Pakadto ha sulod

Pakadto ha mga sulod

Patuboa an Pagsugot Samtang Nagtitikahirani an Kataposan

Patuboa an Pagsugot Samtang Nagtitikahirani an Kataposan

Patuboa an Pagsugot Samtang Nagtitikahirani an Kataposan

“An pagsugot han mga katawohan aadto [kan Shiloh].”—GENESIS 49:10.

 1. (a) Ha naglabay, an pagsugot kan Jehova agsob nga nangangahulogan hin ano? (b) Ano an igintagna ni Jakob mahitungod han pagsugot?

 AN PAGSUGOT kan Jehova agsob nga nangangahulogan hin pagsugot ha iya mga representante. Kaupod hini an mga anghel, mga patriarka, mga hukom, mga saserdote, mga propeta, ngan mga hadi. An trono han mga hadi han Israel gintawag pa ngani nga trono ni Jehova. (1 Kronikas 29:23) Kondi, makasurubo nga damu han mga magmarando han Israel an waray sumugot ha Dios, nga nagdara hin kalamidad ha ira kalugaringon ngan ha ira mga nasasakopan. Kondi waray bayai ni Jehova an iya mga maunungon nga waray paglaom; iya ginliaw hira pinaagi han saad nga ibubutang niya an hingpit nga Hadi, nga malipayon nga susugton han magtadong. (Isaias 9:6, 7) An tikamatay na nga patriarka nga hi Jakob nagtagna mahitungod hinin tidaraon nga magmarando, nasiring: “An setro diri makukuha tikang kan Juda, saypa an tungkod han magmarando tikang ha butnga han iya mga tiil, tubtob nga umabot hi Shiloh; ngan an pagsugot han mga katawohan aadto ha iya.”—Genesis 49:10.

 2. Ano an kahulogan han “Shiloh,” ngan mag-uupod han ano an iya hadianon nga pagmando?

2 An “Shiloh” amo an Hebreo nga termino nga nangangahulogan “Hiya nga Nagtatag-iya Hito.” Oo, mapapanunod ni Shiloh an bug-os nga katungod ha pagmando, sugad han ginsimbolohan han setro, ngan han gahum ha pagmando, sugad han ginrepresentaran han tungkod han magmarando. Dugang pa, an iya hadianon nga pagmando, mag-uupod diri la han katulinan ni Jakob, kondi han ngatanan nga “katawohan.” Uyon ini han saad ni Jehova kan Abraham: “An imo binhi an magtatag-iya han ganghaan han iya mga kaaway. Ngan pinaagi han imo binhi an ngatanan nga mga nasud ha tuna magbibendisyon ha ira kalugaringon.” (Genesis 22:17, 18NW) Ginparig-on ni Jehova an pangirilal-an hini nga “binhi” han 29 K.P. han gindihogan niya hi Jesus han Nasaret pinaagi han baraan nga espiritu.—Lukas 3:21-23, 34; Galasia 3:16.

An Siyahan nga Ginhadian ni Jesus

 3. Ano nga pagmando an kinarawat ni Jesus han sinaka hiya ngadto ha langit?

3 Han sinaka hi Jesus ngadto ha langit, waray dayon hiya magtikang pagmando ha katawohan han kalibotan. (Salmo 110:1) Kondi, kinarawat niya an “ginhadian” nga may mga sakop nga sinugot ha iya. Ipinakilala ni apostol Pablo iton nga ginhadian han hiya nagsurat: “[An Dios] nagluwas ha aton [dinihogan-han-espiritu nga mga Kristiano] tikang ha kagamhanan han kangitngitan, ngan nagbalhin ha aton ngadto ha ginhadian han Anak han iya gugma.” (Kolosas 1:13) Ini nga kaluwasan nagtikang han Pentekostes 33 K.P. han iginbubo an baraan nga espiritu ha matinumanon nga mga sumurunod ni Jesus.—Buhat 2:1-4; 1 Pedro 2:9.

 4. Ha ano nga mga paagi ipinakita han siyahan nga mga disipulo ni Jesus an ira pagsugot, ngan paonan-o ipinakilala hira ni Jesus sugad nga grupo?

