahanglan nira dumepende ha ira nakikita nga mga ebidensya nga an ira bugto tinuod gud nga nagbabasol han iya nabuhat nga sala. Ha pipira nga kahimtang, an usa nga bugto bangin nakahimo hin maraot gud, salit an mga tigurang nga nakiistorya ha iya bangin diri makombinse nga tinuod gud hiya nga nagbabasol.

17. (a) Ano nga ehemplo an nagpapakita nga an usa bangin diri tinuod nga nagbabasol bisan kon nasusubo gud hiya han iya nabuhat nga sala? (b) Sumala ha 2 Corinto 7:11, ano an kinahanglan buhaton han usa basi ipakita nga tinuod hiya nga nagbabasol?

¹⁷ Tagda ini nga ehemplo. Usa nga brother an nagbibinuhat hin pag-adulteryo ha sulod hin damu na ka tuig. Imbes nga mangaro hin bulig, gintago niya an iya imoral nga buhat ha iya asawa, kasangkayan, ngan mga tigurang. Ha urhi, nahibaroan ito han mga tigurang. Han nagsiring an mga tigurang nga may ebidensya hira, gin-amin niya an iya sala ngan nagpakita pa ngani nga baga hin nasusubo gud hiya. Igo na ba ito? Diri la kasubo an kinahanglan makita han mga tigurang nga nakapot han iya kaso. Ito nga iya sala diri la niya makausa buhata, kondi ginbinuhat niya ito hin damu ka tuig. Waray hiya boluntaryo nga magsumat; iba nga tawo an nagsumat ha mga tigurang. Salit kinahanglan may makita an mga tigurang nga ebidensya nga tinuod nga ginbabag-o han nakasala an iya panhunahuna, pag-abat, ngan binuhatan. (Basaha an 2 Corinto 7:11.) Bangin magkinahanglan hin igo nga panahon basi mahimo niya an ginkikinahanglan nga mga pagbag-o. Salit posible gud nga paiwason hiya ha Kristiano nga kongregasyon ha sulod hin pipira ka panahon.—1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Paonan-o ipapakita han usa nga ginpaiwas ha kongregasyon nga tinuod hiya nga nagbabasol, ngan ano an magigin resulta hito?

¹⁸ Basi ipakita han usa nga ginpaiwas ha kongregasyon nga tinuod hiya nga nagbabasol, kinahanglan regular hiya nga tumambong ha mga katirok ngan sundon an sagdon han mga tigurang nga magkaada maopay nga rutina han pag-ampo ngan pag-aram. Mangangalimbasog liwat hiya nga likyan an mga sitwasyon nga mahimo magin hinungdan nga makabuhat utro hiya hin sala. Kon maniningkamot hiya nga maibalik an iya maopay nga relasyon kan Jehova, makakasiguro hiya nga bug-os nga papasayloon hiya ni Jehova ngan bubuligan hiya han mga tigurang nga makabalik ha kongregasyon. Syempre, kon an mga tigurang naniningkamot nga mahibaroan kon an usa tinuod nga nagbabasol, maaram hira nga iba-iba an tagsa nga kaso. Salit gin-uusisa nira hin maopay an tagsa hito, ngan ginlilikyan nira nga maghukom hin mapintas.

19. Ano an karuyag sidngon han tinuod nga pagbasol? (Ezekiel 33:14-16)

 ¹⁹ Sugad han aton nahibaroan, an tinuod nga pagbasol labaw pa kay ha pagsiring la nga nasusubo kita han aton nabuhat nga sala. Kinahanglan bag-uhon naton an aton panhunahuna, pag-abat, ngan buhaton naton an mga butang nga nagpapakita nga nagbabasol kita. Kinahanglan bayaan naton an sayop nga binuhatan ngan sundon utro an mga suruklan ni Jehova. (Basaha an Ezekiel 33:14-16.) Kinahanglan an magin pinakaimportante ha nakasala amo an mahibalik an iya maopay nga relasyon kan Jehova.

20-21. Paonan-o naton mabubuligan an usa nga nakabuhat hin seryoso nga sala?

²⁰ Iginsaysay ni Jesus an usa nga importante nga bahin han iya ministeryo han nagsiring hiya: “Kinanhi ako basi tawagon . . . an magpakasasala basi aghaton hira nga magbasol.” (Luc. 5:32) Kinahanglan nga ito liwat an aton magin hingyap. Ano man kon may duok kita nga sangkay nga nakabuhat hin seryoso nga sala? Ano an angay naton buhaton?

²¹ Ginduduso la lugod naton an aton sangkay ngadto ha karaotan kon gintatago naton an iya sala. Ngan diri gud kita maglalampos ha pagtago hito kay nagkikita hi Jehova. (Prob. 5:21, 22; 28:13) Mabubuligan mo an imo sangkay pinaagi ha pagpahinumdom ha iya nga karuyag hiya buligan han mga tigurang. Kon an imo sangkay diri magsumat ha mga tigurang, kinahanglan ikaw an magsumat ha ira han iya nabuhat nga sala. Kay pinaagi hito, iginpapakita mo nga karuyag mo gud hiya buligan. Naninelikado an iya relasyon kan Jehova!

22. Ano an aton hihisgotan ha masunod nga artikulo?

²² Pero ano man kon an usa nakabuhat hin seryoso nga sala ngan maiha na niya ito nga ginbinuhat salit an mga tigurang nagdesisyon nga kinahanglan hiya paiwason ha kongregasyon? Karuyag sidngon ba hito nga gintratar nira hiya hin waray kalooy? Ha sunod nga artikulo, hihisgotan naton an maloloy-on nga paagi han pagdisiplina ni Jehova ha mga nakasala ngan kon paonan-o naton ito masusubad.