An Totoo nga Jesus

KATAPOS hibaroan tikang ha iya mga apostol kon ano an paghunahuna han mga tawo mahitungod ha iya, hi Jesus nagpakiana ha ira: “Kondi ha iyo siring, hin-o man ako?” An Ebanghelyo ni Mateo nagrekord han baton ni apostol Pedro: “Ikaw an Kristo, an Anak han buhi nga Dios.” (Mateo 16:15, 16) An iba may-ada pariho nga panhunahuna. Hi Nataniel, nga ha urhi nagin usa han mga apostol, nagsiring kan Jesus: “Rabbi, ikaw an Anak han Dios: ikaw an Hadi han Israel.” (Juan 1:49) Hi Jesus mismo naghisgot mahitungod han bili han iya bahin: “Ako amo an dalan, ngan an kamatuoran, ngan an kinabuhi: waray bisan hin-o nga maabot ha Amay, kon diri maagi ha akon.” (Juan 14:6) Ha magkalainlain nga mga okasyon, iya gin-unabi an iya kalugaringon sugad nga “an Anak han Dios.” (Juan 5:24, 25; 11:4) Ngan iya pinamatud-an ini nga pag-angkon pinaagi han milagroso nga mga buhat, nga nagbanhaw pa ngani han mga patay.

May Basihanan ba nga mga Pagruhaduha?

Kondi makakasarig gud ba kita ha asoy han Mga Ebanghelyo mahitungod kan Jesus? Iginhuhulagway ba hito an totoo nga Jesus? An namatay na nga hi Frederick F. Bruce, propesor han kritisismo ngan interpretasyon han Biblia ha University of Manchester, ha Inglatera, nagsiring: “Kasagaran nga diri posible nga ipakita pinaagi han mga argumento ha kasaysayan an kamatuoran mahitungod han ngatanan nga detalye han usa nga kadaan nga sinurat, Kasuratanhon man o diri-Kasuratanhon. Igo na an pagkaada daku nga pagsarig ha bug-os nga pagkamatataporan han parasurat; kon napaparig-on ito, bisan kon waray ebidensya matin-aw an posibilidad nga totoo an iya mga detalye. . . . Diri minos an posibilidad nga totoo ha kasaysayan an Bag-o nga Testamento tungod kay kinakarawat ito han mga Kristiano sugad nga ‘sagrado’ nga literatura.”

Katapos usisahon an mga pagruhaduha mahitungod kan Jesus sugad han iginhulagway ha Mga Ebanghelyo, hi James R. Edwards, propesor ha relihiyon ha Jamestown College, North Dakota, E.U.A. nagsurat: “Mahimo naton maparig-on nga may-pagsarig nga gintitipigan han Mga Ebanghelyo an magkalainlain ngan importante nga kadamu han ebidensya han aktuwal nga kamatuoran mahitungod kan Jesus. . . . An pinakamakatadunganon nga baton ha pakiana kon kay ano nga iginhuhulagway hi Jesus han Mga Ebanghelyo ha sugad hito nga paagi amo an tungod kay sugad gud hito hi Jesus. An Mga Ebanghelyo tangkod nga nagtitipig han impresyon nga iya iginbilin ha iya mga sumurunod, nga totoo nga sinugo hiya han Dios ngan ginhatagan hin gahum sugad nga Anak ngan Surugoon han Dios.” a

Ha Pamiling kan Jesus

Kumusta man an diri-Kasuratanhon nga mga pag-unabi kan Jesu-Kristo? Paonan-o ito gin-uusisa? An mga sinurat ni Tacitus, Suetonius, Josephus, Pliny an Barubata, ngan han pipira nga iba nga klasikal nga mga parasurat may-ada damu nga mga pag-unabi kan Jesus. Mahitungod ha ira, an The New Encyclopædia Britannica (1995) nasiring:  “Inin nabubulag nga mga asoy nagpapamatuod nga ha kadaan nga mga panahon bisan an mga nakontra ha Kristianidad waray gud magruhaduha han pagin totoo ha kasaysayan ni Jesus, nga ginninigaran ha siyahan nga panahon ngan ha waray-igo nga basihan ha kataposan han ika-18, durante han ika-19, ngan ha tinikangan han ika-20 ka mga siglo.”

