Giyahi an Imo mga Pitad Pinaagi han mga Prinsipyo han Dios
Giyahi an Imo mga Pitad Pinaagi han mga Prinsipyo han Dios
“[Hi Jehova] nagtututdo ha imo ha pagpahimulos.”—ISAIAS 48:17.
1. Paonan-o ginigiyahan han Maglalarang an mga tawo?
SAMTANG nangangalimbasog an mga syentista ha pagdiskobre han mga sekreto han uniberso, nahipapausa hira ha duro nga enerhiya ha uniberso nga nakapalibot ha aton. An aton adlaw—usa nga kasadangan an kadaku nga bitoon—nagpapagawas hin makusog hinduro nga enerhiya sugad han “100 bilyon nga hydrogen nga mga bomba nga nabuto kada segundo.” An Maglalarang makakakontrol ngan makakagiya hiton daku hinduro nga mga bitoon ha langit pinaagi han iya waray-tubtoban nga gahum. (Job 38:32; Isaias 40:26) Kumusta man kita nga mga tawo, nga gintagan hin kagawasan ha pagbuot, kapas ha paghibaro han husto ngan han sayop, abilidad ha pangatadongan, ngan posibilidad ha pagsabot han espirituwal nga mga butang? Ano nga paagi an ginpili han aton Parahimo basi giyahan kita? Mahigugmaon nga ginigiyahan kita niya pinaagi han iya hingpit nga mga balaud ngan hitaas nga mga prinsipyo, upod han aton nabansay-hin-maopay nga konsensya.—2 Samuel 22:31; Roma 2:14, 15.
2, 3. Ha ano nga klase hin pagsugot nalilipay an Dios?
2 An Dios nalilipay ha intelihente nga mga linarang nga napili ha pagsugot ha iya. (Proberbios 27:11) Imbes nga diktahan kita nga sumunod sugad han waray-hunahuna nga mga robot, hi Jehova naghatag ha aton hin kagawasan ha pagbuot basi makahimo kita hin basado-ha-kahibaro nga mga desisyon ha pagbuhat hin husto.—Hebreo 5:14.
3 Hi Jesus, nga hingpit nga nagpakita han mga kalidad han iya Amay, nagsiring ha iya mga disipulo: “Kamo amo an akon mga kasangkayan, kon iyo buhaton an akon iginsusugo ha iyo. Ako diri na nagtatawag ha iyo nga mga uripon.” (Juan 15:14, 15) Ha kadaan nga mga panahon, an usa nga uripon waray mahihimo kondi sumugot ha mga sugo han iya agaron. Ha luyo nga bahin, napapatubo an pakigsangkay pinaagi han pagpakita han mga kalidad nga makaruruyag ha kasingkasing. Mahimo kita magin mga sangkay ni Jehova. (Jakobo 2:23) Ini nga pakigsangkay napaparig-on han gugma ha usa kag usa. Iginkaw-ing ni Jesus an pagsugot ha Dios ha gugma han hiya nagsiring: “Bisan hin-o an maghigugma ha akon, iya pagtitipigan an akon pulong; ngan an akon Amay mahigugma ha iya.” (Juan 14:23) Tungod hito—ngan basi giyahan kita hin talwas—hi Jehova nag-aaghat ha aton nga sumunod ha iya mga prinsipyo.
Mga Prinsipyo han Dios
4. Paonan-o mo isasaysay an mga prinsipyo?
4 Ano an mga prinsipyo? An prinsipyo nangangahulogan hin “kabug-osan o importante nga kamatuoran: usa ka haluag ngan importante nga balaud, doktrina, o paghunahuna nga dida hito iginbasar o ginkuha an iba.” (Webster’s Third New International Dictionary) An maopay nga pag-aram ha Biblia nagpapakita nga an aton langitnon nga Amay naghahatag hin importante nga mga giya ha magkalainlain nga mga sitwasyon ngan mga bahin han kinabuhi. Iya ginbubuhat ini nga ginhuhunahuna an aton waray kataposan nga kaopayan. Nauyon ito ha iginsurat han makinaadmananon nga hi Hadi Salomon: “Pamati, O anak ko, ngan karawata an akon mga pulong; Ngan an mga tuig han imo kinabuhi magdadamu. Ako magtututdo ha imo ha dalan han kinaadman; Ako magmamando ha imo ha mga agianan han pagkamatadong.” (Proberbios 4:10, 11) An importante nga mga prinsipyo nga iginhatag ni Jehova nakakaapekto ha aton relasyon ha iya ngan ha mga igkasi-tawo, ha aton pagsingba, ngan ha aton adlaw-adlaw nga pagkinabuhi. (Salmo 1:1) Aton paghisgotan an pipira hiton importante nga mga prinsipyo.
