Nangunguna hi Kristo ha Iya Kongregasyon

“Kitaa, ako upod ha iyo ha ngatanan nga mga adlaw tubtob ha kataposan han kalibotan.”—MATEO 28:20.

1, 2. (a) Han iginhatag an sugo nga manhimo hin mga disipulo, ano an iginsaad han binanhaw nga hi Jesus ha iya mga sumurunod? (b) Paonan-o aktibo nga nanguna hi Jesus ha siyahan nga Kristiano nga kongregasyon?

 ANTES sumaka ha langit, hi Jesu-Kristo, an aton binanhaw nga Lider, nagpakita ha iya mga disipulo ngan nagsiring: “Ngatanan nga kagamhanan iginhatag ha akon ha langit ngan ha tuna. Busa, lakat kamo, ngan manhimo kamo hin mga [disipulo] ha ngatanan nga mga nasud ngan pamaptisan hira ha ngaran han Amay, han Anak, ngan han [baraan nga espiritu]. Pagtutdoi hira ha pagbantay han ngatanan nga mga bagay, nga akon iginsugo ha iyo; ngan kitaa, ako upod ha iyo ha ngatanan nga mga adlaw tubtob ha kataposan han kalibotan.”—Mateo 23:10; 28:18-20.

² Igintoka ni Jesus an iya mga disipulo diri la ha nagluluwas-kinabuhi nga buruhaton ha paghimo hin damu pa nga disipulo kondi nagsaad liwat nga makakaupod hiya nira. An kasaysayan han siyahan nga Kristianidad, sugad han iginrekord ha Biblia ha libro han Mga Buhat, matin-aw nga nagpapakita nga ginamit ni Kristo an awtoridad nga iginhatag ha iya basi manguna ha bag-o la nga naporma nga kongregasyon. Iya sinugo an iginsaad nga ‘parabulig’—an baraan nga espiritu—basi parig-unon an iya mga sumurunod ngan giyahan an ira mga pangalimbasog. (Juan 16:7; Buhat 2:4, 33; 13:2-4; 16:6-10) Ginamit han binanhaw nga hi Jesus an mga anghel nga andam ha pagsunod ha iya sugo basi suportahan an iya mga disipulo. (Buhat 5:19; 8:26; 10:3-8, 22; 12:7-11; 27:23, 24; 1 Pedro 3:22) Dugang pa, an aton Lider naghatag hin giya ha kongregasyon pinaagi han paghikay hin kuwalipikado nga kalalakin-an nga mag-aalagad sugad nga nagmamando nga lawas.—Buhat 1:20, 24-26; 6:1-6; 8:5, 14-17.

 3. Ano nga mga pakiana an paghihisgotan hini nga artikulo?

³ Kondi, kumusta man ha aton panahon, ha ‘ikatarapos han sistema han mga butang’? Paonan-o nangunguna hi Jesu-Kristo ha Kristiano nga kongregasyon yana nga panahon? Ngan paonan-o naton maipapakita nga kinakarawat naton ini nga panguna?

An Agaron May-ada Matinumanon nga Uripon

 4. (a) Hin-o an nagkukompuwesto han ‘matinumanon ngan maaramon nga uripon’? (b) Ano nga pagmangno an igintapod han Agaron ha uripon?

⁴ Han nagtatagna mahitungod han tigaman han iya presensya, hi Jesus nagsiring: “Hin-o hadto nga uripon nga masugot ngan buotan, nga pinalabi han iya agaron ha iya balay, basi nga maghatag ha  ira hin pagkaon ha igo nga panahon? Baraan adton uripon, nga kon umabot an iya agaron, hiaagian hiya nga magbubuhat hin sugad. Matuod ako nasiring ha iyo, nga iya palalabihon hiya ha ngatanan nga aada ha iya.” (Mateo 24:45-47) An “agaron” amo an aton Lider, hi Jesu-Kristo, ngan iya ginpili ‘an matinumanon ngan maaramon nga uripon’—an grupo han dinihogan nga mga Kristiano dinhi ha tuna—ha pagmangno han ngatanan han iya mga butang dinhi ha tuna.

5, 6. (a) Ha bisyon nga kinarawat ni apostol Juan, ano an iginhuhulagway han “pito nga mga bulawan nga burutangan hin mga kandila” ngan han “pito nga mga bitoon”? (b) Ano an iginpapasabot han kamatuoran nga “an pito nga mga bitoon” aada ha too nga kamot ni Jesus?

