Kapitulo Dos

An Amay Ngan an Iya Rebelyoso nga mga Anak

Isaias 1:2-9

1, 2. Isaysay kon paonan-o nagkaada hi Jehova hin rebelyoso nga mga anak.

 NAGTAGANA gud hiya hin maopay para ha iya mga anak, sugad han ginbubuhat han bisan hin-o mahigugmaon nga ginikanan. Damu ka mga tuig nga ginsiguro niya nga hira mayada pagkaon, panapton, ngan urukyan. Kon kinahanglanon, iya gindidisiplina hira. Kondi an sirot ha ira diri gud sobra; pirme iginpapadapat ito “ha kasadangan.” (Jeremias 30:11) Tungod hito, mahahanduraw la naton an kasakit nga inaabat hinin mahigugmaon nga amay ha pagsiring: “Ako nagmasuso ngan nagpatubo hin kabataan, ngan hira sinmuki ha akon.”—Isaias 1:2b.

² An rebelyoso nga mga anak nga gin-unabi dinhi amo an katawohan han Juda, ngan an nasubo nga amay amo hi Jehova nga Dios. Makasurubo gud! Ginpakaon ni Jehova an mga taga-Juda ngan ginpahitaas hira ha butnga han mga nasud. “Akon ka ginpanaptonan liwat hin binorda nga kabuhat, ngan pagsapinan ko ikaw hin panit hin tehon, ngan akon ka ginbagkusan hin pino nga lino, ngan putson ko ikaw hin seda,” iya ginpahinumdom hira ha urhi pinaagi kan propeta Esekiel. (Esekiel 16:10) Kondi, ha kadak-an nga bahin, an katawohan han Juda waray mag-apresyar han ginbuhat ni Jehova para ha ira. Lugod, hira nagtalapas, o nagrebelde.

 3. Kay ano nga gintatawag ni Jehova an mga langit ngan an tuna ha pagtestigo ha pagrebelde han Juda?

³ May maopay nga hinungdan, gintitikangan ni Jehova ini nga mga pulong mahitungod han iya rebelyoso nga mga anak ha pagsiring: “Pamati, O mga langit, ngan hatag han imo talinga, O tuna; kay hi Jehova nagyakan.” (Isaias 1:2a) Mga siglo antes pa hito an mga langit ngan an tuna nakabati, siring pa, han karawaton han mga Israelita an matin-aw nga mga pahamangno mahitungod han mga resulta han pagtalapas. Hi Moises nagsiring: “Ako magtatawag han langit ngan han tuna ha pagsaksi patok ha iyo hini nga adlaw, nga ha kadagmitan mawara kamo tikang ha tuna nga iyo kakadtoan ha tabok han Jordan ha pagtag-iya hini.” (Deuteronomio 4:26) Yana ha mga adlaw ni Isaias, gintatawag ni Jehova an diri-nakikita nga mga langit ngan an nakikita nga tuna ha pagtestigo ha pagrebelde han Juda.

 4. Paonan-o iginpipresentar ni Jehova an iya kalugaringon ha Juda?

⁴ An karaot han kahimtang nagkikinahanglan hin direkta nga pag-atubang hito. Kondi, bisan hinin makuri nga mga kahimtang, makatirigamnan—ngan makabantad han kasingkasing—nga iginpipresentar ni Jehova an iya kalugaringon ha Juda sugad nga mahigugmaon nga ginikanan imbes nga tag-iya la nga nagpalit ha ira. Ha pagkamatuod, nakikimalooy hi Jehova ha iya katawohan nga tagdon an butang tikang  ha panhunahuna han usa nga amay nga naguguol tungod han iya magraot nga mga anak. Bangin an iba nga mga ginikanan ha Juda personal nga nakaeksperyensya pa ngani han sugad nga problema ngan napagios han ilustrasyon. Anoman an kahimtang, ipipresentar yana ni Jehova an iya kaso kontra han Juda.

