Istorya han Kinabuhi

Nabulig ha Akon an Diosnon nga Pagkakontento

IGINSUMAT NI BENJAMIN IKECHUKWU OSUEKE

Waray pag-iha katapos ko tikangan an bug-os-panahon nga pag-alagad, binisita ako ha balay han akon mga kag-anak. Ha pakakita ha akon, ginrabnot han akon amay an akon kamiseta ngan nagsinggit, “Kawatan!” Iya ginkuha an iya baliko nga espada ngan ginbalbag ako han lapad nga bahin hito. Tungod kay nadisturbo han aringasa, an iba nga mga tagabaryo nagtirok ha amon balay. Ano an akon ginkawat? Isasaysay ko.

NATAWO ako han 1930 ha barangay han Umuariam ha sur-este nga Nigeria, ngan ako an suhag han pito nga anak. An gimagurangi han akon kabugtoan nga kababayin-an namatay ha edad nga 13. Mga Anglikano an akon mga kag-anak. Parauma hi Tatay, ngan may gutiay nga negosyo hi Nanay. Nabaktas hiya ngadto ha lokal nga mga merkado nga mga 30 kilometros an kahirayo tikang ha amon barangay basi pumalit hin usa ka lata nga asyete han palma ngan gab-i na nga nauli hito mismo nga adlaw. Katapos, kinabuwasan, nabaktas hiya ngadto ha usa nga bungto nga may estasyon han tren, nga mga 40 kilometros an kahirayo, basi ibaligya an asyete. Kon nakakaganansya hiya, nga kasagaran diri nasobra hin mga 15 sentabos (E.U.), napalit hiya hin pagkaon para ha pamilya ngan nauli hito mismo nga adlaw. Ito an iya rutina ha sulod hin mga 15 ka tuig tubtob han mamatay hiya han 1950.

Gintikangan ko an akon edukasyon ha akon barangay ha eskwelahan nga gindumara han Anglikano nga Iglesia, kondi basi makatapos han elementarya, kinahanglan umukoy ako ha usa nga boarding house nga mga 35 kilometros an kahirayo. Tungod kay an akon mga kag-anak waray kwarta basi ipadayon an akon pag-aram, nagtikang ako mamiling hin trabaho. Ha tinikangan nagtrabaho ako sugad nga kabulig ha balay han usa nga guwardya han riles ha Lagos, weste nga Nigeria, ngan katapos ha usa nga empleyado han gobyerno ha Kaduna, norte nga Nigeria. Ha Benin City, ha butnga-weste nga Nigeria, nakatrabaho ako sugad nga klerk han usa nga abogado, ngan katapos nagtrabaho ako sugad nga trabahador  ha nagtatabas hin kahoy. Han 1953, nagbiyahe ako tikang didto pakadto ha Cameroon basi lumungon ha usa nga patod nga binulig ha akon ha pamiling hin trabaho ha usa nga taranman hin kakahoyan nga hinihimo nga goma. An akon suweldo kada bulan haros siyam ka dolyar (E.U.). Minos gud la an akon mga trabaho, kondi kontento na ako basta la may-ada ako igo nga makakaon.

An Usa nga Pobre Nanhatag hin Karikohan

Hi Silvanus Okemiri, nga akon igkasi-trabahador, usa han mga Saksi ni Jehova. Gingamit niya an ngatanan nga higayon basi isumat ha akon an iya kahibaro ha Biblia samtang naghaharas kami ngan nagbubutang hin kompos ha palibot han mga tanom. Bisan kon namati ako ha iya, waray ko iaplikar an akon hinbatian. Kondi, han hinbaroan han akon patod nga nakiistorya ako ha mga Saksi, nangalimbasog gud hiya ha pagpaluya ha akon. Iya ako ginpahamangnoan: “Benji, ayaw pagbisita kan Mr. Okemiri. Natoo hiya kan Jehova ngan pobre hiya nga tawo. An bisan hin-o nga nakikig-upod ha iya magigin sugad gud ha iya.”