⁵ Ipinapakita han libro han Biblia nga Pahayag nga an matinumanon ngan maaramon nga uripon direkta nga ilarom han giya ni Jesu-Kristo. Ha bisyon mahitungod han “adlaw han Ginoo,” hinkit-an ni apostol Juan an “pito nga mga bulawan nga burutangan hin kandila; Ngan ha butnga han mga burutangan han kandila may usa nga sugad hin anak han tawo” nga “ha iya too nga kamot may-ada pito nga mga bitoon.” Ha pagsaysay han bisyon kan Juan, hi Jesus nagsiring: “An urusahon han pito nga mga bitoon nga imo hinkit-an ha akon too nga kamot, ngan an pito nga mga bulawan nga burutangan hin mga kandila. An pito nga mga bitoon amo an mga anghel han pito nga mga singbahan: ngan an pito nga mga burutangan hin kandila amo an pito nga mga singbahan.”—Pahayag 1:1, 10-20.

⁶ “An pito nga mga bulawan nga burutangan hin mga kandila” naghuhulagway ha ngatanan totoo nga Kristiano nga mga kongregasyon nga naeksister ha “adlaw han Ginoo,” nga nagtikang han 1914. Kondi kumusta man an “pito nga mga bitoon”? Siyahan, nagsimbolo hira han ngatanan nga inanak-han-espiritu, dinihogan nga mga paramangno nga nagmamangno han siyahan-siglo nga mga kongregasyon. a An mga paramangno nakada ha too nga kamot ni Jesus—ilarom han iya panguna ngan giya. Oo, hi Kristo Jesus nanguna ha grupo nga uripon nga klase. Kondi, yana, gutiay la an dinihogan nga mga paramangno. Paonan-o naaabot han panguna ni Kristo an sobra 93,000 nga kongregasyon han mga Saksi ni Jehova ha bug-os nga kalibotan?

 7. (a) Paonan-o ginagamit ni Jesus an Nagmamando nga Lawas ha panguna ha mga kongregasyon ha bug-os nga tuna? (b) Kay ano nga masisiring nga an Kristiano nga mga paramangno ginpipili han baraan nga espiritu?

⁷ Sugad ha siyahan nga siglo, usa ka gutiay nga grupo han kuwalipikado nga kalalakin-an tikang ha dinihogan nga mga paramangno an nag-aalagad yana sugad nga Nagmamando nga Lawas, nga nagrirepresentar han grupo nga matinumanon ngan maaramon nga uripon. Ginagamit han aton Lider inin Nagmamando nga Lawas ha pagpili hin kuwalipikado nga kalalakin-an—dinihogan man han espiritu o diri—sugad nga mga tigurang ha lokal nga mga kongregasyon. May kalabotan hini, may-ada importante gud nga bahin an baraan nga espiritu, nga gintagan ni Jehova hi Jesus hin awtoridad ha paggamit hito. (Buhat 2:32, 33) Siyahan ha ngatanan, ini nga mga paramangno kinahanglan makaabot ha mga kinahanglanon nga iginsaysay ha Pulong han Dios, nga giniyahan han baraan nga espiritu. (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9; 2 Pedro 1:20, 21) An mga rekomendasyon ngan mga pagpili ginhihimo katapos han pag-ampo ngan ilarom han giya han baraan nga espiritu. Dugang pa, an mga indibiduwal nga ginpili naghahatag hin ebidensya han pagkaada han mga bunga hito nga espiritu. (Galasia 5:22, 23) Salit, an sagdon ni Pablo naaplikar ha ngatanan nga mga tigurang, dinihogan man o diri: “Magtagam kamo ngahaw, ngan ha ngatanan nga panon, nga igintungod ha iyo han [baraan nga espiritu] nga kamo amo an mga magmarangno.” (Buhat 20:28) Inin pinili nga kalalakin-an nakarawat hin giya tikang ha Nagmamando nga Lawas ngan disidido nga nagmamangno ha kongregasyon. Hini nga paagi, kaupod naton hi Kristo yana ngan aktibo nga nangunguna ha kongregasyon.