4 Sugad nga “mga embahador nga kasaliwan ni Kristo,” an dinihogan-ha-espiritu nga mga disipulo masinugtanon nga nagtikang magtirok han iba nga magigin “mga igkasi-tuminungnong” hiton espirituwal nga ginhadian. (2 Korinto 5:20NW; Efeso 2:19; Buhat 1:8) Dugang pa, kinahanglan magpabilin hira nga “nagkakaurosa ha hunahuna ngan ha paghukom” basi magpahimulos han pag-uyon han ira Hadi hi Jesu-Kristo. (1 Korinto 1:10) Sugad nga grupo, nagkukompuwesto hira han “matinumanon ngan maaramon nga uripon,” o matinumanon nga tinaporan.—Mateo 24:45NW; Lukas 12:42NW.

Ginbendisyonan Tungod ha Pagsugot ha “Tinaporan” han Dios

 5. Tikang ha kadaan nga mga panahon, paonan-o gintututdoan ni Jehova an iya katawohan?

5 Hi Jehova nagtatagana pirme hin mga magturutdo para ha iya katawohan. Pananglitan, katapos bumalik an mga Judio tikang ha Babilonya, hi Esra ngan an damu iba pa nga kuwalipikado nga kalalakin-an diri la kay nagbasa han Balaud han Dios ha katawohan, ira ‘iginpahayag’ iton nga balaud, ‘iginsasaysay an kahulogan hito ngan iginhahatag an pagsabot’ ha Pulong han Dios.—Nehemia 8:8.

6, 7. Paonan-o an uripon nga klase nagtatagana hin napapanahon nga espirituwal nga pagkaon pinaagi han Nagmamando nga Lawas hito, ngan kay ano nga angayan an pagpasakop ha uripon nga klase?

6 Ha siyahan nga siglo, han binangon an isyu han sirkumsisyon han 49 K.P., an nagmamando nga lawas han siyahan nga uripon nga klase nag-ampo para han giya samtang ginhihisgotan ito nga butang ngan nakadangat ha konklusyon nga nauyon ha Kasuratan. Han iginpahibaro nira an ira desisyon pinaagi han surat, sinugot an mga kongregasyon ha giya nga iginhatag ngan nagpahimulos han hura nga bendisyon han Dios. (Buhat 15:6-15, 22-29; 16:4, 5) Sugad man ha moderno nga mga panahon, an matinumanon nga uripon pinaagi han Nagmamando nga Lawas hito nagpapatin-aw han importante nga mga isyu sugad han Kristiano nga neutralidad, han pagkabaraan han dugo, ngan han paggamit hin droga ngan tabako. (Isaias 2:4; Buhat 21:25; 2 Korinto 7:1) Ginbendisyonan ni Jehova an iya katawohan tungod han ira pagsugot ha iya Pulong ngan ha matinumanon nga uripon.

7 Pinaagi han pagpasakop ha uripon nga klase, ipinapakita liwat han katawohan han Dios an ira pagpasakop ha Agaron, hi Jesu-Kristo. An sugad nga pagpasakop mas importante pa gud ha moderno nga mga panahon tungod han pinadaku nga awtoridad ni Jesus, sugad han igintagna han tikamatay na nga hi Jakob.

Hi Shiloh Nagin an May Katungod nga Magmarando han Tuna

 8. Paonan-o ngan kakan-o ginpadaku an awtoridad ni Kristo?

8 Hi Jakob nagtagna nga hi Shiloh magsusugo han ‘pagsugot han katawohan.’ Matin-aw, an pagmando ni Kristo malahos pa ha espirituwal nga Israel. Mag-uupod ito han ano? An Pahayag 11:15 nabaton: “An ginhadian han kalibotan nagin iya han aton Ginoo, ngan han iya Kristo: ngan hiya maghahadi ha mga katuigan ha mga katuigan.” Iginpapahayag han Biblia nga kinarawat ni Jesus iton nga awtoridad ha kataposan han matagnaon nga “pito nga mga panahon”—“an itinanda nga mga panahon han mga nasud”—han 1914. a (Daniel 4:16, 17; Lukas 21:24NW) Hiton nga tuig, nagtikang an diri-nakikita nga ‘presensya’ ni Kristo sugad nga Mesianiko nga Hadi, sugad man an iya panahon han ‘paghadi ha butnga han iya mga kaaway.’—Mateo 24:3; Salmo 110:2.

