1-2. (a) Ano an ginhimo han pipira nga gobyerno ha katawohan ni Jehova, pero ano an reaksyon han iya katawohan? (b) Kay ano nga puydi kita magin malipayon bisan kon gintitimaraot? (Komentuhi liwat an piktyur ha kobre.)

 YANA mismo, an aton buruhaton may restriksyon o igindidiri ha sobra 30 nga katunaan ha bug-os nga kalibotan. Ha pipira hito, ginpriso han mga awtoridad an aton kabugtoan. Ano an ira sayop? Para kan Jehova, waray. An ira la ginbuhat amo an pagbasa ngan pag-aram ha Biblia, pagsumat ha iba han ira mga gintotoohan, ngan pag-atender hin mga katirok upod han ira mga igkasi-tumuroo. Nagdumiri liwat hira nga may dapigan ha politika. Bisan pa han duro nga pagkontra, gintitipigan hinin matinumanon nga mga surugoon han Dios an ira integridad *—marig-on gud an ira debosyon kan Jehova. Ngan nalilipay hira ha pagbuhat hito!

² Posible gud nga nakita mo na an mga piktyur han pipira hinin maisugon nga mga Saksi ngan napansin an ira mga hiyom. Malipayon hira kay maaram hira nga hi Jehova nalilipay ha ira tungod han pagtipig han ira integridad ha iya. (1 Cron. 29:17a) Hi Jesus nagsiring: “Malipayon an mga gintitimaraot tungod han katadongan . . . Magkalipay kamo ngan magrayhak, tungod kay daku an iyo balos.”—Mat. 5:10-12.

3. Sumala ha Buhat 4:19, 20, ano an reaksyon han mga apostol han gintimaraot hira, ngan kay ano?

³ Naieksperyensyahan han aton kabugtoan an gin-ilob han mga apostol ha siyahan nga siglo han gintimaraot hira tungod ha  pagsangyaw parte kan Jesus. An mga huwes han hitaas nga korte han mga Judio pauroutro nga ‘nagsugo [ha ira] nga umundang ha pagyakan pinaagi ha ngaran ni Jesus.’ (Buh. 4:18; 5:27, 28, 40) Ano an reaksyon han mga apostol? (Basaha an Buhat 4:19, 20.) Maaram hira nga an usa nga mas hitaas an awtoridad ‘nagsugo ha ira nga magsangyaw ha mga tawo ngan bug-os nga magpamatuod’ mahitungod han Kristo. (Buh. 10:42) Salit an ira mga tagapagyakan, hira Pedro ngan Juan, maisugon nga nagsiring nga susugton nira an Dios imbes nga ito nga mga huwes ngan diri hira maundang ha pagyakan mahitungod kan Jesus. Sugad hin ginpapakianhan nira ito nga mga awtoridad, ‘Naghuhunahuna ba kamo nga an iyo mga sugo mas labaw ha mga sugo han Dios?’

4. Sugad han mababasa ha Buhat 5:27-29, ano nga ehemplo an iginpakita han mga apostol para ha tanan nga tinuod nga Kristiano, ngan paonan-o naton hira masusubad?

⁴ An mga apostol nagpakita hin maopay nga ehemplo nga ginsusunod han tanan nga tinuod nga Kristiano tikang hito nga panahon—‘sugton an Dios sugad nga magmarando imbes nga an mga tawo.’ (Basaha an Buhat 5:27-29.) Katapos kastiguhon an mga apostol tungod han pagtipig han ira integridad, ginawas hira ha hitaas nga korte han mga Judio, “nga nalilipay tungod kay gintagad hira nga takos pakaalohan tungod han [kan Jesus] ngaran,” ngan padayon hira nga nagsangyaw.—Buh. 5:40-42.

5. Ano nga mga pakiana an kinahanglan ta batunon?

⁵ An ehemplo han mga apostol nagbabangon hin pipira nga pakiana. Pananglitan, paonan-o an ira desisyon nga sugton an Dios imbes nga an mga tawo nauyon la gihap ha sugo han Kasuratan nga “magpasakop ha higtaas nga mga awtoridad”? (Roma 13:1) Paonan-o kita magigin “masinugtanon ha mga gobyerno ngan mga awtoridad,” sugad han ginsiring ni apostol Pablo, ngan matipigan la gihap an aton integridad ha Dios nga amo an aton pinakalabaw nga Magmarando?—Tito 3:1.