Temprano han 1954, tungod kay diri ko na mailob an maraot nga mga kahimtang ha pagtrabaho ha kompanya, inuli ako. Hadto nga panahon, an Anglikano nga Iglesia may-ada mas istrikto nga mga suruklan ha moral. Nagtubo ako nga nangangalas ha imoralidad. Kondi, waray pag-iha, nangalas ako ha pagkasalingkapaw han mga igkasi-magsiringba. Bisan kon gin-aangkon gud nira nga ira ginsusunod an mga suruklan han Biblia, an ira estilo-han-pagkinabuhi nasumpaki ha ira mga pulong. (Mateo 15:8) Pauro-utro nga naglalantugi kami ni Tatay, nga nakadaot gud han amon relasyon. Usa ka gab-i binaya na la ako ha amon balay.

Binalhin ako ngadto ha Omoba, usa nga gutiay nga bungto nga may riles. Didto nakaistorya ko an mga Saksi ni Jehova. Gintagan ako ni Priscilla Isiocha, nga kakilala ko nga tikang ha akon barangay, hin mga bokleta nga “This Good News of the Kingdom” ngan After Armageddon—God’s New World. a May kaikag nga ginbasa ko ito, kombinsido nga hin-agian ko na an kamatuoran. Ha akon relihiyon diri namon gin-aadman an Biblia; nakasentro kami ha mga tradisyon han tawo. Kondi, an literatura han mga Saksi pirme nga nakotar tikang ha Biblia.

Paglabay hin mausa ka bulan, ginpakianhan ko hi Bugto Isiocha ngan an iya asawa kon san-o hira nakadto ha ira singbahan. Han tinambong ako ha katirok han mga Saksi ni Jehova ha siyahan nga panahon, waray gud ako hinsabtan. An artikulo han Barantayan amo an mahitungod han pag-atake ni ‘Gog han Magog,’ nga gin-unabi ha matagnaon nga libro han Esekiel. (Esekiel 38:1, 2) Diri ako pamilyar ha damu nga mga termino nga ginamit, kondi nalipay gud ako ha mahigugmaon nga pag-abiabi ha akon salit nagdesisyon ako nga bumalik ha sunod nga Domingo. Durante han sunod nga katirok, hinbatian ko an mahitungod han pagsangyaw. Salit ginpakianhan ko hi Priscilla kon ano nga adlaw hira nasangyaw. Ha ikatulo nga Domingo, inupod ako ha ira, nga dara an gutiay nga Biblia. Waray ako bag o bisan ano nga literatura nga naghihisgot mahitungod han Biblia. Kondi, nagin magwarali ako han Ginhadian ngan nagreport hin pag-alagad ha kanataran ha kataposan hito nga bulan!

Waray nagdumara hin pag-aram ha Biblia ha akon, kondi ha kada panahon nga nabisita ako ha mag-asawa nga Isiocha, nahibaro ako hin mga pulong mahitungod han pagtoo ngan pagdasig tikang ha Kasuratan ngan nakakuha hin literatura ha Biblia. Han Disyembre 11, 1954, ha usa nga distrito nga kombensyon ha Aba, ginsimbolohan ko an akon dedikasyon ngadto kan Jehova pinaagi han bawtismo ha tubig. An akon patod nga akon gin-ukyan ngan gintrabahoan sugad nga aprentis waray na paghatag hin pagkaon ngan pagbansay ha akon ngan waray na pagbayad bisan hin usa ka sentabo para han akon mga serbisyo ha iya. Kondi, waray ako magdumot ha iya; mapasalamaton gud ako nga may-ada ako duok nga relasyon ha Dios. Nakaliaw ngan nakahatag ini hin kamurayawan ha akon. Ginbuligan ako han mga Saksi dida hito nga lugar. Gintagan ako hin pagkaon han mag-asawa nga Isiocha, ngan ginpahuram ako hin kwarta han iba basi makagtikang  ako hin gutiay nga negosyo. Ha kabutngaan han 1955, pinalit ako hin segunda-mano nga bisikleta, ngan han Marso 1956, nagtikang ako pagregular payunir. Waray pag-iha katapos hito, nabaydan ko an akon mga utang. Gutiay la hinduro an akon ganansya tikang ha akon negosyo, kondi nasusustentohan ko na yana an akon kalugaringon. An igintatagana ni Jehova igo na para ha akon.