 8. Paonan-o ginagamit ni Kristo an mga anghel ha panguna ha iya mga sumurunod?

⁸ Ginagamit liwat ni Jesus an mga anghel ha panguna ha iya mga sumurunod yana nga panahon. Sumala ha ilustrasyon mahitungod han trigo ngan han mga banwa, maabot an panahon han pag-ani ha ‘ikatarapos han sistema han mga butang.’ Hin-o an gagamiton han Agaron ha pag-ani? “An mga  magbabari amo an mga anghel,” siring ni Kristo. Hiya nagdugang: “An Anak han Tawo magsusugo han iya mga anghel, ngan ira kukuhaon ha iya ginhadian an ngatanan nga mga butang nga nakakapatigayon ha paghipakdol ngan adton mga nagbubuhat hin maraot.” (Mateo 13:37-41) Dugang pa, sugad la han paggiya han anghel ha mga pitad ni Felipe basi mabilngan an Etiopiahanon nga yunuko, damu liwat an mga ebidensya yana nga ginagamit ni Kristo an iya mga anghel ha paggiya ha buruhaton han totoo nga mga Kristiano ha pamiling han tangkod-an-kasingkasing nga mga tawo.—Buhat 8:26, 27; Pahayag 14:6.

 9. (a) Pinaagi han ano nga mga paagi nangunguna hi Kristo ha Kristiano nga kongregasyon yana nga panahon? (b) Ano nga pakiana an sadang paghisgotan naton kon karuyag naton magpahimulos ha panguna ni Kristo?

⁹ Makaparig-on gud an paghibaro nga nangunguna hi Jesu-Kristo ha iya mga disipulo yana pinaagi han Nagmamando nga Lawas, han baraan nga espiritu, ngan han mga anghel! Bisan kon an iba han mga magsiringba ni Jehova temporaryo nga mahibulag tikang ha Nagmamando nga Lawas tungod han pagtimaraot o pariho nga mga hinungdan, mangunguna pa gihapon hi Kristo pinaagi han baraan nga espiritu ngan suporta han mga anghel. Kondi, makakapahimulos la kita ha iya panguna kon karawaton naton ito. Paonan-o naton maipapakita nga kinakarawat gud naton an panguna ni Kristo?

“Magtuman . . . Magpasakop”

10. Paonan-o naton maipapakita an pagtahod ha pinili nga mga tigurang ha kongregasyon?

¹⁰ An aton Lider naghahatag ha mga kongregasyon hin ‘mga regalo nga kalalakin-an’—‘an iba sugad nga mga ebanghelisador, an iba sugad nga mga paramangno ngan mga magturutdo.’ (Efeso 4:8, 11, 12) An aton pagtagad ngan mga paggios ngada ha ira nagpapahayag hin matin-aw kon kinakarawat ba naton an panguna ni Kristo. Husto la nga aton ‘ipakita nga kita mapasalamaton’ ha kuwalipikado ha espirituwal nga kalalakin-an nga iginhahatag ni Kristo. (Kolosas 3:15) Takos liwat hira han aton pagtahod. ‘An katigurangan nga nangunguna hin maopay sadang kilalahon nga takos han doble nga kadungganan,’ nagsurat hi apostol Pablo. (1 Timoteo 5:17) Paonan-o naton maipapakita an aton pagpasalamat ngan pagpasidungog ha mga katigurangan—mga tigurang, o mga paramangno—ha kongregasyon? Hi Pablo binaton: ‘Magtuman ngan magpasakop kamo ha mga nangunguna ha iyo.’ (Hebreo 13:17) Oo, kinahanglan sumugot kita ngan magpasakop ha ira, sundon hira.

11. Kay ano nga an pagtahod ha kahikayan han mga tigurang usa nga bahin han pagbuhat uyon ha aton bawtismo?

¹¹ Hingpit an aton Lider. Diri-hingpit an kalalakin-an nga iya iginhahatag sugad nga mga regalo. Salit mahimo hira magsayop usahay. Kondi, importante nga magpabilin kita nga maunungon ha kahikayan ni Kristo. Ha pagkamatuod, an pagbuhat uyon han aton dedikasyon ngan bawtismo nangangahulogan nga kinikilala naton an pagkahusto han pinili-han-espiritu nga awtoridad ha kongregasyon ngan kinaburut-on nga nagpapasakop kita hito. An aton bawtismo ‘ha ngaran han baraan nga espiritu’ amo an pagpahayag ha publiko nga kinikilala naton an baraan nga espiritu ngan kinakarawat an bahin hito ha mga katuyoan ni Jehova. (Mateo 28:19) Iginpapasabot han sugad nga bawtismo nga nakooperar kita ha espiritu ngan naglilikay ha pagbuhat hin bisan ano nga makakaulang ha paggios hito ha mga sumurunod ni Kristo. Tungod kay an baraan nga espiritu may-ada importante nga bahin ha pagrekomenda ngan pagpili hin mga tigurang, magigin matinumanon  gud ba kita ha aton dedikasyon kon mapakyas kita ha pagkooperar ha kahikayan han mga tigurang ha kongregasyon?

