Relihiyoso nga mga Ladawan—An Kadaan nga Gintikangan Hito

“An mga ladawan usa nga paagi nga magpapaduok ha aton ha pagkamaopay ngan pagkabaraan han Dios ngan han Iya mga Santo.”—GRIEGO NGA ORTODOKSO NGA ARSODIYOSES HAN AUSTRALIA

HININ mapaso hinduro nga adlaw han Agosto, an adlaw nasirak hinduro ha semento nga balitang tipakadto ha monasteryo han “Gibabaraani nga Iroy han Dios,” ha isla han Tínos, ha Dagat nga Aegean. An duro nga kapaso waray mag-iban han determinasyon han sobra 25,000 nga debotado nga Griego nga Ortodokso nga mga pilgrimo nga nagbabaktas hin hinay-hinay tipakadto ha duro an adorno nga ladawan han iroy ni Jesus.

Usa nga piay nga daragita, dayag nga nauul-olan ngan desperado na pagkit-on an nawong, an nagkakamang ha iya nagdudugo nga mga tuhod. Hirani ha iya, an kapoy na nga lagas nga babaye nga nagbiyahe tikang ha kaluyo nga durho han nasud nangangalimbasog ha pagpadayon ha paglakat. Usa nga disidido nga hamtong na an pangidaron nga lalaki an ginbabalhas hinduro samtang nangangalimbasog gud hiya nga makaagi ha naghuhuruot nga mga tawo. An ira tumong amo an pagharok ha ladawan ni Maria ngan pagyukbo hito.

Inin relihiyoso hinduro nga mga tawo waray ruhaduha nga sinsero ha ira hingyap nga singbahon an Dios. Kondi, pipira an nakakasantop nga an sugad nga debosyon ha relihiyoso nga mga ladawan nagtikang ha mga kustomre ha mga siglo na antes pa han Kristianidad?

An Pagin Kaylap han mga Ladawan

Ha katig-uban han mga Ortodokso, nagsasarang an mga ladawan. Ha mga singbahan, an mga ladawan nira Jesus, Maria, ngan han damu nga “mga santo” aada ha sentro nga lugar. An mga natoo agsob nga nagpapasidungog hini nga mga ladawan pinaagi hin mga harok, hin insenso, ngan naglalaga nga mga kandila. Dugang pa, haros ngatanan nga mga balay han mga Ortodokso may-ada kalugaringon nga dapit para han ladawan, diin ginyayakan an mga pag-ampo. Ordinaryo la nga an Ortodokso nga mga Kristiano sumiring nga kon nagsisingba hira ha usa nga ladawan, inaabat nira an pagin duok ha Dios. Damu an natoo nga an mga ladawan puno hin grasya tikang ha Dios ngan milagroso nga mga gahum.

Ito nga mga natoo posible nga mahipausa ha paghibaro nga an siyahan-siglo nga mga Kristiano diri nauyon ha paggamit hin mga ladawan ha pagsingba. An libro nga Byzantium nasiring: “An siyahan nga mga Kristiano, nga nakapanunod ha Judaismo hin kangalas ha idolatriya, diri nauyon ha bisan ano nga pagdayaw ha mga retrato han baraan nga mga persona.” Ito mismo nga libro nasiring: “Tikang ha Ikalima ka Siglo padayon, an mga ladawan o mga imahen . . . mas nagtikakaylap ha publiko ngan pribado nga pagsingba.” Kon waray magtikang ha siyahan-siglo nga Kristianidad, diin nagtikang an paggamit hin relihiyoso nga mga ladawan?

Pagdiskobre han mga Gintikangan Hito

An parasaliksik nga hi Vitalij Ivanovich Petrenko nagsurat: “An paggamit hin mga ladawan ngan an  tradisyon hito nagtikang maiha na antes pa han panahon han Kristianidad ngan may-ada ‘pagano nga gintikangan.’ ” Damu nga mga historyador an nauyon, nasiring nga an mga gintikangan han pagsingba ha ladawan hin-aagian ha mga relihiyon han kadaan nga Babilonya, Ehipto, ngan Gresya. Ha kadaan nga Gresya, pananglitan, an relihiyoso nga mga imahen may porma hin mga estatwa. Gintoohan nga may-ada ini sugad-dios nga mga gahum. An mga tawo naghunahuna nga an iba hini nga mga imahen waray himoa pinaagi han mga kamot kondi nahulog tikang ha langit. Durante han espesyal nga mga piyesta, an sugad nga mga ladawan para ha pagsingba iginprosesyon palibot ha siyudad, ngan may-ada mga halad para hito. “An ladawan para ha pagsingba gintagad han mga debotado sugad nga usa nga dios mismo, bisan kon ginhimo na an mga pangalimbasog . . . basi magkaada kaibahan butnga ha dios ngan ha iya imahen,” siring ni Petrenko.

