Damu nga Pakiana—Gutiay La nga Makapatagbaw nga Baton

HA AGA han Piyesta han mga Patay, Nobyembre 1, 1755, nagkaada makusog nga linog ha siyudad han Lisbon samtang an kadam-an han mga tuminungnong hito nga lugar nakadto ha singbahan. Yinukot nga tinukod an narumpag, ngan napuplo ka yukot nga tawo an namatay.

Waray pag-iha katapos hito nga trahedya, iginpublikar han Franses nga parasurat nga hi Voltaire an iya Poème sur le désastre de Lisbonne (Siday Mahitungod han Trahedya ha Lisbon), diin iya iginpakita an iya diri pag-uyon ha ideya nga an kalamidad sirot han Dios tungod han mga sala han mga tawo. Ha pagsiring nga an sugad nga nakakadaot nga mga panhitabo diri masabtan o maisaysay han tawo, hi Voltaire nagsurat:

Diri nakakayakan an natural nga palibot, waray pulos an aton pagpakiana ha iya;

Nagkikinahanglan kita hin usa nga Dios nga nakikiistorya ha mga tawo.

Syempre, diri hi Voltaire an siyahan nga nagbangon hin mga pakiana mahitungod ha Dios. Ha bug-os nga kasaysayan han tawo, an mga trahedya ngan mga kalamidad nagbabangon hin mga pakiana ha hunahuna han mga tawo. Yinukot ka tuig na an naglabay, an patriarka nga hi Job, nga namatayan pa la han ngatanan han iya mga anak ngan nadaot tungod han makangingirhat nga sakit, nagpakiana: “Kay ano nga ihatag pa [han Dios] an kapawa ha iya nga nagsasakit; ngan an kinabuhi ha may kapaitan ha kalag”? (Job 3:20) Yana nga panahon, damu an naghuhunahuna kon kay ano nga an usa nga maopay ngan mahigugmaon nga Dios baga hin nagpapabilin nga diri naghihilabot bisan kon damu na hinduro an pag-antos ngan kawaray hustisya.

Tungod kay nakakaeksperyensya han gutom, girra, sakit, ngan kamatayon, damu an bug-os nga nagdudumiri han ideya nga may-ada usa nga Maglalarang nga napaid ha katawohan. Usa nga ateyista nga pilosopo an siniring: “An Dios an angay basulon ha pagtugot han pag-antos han usa nga bata, . . . gawas la, syempre, kon diri hiya naeksister.” An dagku nga mga trahedya, sugad han Holocaust durante han Girra ha Kalibotan II, nagbabangon hin pariho nga mga konklusyon. Tigamni ini nga komento ha pampleta han usa nga Judio nga parasurat: “An pinakasimple la nga pagsaysay han pag-antos nga nahitabo ha Auschwitz amo nga waray Dios nga naghihilabot ha mga buruhaton han tawo.” Sumala ha usa nga surbey nga gindumara han 1997 ha Fransia, usa nga nasud nga Katoliko an kadam-an, mga 40 porsyento han mga tawo an nagruruhaduha ha pag-eksister han Dios tungod han pamatay han mga tawo nga iba an rasa, sugad han nahitabo ha Rwanda han 1994.

Usa ba Ito nga Ulang ha Pagtoo?

Kay ano nga diri nanhihilabot an Dios basi pugngan an kahitabo han mga trahedya? Usa nga  Katoliko nga parasurat han kasaysayan an nasiring nga ini nga pakiana “usa ka seryoso nga ulang ha pagtoo” para ha damu. Hiya nagpakiana: “Ha pagkamatuod, posible ba nga tumoo ha usa nga Dios nga nagkikinita la nga waray nahihimo samtang namamatay an damu nga inosente nga mga tawo ngan ginpapatay an dagku nga grupo han mga tawo ha kalibotan ngan waray hiya ginbubuhat ha pagpugong hito?”

Usa nga artikulo han editor ha pahayagan han Katoliko nga La Croix nasiring liwat: “Mga trahedya man ito ha naglabay, totoo nga mga panhitabo tungod han pag-uswag ha teknolohiya, natural nga mga kalamidad, organisado nga mga krimen, o kamatay han usa nga hinigugma, ha tagsa nga kahimtang, an nahahadlok nga mga tawo nabirik ha Dios para hin pagsaysay. Hain an Dios? Nanginginahanglan hira hin baton. Diri ba hiya amo an Bantogan nga Waray Pagtagad nga Usa, an Bantogan nga Diri Napaid nga Usa?”

Gintagad ni Papa John-Paul II ini nga isyu ha iya apostoliko nga surat han 1984 nga Salvifici Doloris. Hiya nagsurat: “Bisan kon an pag-eksister han kalibotan nagtutugot nga makita ha simboliko nga paagi han mga tawo an pag-eksister han Dios, an iya kinaadman, gahum ngan pagkaharangdon, an karaotan ngan pag-antos baga hin nagtatabon hini nga mga kalidad, usahay ha makatirigamnan nga paagi, labi na nga ha adlaw-adlaw nahitatabo an damu hinduro nga mga kahimtang han diri makatadunganon nga pag-antos ngan sayop nga mga buhat nga waray husto nga mga sirot.”

An pag-eksister ba han usa nga mahigugmaon-ha-ngatanan ngan makagarahum-ha-ngatanan nga Dios, sugad han iginpresenta ha Biblia, uyon ha pagin kaylap han pag-antos han tawo? Nanhihilabot ba hiya ha pagpugong han tagsa o han damu nga mga trahedya? May-ada ba hiya ginbubuhat para ha aton yana? May-ada ba, sugad han siring ni Voltaire, “usa nga Dios nga nakikiistorya ha mga tawo” basi batunon ini nga mga pakiana? Alayon basaha an sunod nga artikulo para han baton.

[Mga Retrato ha pahina 3]

An kalamidad ha Lisbon han 1755 nagpagios kan Voltaire ha pagsiring nga an sugad nga mga hitabo diri masabtan han tawo

[Ginkuhaan han mga Retrato]

Voltaire: Tikang ha libro nga Great Men and Famous Women; Lisbon: J.P. Le Bas, Praça da Patriarcal depois do terramoto de 1755. Foto: Museu da Cidade/Lisboa

[Retrato ha pahina 4]

Damu an nagruruhaduha ha pag-eksister han Dios tungod han makaharadlok nga mga resulta han pamatay han mga tawo nga iba an rasa, sugad han ha Rwanda

[Ginkuhaan han Retrato]

AFP PHOTO

 [Ginkuhaan han Retrato ha pahina 2]

KOBRE, kabataan: USHMM, ha pagtugot han Main Commission for the Prosecution of the Crimes against Polish Nation