“Pagkawat” han Akon Kabugtoan

Han may-ada na ako kalugaringon nga balay, an akon siyahan nga ginhunahuna amo an pagbulig han espirituwalidad han akon kabugtoan. Hi Tatay, tungod han iya sayop nga abanse nga panhunahuna ngan duro nga pagsuspetsa, nakontra ha akon pagin Saksi. Paonan-o, kon sugad, mabubuligan ko an akon kabugtoan nga mahibaro ha kamatuoran han Biblia? Nagboluntaryo ako ha paghatag hin pinansyal nga suporta ha akon manghod nga hi Ernest, salit gintugotan hiya ni Tatay nga lumungon ha akon. Ginkarawat dayon ni Ernest an kamatuoran ngan nabawtismohan han 1956. An iya pagbag-o nagparig-on pa han pagkontra ni Tatay. Kondi, an akon manghod nga babaye nga inasaw-an na kinarawat liwat han kamatuoran upod han iya bana. Han ginpabakasyon ko an akon ikaduha nga manghod nga babaye nga hi Felicia ha akon balay han waray hiya klase, tinugot hi Tatay, kondi nag-aalang. Waray pag-iha, nabawtismohan liwat hi Felicia sugad nga usa han mga Saksi ni Jehova.

Han 1959, inuli ako para kuhaon hi Bernice, an akon ikatulo nga manghod nga babaye, basi lumungon kan Ernest. Ito an panahon nga gindumog ako ni Tatay, gin-akusahan ako hin pagkawat han iya mga anak. Diri niya masabtan nga ira personal nga desisyon an pag-alagad kan Jehova. Nagsumpa hi Tatay nga diri gud niya tutugotan hi Bernice nga umupod ha akon. Kondi diri halipot an kamot ni Jehova, tungod kay han sunod mismo nga tuig, inabot hi Bernice basi magbakasyon kan Ernest han waray hiya klase. Sugad gud han iya kabugtoan nga kababayin-an, ginkarawat niya an kamatuoran ngan nabawtismohan.

‘Paghibaro han Sekreto’

Han Septyembre 1957, nagtikang ako mag-espesyal payunir, nga nagamit hin mga 150 ka oras ha pagsangyaw kada bulan. Kami han akon kaupod, hi Sunday Irogbelachi, nag-alagad ha haluag nga teritoryo ha Akpu-na-abuo, Etche. Ha siyahan nga sirkito nga asembleya nga tinambongan namon samtang nakadto kami, 13 ka tawo tikang ha amon grupo an nabawtismohan. Malipayon gud kami yana nga makita an 20 nga kongregasyon hito nga lugar!

Han 1958, nakilala ko hi Christiana Azuike, usa nga regular payunir han Aba East Congregation. Naruyagan ko gud an iya kadasig, ngan han Disyembre hito nga tuig, ginkasal kami. Temprano han 1959, gintokahan ako sugad nga nagbibiyahe nga paramangno, nga nabisita ngan nagpaparig-on ha mga kongregasyon han aton kabugtoan ha espirituwal. Tikang hito nga panahon tubtob han 1972, ginbisita namon nga mag-asawa an haros ngatanan nga mga kongregasyon han katawohan ni Jehova ha este ngan butnga-weste nga Nigeria.