5. Paghatag hin mga ehemplo han importante nga mga prinsipyo.
5 Mahitungod han aton relasyon kan Jehova, hi Jesus nagsiring: “Higugmaon mo an Ginoo nga imo Dios ha bug-os mo nga kasingkasing ngan ha bug-os mo nga kalag, ngan ha bug-os mo nga hunahuna.” (Mateo 22:37) Dugang pa, an Dios nagtatagana hin mga prinsipyo nga may kalabotan ha aton pagtrato ha mga igkasi-tawo, sugad han Bulawanon nga Surundon: “An ngatanan nga mga butang, nga buot niyo ipapagbuhat han mga tawo ha iyo, buhata man niyo ha ira.” (Mateo 7:12; Galasia 6:10; Tito 3:2) May kalabotan ha pagsingba, kita ginsasagdonan: “Magpinalandunganay an usa kag usa ha aton ha pag-aghat ha gugma ngan ha mga mag-opay nga buhat; Diri ta bayaan an aton pagtarotarampo.” (Hebreo 10:24, 25) Mahitungod han adlaw-adlaw nga mga bahin han aton kinabuhi, hi apostol Pablo nasiring: “Kon mangaon kamo, o manginom, o bisan ano an iyo pagbuhaton, pagbuhaton niyo an ngatanan ha himaya han Dios.” (1 Korinto 10:31) Damu an iba pa nga mga prinsipyo ha Pulong han Dios.
6. Paonan-o naiiba an mga prinsipyo ha mga balaud?
6 An mga prinsipyo buhi, importante nga mga kamatuoran, ngan an maaramon nga mga Kristiano nahibabaro ha paghigugma hito. Gin-aghat ni Jehova hi Salomon nga magsurat: “Pamati ha akon mga pulong; Ihilig an imo talinga ngada ha akon mga yayaknon. Ayaw hira palakta tikang ha imo mga mata; Tipigi hira ha butnga han imo kasingkasing. Kay hira an kinabuhi hadton namimiling ha ira, ngan kaopayan ha ngatanan nira nga unod.” (Proberbios 4:20-22) Paonan-o naiiba an mga prinsipyo ha mga balaud? An mga prinsipyo naghahatag han basihanan para han mga balaud. An mga surundon, nga kasagaran espisipiko, mahimo mag-aplikar ha usa nga partikular nga panahon o kahimtang, kondi an mga prinsipyo aplikado ha ngatanan nga panahon. (Salmo 119:111) An mga prinsipyo han Dios diri nadadaan o nawawara. An inspirado nga mga pulong ni propeta Isaias napapamatud-an nga totoo: “An banwa nalalaya, an bukad nadudunot; kondi an pulong han aton Dios matindog ha [waray kataposan].”—Isaias 40:8.
Paghunahuna Ngan Pagbuhat Uyon ha mga Prinsipyo
7. Paonan-o kita gindadasig han Pulong han Dios nga maghunahuna ngan magbuhat uyon ha mga prinsipyo?
7 “An pulong han aton Dios” pauroutro nga nagdadasig ha aton nga maghunahuna ngan magbuhat uyon ha mga prinsipyo. Han ginhangyo hi Jesus nga isumaryo an Balaud, duha nga matin-aw nga pahayag an iya iginhatag—an usa nagpapabug-at han gugma kan Jehova, an ikaduha nagpapabug-at han gugma ha igkasi-tawo. (Mateo 22:37-40) Ha pagbuhat hito, nagkotar hi Jesus tikang ha bahin han nauna nga halipot nga sumaryo han importante nga mga prinsipyo han Mosaiko nga Balaud, nga iginsaysay ha Deuteronomio 6:4, 5: “Hi Jehova nga aton Dios, uusa la nga Jehova. Ngan higugmaon mo hi Jehova nga imo Dios ha bug-os mo nga kasingkasing, ngan ha bug-os mo nga kalag, ngan ha bug-os mo nga kusog.” Matin-aw, ginhunahuna liwat ni Jesus an sugo han Dios ha Lebitiko 19:18. Ha matin-aw, halipot, ngan mapuwersa nga kataposan han libro nga Eklesiastes, an mga pulong ni Hadi Salomon nagsusumaryo hin damu hinduro nga prinsipyo han Dios: “Amo ini an kataposan han bagay; an ngatanan hinbatian na: Kahadluki an Dios, ngan bantayi an iya mga sugo; kay amo ini an bug-os nga turumanon han tawo. Kay dadad-on han Dios an tagsatagsa nga buhat ngadto ha hukmanan, kaupod han tagsatagsa nga butang nga natatago, mamaopay ba ini o mamaraot ba ini.”—Eklesiastes 12:13, 14; Mika 6:8.