 9. Ano an ginbuhat ni Jesus han kinarawat niya an iya Ginhadian, ngan ano an diri-direkta nga epekto hini ha katawohan, labi na ha iya mga disipulo?

9 An siyahan nga ginbuhat ni Jesus katapos karawaton an hadianon nga gahum amo an paghuloga han usa nga representasyon gud han diri-pagsugot—hi Satanas—upod an iya mga demonyo “nganhi ha tuna.” Tikang hadto, inin magraot nga mga espiritu an hinungdan han duro nga kasakitan han katawohan, gawas pa han pag-aghat hin kahimtang nga nakakapakuri han pagsugot kan Jehova. (Pahayag 12:7-12; 2 Timoteo 3:1-5) Ha pagkamatuod, an siyahan nga puntirya han espirituwal nga pakig-away ni Satanas nag-uupod han mga dinihogan ni Jehova, “nga nagbabantay han mga sugo han Dios, ngan nagtitipig han pagpamatuod ni Jesus,” ngan han ira mga kaupod nga “iba man nga mga karnero.”—Pahayag 12:17; Juan 10:16.

 10. An katumanan han ano nga mga tagna han Biblia an naggagarantiya han kapakyas han pakig-away ni Satanas kontra ha totoo nga mga Kristiano?

10 Kondi, ginhukman na hi Satanas nga mapapakyas, tungod kay ini “an adlaw han Ginoo,” ngan waray makakapugong kan Jesus ha ‘pagtapos han iya pagdaog.’ (Pahayag 1:10; 6:2) Pananglitan, sisiguruhon niya an ultimo nga pagselyo han 144,000 nga espirituwal nga mga Israelita. Iya liwat pananalipdan an “kadam-an nga mga tawo, nga waray tawo nga sadang makaihap, tikang ha tagsatagsa nga nasud ngan ha ngatanan nga mga panon ngan katawohan ngan mga yinaknan.” (Pahayag 7:1-4, 9, 14-16) Kondi, diri pariho han ira dinihogan nga mga kaupod, ini nga katawohan magigin masinugtanon nga mga sakop ni Jesus ha tuna. (Daniel 7:13, 14) An ira presensya mismo ha tuna yana nga panahon nagpapamatuod nga hi Shiloh totoo nga Magmarando ha “ginhadian han kalibotan.”—Pahayag 11:15.

Yana an Panahon ha ‘Pagsugot ha Maopay nga Sumat’

11, 12. (a) Hin-o la an maluluwas ha kataposan han presente nga sistema han mga butang? (b) Ano nga mga paggawi an nagtutubo dida hadton nakarawat han “espiritu han kalibotan”?

11 An ngatanan nga naruruyag han kinabuhi nga waray kataposan kinahanglan mahibaro ha pagsugot, kay an Biblia matin-aw nga nasiring nga “[“adton,” NW] waray kumilala ha Dios, ngan waray pagtuman han maopay nga sumat han aton Ginoo [nga hi] Jesus” diri maluluwas ha adlaw han panimalos han Dios. (2 Tesalonika 1:8) Kondi, tungod han maraot nga kahimtang yana ngan han espiritu han pagrebelde kontra ha mga balaud ngan mga prinsipyo han Biblia nagigin makuri an aton pagsugot ha maopay nga sumat.

12 Iginsasaysay han Biblia inin nagpapasipara-ha-Dios nga espiritu han pagrebelde sugad nga “an espiritu han kalibotan.” (1 Korinto 2:12) Ha pagsaysay han epekto hini ha mga tawo, hi apostol Pablo nagsurat ha siyahan-siglo nga mga Kristiano ha Efeso, nasiring: “Hadto nga panahon nanggawi kamo sugad han kahimtangan dinhi ha kalibotan, sugad ha prinsipe han mga kagamhanan han hangin, han espiritu nga niyan nagbubuhat dida ha mga anak han diri-masinugtanon. Nga han una nga panahon nag-ukoy man kita ngatanan upod ha ira ha kairiphon han aton mga unod, nga nagbuhat ha kaburut-on han unod ngan hunahuna, ngan ha kinaiya mga anak han kasina, sugad ha iba.”—Efeso 2:2, 3.