Higrayo an mga kongregasyon ha kada tagsa, ngan an amon nangunguna nga transportasyon amo an bisikleta. Kon nabisita kami ha mga kongregasyon ha dagku nga mga bungto, an aton kabugtoan naplite hin taksi basi amon sasakyan tipakadto ha sunod nga kongregasyon. Ha pipira nga mga kahimtang an mga kuwarto nga amon inuukyan may-ada lapok nga salog, ngan waray mga kisame. Nakaturog kami ha mga higdaan nga hinimo hin rapya. An iba nga mga higdaan may-ada kutson nga hinimo tikang ha mga banwa nga gintabonan hin banig; an iba waray gud kutson. Diri namon problema an kadamu ngan an klase hin pagkaon. Tungod kay hinbaroan namon ha naglabay an pagin kontento ha importante la nga mga tagana, naruruyagan namon an bisan ano nga pagkaon nga iginsiserbe, ngan inaapresyar ito han nag-aabiabi ha amon. Hadto nga mga panahon an iba nga mga siyudad waray koryente, salit pirme namon gindadara an amon de-petrolyo nga lampara. Kondi, bisan pa han makuri nga mga kahimtang, damu an amon makalilipay nga mga panahon kaupod han mga kongregasyon.

Durante hito nga katuigan, nasantop namon an bili han sagdon ni apostol Pablo: “Nga may-ada ta kinakaon ngan igintatabon maglipay kita tungod hini.” (1 Timoteo 6:8) Ha kakurian, hinbaroan ni Pablo an usa nga sekreto nga nakabulig ha iya nga magpabilin nga kontento. Ano ito? Hiya nagsaysay: “Maaram ako ha makalolooy nga panginabuhi, ngan maaram ako ha panginabuhi ha kahuraan: ha tagsatagsa nga bagay ngan ha ngatanan nga mga bagay naton-an ko an kahibaro, han kabusog, sugad man han kagutom, han kahuraan sugad man ha kakablasan.”  Hinbaroan liwat namon ito nga sekreto. Hi Pablo nagsiring liwat: “Ngatanan mahihimo ko ha gahum han nagpaparig-on [Dios] ha akon.” (Filipos 4:12, 13) Nagin totoo gud ito ha amon kahimtang! Naeksperyensyahan namon an kakontento, an bug-os nga sukol han makaparig-on nga Kristiano nga mga buruhaton, ngan an kamurayawan han hunahuna.

Pag-alagad ha mga Kongregasyon Sugad nga Pamilya

Ha ikatarapos han 1959, natawo an amon suhag nga anak nga lalaki, hi Joel, ngan han 1962, sumunod an ikaduha nga lalaki, hi Samuel. Nagpadayon kami ni Christiana ha pagbiyahe nga buruhaton, nabisita ha mga kongregasyon upod an amon mga anak. Han 1967, tigda nga nagtikang an girra sibil ha Nigeria. Ginsara an mga eskwelahan tungod han waray-undang nga mga pag-atake han mga eruplano de-girra. Maestra an akon asawa antes hiya umupod ha akon ha pagbiyahe nga buruhaton, salit durante han girra, gintutdoan niya an amon mga anak ha balay. Ha unom ka tuig nga pangidaron, nakabasa na hi Samuel. Han umiskwela hiya katapos han girra, duha ka grado nga abanse hiya kay ha iya mga kadungandungan.

Hito nga panahon, waray namon masantop hin bug-os an mga kakurian ha pagpadaku han kabataan samtang nagpapabilin kami ha pagbiyahe nga buruhaton. Kondi, nagin mapulsanon gud para ha amon an itoka ha pag-alagad sugad nga mga espesyal payunir han 1972. Nagtugot ini ha amon nga umukoy ha usa nga lugar basi makahatag kami hin igo nga atensyon ha espirituwalidad han amon pamilya. Ha temprano nga pangidaron, gintutdoan namon an amon mga anak han bili han diosnon nga pagkakontento. Han 1973, nabawtismohan hi Samuel, ngan nagregular payunir hi Joel hito mismo nga tuig. An amon duha nga anak nakaasawa hin mag-opay nga Kristiano nga kababayin-an ngan nag-aataman yana han ira kalugaringon nga mga pamilya ha kamatuoran.