8. Kay ano nga usa ka panalipod an pagkaada hin marig-on nga pagsabot ha importante nga mga prinsipyo han Biblia?
8 An pagkaada bug-os nga pagsabot ha sugad importante nga mga prinsipyo makakabulig ha aton nga masabtan ngan iaplikar an mas espisipiko nga mga sugo. Dugang pa, kon diri naton nasasabtan hin maopay ngan kinakarawat an importante nga mga prinsipyo, bangin diri kita makagdesisyon hin maaramon ngan an aton pagtoo bangin magin masayon mabay-og. (Efeso 4:14) Kon aton ibutang hin marig-on ha aton hunahuna ngan kasingkasing an sugad nga mga prinsipyo, magigin andam kita ha paggamit hito ha paghimo hin mga desisyon. Kon aton igin-aaplikar ito nga may pagsabot, nagdadara ito hin kalamposan.—Josue 1:8; Proberbios 4:1-9.
9. Kay ano nga diri pirme masayon an pagsabot ngan pag-aplikar han mga prinsipyo han Biblia?
9 An pagsabot ngan pag-aplikar han mga prinsipyo han Biblia diri masayon sugad han pagsunod ha damu nga mga balaud. Sugad nga diri-hingpit nga mga tawo bangin likyan naton an pangalimbasog nga ginkikinahanglan ha pagdesisyon pinaagi han pangatadongan uyon ha mga prinsipyo. Bangin pilion naton an masayon nga pagsunod ha espisipiko nga surundon nga iginhatag ha aton kon naatubang kita ha usa nga desisyon o problema. Usahay bangin hangyoon naton an bulig han hamtong nga Kristiano—bangin usa nga tigurang ha kongregasyon—naglalaom nga makakarawat hin espisipiko nga surundon nga naaplikar ha aton kahimtang. Kondi, an Biblia o an basado-ha-Biblia nga mga publikasyon bangin diri maghatag hin espisipiko nga surundon, ngan bisan kon tagan kita hin usa nga surundon, bangin diri ito naaplikar ha ngatanan nga panahon ngan kahimtang. Bangin nahinunumdoman mo nga usa ka lalaki an nagpakiana kan Jesus: “Magturutdo, sugoa an akon bugto nga lalaki, nga bahinan ako han panurundon.” Imbes nga maghatag dayon hin usa nga surundon ha pagsulbad han mga problema han magburugto, hi Jesus naghatag ha iya hin mas kabug-osan nga prinsipyo: “Pagmatngon kamo ngan maglikay kamo ha ngatanan nga [kahakog].” Salit hi Jesus naghatag hin giya nga mapulsanon hadto ngan tubtob yana.—Lukas 12:13-15.
10. Paonan-o an aton paggawi uyon ha mga prinsipyo nagpapahayag han mga motibo han aton kasingkasing?
10 Bangin nakakita ka na hin mga tawo nga napipiritan ha pagsunod ha mga balaud, tungod ha kahadlok ha sirot. An pagtahod ha mga prinsipyo nagwawara han sugad nga paggios. An kinaiya mismo han mga prinsipyo nagpapagios hadton ginmamandoan hito nga kinasingkasing nga sumunod. Ha pagkamatuod, an kadam-an han mga prinsipyo diri nagkikinahanglan hin tigda nga sirot para hadton diri nasunod hito. Naghahatag ini ha aton hin higayon nga igpahayag kon kay ano nga nasugot kita kan Jehova, kon ano an motibo han aton kasingkasing. May-ada kita susbaranan ha pagdumiri ni Jose ha imoral nga mga pagsulay han asawa ni Potipar. Bisan kon hi Jehova waray pa hadto maghatag hin sinurat nga balaud kontra han pag-adulteryo ngan waray iginpapatuman nga sirot tikang ha Dios tungod ha pagkaada relasyon ha asawa han iba nga lalaki, maaram hi Jose han mga prinsipyo mahitungod han iginsugo-han-Dios nga pagkamaunungon ha pag-asawa. (Genesis 2:24; 12:18-20) Makikita naton tikang ha iya reaksyon nga an sugad nga mga prinsipyo epektibo nga nakaapekto ha iya: “Oonan-on ko an pagbuhat hini nga daku nga karat-an, ngan pagtalapas kontra han Dios?”—Genesis 39:9.