Mas Nasabot Pa an Waray-buotnga mga Hayop

 5. Kabaliktaran han Israel, ha ano nga paagi nga an baka ngan an asno nagpapakita hin pagkamaunungon?

⁵ Pinaagi kan Isaias, hi Jehova nasiring: “An baka nakilala han tag-iya ha iya, ngan an asno han kanan iya agaron tubungan; kondi an Israel diri nakilala, an akon katawohan diri nagpapainoino.” (Isaias 1:3) a An mga nag-uukoy ha Butnga Sinirangan pamilyar ha baka ngan asno nga mga hayop nga ginagamit ha pagtrabaho. Oo, diri manigar an mga taga-Judea nga bisan inin ubós nga mga hayop nagpapakita hin pagkamaunungon, nasabot gud nga gintatag-iya hira han usa nga agaron. Mahitungod hini, tagda an nakita han usa nga parasaliksik han Biblia ha kakurulpon ha usa nga siyudad han Butnga Sinirangan: “Pag-abot gud han panon ha sulod han pader nagtikang ito magburublag. Nakilala gud an tagsa nga baka ha iya tag-iya, ngan ha dalan ngadto ha iya balay, diri man ito nawuwurok bisan hin madaliay ha haligot ngan ha liko-liko nga mga eskinita. Kon mahitungod han asno, linakat ito diretso ha purtahan, ngan ngadto ha ‘sabsaban han iya agaron.’ ”

 6. Paonan-o napakyas an katawohan han Juda ha paggios nga may pagsabot?

⁶ Tungod kay an sugad nga mga kahimtang kasagaran nga nakikita ha mga adlaw ni Isaias, matin-aw an punto han mensahe ni Jehova: Kon bisan an waray-buot nga hayop nakilala ha agaron hito ngan ha iya sabsaban, ano an maipapasangil han katawohan han Juda ha pagbaya kan Jehova? Tinuod, hira “diri nagpapainoino.” Sugad ito hin diri hira maaram han kamatuoran nga an ira kauswagan ngan an ira pag-eksister mismo nadepende kan Jehova. Tinuod nga ebidensya han kalooy nga tinatawag pa gihapon hira ni Jehova nga “akon katawohan”!

 7. Ano an pipira nga mga paagi nga maipapakita naton nga maapresyaron kita ha mga tagana ni Jehova?

⁷ Diri gud kita maruruyag nga gumios nga waray pagsabot pinaagi han diri pagpakita hin apresasyon ha ngatanan nga ginbubuhat ni Jehova para ha aton! Lugod, sadang subaron naton hi salmista David, nga nagsiring: “Magpapasalamat ako kan Jehova ha bug-os ko nga kasingkasing; Igpapakita ko an ngatanan nga imo mga buhat nga urusahon.” (Salmo 9:1) An padayon nga pagkuha hin kahibaro mahitungod kan Jehova magdadasig ha aton may kalabotan hini, kay an Biblia nasiring nga “an pagkilala ha Usa nga Baraan amo an sarabotan.” (Proberbios 9:10) An adlaw-adlaw nga pamalandong ha mga bendisyon ni Jehova mabulig ha aton nga magin mapasalamaton ngan diri igbalewaray an aton langitnon nga Amay. (Kolosas 3:15) “Adto nga naghahatag han halad hin pasalamat maghihimaya ha akon,” siring ni Jehova, “ngan ha iya nga naghahawan han iya dalan hin maopay pakikitaon ko han kaluwasan han Dios.”—Salmo 50:23.

An Makaharadlok Dayag nga Pagtamay ha “Usa nga Baraan han Israel”

 8. Kay ano nga matatawag an katawohan han Juda nga “makasasala nga nasud”?

⁸ Hi Isaias nagpapadayon han iya mensahe pinaagi han marig-on nga mga pulong para ha nasud han Juda: “Ah makasasala nga nasud, katawohan nga nagpapas-an han karat-an, usa nga liso han mga parabuhat han karaotan, mga anak nga nanunulos ha mahugaw! Hira binaya kan Jehova, ira gintamay an Usa nga Baraan han Israel, hira nahibulag ngan inisol.” (Isaias 1:4) An magraot nga mga buhat mahimo matirok tubtob nga ito magin sugad han magbug-at hinduro nga pinas-an. Ha mga adlaw ni Abraham iginsaysay ni Jehova nga an mga sala han Sodoma ngan Gomorra ‘mabug-at hinduro.’ (Genesis 18:20) Pariho an kahimtang yana ha katawohan han Juda, kay hi Isaias nasiring nga hira “nagpapas-an han karat-an.” Dugang pa, iya tinatawag hira nga “liso han mga parabuhat han karaotan, mga anak nga nanunulos ha mahugaw.” Oo, an mga taga-Juda pariho han masukihon nga kabataan. Hira ‘nangisol,’ o sugad han paghubad han New Revised Standard Version, hira “bug-os nga nagpahirayo” tikang ha ira Amay.