12. Ano nga mga ehemplo mahitungod han pagpasipara ha awtoridad an gin-unabi ni Judas, ngan ano an igintututdo hito ha aton?

¹² An Kasuratan nagsusulod hin mga ehemplo nga nagtututdo ha aton han bili han pagsugot ngan pagpasakop. Ha pag-unabi hadton nagyakan hin maraot mahitungod ha pinili nga kalalakin-an ha kongregasyon, gin-unabi han disipulo nga hi Judas an tulo nga nagpapahamangno nga ehemplo, nasiring: “Kairo nira! kay ginsunod nira an dalan ni Kain, ngan isinikway nira an ira kalugaringon ha kasaypanan ni Balaam tungod ha suhol, ngan nagkawara hira tungod han paglaris ni Kore.” (Judas 11) Ginbalewaray ni Kain an mahigugmaon nga sagdon ni Jehova ngan tinuyo nga nagpadayon ha dalan han makamaratay nga kapungot. (Genesis 4:4-8) Bisan pa han pakakarawat hin pauro-utro nga mga pahamangno tikang ha Dios, nangalimbasog hi Balaam nga panhimarauton an katawohan han Dios tungod han pinansyal nga balos. (Numeros 22:5-28, 32-34; Deuteronomio 23:5) Hi Kore may-ada dungganon nga responsabilidad ha Israel, kondi waray hiya matagbaw hito. Nanguna hiya ha pagrebelde kontra han surugoon han Dios nga hi Moises, an pinakamaaghop nga tawo ha tuna. (Numeros 12:3; 16:1-3, 32, 33) Inabot an kalamidad kan Kain, Balaam, ngan Kore. Matin-aw gud nga igintututdo ha aton hini nga mga ehemplo nga mamati kita ha sagdon hadton ginagamit ni Jehova nga may-ada mga responsabilidad ngan pasidunggan hira!

13. Ano nga mga bendisyon an igintagna ni propeta Isaias para hadton nagpapasakop ha kahikayan han mga tigurang?

¹³ Hin-o an diri maruruyag nga magpahimulos ha maopay nga kahikayan han pagmangno nga gintikangan han aton Lider ha Kristiano nga kongregasyon? Hi propeta Isaias nagtagna han mga bendisyon hito, nasiring: “Kitaa, an usa nga hadi maghahadi ha pagkamatadong, ngan an mga prinsipe maglalarang ha kasubayan. Ngan an usa ka tawo masusugad hin lugar nga luluk-an tikang ha hangin, ngan usa nga sirongan tikang ha bagyo,  sugad han nan-gagawas nga tubig dida ha lugar nga mamara, sugad han lambong han daku nga bato dida ha tuna nga guol.” (Isaias 32:1, 2) An kada usa han mga tigurang sadang magin sugad hito nga “lugar” han panalipod ngan katalwasan. Bisan kon makuri para ha aton an pagpasakop ha awtoridad, mainampoon nga magin masinugtanon ngan magpasakop kita ha pinili-han-Dios nga awtoridad ha sulod han kongregasyon.

Kon Paonan-o Nagpapasakop an mga Tigurang ha Pagkalider ni Kristo

14, 15. Paonan-o ipinapakita hadton nangunguna ha kongregasyon nga nagpapasakop hira ha pagkalider ni Kristo?