Paonan-o an sugad nga mga ideya ngan mga nahiaraan nakasulod ha Kristianidad? Ito mismo nga parasaliksik nakaobserba nga, ha mga siglo katapos han kamatay han mga apostol ni Kristo, labi na ha Ehipto, “an mga tinotoohan han Kristiano ginkontra han ‘ginsaralakot nga mga tinotoohan han pagano’—nga nagtikang ha mga nahiaraan ngan mga tinotoohan han mga Ehiptohanon, Griego, Judio, Oriental ngan Romano nga ginbuhat kaupod han mga tinotoohan ngan mga naandan han mga Kristiano.” Sugad nga resulta, “an mga maabtik nga Kristiano kinarawat hin [usa nga gintarampo-nga-pagtoo nga] paagi ngan naggamit han pagano nga mga simbolo, igin-api ito basi magporma hin bag-o nga mga simbolo nga iginkaw-ing ha Kristianidad, bisan kon diri bug-os nga ginpupugngan inin bag-o nga mga simbolo han Kristiano nga mahugawan han pagano nga impluwensya.”

Waray pag-iha an mga ladawan nagin importante ha pribado ngan publiko nga relihiyoso nga kinabuhi. Ha libro nga The Age of Faith, an historyador nga hi Will Durant nagsasaysay kon paonan-o ini nahitabo, nasiring: “Samtang nagtikadamu an ginsingba nga mga santo, nagtikang an panginahanglan ha pagkilala ngan paghinumdom ha ira; ginhimo an damu nga mga retrato nira ngan han kan Maria; ngan mahitungod kan Kristo diri la an Iya pisikal nga dagway kondi an Iya krus nagin mga butang nga ginsisingba—ha andam tumoo nga mga hunahuna, nagin mga anting-anting pa ngani ito. An natural nga abilidad han imahinasyon han mga tawo  an naghimo han baraan nga mga rebulto, mga retrato, ngan mga estatwa nga magin mga butang nga darayawon; an mga tawo nagyukbo hito, nagharok hito, nagdagkot hin mga kandila ngan insenso para hito, nagpudongpudong hito hin mga bukad, ngan naghingyap hin mga milagro tikang ha okulto nga impluwensya hito. . . . An mga padi ngan mga konseho han Iglesia pauroutro nga nagsaysay nga an mga ladawan diri mga dios, kondi nagpapahinumdom la ito han mga dios; diri karuyag han mga tawo nga maghimo han sugad nga mga kaibahan.”

Yana nga panahon, damu nga nagamit hin relihiyoso nga mga ladawan an mangangatadongan liwat nga an mga ladawan talahuron la nga mga butang—diri ginsisingba. Bangin magsiring hira nga an relihiyoso nga mga debuho husto—kinahanglanon pa ngani—nga mga bulig ha pagsingba ha Dios. Bangin pariho hito an imo inaabat. Kondi an pakiana amo ini, Ano an inaabat han Dios mahitungod hini? Posible ba nga an pagdayaw ha ladawan pariho gud ha pagsingba hito? An sugad ba nga mga buhat ha pagkamatuod nagpipresentar hin nakatago nga mga peligro?

[Kahon/Retrato ha pahina 4]

Ano an Ladawan?

Diri pariho han mga rebulto nga ginagamit han damu nga mga tawo ha Romano Katoliko nga pagsingba, an mga ladawan amo an mga imahen nga nagpapakita han kahilaba ngan kahilapad ni Kristo, Maria, han “mga santo,” mga anghel, mga tawohan ngan mga hitabo ha Biblia, o mga hitabo ha kasaysayan han Ortodokso nga Iglesia. Kasagaran, igindidebuho hira ha igo an kadaku nga mga tabla.

Sumala ha Ortodokso nga Iglesia, “ha mga Ladawan han mga Santo, an mga retrato diri pariho pagkit-on ha mga retrato han ordinaryo nga mga tawo.” Ha mga ladawan liwat, “an retrato baga hin nagtitikahilapad ha luyo”—an retrato diri nagtitikahaligot samtang nagtitikahirayo ito. Kasagaran nga “waray mga lambong, o mga paagi nga magpapakita kon adlaw ba o gab-i.” Gintotoohan liwat nga an tabla ngan pintura han usa nga ladawan mahimo “mapuno han presensya han Dios.”

[Retrato ha pahina 4]

An paggamit hin mga ladawan nagtikang ha pagano nga mga buhat

[Ginkuhaan han Retrato ha pahina 3]

© AFP/CORBIS