An Kakuri han Girra Sibil

Han magtikang an girra sibil, nag-aalagad ako ha usa nga kongregasyon ha Onitsha sugad nga paramangno ha sirkito, upod an akon pamilya. Ito nga girra dugang nga nagpatin-aw ha amon han kawaray-pulos han pagtirok hin materyal nga mga butang o pagsarig dida hito. Nakita ko an mga tawo nga napalagiw basi makatalwas—ginbabayaan an ira importante nga mga panag-iya ha kakalsadahan.

Samtang nagtikaduro an girra, pinirit nga pinapaapi ha militar an ngatanan nga magkusog nga kalalakin-an. Damu nga kabugtoan nga kalalakin-an nga nagdumiri ha pagpalista an ginpakurian. Diri na kami libre ha paggios. An kakulang hin pagkaon nagresulta hin kasamok ha nasud. An kantidad han tunga hin kilo nga balanghoy nagmahal tikang ha 7 ka sentabos ngadto ha 14 ka dolyar (E.U.) ngan an usa ka tasa nga asin nagmahal tikang ha 8 dolyar ngadto ha 42 ka dolyar (E.U.). Waray na gatas, mantikilya, ngan asukar. Basi mabuhi, ginigiling namon an hilaw nga kapayas ngan sinasalaktan ito hin gutiay nga harina tikang ha balanghoy. Kinaon liwat kami hin mga apan, mga panit han balanghoy, mga dahon hin gumamela, elephant grass—bisan ano nga dahon nga amon hikit-an. Mahal an karne, salit nanakop ako hin mga taguto basi ipakaon ha kabataan. Kondi, mationan-o man kakuri an kahimtang, ginpapakusog kami pirme ni Jehova.

Kondi, labaw nga peligroso pa gud an espirituwal nga kakablas nga resulta han girra. An kadam-an han kabugtoan pinalagiw ha ginigirrahan nga lugar ngadto ha kagurangan o ha iba nga mga barangay, ngan tungod hito, nawara nira bangin an ngatanan nira nga mga publikasyon ha Biblia. Dugang pa, tungod han barikada han mga sundalo han gobyerno, diri makasulod an bag-o nga literatura han  Biblia ha Biafra. Bisan kon an kadam-an han mga kongregasyon nangalimbasog ha pagdumara hin mga katirok, an espirituwalidad han kabugtoan nag-antos tungod kay an instruksyon tikang ha sanga nga opisina diri nadangat ha ira.

Paglampos han Kagutom ha Espirituwal

An nagbibiyahe nga mga paramangno nangalimbasog gud ha pagpadayon han kahikayan han pagbisita ha tagsa nga kongregasyon. Tungod kay damu nga kabugtoan an pinalagiw na tikang ha mga bungto, ginbiling ko hira diin man hira hiaagian. Ha usa ka higayon, ginbayaan ko an akon asawa ngan mga anak ha talwas nga lugar ngan nagbiyahe nga nag-uusahan ha sulod hin unom ka bulan, ginbisita ko an magkalainlain nga mga barangay ngan mga bahin han kagurangan ha pamiling ha kabugtoan.

Samtang nag-aalagad ha usa nga kongregasyon ha Ogbunka, nakabati ako nga may-ada usa nga daku nga grupo han mga Saksi ha Isuochi nga bahin han Okigwe nga distrito. Salit naghangyo ako ha usa nga isumat an usa nga mensahe ngadto ha kabugtoan hito nga lugar nga magkatirok ha usa nga taranman hin kasoy nga nahimumutang ha Umuaku nga barangay. Kami han usa nga edaran nga bugto nga lalaki nagbisikleta hin mga 15 kilometros ngadto ha taranman, diin nagkatirok na an mga 200 nga mga Saksi, upod na an kababayin-an ngan kabataan. Pinaagi han bulig han usa nga payunir nga babaye, nabilngan ko an usa pa nga grupo hin mga usa ka gatos nga mga Saksi, nga pinalagiw ngadto ha kabanwaan han Lomara.