¹⁴ An tagsa nga Kristiano—labi na an mga tigurang—kinahanglan sumunod ha pagkalider ni Kristo. An mga paramangno, o mga tigurang, may-ada sukol han awtoridad ha kongregasyon. Kondi diri hira nangangalimbasog nga magin ‘mga agaron han pagtoo han ira mga igkasi-tumuroo’ pinaagi han pagsari ha pagkontrol han ira mga kinabuhi. (2 Korinto 1:24) Ginsusunod han mga tigurang an mga pulong ni Jesus: “Maaram kamo nga an mga magburuot han mga Hentil, nagpapakaagaron ha bawbaw nira, ngan han kadagkuan, may gahum ha bawbaw nira. Kondi diri angay ha iyo ini.” (Mateo 20:25-27) Samtang gintutuman han mga tigurang an ira responsabilidad, sinsero nga nangangalimbasog hira ha pagserbi ha iba.

¹⁵ An mga Kristiano ginsasagda: “Hinumdumi niyo an iyo mga magmarando, . . . pamurubuuton niyo an kataposan han ira mga panggawi, magsubad kamo ha ira pagtoo.” (Hebreo 13:7) An panguna han mga tigurang diri amo an hinungdan nga ginsasagda an mga Kristiano nga subaron hira. Hi Jesus nagsiring: ‘Usa la an iyo Lider, nga amo hi Kristo.’ (Mateo 23:10) An pagtoo han mga tigurang an angay subaron tungod kay nagsusubad hira ha totoo nga Lider, hi Kristo. (1 Korinto 11:1) Tagda an pipira nga mga paagi nga nangangalimbasog an mga tigurang nga magin sugad-kan-Kristo ha ira relasyon ha iba ha kongregasyon.

16. Bisan pa han iya awtoridad, paonan-o gintrato ni Jesus an iya mga sumurunod?

¹⁶ Bisan kon labaw hi Jesus ha diri-hingpit nga mga tawo ha ngatanan nga paagi ngan may-ada diri-matupngan nga awtoridad tikang ha iya Amay, buotan hiya ha pagtrato ha iya mga disipulo. Waray niya pakalasi an iya mga mamarati pinaagi han paghambog han kahibaro. Ipinakita ni Jesus an pagkasensitibo ngan pagpaid ha iya mga sumurunod, gintatagad an ira tawhanon nga mga panginahanglan. (Mateo 15:32; 26:40, 41; Markos 6:31) Waray hiya magkinahanglan ha iya mga disipulo hin labaw kay ha ira maihahatag, ngan waray hiya mag-aro ha ira hin labaw kay han ira mahihimo. (Juan 16:12) Hi Jesus “maaghop ngan mapainubsanon ha kasingkasing.” Salit, diri urusahon nga damu an inabat nga hiya makarepresko.—Mateo 11:28-30.

17. Paonan-o sadang ipakita han mga tigurang an sugad-kan-Kristo nga pagkabuotan ha ira relasyon ha iba ha kongregasyon?

¹⁷ Kon hi Kristo nga Lider nagpakita hin pagkabuotan, kinahanglan nga labaw pa gud adton nangunguna ha kongregasyon! Oo, nag-iikmat hira nga diri abusuhon an bisan ano nga awtoridad nga igintapod ha ira. Ngan hira ‘diri nakadto nga may pagpasobra ha pagyakan,’ basi la dayawon han iba. (1 Korinto 2:1, 2) Lugod, nangangalimbasog hira ha pagyakan han mga pulong han Kasuratanhon nga kamatuoran upod an pagkasimple ngan pagkasinsero. Dugang pa, nangangalimbasog an mga tigurang nga magin makatadunganon ha ira mga ginlalaoman ha iba ngan magin matinagaron ha ira mga panginahanglan. (Filipos 4:5) Tungod kay maaram nga an ngatanan may-ada mga limitasyon, mahigugmaon nga gintatagad nira ini nga mga limitasyon ha paagi han ira pagtrato ha ira kabugtoan. (1 Pedro 4:8) Ngan diri ba nakakarepresko gud an mga tigurang nga mapainubsanon ngan maaghop? Oo, makarepresko gud hira.

18. Ano an mahibabaroan han mga tigurang tikang ha paagi han pagtrato ni Jesus ha kabataan?

¹⁸ Hi Jesus masayon madaop, bisan han mga  uruubos. Tagda an iya paggios han ginsaway han iya mga disipulo an mga tawo tungod kay hira “nanara hin [gudtiay nga] mga kabataan ngadto ha iya.” “Tuguti an mga kabataan pagkadi ha akon,” siring ni Jesus, “ayaw hira pagdid-i.” Ngan ‘iya pinangugos an kabataan ngan iya pinanbendisyonan hira, ngan ipinanduon an iya mga kamot ha ira.’ (Markos 10:13-16) Hi Jesus may pagbati ngan maloloy-on, ngan an iba nadani ha iya. An mga tawo diri nahahadlok kan Jesus. Bisan an kabataan relaks ha iya presensya. An mga tigurang liwat masayon madaop, ngan samtang ipinapakita nira an mahigugmaon nga pagpaid ngan kalooy, an iba—bisan an kabataan—relaks ha ira.