 9. Ano an kahulogan han mga pulong “an Usa nga Baraan han Israel”?

⁹ Tungod han ira maraot nga buhat, an katawohan han Juda nagpapakita hin duro nga kawaray-pagtahod ha “Usa nga Baraan han Israel.” Ano an kahulogan hini nga mga pulong, nga makikita hin 25 ka beses ha libro ni Isaias? An pagin baraan nangangahulogan hin pagin limpyo ngan putli. Baraan hi Jehova ha gihitaasi nga sukol. (Pahayag 4:8) An mga Israelita ginpapahinumdom hini ha kada panahon nga nakikita nira an mga pulong nga inukit ha nagraranggat nga bulawan nga lamina ha turban han hitaas nga saserdote:  “An Pagkabaraan Kan Jehova.” (Eksodo 39:30) Salit, ha pagtawag kan Jehova nga “Usa nga Baraan han Israel,” iginpapatin-aw ni Isaias nga duro an sala han Juda. Aw, direkta nga gintatalapas hini nga mga rebelde an sugo nga iginhatag ha ira mga kaapoy-apoyan: “Pagbaraana an iyo kalugaringon, ngan magmabaraan kamo kay ako baraan”!—Lebitiko 11:44.

10. Paonan-o naton malilikyan an pagpakita hin kawaray-pagtahod ha “Usa nga Baraan han Israel”?

¹⁰ An mga Kristiano yana kinahanglan mangalimbasog gud nga likyan an pagsunod ha ehemplo han kawaray-pagtahod han Juda ha “Usa nga Baraan han Israel.” Kinahanglan subaron nira an pagkabaraan ni Jehova. (1 Pedro 1:15, 16) Ngan kinahanglan ira ‘kangalasan an maraot.’ (Salmo 97:10) An mahugaw nga mga buhat sugad han seksuwal nga imoralidad, idolatriya, pangawat, ngan paghubog makakahugaw ha Kristiano nga kongregasyon. Salit adton diri naundang ha pagbuhat hini nga mga butang ginpapaiwas ha kongregasyon. Ha kataposan, adton diri-mabinasulon nga nagkikinabuhi ha kahugaw diri makarawat han mga bendisyon han gobyerno han Ginhadian han Dios. Tinuod, an ngatanan han sugad magraot nga mga buhat amo an dayag nga pagtamay ha “Usa nga Baraan han Israel.”—Roma 1:26, 27; 1 Korinto 5:6-11; 6:9, 10.

Masakit Tikang ha Ulo Tubtob ha Tiil

11, 12. (a) Isaysay an maraot nga kahimtang han Juda. (b) Kay ano nga diri naton sadang kalooyan an Juda?

¹¹ Sunod nangangalimbasog hi Isaias nga mangatadongan ha katawohan han Juda pinaagi han pagsaysay han ira masakiton nga kahimtang. Hiya nasiring: “Kay ano, nga ha gihapon kamo hinahampak, nga nasuki kamo ha labi pa?” Hi Isaias sugad hin nagpapakiana ha ira: ‘Diri ba kamo nag-aantos na hinduro? Kay ano nga dauton pa an iyo kalugaringon pinaagi han padayon nga pagrebelde?’ Hi Isaias nagpapadayon: “An bug-os nga ulo masakit, ngan an bug-os nga kasingkasing maluya. Tikang ha rapadapa han tiil bisan ngadto ha ulo waray kaopayan dida hini.” (Isaias 1:5, 6a) An Juda aada ha makangingirhat, masakit nga kahimtang—masakit ha espirituwal tikang ha ulo tubtob ha tiil. Makangingirhat gud nga sakit!