6. (a) Hin-o an “higtaas nga mga awtoridad” nga gin-uunabi ha Roma 13:1, ngan ano an aton obligasyon ha ira? (b) Ano an kamatuoran mahitungod ha ngatanan nga tawhanon nga magmarando?

⁶ Basaha an Roma 13:1. Hini nga bersikulo,  an mga pulong nga “higtaas nga mga awtoridad” nagtutudlok ha tawhanon nga mga magmarando nga may gahum ngan kontrol ha iba. An mga Kristiano kinahanglan magpasakop hinin sekular nga mga awtoridad. Gintitipigan hini nga mga magmarando an kahapsay han komunidad, iginpapatuman an balaud, ngan usahay gindidepensahan pa ngani an katawohan ni Jehova. (Pah. 12:16) Salit ginsusugo kita nga ihatag ha ira an mga buhis, bayad, kahadlok, ngan kadungganan nga ira gin-aaro. (Roma 13:7) Pero iton sekular nga mga gobyerno may awtoridad la kay igintutugot ito ha ira ni Jehova. Ginklaro ni Jesus ito nga prinsipyo han gin-imbistigaran hiya han Romano nga gobernador nga hi Ponsio Pilato. Han gin-unabi ni Pilato an iya awtoridad nga tipigan nga buhi hi Jesus o ipapatay hiya, hi Jesus nagsiring ha iya: “Waray ka gud unta awtoridad ha akon kon waray ito ighatag ha imo tikang ha kahitas-an.” (Juan 19:11) Pariho kan Pilato, limitado la an awtoridad han ngatanan nga tawhanon nga magmarando ngan politiko yana.

7. Ha ano nga mga sitwasyon diri kita dapat magpasakop ha tawhanon nga mga magmarando, ngan ano an dapat nira hinumdoman?

⁷ An mga Kristiano nagpapasakop ha tawhanon nga mga gobyerno kon an ira mga balaud diri nakontra ha mga balaud han Dios. Pero diri naton puydi sugton an mga tawo kon iginsusugo nira an igindidiri han Dios o kon igindidiri nira an iginsusugo han Dios. Pananglitan, bangin obligaron nira an batan-on nga kalalakin-an nga magin sundalo han nasud ngan makiggirra. * O bangin nira igdiri an aton Biblia ngan basado ha Biblia nga mga publikasyon ngan did-an kita nga magsangyaw ngan magsingba hin urosa. Kon sayop nga ginagamit han mga magmarando an ira awtoridad, pananglitan pinaagi ha pagtimaraot ha mga disipulo han Kristo, may baratunon hira ha Dios. Nag-oobserbar hi Jehova!—Ecles. 5:8.

8. Ano an kaibahan han ‘hitaas’ ngan “supremo,” ngan kay ano nga importante ito?

⁸ An pulong nga ‘hitaas’ nagpapasabot han pagin “mas maopay, mas harangdon, mas hitaas an ranggo.” Pero diri ito nagpapasabot han pagin “pinakamaopay, pinakaharangdon, pinakahitaas an ranggo.” Ini an kahulogan han usa pa nga pulong—“supremo.” Bisan kon an tawhanon nga mga gobyerno gintatawag nga “higtaas nga mga awtoridad,” may usa pa nga awtoridad nga amo an pinakahitaas an ranggo—an supremo. Upat ka beses ha Biblia nga gintagan hi Jehova han titulo nga an “Supremo nga Dios.”—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

9. Ano an nakita ni propeta Daniel ha mga bisyon?

⁹ Hi propeta Daniel nakakita hin mga bisyon nga klaro nga nagpapakita nga hi Jehova mas labaw ha ngatanan nga iba pa nga awtoridad. Siyahan, hi Daniel nakakita hin upat nga dagku gud nga hayop nga nagsisimbolo ha mga gahum ha kalibotan hadto ngan yana—an Babilonya, Medo-Persia, Gresya, ngan Roma ngan an nagmamando yana, an Anglo-Amerika. (Dan. 7:1-3, 17) Katapos, nakita ni Daniel hi Jehova nga Dios nga nalingkod ha trono ha korte ha langit. (Dan. 7:9, 10) An sunod nga nakita hiton matinumanon nga propeta usa nga pahamangno ha mga magmarando yana.

10. Sumala ha Daniel 7:13, 14, 27, kan kanay iginhatag ni Jehova an pagmando ha tuna, ngan ano an ginpapamatud-an hini mahitungod ha iya?