Makasurubo, an moderno nga mga eskolar, ha ira pamiling hin “totoo” o “basado ha kasaysayan” nga Jesus, baga hin nagtatago han iya totoo nga pangirilal-an ha luyo han mga serye han waray-kataposan nga mga pagbanabana, waray punto nga mga pagruhaduha, ngan waray-basihan nga panhimo hin teoriya. Ha usa ka punto, salaan hira ha paghinimo-himo nga sayop nga igin-aakusar nira ha mga parasurat han Mga Ebanghelyo. An iba naiikag nga magin mas bantogan ha paniplatan han iba nga mga tawo ngan ha pagkaw-ing han ira ngaran ha usa nga urusahon nga bag-o nga teoriya salit napakyas hira nga usisahon hin tangkod an ebidensya mahitungod kan Jesus. Ha proseso, nakakahimo hira hin usa nga “Jesus” nga usa nga bahin han imahinasyon han mga maaramon.

Para hadton naruruyag nga mabilngan hiya, an totoo nga Jesus mabibilngan ha Biblia. Hi Luke Johnson, propesor han Bag-o nga Testamento ngan mga tinikangan han Kristiano ha Candler School of Theology ha Emory University, marig-on nga nasiring nga an kadam-an han ginsaliksik mahitungod han Jesus nga basado ha kasaysayan nagbabalewaray han katuyoan han Biblia. Nasiring hiya nga bangin makapainteres an pag-usisa han mga kahimtang ha sosiedad, politika, antropolohiya, ngan kultura ha kinabuhi ngan panahon ni Jesus. Kondi, hiya nagdudugang nga an pagdiskobre han gintatawag han mga maaramon nga Jesus nga basado ha kasaysayan “diri amo an katuyoan han Kasuratan,” nga “mas nagtatagad ha pagsaysay han personalidad ni Jesus,” han iya mensahe, ngan han iya bahin sugad nga Manunubos. Salit, ano an totoo nga personalidad ngan mensahe ni Jesus?

 An Totoo nga Jesus

An Mga Ebanghelyo—an upat nga asoy han Biblia mahitungod han kinabuhi ni Jesus—naghuhulagway hin usa nga tawo nga nagpakita hin daku nga empatiya. An kalooy ngan pagpaid nagpagios kan Jesus ha pagbulig ha mga tawo nga nag-aantos hin sakit, kabuta, ngan iba pa nga mga balatian. (Mateo 9:36; 14:14; 20:34) An kamatay han iya sangkay nga hi Lasaro ngan an kasubo nga nahimo hini ha kabugtoan ni Lasaro nakaaghat kan Jesus nga ‘magbakho ngan magtangis.’ (Juan 11:32-36) Ha pagkamatuod, an Mga Ebanghelyo nagpapahayag han damu kalain nga mga pagbati ni Jesus—kalooy para ha usa ka tawo nga sanlahon, pagrayhak ha mga kalamposan han iya mga disipulo, kasina ha waray-pagtagad nga mga legalista, ngan kasubo ha pagsalikway han Jerusalem ha Mesias.

Han naghimo hi Jesus hin milagro, agsob nga nakasentro hiya ha bahin nga nahimo han makarawat han milagro: “An imo pagtoo nagluwas ha imo.” (Mateo 9:22) Iya gindayaw hi Nataniel sugad nga “matuod nga taga-Israel,” nasiring: “Waray limbong [ha iya]!” (Juan 1:47) Han ginhunahuna han iba nga sobra an regalo han usa nga babaye ha pagpahayag han iya pagpasalamat, gindepensahan hiya ni Jesus ngan nagsiring nga an asoy mahitungod han iya pagkamapasalamaton mahinunumdoman hin maiha. (Mateo 26:6-13) Iya pinamatud-an nga usa hiya ka totoo nga sangkay ngan mahigugmaon nga kaupod ha iya mga sumurunod, ‘hinigugma hira tubtob ha kataposan.’—Juan 13:1; 15:11-15.

Ipinapakita liwat han Mga Ebanghelyo nga hinsabtan dayon ni Jesus an mga panginahanglan han kadam-an nga mga tawo nga iya iginkita. Nakikiistorya man ha usa nga babaye ha atabay, ha usa nga relihiyoso nga magturutdo ha hardin, o ha usa nga mangingisda ha danaw, nabantad dayon niya an ira kasingkasing. Katapos han siyahan nga mga pulong ni Jesus, damu hini nga mga tawo an nagsumat han ira gihilarumi nga mga panhunahuna ha iya. Iya nabantad an ira makinarawaton nga pagbati. Bisan kon an mga tawo ha iya panahon bangin magpahirayo ha mga may-awtoridad, ha kahimtang ni Jesus an mga tawo nagpalibot ha iya. Karuyag nira nga makaupod hi Jesus; naabat hira hin pagin komportable ha pakig-upod ha iya. Komportable an kabataan nga makaupod hiya, ngan han ginagamit an usa nga bata sugad nga ehemplo, diri la niya ginpatindog an bata ha atubangan han iya mga disipulo kondi ‘ginkugos liwat niya ito.’ (Markos 9:36; 10:13-16) Oo, iginhuhulagway hi Jesus han Mga Ebanghelyo sugad nga tawo nga may-ada makusog nga karisma salit an mga tawo nagpabilin hin tulo ka adlaw basi la mamati ha iya makapainteres nga mga pulong.—Mateo 15:32.