Hi Lawrence Ugwuegbu kaapi han usa nga grupo han waray-kahadlok nga kabugtoan nga nag-uukoy ha nadaot han girra nga bungto han Owerri. Iya ako ginsumatan nga damu an mga Saksi ha Ohaji. Diri hira libre gumios, tungod kay gin-okuparan han mga sundalo an lugar. Durante han gab-i, kami nga duha nagbisikleta pagkadto ngan nakigkita ha mga 120 nga mga Saksi ha bungsaran han usa nga bugto. Ginamit liwat namon ito nga higayon ha pagbisita ha pipira nga iba pa nga mga Saksi ha ira mga gintatagoan.

Iginbutang ha peligro ni Bugto Isaac Nwagwu an iya kinabuhi basi buligan ako nga bilngon an iba nga nawawara nga kabugtoan. Iginbugsay niya ako pagtabok ha Salog Otamiri basi igkita an sobra 150 nga mga Saksi nga nagkatirok ha Egbu-Etche. Usa nga bugto didto an sininggit: “Ini an gimaopayi nga adlaw han akon kinabuhi! Waray na gud ako maghunahuna nga makakakita pa ako utro hin paramangno han sirkito. Kon mamatay ako yana samtang naggigirra, tagbaw na ako.”

Namimeligro ako nga piriton nga pagsundalo, kondi pauroutro nga inabat ko an panalipod ni Jehova. Usa nga kulop, samtang tiuli ako ha akon inuukyan katapos makigkita ha mga 250 nga kabugtoan, ginpaundang ako han usa ka grupo han mga militar ha usa nga barikada ha kalsada. “Kay ano nga waray ka magsundalo?” nagpakiana hira. Iginsaysay ko nga usa ako nga misyonero nga nagsasangyaw han Ginhadian han Dios. Nasantop ko nga determinado hira pagdakop ha akon. Katapos han halipot ngan hilom nga pag-ampo, nagsiring ako ha ira kapitan, “Alayon tagi ako hin kagawasan.” Urusahon nga binaton hiya, “Nasiring ka ba nga kinahanglan tagan ka namon hin kagawasan?” “Oo,” binaton ako, “tagi ako hin kagawasan.” Hiya nagsiring, “May kagawasan ka na.” Waray usa han mga sundalo an may ginyakan pa.—Salmo 65:1, 2.

An Pagkakontento Nagdadara hin Dugang nga mga Bendisyon

Han matapos an girra han 1970, nagpadayon ako ha pag-alagad ha buruhaton ha sirkito. Usa nga pribilehiyo an pagbulig ha pag-organisa-utro han mga kongregasyon. Katapos, nag-alagad kami ni Christiana sugad nga mga espesyal payunir tubtob  han 1976, han makausa pa nga ginpili ako sugad nga paramangno han sirkito. Ha kabutngaan hito nga tuig, igintoka ako ha distrito nga buruhaton. Paglabay hin pito ka tuig, gindapit kami nga mag-asawa nga magtrabaho ha sanga nga opisina han mga Saksi ni Jehova ha Nigeria, an amon urukyan yana. Dinhi ha sanga, pirme nagigin surok han daku nga kalipay namon an makita utro an kabugtoan nga amon iginkita durante han girra sibil ngan ha iba nga mga panahon, ngan matinumanon nga nag-aalagad pa gihapon kan Jehova.