19. Ano an nahiuupod ha pagkaada han “hunahuna ni Kristo,” ngan nagkikinahanglan ini hin ano nga pangalimbasog?

¹⁹ An sukol nga masusubad han mga tigurang hi Kristo Jesus nadepende ha kon mationan-o kakilala nira hiya. “Hin-o an nasayod ha hunahuna han Ginoo, basi nga magtutdo ha iya?” nagpakiana hi Pablo. Katapos hiya nagdugang: “Kondi kita nakakarawat han hunahuna ni Kristo.” (1 Korinto 2:16) An pagkaada han hunahuna ni Kristo nag-uupod han paghibaro han iya panhunahuna ngan han ngatanan nga bahin han iya personalidad basi hibaroan naton kon ano an bangin buhaton niya ha espisipiko nga kahimtang. Handurawa an pagkilala hin maopay ha aton Lider! Oo, nagkikinahanglan ini hin paghatag hin daku nga pagtagad ha mga asoy han Mga Ebanghelyo ngan regular nga pagpuno ha aton mga hunahuna han pagsabot ha kinabuhi ngan susbaranan ni Jesus. Kon nangangalimbasog an mga tigurang ha pagsunod ha panguna ni Kristo tubtob hito nga sukol, adton ha kongregasyon labaw nga maaaghat ha pagsubad han ira pagtoo. Ngan an mga tigurang matatagbaw ha pagkita ha iba nga malipayon nga nasunod ha mga pitad han ira Lider.

Padayon nga Magpasakop ha Pagkalider ni Kristo

20, 21. Samtang naghuhulat kita ha tidaraon nga iginsaad nga bag-o nga kalibotan, ano an sadang magin determinasyon naton?

²⁰ Importante nga kita ngatanan padayon nga magpasakop ha pagkalider ni Kristo. Samtang nagtitikahirani kita ha kataposan hini nga sistema han mga butang, an aton kahimtang pariho han mga Israelita dida ha Kapatagan han Moab han 1473 A.K.P. Nakada hira ha giutan han Tuna nga Iginsaad, ngan pinaagi kan propeta Moises, an Dios nagpahayag: “Ikaw [Josue] masulod upod hini nga katawohan ngadto ha tuna nga iginpanumpa ni Jehova ha ira mga amay ha paghatag ha ira.” (Deuteronomio 31:7, 8) Hi Josue an pinili nga lider. Basi makasulod ha Tuna nga Iginsaad, an mga Israelita kinahanglan magpasakop ha panguna ni Josue.

²¹ Ha aton an Biblia nasiring: ‘Usa la an iyo Lider, nga amo hi Kristo.’ Hi Kristo la an mangunguna ha aton ngadto ha iginsaad nga bag-o nga kalibotan diin mag-uukoy an katadongan. (2 Pedro 3:13) Salit magin determinado kita nga magpasakop ha iya pagkalider ha ngatanan nga bahin han kinabuhi.

[Footnote]

Nahinunumdoman Mo Ba?

• Paonan-o nanguna hi Kristo ha siyahan nga kongregasyon?

• Paonan-o nangunguna hi Kristo ha iya kongregasyon yana nga panahon?

• Kay ano nga sadang magpasakop kita ha mga nangunguna ha kongregasyon?

• Ha ano nga mga paagi maipapakita han mga tigurang nga hi Kristo an ira Lider?

[Mga Pakiana]

[Retrato ha pahina 15]

Hi Kristo nangunguna ha iya kongregasyon ngan an mga paramangno aada ha iya too nga kamot

[Mga Retrato ha pahina 16]

“Magtuman ngan magpasakop kamo ha mga nangunguna ha iyo”

[Retrato ha pahina 18]

Hi Jesus mahigugmaon ngan masayon madaop. An Kristiano nga mga tigurang nangangalimbasog nga magin pariho ha iya