13. Paonan-o epektibo nga maaatohan han mga Kristiano an espiritu han kalibotan, ngan ano an mapulsanon nga mga resulta?

13 Makalilipay, an taga-Efeso nga mga Kristiano waray magpabilin nga mga uripon hiton nga espiritu han diri-pagsugot. Lugod, nagin masinugtanon hira nga mga anak han Dios pinaagi han pagpasakop ha iya espiritu ngan pag-ani hin hura ngan mag-opay nga mga bunga hito. (Galasia 5:22, 23) Sugad man yana nga panahon, an espiritu han Dios—an pinakagamhanan nga puwersa ha uniberso—nabulig ha minilyon nga mga tawo nga magin masinugtanon kan Jehova, nga an resulta amo an ira pagkaada ‘bug-os nga pasarig han paglaom tubtob ha kataposan.’—Hebreo 6:11; Sakarias 4:6.

14. Paonan-o ginpahamangnoan ni Jesus an ngatanan nga mga Kristiano nga nagkikinabuhi ha kataposan nga mga adlaw mahitungod han espisipiko nga mga problema nga magsasari han ira pagsugot?

14 Hinumdumi liwat, nga may-ada kita han gamhanan nga bulig ni Shiloh, nga upod han iya Amay diri matugot han kaaway—demonyo man o tawo—nga magsari han aton pagsugot nga diri naton maiilob. (1 Korinto 10:13) Ha pagkamatuod, basi mabuligan kita ha aton espirituwal nga pakig-away, iginsaysay ni Jesus an damu han espisipiko nga mga problema nga aatubangon naton durante hinin kataposan nga mga adlaw. Iya ginbuhat ito pinaagi han pito nga surat, nga iya iginhatag ha bisyon ngadto kan apostol Juan. (Pahayag 1:10, 11) Sigurado, may-ada ito importante nga sagdon para ha mga Kristiano hadto nga panahon, kondi an importante nga aplikasyon hito, para ha “adlaw han Ginoo,” tikang han 1914. Salit, angayan nga maghatag kita hin atensyon ngada hini nga mga mensahe! b

Likyi an Kawaray-interes, Imoralidad, Materyalismo

15. Kay ano nga kinahanglan magbantay kita kontra han problema nga nakaapekto ha kongregasyon ha Efeso, ngan paonan-o naton bubuhaton ito? (2 Pedro 1:5-8)

15 An siyahan nga surat ni Jesus para ha kongregasyon ha Efeso. Katapos ihatag an kumendasyon ha kongregasyon tungod han pagpailob hito, hi Jesus nagsiring: “Kondi may-ada ko kontra ha imo, nga imo binayaan an imo siyahan nga gugma.” (Pahayag 2:1-4) Yana nga panahon, an iba nga madasigon hadto nga mga Kristiano nawad-an liwat han ira mapaso nga gugma hadto ha Dios. An sugad nga kawad-i nakakapaluya han relasyon han usa ha Dios ngan kinahanglan may pagkaapurado nga tagdon ito. Paonan-o mapapakusog an sugad nga gugma? Pinaagi han regular nga pag-aram ha Biblia, pagtambong ha mga katirok, pag-ampo, ngan pamalandong. (1 Juan 5:3) Oo, nagkikinahanglan ini hin ‘daku nga pangalimbasog,’ kondi sigurado nga mapulsanon ito. (2 Pedro 1:5-8) Kon an tangkod nga pag-usisa-ha-kalugaringon nagpapakita nga nagtugnaw na an imo gugma, niyan tadonga dayon an kahimtang, sugad nga pagsugot ha pagsagda ni Jesus: “Hinumdumi kon diin ka kahulog, ngan pagbasol ngan buhata an siyahan nga mga buruhaton.”—Pahayag 2:5.

16. Ano nga peligroso nga mga impluwensya ha espirituwal an iniksister ha mga kongregasyon ha Pergamo ngan ha Tiatira, ngan kay ano nga an mga pulong ni Jesus ha ira angayan yana nga panahon?