¹² Sadang ba kita masubo para han Juda? Diri gud! Mga siglo na an naglabay an bug-os nga nasud han Israel ginpahamangnoan gud mahitungod han sirot ha pagtalapas. Ha bahin, hira ginsumatan: “Hahampakon ka ni Jehova ha mga tuhod, ngan ha mga bitiis, pinaagi han usa nga maul-ol nga hubag, nga hini diri ka maoopay, tikang ha rapadapa han imo tiil ngadto ha alimpupuro han imo ulo.” (Deuteronomio 28:35) Ha simboliko, an Juda nag-aantos na yana hini nga mga resulta mismo han iya matig-a nga buhat. Ngan nalikyan unta ini ngatanan kon an katawohan han Juda sinugot la kan Jehova.

13, 14. (a) Ano nga mga kadaot an iginpadapat ha Juda? (b) An mga pag-antos ba han Juda nakahimo ha iya nga bayaan an iya rebelyoso nga buhat?

¹³ Hi Isaias nagpapadayon ha pagsaysay han makalolooy nga kahimtang han Juda: “Mga kasamdan, ngan mga kapilasan, ngan lab-as nga mga labod: hira waray pangiputa, waray man pamutka, waray man pagpahumoka pinaagi han lana.” (Isaias 1:6b) Gin-uunabi dinhi han propeta an tulo nga klase hin kadaot: mga samad (nasamad han kampilan o kutsilyo), mga kapilasan (mga labhag tungod han mga latob), ngan lab-as nga mga labod (bag-o, abrido nga mga samad nga baga in diri matatambal). Iginsasaysay hini an ideya nga an tawo ginsisirotan hinduro ha tagsa nga paagi nga mahuhunahuna, nga waray bahin han iya lawas an nakakatalwas. An Juda tinuod nga aada ha makuri nga kahimtang.

¹⁴ An makuri ba nga kahimtang han Juda nagpagios ha iya nga bumalik kan Jehova? Waray! An Juda pariho han rebelde nga iginsaysay ha Proberbios 29:1: “Hiya nga tungod han masukot nga saway nagpapatikig han iya liog paggugunawon ha hinanali, ngan hito waray na mahihimo ha pagbulig.” An nasud baga in diri na matatambal. Sugad han ginsiring ni Isaias, an iya mga samad “waray pangiputa, waray man pamutka, waray man pagpahumoka pinaagi han lana.” b Iginpapasabot hini, nga an Juda pariho han samad nga abrido, waray butka, ngan kaylap ha bug-os nga lawas.

15. Ha ano nga mga paagi mapapanalipdan naton an aton kalugaringon tikang ha sakit ha espirituwal?

¹⁵ Basi mahibaro han leksyon tikang ha Juda, kinahanglan magbantay kita kontra han sakit ha espirituwal. Pariho han sakit ha pisikal, makakaapekto ito ha bisan hin-o ha aton. Aw, hin-o ba ha aton an diri naaapektohan han unudnon nga mga hingyap? An kahakog ngan an paghingyap hin sobra nga kalipayan mahimo magtubo ha aton mga kasingkasing. Salit, kinahanglan bansayon naton an aton kalugaringon nga ‘kangalasan an maraot’ ngan ‘magpabilin ha maopay.’ (Roma 12:9) Kinahanglan patuboon liwat naton an  mga bunga han espiritu han Dios ha aton adlaw-adlaw nga pagkinabuhi. (Galasia 5:22, 23) Ha pagbuhat hito, malilikyan naton an kahimtang nga nagpeste han Juda—an pagin masakit ha espirituwal tikang ha ulo tubtob ha tiil.

An Binayaan nga Tuna

16. (a) Paonan-o iginsasaysay ni Isaias an kahimtang han tuna han Juda? (b) Kay ano nga an iba nasiring nga ini nga mga pulong bangin iginyakan durante han pagmando ni Ahas, kondi paonan-o naton sasabuton ito?