11. Ha ano nga mga bahin karuyag han mga Kristiano nga giyahan han mga prinsipyo ni Jehova?
11 Yana nga panahon, karuyag han mga Kristiano nga giyahan han mga prinsipyo ni Jehova may kalabotan ha personal nga mga butang, sugad han pagpili hin mga kaupod, kaliawan, musika, ngan barasahon. (1 Korinto 15:33; Filipos 4:8) Samtang nag-uuswag an aton kahibaro, pagsabot, ngan apresasyon kan Jehova ngan ha iya mga suruklan, an aton konsensya, an aton moral nga pagsabot, mabulig ha aton nga iaplikar an mga prinsipyo han Dios anoman nga mga kahimtang an aton atubangon, bisan ha pribado gud nga mga butang. Tungod kay ginigiyahan han mga prinsipyo han Biblia, diri kita magbibiling hin mga pasangilan basi makagawas ha mga balaud han Dios; diri man naton susubaron adton nagsasari nga makita kon tubtob diin an mahihimo nira nga diri gintatalapas an usa nga balaud. Nasasabtan naton nga an sugad nga panhunahuna peligroso ha kalugaringon ngan nakakadaot.—Jakobo 1:22-25.
12. Ano an importante basi giyahan han mga prinsipyo han Dios?
12 Kinikilala han hamtong nga mga Kristiano nga an importante ha pagsunod ha mga prinsipyo han Dios amo an pagkaruyag nga mahibaroan kon ano an inaabat ni Jehova mahitungod han usa nga butang. “O kamo nga nahigugma kan Jehova,” nagsasagda an salmista, “ikangalas an kamaraot.” (Salmo 97:10) Ha paglista han pipira nga mga butang nga maraot ha Dios, an Proberbios 6:16-19 nasiring: “May unom nga butang nga ikinangangalas ni Jehova; Oo, pito, nga mga mangil-ad ha iya: An mga mata nga mapalabilabihon, an dila nga buwaon, an mga kamot nga nagpapaagas han dugo nga waray sala; An kasingkasing nga nagmumugna han magraot nga mga tuyo, mga tiil nga magdagmit ha pagdalagan ha pagdaot, an saksi nga buwaon nga nagsasaysay han mga buwa, ngan hiya nga nagsasabwag han pagkasumpaki dida ha kabugtoan.” Kon an hingyap ha pagpakita han inaabat ni Jehova ha sugad importante nga mga butang nagmamando ha aton mga kinabuhi, an pagkinabuhi uyon ha mga prinsipyo nagigin padayon nga buhat.—Jeremias 22:16.
Ginkikinahanglan an Maopay nga Motibo
13. Ano nga klase hin paghunahuna an pinabug-atan ni Jesus ha iya Sermon ha Bukid?
13 An paghibaro ngan pag-aplikar han mga prinsipyo nagpapanalipod liwat ha aton ha kahilit-ag ha waray pulos, salingkapaw nga pagsingba. May-ada kaibahan ha pagsunod han mga prinsipyo ngan ha literal nga pagsugot ha mga surundon. Iginsaysay hin matin-aw ini ni Jesus ha Sermon ha Bukid. (Mateo 5:17-48) Hinumdumi nga mga Judio an mga mamarati ni Jesus, salit an ira paggawi sadang unta mandoan han Mosaiko nga Balaud. Kondi ha pagkamatuod sayop an ira pagsantop ha Balaud. Pinabug-atan nira an letra han Balaud imbes nga an totoo nga kahulogan hito. Ngan pinabug-atan nira an ira mga tradisyon, pinabibilhan ito labaw ha katutdoan han Dios. (Mateo 12:9-12; 15:1-9) Sugad nga resulta, an katawohan ha kabug-osan waray tutdui ha paghunahuna uyon ha mga prinsipyo.