16 An mga Kristiano ha Pergamo ngan ha Tiatira gintagan hin kumendasyon tungod han ira integridad, pagpailob, ngan kadasig. (Pahayag 2:12, 13, 18, 19) Kondi, naimpluwensyahan hira han pipira nga mga tawo nga nagpapakita hin maraot nga espiritu ni Balaam ngan Jesebel, nga pinaagi han seksuwal nga imoralidad ngan pagsingba kan Baal nagin nakakadaot nga mga impluwensya ha kadaan nga Israel. (Numeros 31:16; 1 Hadi 16:30, 31; Pahayag 2:14, 16, 20-23) Kondi kumusta man ha aton panahon—“an adlaw han Ginoo”? Nakikita ba an sugad hito nga maraot nga mga impluwensya? Oo, kay an imoralidad amo an nangunguna nga hinungdan han pagpaiwas dida ha katawohan han Dios. Salit, importante gud nga likyan naton an pakig-upod ha ngatanan nga mga indibiduwal—ha sulod ngan ha gawas han kongregasyon—nga nakakaimpluwensya hin kadaot ha moral! (1 Korinto 5:9-11; 15:33) Adton naruruyag nga magin masinugtanon nga mga sakop ni Shiloh kinahanglan maglikay liwat ha maraot nga kaliawan sugad man ha pornograpiya nga inimprinta ngan ha Internet.—Amos 5:15; Mateo 5:28, 29.

17. Mationan-o an panhunahuna ngan paggawi han mga tawo ha Sardis ngan ha Laodisea kon itanding ha panhunahuna ni Jesus mahitungod han ira espirituwal nga kahimtang?

17 Gawas han pipira nga mga indibiduwal, an kongregasyon ha Sardis waray gud makakarawat hin kumendasyon. May-ada ito han “ngaran,” o dagway, han pagin buhi, kondi waray espirituwal nga interes salit para kan Jesus “patay” ito. An pagsugot ha maopay nga sumat rutina la. Usa gud ito nga pagkondenar! (Pahayag 3:1-3) Pariho hito an kahimtang han kongregasyon ha Laodisea. Naghambog ito han materyal nga manggad, nasiring, “Ako manggaranon,” kondi para kan Kristo ito “mahangol ngan makalolooy ngan kablasanon, ngan buta ngan hubo.”—Pahayag 3:14-17.

18. Paonan-o malilikyan han usa nga magin malanhod ha espirituwal ha paniplatan han Dios?

18 Yana nga panahon, an iba han matinumanon hadto nga mga Kristiano nahulog liwat ha pariho nga diri-pagsugot. Bangin gintugotan nira an espiritu han kalibotan nga magpaluya han ira pag-abat hin pagkaapurado, salit nagin malanhod an pagtagad ha espirituwal nga butang sugad han pag-aram ha Biblia, pag-ampo, Kristiano nga mga katirok, ngan ha ministeryo. (2 Pedro 3:3, 4, 11, 12) Importante gud nga sugton hi Kristo han sugad nga mga indibiduwal pinaagi han pagpahimulos han espirituwal nga manggad—oo, ‘pumalit tikang [kan Kristo] hin bulawan nga ginputli han kalayo’! (Pahayag 3:18) An sugad nga putli nga manggad nag-uupod han pagin ‘manggaranon ha mag-opay nga mga buhat, mahinatagon, andam ha paghatag.’ Pinaagi han pagtirok hinin totoo nga presyoso nga mga manggad, kita ‘nagtitirok para ha aton kalugaringon hin maopay nga patukuranan para ha tidaraon, basi makarawat an totoo gud nga kinabuhi.’—1 Timoteo 6:17-19NW.

Gintagan hin Kumendasyon Tungod han Ira Pagsugot

19. Ano nga mga kumendasyon ngan mga pagsagda an iginhatag ni Jesus ha mga Kristiano ha Smirna ngan ha Piladelpia?

19 An mga kongregasyon ha Smirna ngan ha Piladelpia amo an maopay hinduro nga mga susbaranan ha pagsugot, kay an mga surat hi Jesus ngadto ha ira waray pagsaway. Ha mga aadto ha Smirna, hiya nagsiring: “Maaram ako han imo kagol-anan, ngan kakablasan kondi manggaranon ka.” (Pahayag 2:9) Kabaliktaran gud ito han mga aadto ha Laodisea, nga naghambog han kalibotanon nga kamanggaran kondi ha tinuod mga kablas! Siyempre, waray malipay an Yawa nga makita an bisan hin-o nga matinumanon ngan nasugot kan Kristo. Salit hi Jesus nagpahamangno: “Ayaw kahadlok ha mga bagay nga imo pag-aantuson: kitaa an Yawa tipagbirilanggo han iba ha iyo, basi nga kaproybahan kamo; ngan mamay-ada kamo kakurian sulod hin napulo ka adlaw. Magmatinumanon ka tubtob ha kamatayon ngan tatagan ko ikaw han pudongpudong han kinabuhi.” (Pahayag 2:10) Ha sugad man nga paagi, tinagan ni Jesus hin kumendasyon an mga aadto ha Piladelpia, nasiring: “Imo gintipigan an akon pulong [o, sinugot ka ha akon] ngan waray mo iglirong an akon ngaran. Makanhi ako ha kadagmitan: kapti hin marig-on an aada ha imo, nga waray bisan hin-o nga kumuha han imo pudongpudong.”—Pahayag 3:8, 11.