An pagin hingpit ni Jesus waray makahimo ha iya nga magin sobra kakritiko o hambog ngan dominante ha diri-hingpit, makasasala nga mga tawo nga iya iginkaupod ngan ginsangyawan. (Mateo 9:10-13; 21:31, 32; Lukas 7:36-48; 15:1-32; 18:9-14) Waray gud magkinahanglan hi Jesus hin sobra ha iba.  Waray niya dugangi an mga pinas-an han mga tawo. Lugod, hiya nagsiring: “Kadi ngatanan kamo ha akon, nga nagbubuhat . . . Akon kamo tatagan hin pagpahuway.” Kilala hiya han iya mga disipulo sugad nga “maaghop ngan mapainubsanon ha kasingkasing”; an iya yugo masayon, ngan an iya pinas-an magaan.—Mateo 11:28-30.

An personalidad ni Jesus makikita ha mga asoy han Mga Ebanghelyo nga may diri-maninigaran nga pangirilal-an han kamatuoran. Diri magigin masayon para han upat magkalainlain nga indibiduwal nga maghimo-himo hin labaw ha ordinaryo nga tawo ngan katapos ipakita an permanente nga paghulagway mahitungod ha iya ha bug-os han upat nga magkalainlain nga mga asoy. Magigin haros imposible para ha upat magkalainlain nga parasurat nga ihulagway an usa nga tawo ngan magkauruyon ha pagsaysay hin pariho nga deskripsyon mahitungod ha iya kon ito nga tawo waray gud mag-eksister.

An historyador nga hi Michael Grant nagbabangon hin makaaghat han hunahuna nga pakiana: “Paonan-o ito nagin posible nga, ha bug-os nga mga asoy han Mga Ebanghelyo nga waray eksepsyon, may-ada makatirigamnan nga matin-aw gud nga hulagway han usa nga makaruruyag nga batan-on nga lalaki nga may kagawasan nga nakikig-upod ha bisan hin-o nga kababayin-an, upod na an magraot gud an dungog, nga waray makikita nga pagin sobra kaemosyonal, diri-natural, o duro nga kaawod, kondi, ha ngatanan nga kahimtang, may-ada inosente nga integridad han personalidad?” An makatadunganon nga baton amo nga an sugad nga lalaki totoo nga nag-eksister ngan nagbuhat uyon ha paagi nga ginsisiring han Biblia.

An Totoo nga Jesus Ngan an Imo Tidaraon

Gawas pa ha paghatag hin totoo-ha-kinabuhi nga paghulagway kan Jesus samtang nakanhi pa hiya ha tuna, an Biblia nagpapakita nga naeksister na hiya antes magin tawo sugad nga bugtong nga Anak han Dios, “an siyahan nga natawo han ngatanan nga mga binuhat.” (Kolosas 1:15) Duha ka yukot ka tuig na an naglabay, iginbalhin han Dios an kinabuhi han iya langitnon nga Anak ha taguangkan han usa nga Judio nga birhen basi hiya igpanganak sugad nga tawo. (Mateo 1:18) Durante han iya ministeryo ha tuna, iginpasamwak ni Jesus an Ginhadian han Dios sugad nga an amo la nga paglaom para han naguguol nga katawohan, ngan iya ginbansay an iya mga disipulo nga ipadayon inin pagsangyaw nga buruhaton.—Mateo 4:17; 10:5-7; 28:19, 20.

Han Nisan 14, (mga Abril 1), 33 K.P., gindakop, ginbista, ginsentensyahan, ngan ginpatay hi Jesus tungod han sayop nga akusasyon nga pagrebelde ha gobyerno. (Mateo 26:18-20, Mat 26:48–27:50) An kamatayon ni Jesus nagin lukat, nagtatalwas han matinoohon nga katawohan tikang ha ira makasasala nga kahimtang ngan salit nag-aabri han dalan ngadto ha waray kataposan nga kinabuhi para ha ngatanan nga nagbubuhat hin pagtoo ha iya. (Roma 3:23, 24; 1 Juan 2:2) Han Nisan 16, ginbanhaw hi Jesus, ngan waray pag-iha katapos hito sinaka hiya ngadto ha langit. (Markos 16:1-8; Lukas 24:50-53; Buhat 1:6-9) Sugad nga pinili nga Hadi ni Jehova, an binanhaw nga Jesus may-ada bug-os nga awtoridad ha pagtuman han orihinal nga katuyoan han Dios para ha tawo. (Isaias 9:6, 7; Lukas 1:32, 33) Oo, iginhuhulagway han Biblia hi Jesus sugad nga an nangunguna nga persona ha pagtuman han mga katuyoan han Dios.