Ha paglabay han katuigan, hi Christiana maopay gud nga suporta ngan maunungon nga kaupod ko. An iya positibo ngan determinado nga disposisyon, bisan pa han nagpapadayon nga mga problema ha kahimsog nga iya gin-aantos tikang pa han 1978, nakakabulig ha akon nga makapadayon ha pagtuman han akon mga responsabilidad. Naieksperyensyahan namon an pagkatotoo han mga pulong han salmista: “Hi Jehova magbibikyaw [“mabulig,” NW] ha iya ha higdaan han kangutngot.”—Salmo 41:3.

Kon ginhihinumdom ko ini nga mga tuig han teokratiko nga buruhaton, nagpapasalamat gud ako kan Jehova tungod han iya maopay gud nga mga bendisyon. Tungod kay kontento ako ha iya mga igintatagana, masisiring ko gud nga nabilngan ko an daku nga kalipayan. An kalipay ha pagkita ha akon kabugtoan, ha akon mga anak, ngan ha ira mga pamilya nga hira ngatanan nag-aalagad kan Jehova kaupod namon nga mag-asawa usa nga bendisyon nga waray gud kapariho. Gintagbaw ako ni Jehova hin puno ngan hura nga kinabuhi. Waray ako mga hingyap nga waray matuman.

[Mga footnote]

[Kahon ha pahina 27]

An Napapanahon nga Kahikayan Nabulig ha Kabugtoan

Ha kabutngaan han dekada 1960, an duro nga kapungot ha butnga han etniko nga mga grupo ha norte ngan este nga Nigeria nagresulta ha mga kasamok, mga pagrebelde, mga kawaray-hustisya, ngan etniko nga kamadarahog. Ini nga mga panhitabo nagresulta hin daku nga tensyon ha mga Saksi ni Jehova, nga determinado magpabilin gud nga neutral ha away. Mga 20 ha ira an ginpatay. Kadam-an an nawad-an han ngatanan nira nga mga panag-iya.

Han Mayo 30, 1967, an mga estado ha este han Nigeria binulag tikang ha pederasyon, ngan nagporma han Republika han Biafra. Ginpagios an kasundalohan han pederasyon, ngan iginpasunod an bug-os nga pagbarikada kontra ha Este. Sumunod an madugo ngan mabangis nga girra sibil.

Tungod han neutralidad han mga Saksi ni Jehova ha Biafra, nagin mga puntirya hira han pag-atake. An mga pahayagan nagpublikar hin nangangayat nga mga komento, nga nag-aaghat han opinyon han publiko kontra ha ira. Kondi, ginsiguro ni Jehova nga makarawat an iya mga surugoon hin espirituwal nga pagkaon. Paonan-o?

Temprano han 1968, usa nga empleyado han gobyerno an igintoka ha usa nga katungdanan ha Europa ngan usa pa an igintoka ha temporaryo nga paluparan han Biafra. Hira nga duha mga Saksi. An ira toka nagbutang ha ira ha magkaatbang nga mga durho han amo la nga koneksyon butnga han Biafra ngan han iba nga mga lugar. Inin duha nga kabugtoan nagboluntaryo para han peligroso nga buruhaton nga magpasulod hin espirituwal nga pagkaon ha Biafra. Binulig liwat hira ha pagsuplay hin mga materyal nga bulig ha aton nagkukuri nga kabugtoan. Padayon nga nahimo hinin duha nga kabugtoan inin importante nga kahikayan durante han bug-os nga girra, nga natapos han 1970. Usa ha ira an ha urhi nagsiring, “Ini nga kahikayan labaw pa han mapaplano han tawo.”

[Retrato ha pahina 23]

Han 1956

[Retrato ha pahina 25]

Han 1965, kaupod an amon mga anak, hira Joel ngan Samuel

[Retrato ha pahina 26]

Bendisyon gud an pag-alagad kan Jehova sugad nga pamilya!

[Retrato ha pahina 27]

Yana, kami ni Christiana nagtatrabaho ha sanga nga opisina han Nigeria