14. Paonan-o binuligan ni Jesus an iya mga mamarati nga maghunahuna uyon ha mga prinsipyo?
14 Ha kabaliktaran, igin-upod ni Jesus ha Sermon ha Bukid an mga prinsipyo ha lima nga bahin han moralidad: kasina, pag-asawa ngan diborsyo, mga saad, pagbulos, ngan gugma ngan kangalas. Ha tagsa nga kahimtang, ipinakita ni Jesus an kapulsanan han pagsunod ha prinsipyo. Hito nga paagi ginpahitaas ni Jesus an suruklan ha moral para ha iya mga sumurunod. Pananglitan, may kalabotan ha pag-adulteryo, iya iginhatag ha aton an usa nga prinsipyo nga nagpapanalipod diri la ha aton mga buhat kondi liwat ha aton mga panhunahuna ngan mga hingyap: “An ngatanan nga nasiplat ha babaye ha pagkaipa ha iya makakapanlibog na ha iya dida ha iya kasingkasing.”—Mateo 5:28.
15. Paonan-o naton malilikyan an anoman nga hilig nga magin sobra kaistrikto ha surundon?
15 Igin-iilustrar hini nga ehemplo nga diri gud naton sadang hingalimtan an katuyoan ngan kahulogan han mga prinsipyo ni Jehova. Diri gud kita sadang mangalimbasog ha pagkarawat han pag-uyon han Dios pinaagi han salingkapaw nga pagpakita han moral. Iginbuhayhag ni Jesus an limbong han sugad nga paggios pinaagi han pagpatin-aw han kalooy ngan gugma han Dios. (Mateo 12:7; Lukas 6:1-11) Ha pagsunod ha mga prinsipyo han Biblia, lilikyan naton an pangalimbasog nga sumunod (o piriton an iba nga sumunod) ha damu ngan istrikto nga mga surundon nga nalahos ha mga katutdoan han Biblia. Magigin mas interesado kita mahitungod han mga prinsipyo han gugma ngan pagsugot ha Dios kay ha mahitungod han nakikita nga hitsura han pagsingba.—Lukas 11:42.
Makalilipay nga mga Resulta
16. Paghatag hin mga ehemplo han mga prinsipyo ha luyo han pipira nga mga balaud han Biblia.
16 Samtang nangangalimbasog kita ha pagsugot kan Jehova, importante nga masabtan naton nga an iya mga balaud iginbabasar ha importante nga mga prinsipyo. Pananglitan, kinahanglan likyan han mga Kristiano an idolatriya, seksuwal nga imoralidad, ngan sayop nga paggamit han dugo. (Buhat 15:28, 29) Ano an basihanan han Kristiano nga gintotoohan mahitungod hito nga mga isyu? An Dios takos han aton esklusibo nga debosyon; sadang kita magin maunungon ha aton asawa; ngan hi Jehova amo an Humaratag-hin-kinabuhi. (Genesis 2:24; Eksodo 20:5; Salmo 36:9) Pinaagi han pagsabot hinin basihanan nga mga prinsipyo nagigin mas masayon an pagkarawat ngan pagsunod ha may kalabotan nga mga balaud.
17. Ano an mag-opay nga mga resulta han pakasabot ngan pag-aplikar han mga prinsipyo han Biblia?
17 Samtang nasasantop naton an basihanan nga mga prinsipyo ngan igin-aaplikar ito, nasasabtan naton nga para ito ha aton kaopayan. An espirituwal nga mga kapulsanan nga pinahihimulosan han katawohan han Dios agsob nga inuupdan hin aktuwal nga mga kapulsanan. Pananglitan, adton diri nagsisigarilyo, nagkikinabuhi nga limpyo ha moral, ngan natahod ha pagkabaraan han dugo nakakalikay nga mabiktima han pipira nga mga sakit. Ha pariho nga paagi, an pagkinabuhi uyon ha kamatuoran han Biblia mahimo maghatag ha aton hin kaopayan ha ekonomiya, pakig-upod ha sosiedad, o pagpamilya. Pinamamatud-an han bisan hain han sugad aktuwal nga mga kapulsanan an bili han mga suruklan ni Jehova, nga praktikal gud ito. Kondi an pagkaada han sugad praktikal nga mga kapulsanan diri amo mismo an nangunguna nga hinungdan ha pag-aplikar han mga prinsipyo han Dios. An totoo nga mga Kristiano nasugot kan Jehova tungod kay nahigugma hira ha iya, tungod kay takos hiya han ira pagsingba, ngan tungod kay ito an husto nga pagbuhaton.—Pahayag 4:11.