Ha siyahan nga siglo, ginkarawat han damu nga tawo hi Jesus kon ano hiya—an iginsaad nga Mesias, o Kristo, nga iginpadara ha tuna ha pagbindikar han pagkasoberano ni Jehova ngan basi mamatay sugad nga lukat para ha katawohan. (Mateo 20:28; Lukas 2:25-32; Juan 17:25, 26; 18:37) Ha atubangan han mabangis nga pagtimaraot, imposible maaghat an mga tawo nga magin mga disipulo ni Jesus kon diri hira sigurado kon hin-o hiya. Maisugon ngan madasigon nga ginbuhat nira an iya sugo ha ira, nga ‘manhimo hin mga disipulo ha mga tawo han ngatanan nga mga nasud.’—Mateo 28:19.

Yana nga panahon, minilyon han sinsero ngan may-kahibaro nga mga Kristiano an maaram nga hi Jesus diri usa la nga susmatanon nga tawo. Kinakarawat nira hiya sugad nga an nahitrono nga Hadi han natukod na nga Ginhadian han Dios ha langit, nga hirani na magmando hin bug-os ha tuna ngan ha mga kahikayan hito. Inin gobyerno nga gintukod han Dios makalilipay nga sumat tungod kay nagsasaad ito hin katalwasan tikang ha mga problema han kalibotan. An totoo nga mga Kristiano nagpapakita han ira maunungon nga suporta ha pinili nga Hadi ni Jehova pinaagi han pagpasamwak “[hini] nga Maopay nga Sumat” ngadto ha iba.—Mateo 24:14.

Adton nasuporta ha kahikayan han Ginhadian pinaagi kan Kristo, an Anak han buhi nga Dios, mabubuhi ha pagpahimulos han waray kataposan nga mga bendisyon. Mahimo mo liwat makarawat ini nga mga bendisyon! An mga nagpublikar hini nga magasin malilipay ha pagbulig ha imo nga makilala an totoo nga Jesus.

[Footnote]

[Kahon/Retrato ha pahina 6]

Kon Ano an Ginsisiring han Iba

“Gintatagad ko hi Jesus han Nasaret sugad nga usa han diri-ordinaryo nga mga magturutdo ha kalibotan. . . . Isisiring ko ha mga Hindu nga magigin diri-kompleto an iyo mga kinabuhi kon diri niyo matinalahuron nga pag-adman an mga katutdoan ni Jesus.”—Mohandas K. Gandhi, The Message of Jesus Christ.

“An usa nga tawo nga waray gud kapariho, kompleto hinduro, padayon nga diri gud nagbabag-o, hingpit hinduro, tawo gud kondi labaw hinduro ha ngatanan nga bantogan nga mga tawo, diri usa nga limbong o hinimo-himo. . . . Magkikinahanglan hin mas labaw kan Jesus basi makaimbento hin usa nga Jesus.”—Philip Schaff, History of the Christian Church.

“Nga an pipira ka simple nga mga tawo ha usa nga henerasyon nakaimbento hin duro kagamhanan ngan makaruruyag nga personalidad, hitaas gud nga moral ngan makaaghat gud nga panlantaw ha tawhanon nga pagminagburugto, magigin usa ka milagro nga mas diri gud katoohan kay han anoman nga iginsurat ha Mga Ebanghelyo.”—Will Durant, Caesar and Christ.

“Baga hin makuri sabuton nga an relihiyoso nga buruhaton ha bug-os nga kalibotan ginpahinabo hin usa nga waray-mag-eksister nga tawo nga hinimo-himo la sugad nga kadaan nga katugbang han usa nga promosyonal nga estratihiya, kon tatagdon nga may-ada damu nga diri-karuhaduhaan nga totoo nga mga tawo nga nagsari ngan napakyas ha pagtukod hin mga relihiyon.”—Gregg Easterbrook, Beside Still Waters.

‘Sugad nga historyador han mga sinurat bug-os nga kombinsido ako nga anoman an isiring mahitungod ha Mga Ebanghelyo, diri ito mga susmatanon. Diri ito artistiko basi magin mga susmatanon. Diri naton hinbabaroan an kadak-an nga bahin han kinabuhi ni Jesus, ngan waray mga tawo nga naghihimo hin usa nga susmatanon an matugot nga magin sugad hito.’—C. S. Lewis, God in the Dock.

[Mga Retrato ha pahina 7]

An Mga Ebanghelyo nagpapahayag han damu kalain nga mga pagbati ni Jesus