¹⁶ Binayaan yana ni Isaias an iya pagtanding han kahimtang ha medikal ngan gintagad an kahimtang han tuna han Juda. Baga in nagkikita hiya ha kapatagan nga gindaot han girra, hiya nasiring: “An iyo tuna paglalaglagon; an iyo mga bungto pagsusunugon han kalayo; an iyo uma, an mga dumuruong magsisibad hini ha iyo atubangan, ngan ini malalaglag, sugad nga pupulikwangon han mga dumuruong.” (Isaias 1:7) An iba nga mga eskolar nasiring nga bisan kon ini nga mga pulong makikita ha siyahan nga bahin han libro ni Isaias, bangin ginyakan ito ha urhi nga bahin han iya buruhaton sugad nga propeta, bangin durante han pagmando han maraot nga hi Hadi Ahas. Iginpipirit nira nga mainuswagon hinduro an pagmando ni Usiya salit diri husto an sugad nakakaguol nga pagsaysay. Siyempre, diri masisiring hin sigurado kon an libro ba ni Isaias gintirok sumala ha pagkasunodsunod. Kondi, an mga pulong ni Isaias mahitungod han pagkabinayaan bangin matagnaon. Ha pagyakan han mga pulong ha igbaw, posible nga ginamit ni Isaias an usa nga paagi nga makikita ha iba nga bahin han Biblia—an pagsaysay han tidaraon nga mga hitabo nga baga in nahitabo na ito, ha pagpabug-at han pagkasigurado han katumanan han tagna.—Itanding an Pahayag 11:15.

17. Kay ano nga diri sadang mahipausa an katawohan han Juda ha matagnaon nga pagsaysay mahitungod han pagkabinayaan?

¹⁷ Ha anoman nga hitabo, an matagnaon nga pagsaysay han pagkabinayaan han Juda diri sadang magin urusahon para hinin matig-a ngan matinalapasnon nga katawohan. Mga siglo na an naglabay hi Jehova nagpahamangno ha ira han mahitatabo kon hira magrebelde. Hiya nagsiring: “Hihimoon ko an tuna nga kamingawan; ngan an iyo mga kaaway nga nag-uukoy dida manhihipausa hini. Ngan akon kamo pagsasarangon ha butnga han mga nasud, ngan huhulbuton ko an kampilan ha iyo luyo: ngan an iyo tuna mahihimo nga kamingawan, ngan an iyo mga bungto mababaya.”—Lebitiko 26:32, 33; 1 Hadi 9:6-8.

18-20. Kakan-o natuman an mga pulong han Isaias 1:7, 8, ngan ha ano nga paagi nga hi Jehova ‘nagbilin hin gutiay nga salin’ hini nga panahon?

¹⁸ An mga pulong ha Isaias 1:7, 8 matin-aw nga natuman durante han mga panakop han Asirya nga nagresulta hin kabungkagan han Israel ngan duro nga kabungkagan ngan pag-antos ha Juda. (2 Hadi 17:5, 18; 18:11, 13; 2 Kronikas 29:8, 9) Kondi, an Juda diri bug-os nga nawara. Hi Isaias nasiring: “An anak nga babaye han Sion nahibibilin sugad hin hulakdong dida ha urubasan, sugad nga hurunan dida ha tanaman nga kapipinohan, sugad hin bungto nga ginlikusan.”—Isaias 1:8.

¹⁹ Ha butnga hini ngatanan nga kabungkagan, “an anak nga babaye han Sion,” an Jerusalem, magpapabilin nga natindog. Kondi makikita hiya nga baga in masayon atakehon—sugad hin salapdag ha urubasan o payag han magbarantay ha uma han mga pipino. Ha pagbiyahe ha Nilo, usa nga eskolar han ika-19 ka siglo an nahinumdom han mga pulong ni Isaias han hinkit-an niya an pariho nga mga payag, nga iya iginsaysay sugad nga “maoroopay la kay han alad kontra han hangin han norte.” Ha Juda kon tapos na an pag-ani, ini nga mga payag ginpapabay-an nga maguba. Kondi, mationan-o man kaluya an baga in kahimtang han Jerusalem ha atubangan han ngatanan nananakop nga kasundalohan han Asirya, hiya makakatalwas.

²⁰ Gintatapos ni Isaias inin matagnaon nga mga pulong: “Kon waray pa hi Jehova han mga kasundalohan magbilin ha aton hin gutiay hinduro nga salin, masusugad kita han Sodoma, mapapariho kita han Gomorra.” (Isaias 1:9) c Kontra han gahum han Asirya, hi Jehova ha kataposan mabulig ha Juda. Diri sugad han Sodoma ngan Gomorra, an Juda diri mabubungkag ha kadayonan. Padayon nga makakatalwas ito.