18. Kon karuyag naton magin malampuson nga mga Kristiano, ano an sadang maggiya ha aton kinabuhi?
18 An aton pagtugot nga giyahan an aton kinabuhi han mga prinsipyo han Biblia nagriresulta ha gimaopayi nga paagi han pagkinabuhi, nga amo mismo an mahimo makadani ha iba ngada ha paagi han Dios. Labaw ha ngatanan, an aton pagkinabuhi nagpapasidungog kan Jehova. Nasasabtan naton nga hi Jehova tinuod nga usa ka mahigugmaon nga Dios nga naruruyag han gimaopayi para ha aton. Kon naghihimo kita hin mga desisyon uyon ha mga prinsipyo han Biblia ngan nakikita kon paonan-o nagbibendisyon hi Jehova ha aton, inaabat naton nga mas nagigin duok pa gud kita ha iya. Oo, napapatubo pa naton an mahigugmaon nga relasyon ha aton langitnon nga Amay.
Nahinunumdoman Mo Ba?
• Ano an prinsipyo?
• Paonan-o naiiba an mga prinsipyo ha mga balaud?
• Kay ano nga mapulsanon nga maghunahuna ngan magbuhat kita uyon ha mga prinsipyo?
[Mga Pakiana]
[Kahon ha pahina 20]
Hi Wilson, usa nga Kristiano tikang ha Ghana, ginpahibaro nga ha pipira ka adlaw, pababayaon hiya ha iya trabaho. Ha iya kataposan nga adlaw ha trabaho, igintoka hiya ha paglimpyo han awto nga gintatag-iya han nagdudumara nga direktor han kompanya. Han nakakita hi Wilson hin kwarta ha awto, an iya superyor nagsiring ha iya nga an Dios an nagpadara han kwarta tungod kay hi Wilson mawawad-an na hin trabaho hito nga adlaw. Kondi, tungod ha pag-aplikar han mga prinsipyo han Biblia mahitungod ha pagkatangkod, iginhatag ni Wilson an kwarta ha direktor. Tungod kay nahipausa ngan nalipay, an direktor diri la kay nagtanyag dayon kan Wilson hin permanente nga trabaho kondi ginpahitaas an iya katungdanan ha pagin senyor nga membro han mga empleyado han kompanya.—Efeso 4:28.
[Kahon ha pahina 21 ]
Hi Rukia usa nga babaye nga taga-Albania nga mga 60 na an edad. Tungod han diri pag-uruyon ha pamilya, waray hiya pakiistorya ha iya magurang nga lalaki ha sulod hin sobra 17 ka tuig. Nagtikang hiya mag-aram ha Biblia ha bulig han mga Saksi ni Jehova ngan nahibaro nga an totoo nga mga Kristiano kinahanglan nakikigmurayaw ha iba, diri nagtitipig hin pagdumot. Nag-ampo hiya ha bug-os nga gab-i, ngan samtang kinukulba hiya, naglakat hiya pakadto ha balay han iya magurang. Inabrihan han iya umangkon nga babaye an purtahan. Tungod kay nakalasan, nagpakiana hiya kan Rukia: “Hin-o an namatay? Ano an ginbubuhat mo dinhi?” Hi Rukia naghangyo nga makita an iya magurang. Kalmado nga iginsaysay niya nga an paghibaro mahitungod han mga prinsipyo han Biblia ngan mahitungod kan Jehova nagpagios ha iya nga makigmurayaw ha iya magurang. Katapos han mga luha ngan mga paghangkop, ira ginsaurog inin espesyal nga pagkita-utro!—Roma 12:17, 18.
[Retrato ha pahina 23]
[Retrato ha pahina 23]
[Retrato ha pahina 23]
[Retrato ha pahina 23]
“Han nakita niya an damu nga mga tawo sinagka hiya ngadto ha bukid; ngan han liningkod hiya, an iya mga disipulo hinirani ha iya, ngan iya inabrihan an iya baba ngan nagtikang panutdo ha ira.”—MATEO 5:1, 2