¹⁰ Basaha an Daniel 7:13, 14, 27. Ginkuha han Dios an ngatanan nga pagmando tikang ha tawhanon nga mga gobyerno ngan iginhatag ito ha iba nga mas angayan ngan mas gamhanan. Kan kanay? Ha usa nga “pariho hin anak han tawo,” hi Jesu-Kristo, ngan ha “mga baraan han  Supremo nga Dios,” an 144,000 nga magmamando “ha kadayonan.” (Dan. 7:18) Klaro nga hi Jehova amo an “Supremo nga Dios” kay hiya la an may awtoridad ha pagbuhat hito.

11. Ano pa an iginsurat ni Daniel nga nagpapakita nga hi Jehova mas labaw ha mga nasud?

¹¹ An panhitabo nga nakita ni Daniel ha bisyon nauyon ha iya nauna nga ginsiring. “An Dios han langit,” siring ni Daniel, “nagtatangtang hin mga hadi ngan nagbubutang hin mga hadi.” Nagsurat liwat hiya nga “an Gihitaasi amo an Magmarando ha ginhadian han mga tawo ngan iginhahatag niya ito ha bisan hin-o nga iya karuyag.” (Dan. 2:19-21; 4:17) May mga higayon ba nga hi Jehova nagtangtang o nagbutang hin mga magmarando? Oo!

12. Paghatag hin ehemplo kon paonan-o hi Jehova nagtangtang hin mga hadi han naglabay. (Kitaa an piktyur.)

¹² Klaro nga iginpakita ni Jehova nga mas labaw hiya ha “higtaas nga mga awtoridad.” Pansina an tulo nga ehemplo. An Paraon han Ehipto nag-uripon han katawohan ni Jehova ngan pauroutro nga nagdumiri nga pagawson hira. Pero ginpagawas hira han Dios ngan ginlumos an Paraon ha Dagat nga Pula. (Ex. 14:26-28; Sal. 136:15) Hi Hadi Belsazar han Babilonya nag-andam hin panagtawo ngan ‘ginpahitaas an iya kalugaringon kontra ha Ginoo han langit’ ngan ‘gindayaw an mga dios nga silber ngan bulawan’ imbes nga hi Jehova. (Dan. 5:22, 23) Pero ginpaubos han Dios iton arogante nga tawo. “Hito mismo nga gab-i,” ginpatay hi Belsazar ngan an iya ginhadian iginhatag ha mga Mediano ngan mga Persiano. (Dan. 5:28, 30, 31) Hi Hadi Herodes Agripa I han Palestina nagsugo nga patayon hi apostol Santiago ngan katapos nagpriso kan apostol Pedro kay karuyag niya nga patayon liwat hiya. Pero ginpugngan ni Jehova hi Herodes ha pagbuhat han iya plano. ‘Ginhampak hiya han anghel ni Jehova,’ ngan namatay hiya.—Buh. 12:1-5, 21-23.

13. Paghatag hin ehemplo kon paonan-o hi Jehova nagpirde hin mga alyansa hin mga magmarando.

¹³ Iginpakita liwat ni Jehova nga mas labaw hiya ha mga alyansa han mga magmarando. Nakiggirra hiya para ha Israel ngan ginbuligan hira nga mapirde an alyansa han 31 nga hadi ha Canaan ngan masakop an dagku nga bahin han Tuna nga Iginsaad. (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Ginbuligan liwat ni Jehova an mga Israelita nga bug-os nga mapirde hi Hadi Ben-hadad ngan an 32 nga iba pa nga magmarando ha Sirya nga nakiggirra ha ira.—1 Hadi 20:1, 26-29.

14-15. (a) Ano an ginsiring nira Hadi Nabucodonosor ngan Dario mahitungod ha pagkasoberano ni Jehova? (b) Ano an ginsiring han salmista mahitungod kan Jehova ngan ha Iya nasud?

 ¹⁴ Pauroutro nga ginpamatud-an ni Jehova nga hiya an Supremo nga Dios! Han iginhambog ni Hadi Nabucodonosor han Babilonya an ‘iya kalugaringon nga kusog ngan gahum ngan dungog ngan himaya’ imbes nga mapainubsanon nga kilalahon nga hi Jehova an Dios nga angay dayawon, ginpahinabo han Dios nga malurong hiya. Han naulian na hi Nabucodonosor, “gindayaw [niya] an Gihitaasi” ngan ginkilala nga an “pagmando [ni Jehova] waray kataposan nga pagmando.” Nagsiring liwat hiya: “Waray bisan hin-o nga makakapugong ha iya.” (Dan. 4:30, 33-35) Katapos masarihan an integridad ni Daniel ha Dios ngan gintalwas hiya ni Jehova tikang ha lungib han mga leon, hi Hadi Dario nagsugo: “An mga tawo sadang mangurog tungod ha kahadlok ha atubangan han Dios ni Daniel. Kay hiya an buhi nga Dios ngan nagpapabilin hiya ha kadayonan. An iya ginhadian diri gud mabubungkag, ngan an iya pagkasoberano waray kataposan.”—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27, ftn.