20. Paonan-o gintitipigan han minilyon yana nga panahon an pulong ni Jesus, ngan bisan pa han ano nga mga kahimtang?

20 Ha “adlaw han Ginoo,” tikang han 1914, an matinumanon nga nanhibilin ngan an ira mga kaupod nga iba nga mga karnero, nga minilyon na an kadamu yana, nagtitipig liwat han pulong ni Jesus pinaagi han madasigon nga pakigbahin ha ministeryo ngan pagpabilin nga marig-on ha ira integridad. Pariho han ira siyahan-siglo nga kabugtoan, an iba nag-aantos tungod han ira pagsugot kan Kristo, ginpipriso pa ngani. An iba nagtitipig han pulong ni Jesus pinaagi han pagpabilin nga ‘simple an mata,’ bisan pa kon ginpapalibotan hira han kahuraan ngan kahakog. (Mateo 6:22, 23) Oo, ha ngatanan nga palibot ngan ha ngatanan nga kahimtang, an totoo nga mga Kristiano, pinaagi han ira pagsugot, padayon nga nagpapalipay han kasingkasing ni Jehova.—Proberbios 27:11.

21. (a) Ano nga espirituwal nga obligasyon an padayon nga tutumanon han uripon nga klase? (b) Paonan-o naton maipapakita nga totoo nga karuyag naton sugton hi Shiloh?

21 Samtang nagtitikahirani kita ha daku nga kagol-anan, “an matinumanon ngan maaramon nga uripon” nagpapabilin nga determinado nga diri ikompromiso an pagsugot ha Agaron, hi Kristo. Nag-uupod ini hin pag-andam han napapanahon nga espirituwal nga pagkaon para ha panimalay han Dios. Salit padayon nga magin mapasalamaton kita ha urusahon nga teokratiko nga organisasyon ni Jehova ngan ha mga igintatagana hito. Hini nga paagi, ipinapakita naton an aton pagpasakop kan Shiloh, nga magbabalos hin kinabuhi nga waray kataposan ha ngatanan nga iya masinugtanon nga mga sakop.—Mateo 24:45-47NW; 25:40; Juan 5:22-24.

[Mga footnote]

a Para han pagsaysay mahitungod han “pito nga mga panahon,” kitaa an kapitulo 10 han libro nga Kahibaro nga Nagtutugway Ngadto ha Kinabuhi nga Waray Kataposan, iginpublikar han mga Saksi ni Jehova.

b Para ha detalyado nga paghisgot han pito nga surat, alayon kitaa an libro nga Revelation—Its Grand Climax At Hand!, iginpublikar han mga Saksi ni Jehova, tikang ha pahina 33.

Nahinunumdoman Mo Ba?

• Ano nga bahin an pagbubuhaton ni Jesus sugad han igintagna han tikamatay na nga hi Jakob?

• Paonan-o naton kinikilala hi Jesus sugad nga hi Shiloh, ngan ano nga espiritu an kinahanglan likyan naton?

• Ano nga angayan nga sagdon para ha aton panahon an aada ha mga surat ngadto ha pito nga kongregasyon ha Pahayag?

• Ha ano nga mga paagi masusubad naton adton kaupod ha mga kongregasyon ha kadaan nga Smirna ngan Piladelpia?

[Mga Pakiana]

[Mga Retrato ha pahina 18]

Ginbibendisyonan ni Jehova an iya katawohan tungod han ira pagsugot ha matinumanon nga “tinaporan”

[Retrato ha pahina 19]

An impluwensya ni Satanas an nagpapakuri han pagsugot ha Dios

[Mga Retrato ha pahina 21]

An marig-on nga relasyon kan Jehova nabulig ha aton nga magin masinugtanon ha iya