21. Katapos bungkagon han Babilonya an Jerusalem, kay ano nga hi Jehova ‘nagbilin hin gutiay nga salin’?

²¹ Paglabay hin sobra 100 ka tuig, gintarhog na liwat an Juda. An katawohan waray mahibaro tikang ha disiplina nga iginpadapat pinaagi han Asirya. “Ira ginyubitan an mga sinugo han Dios, ngan ginpasiparahan an iya mga pulong, ngan gintamay an iya mga  manaragna.” Sugad nga resulta, “an kapungot ni Jehova inmalsa patok ha iya katawohan, ngada nga waray na makakapahugpoy.” (2 Kronikas 36:16) Ginsakop an Juda han magmarando han Babilonya nga hi Nabukodonosor, ngan hini nga panahon, waray bisan ano nga nahibilin ‘pariho han payag ha urubasan.’ Bisan an Jerusalem nabungkag. (2 Kronikas 36:17-21) Kondi, hi Jehova ‘nagbilin hin pipira nga salin.’ Bisan kon an Juda nagpailob hin 70 ka tuig ha pagkabihag, ginsiguro ni Jehova an pagpadayon han nasud ngan labi na han katulinan ni David, nga pagtitikangan han iginsaad nga Mesias.

22, 23. Ha siyahan nga siglo, kay ano nga hi Jehova ‘nagbilin hin gutiay nga salin’?

²² Ha siyahan nga siglo, nag-antos an Israel han kataposan nga krisis hito sugad nga may kauyonan nga katawohan han Dios. Han iginpresentar ni Jesus an iya kalugaringon sugad nga iginsaad nga Mesias, iginsalikway hiya han nasud, ngan sugad nga resulta, iginsalikway hira ni Jehova. (Mateo 21:43; 23:37-39; Juan 1:11) Ini ba an kataposan han kan Jehova pagkaada espesyal nga nasud ha tuna? Diri. Ipinakita ni apostol Pablo nga an Isaias 1:9 mayada usa pa nga katumanan. Ha pagkotar tikang ha Septuagint nga bersyon, hiya nagsurat: “Sugad han igintagna hadto ni Isaias, Kon waray [hi Jehova] han kasundalohan magbilin ha aton hin [binhi], nahinugad unta kita ha Sodoma ngan, nahimo unta kita nga sugad ha Gomorra.”—Roma 9:29.

²³ Hini nga panahon an mga nakatalwas amo an dinihogan nga mga Kristiano, nga nagbuhat hin pagtoo kan Jesu-Kristo. Hira, siyahan ha ngatanan, an tumuroo nga mga Judio. Ha urhi inupod ha ira an tumuroo nga mga Hentil. Hira ngatanan an nagkompuwesto han bag-o nga Israel, ‘an Israel han Dios.’ (Galasia 6:16; Roma 2:29) Ini nga ‘binhi’ nakatalwas ha kabungkagan han Judio nga sistema han mga butang han 70 K.P. Oo, ‘an Israel han Dios’ kaupod pa gihapon naton yana. Kaupod hito an minilyon natoo nga mga indibiduwal han mga nasud, nga nagkukompuwesto han “[daku nga panon han] mga tawo, nga waray tawo nga sadang makaihap, tikang ha tagsatagsa nga nasud ngan ha ngatanan nga mga panon, ngan mga katawohan ngan mga yinaknan.”—Pahayag 7:9.

24. Ano an sadang tagdon han ngatanan kon karuyag nira makatalwas ha gidadakui nga krisis han katawohan?

²⁴ Diri na mag-iiha maatubang ini nga kalibotan ha girra han Armagedon. (Pahayag 16:14, 16) Bisan kon magigin krisis ito nga labaw han mga panakop han Asirya o han Babilonya ha Juda, labaw pa bisan han pagbungkag han Roma ha Judea han 70 K.P., mayada makakatalwas. (Pahayag 7:14) Importante, kon sugad, nga tagdon hin maopay han ngatanan an mga pulong ni Isaias ha Juda! Nangahulogan ito hin katalwasan para ha mga matinumanon hadto. Ngan mahimo mangahulogan ito hin katalwasan para ha mga tumuroo yana nga panahon.

[Mga footnote]

[Mga Pakiana]