¹⁵ An salmista nagsiring: “Ginpakyas ni Jehova an mga plano han mga nasud; iya ginpugngan an mga plano han mga katawohan.” Nagsiring liwat hiya: “Malipayon an nasud nga an Dios hi Jehova, an katawohan nga iya ginpili sugad nga iya kalugaringon nga panag-iya.” (Sal. 33:10, 12) May maopay gud kita nga rason nga tipigan an aton integridad kan Jehova!

16. Ha ano kita makakasarig may kalabotan ha “daku nga kasakitan,” ngan kay ano? (Kitaa an piktyur.)

¹⁶ Nabasa naton kon ano an ginbuhat ni Jehova han naglabay. Kon sugad, ano an aton malalaoman ha diri na maiha? Makakasarig kita nga tatalwason ni Jehova an iya maunungon nga mga surugoon ha tiarabot nga “daku nga kasakitan.” (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Hihimoon niya ini kon bayolente nga aatakehon na han alyansa han mga nasud, nga gintatawag nga Gog han Magog, an mga matinumanon kan Jehova ha bug-os nga kalibotan. Bisan kon ito nga alyansa  nag-uupod han ngatanan nga 193 nga membro han United Nations, diri hira makakaato ha Supremo nga Dios ngan ha iya langitnon nga kasundalohan! Hi Jehova nagsasaad: “Hihimayaon ko gud an akon kalugaringon ngan babaraanon an akon kalugaringon ngan ipapakilala an akon kalugaringon ha atubangan han damu nga nasud; ngan makikilala gud nira nga ako hi Jehova.”—Ezek. 38:14-16, 23; Sal. 46:10.

17. Ano nga kabubuwason an igintatagna han Biblia para ha mga hadi ha tuna ngan para hadton nagtitipig han ira integridad kan Jehova?

¹⁷ An pag-atake ni Gog magriresulta ha ultimo nga girra ni Jehova ha Armagedon kon bungkagon na Niya an “mga hadi ha bug-os nga inuukyan nga tuna.” (Pah. 16:14, 16; 19:19-21) Ha kabaliktaran, “an matadong la an maukoy ha tuna, ngan an tawo nga nagtitipig hin integridad an magpapabilin dida hito.”—Prob. 2:21, ftn.

18. Ano an andam buhaton han damu nga tinuod nga Kristiano, ngan kay ano? (Daniel 3:28)

¹⁸ Ha bug-os nga kasaysayan, ginbutang ha peligro han damu nga tinuod nga Kristiano an ira kagawasan ngan bisan an ira kinabuhi tungod han ira gugma kan Jehova sugad nga ira Soberano nga Magmarando. Gintipigan nira an ira integridad, ngan may determinasyon hira nga pariho han tulo nga Hebreo nga gintalwas ha naglalaga nga hudno kay nagpabilin hira nga matinumanon ha Supremo nga Dios.—Basaha an Daniel 3:28.

19. Ano an magigin basihan ni Jehova ha paghukom ha iya katawohan, ngan ano an kinahanglan naton buhaton yana?

¹⁹ An salmista nga hi David nagsurat mahitungod ha pagkaimportante han pagtipig hin integridad ha Dios: “Hi Jehova magsisentensya ha mga katawohan. Hukmi ako, O Jehova, uyon ha akon pagkamatadong ngan uyon ha akon integridad.” (Sal. 7:8) Hi David nagsurat liwat: “Hinaot panalipdan ako han akon integridad ngan pagkamatadong.” (Sal. 25:21) An pinakamaopay nga paagi han pagkinabuhi amo an pagpabilin nga matinumanon kan Jehova, nga gintitipigan an aton pagkamaunungon ha iya anoman an mahitabo! Kon bubuhaton ta ito, aabaton naton an gin-abat han salmista nga nagsurat: “Malipayon an mga tawo nga nagtitipig han integridad . . . , nga nasunod ha balaud ni Jehova.”—Sal. 119:1, ftn.