Sadang ba Makigbahin ha Politika an mga Klero?

AN PAKIGBAHIN ha politika makakabulig ha mga pobre, siring han usa nga arsobispo nga taga-Canada ha mga pilgrimo . . . Bisan kon an sistema han politika baga hin diri uyon ha kaburut-on han Dios, ‘kinahanglan naton makigbahin hito basi makagdara kita hin hustisya ha mga pobre.’”—Catholic News.

Diri talagsahon an mga report mahitungod han mga lider han relihiyon nga nagpapahayag hin suporta ha pakigbahin ha politika; diri liwat talagsahon an mga lider han relihiyon nga may-ada katungdanan ha politika. An pipira nangangalimbasog nga paopayon an politika. Gindadayaw ngan nahinunumdoman an iba tungod han ira mga kampanya mahitungod ha mga isyu sugad han pagkaparapriho ha rasa ngan han pagkuha han pag-uripon.

Kondi, damu nga mga membro han iglesia an diri komportable kon an ira mga ministro nadapig ha mga isyu ha politika. “An Protestante nga mga magsiringba usahay nareklamo ha kahidabi han ira mga klero ha publiko,” siring han usa nga artikulo han Christian Century mahitungod ha teolohiya han politika. Damu nga relihiyoso nga mga tawo an naabat nga sagrado hinduro an relihiyon salit diri ito sadang mahidabi ha politika.

Nagbabangon ini hin pipira nga makapainteres nga mga pakiana nga importante ha ngatanan nga naghihingyap nga makakita hin mas maopay nga kalibotan. Mapapaopay ba han mga magwarali han Kristianidad an politika? a An pakigbahin ba ha politika paagi han Dios ha pagkaada hin mas maopay nga gobyerno ngan mas maopay nga kalibotan? Orihinal ba nga katuyoan han Kristianidad an pag-aghat hin bag-o nga paagi han pagbuhat han politika?

Kon Paonan-o Nagtikang Mahidabi ha Politika an mga Lider han Relihiyon

Ha The Early Church, an historyador nga hi Henry Chadwick nasiring nga an siyahan nga Kristiano nga kongregasyon kilala tungod han “kawaray interes hito ha pagkaada hin gahum dinhi hini nga kalibotan.” Usa ito nga “diri bahin ha politika, diri nag-aaghat hin kasamok, ngan nakontra gud ha away nga komunidad.” An A History of Christianity nasiring: “Natoo gud an mga Kristiano nga an ira mga membro diri sadang magkaada katungdanan ha politika . . . Bisan ha tinikangan han ikatulo ka siglo, hi Hippolytus nagsiring nga an makasaysayan nga kustomre han mga Kristiano nag-obligar ha usa nga mahistrado ha gobyerno nga magretiro ha iya katungdanan sugad nga kondisyon ha pag-api ha Iglesia.” Kondi, hinay-hinay nga an kalalakin-an nga naghihingyap hin gahum nagtikang ha pagpanguna ha damu nga mga kongregasyon, naghahatag ha ira kalugaringon hin mga titulo nga baga hin dungganon pamation. (Buhat 20:29, 30) An iba naruyag nga magin relihiyoso nga mga lider ngan mga politiko. An tigda nga pagbag-o ha pan-gobyernohan han Roma naghatag ha sugad nga mga membro han iglesia han higayon nga ira karuyag.

 Han tuig 312 K.P., an pagano nga Emperador han Roma nga hi Constantino nagin makisangkayon ha mga Kristiano ha ngaran. Urusahon nga an mga obispo han iglesia andam ha pakigkompromiso ha pagano nga emperador sugad nga balyo ha mga bentaha nga iya iginhatag ha ira. “An Iglesia mas nagtikaada bahin ha importante nga mga desisyon ha politika,” nagsurat hi Henry Chadwick. Ano an nagin epekto ha mga klero han pakigbahin ha politika?

Kon Paonan-o an Politika Nakaapekto ha mga Magwarali

An ideya nga gagamiton han Dios an mga klero sugad nga mga politiko igin-aghat labi na ni Augustine, usa nga maimpluwensya nga Katoliko nga teologo han ikalima ka siglo. Iya ginhanduraw an pagmando han iglesia ha mga nasud ngan an pagdara hito hin kamurayawan ha katawohan. Kondi an historyador nga hi H. G. Wells nagsurat: “An asoy han nahitabo ha Europa tikang ha ikalima ka siglo padayon ngadto ha ikakinse ka siglo, ha kadak-an usa nga asoy han kon paonan-on napakyas an pagsari ha pagtuman hinin bantogan nga ideya mahitungod han gobyerno han Dios ha kalibotan.” An Kakristianohan waray magdara hin kamurayawan bisan ha Europa, labi pa ha kalibotan. An gintotoohan hadto nga Kristianidad nawad-an hin kredibilidad ha damu nga mga tawo. Ano an nagin problema?

Damu hadton nag-angkon ha pagsangyaw hin Kristianidad an nadani ha politika nga may maopay nga mga intensyon, kondi nahidabi hira ha maraot nga mga buhat. Hi Martin Luther, usa nga magwarali ngan parahubad han Biblia, bantogan tungod han iya mga pangalimbasog nga bag-ohon an Iglesia Katolika. Kondi, an iya maisog nga disposisyon kontra ha mga doktrina han iglesia nakahimo ha iya nga popular ngada hadton may-ada politikal nga mga motibo para ha pagrebelde. Damu an nawad-an hin pagtahod kan Luther han hiya liwat nagtikang ha pagpahayag han iya mga opinyon mahitungod ha politikal nga mga isyu. Ha tinikangan inuyon hiya ha mga parauma nga nagrirebelde kontra ha matalumpiguson nga mga dungganon. Katapos, han nagin madarahog na an pagrebelde, iya gin-aghat an mga dungganon nga tapuson an pagrebelde, nga ira ginbuhat pinaagi ha pagpatay hin yinukot nga mga tawo. Diri urusahon nga gintagad hiya han mga parauma sugad nga traydor. Gin-aghat liwat ni Luther an mga dungganon nga magrebelde kontra ha Katoliko nga emperador. Ha pagkamatuod, an mga Protestante, nga amo an nagin tawag ha mga sumurunod ni Luther, nag-organisa hin politikal nga grupo tikang ha tinikangan han ira pagrebelde. Paonan-o an gahum nakaapekto kan Luther? Nakadaot ito ha iya. Pananglitan, bisan kon ha siyahan kinontra hiya ha paggamit hin puwersa sugad nga paagi han pagdani ha relihiyoso nga mga kritiko, ha urhi iya gindasig an iya kasangkayan ha politika nga patayon pinaagi ha pagsunoga adton nakontra han pagbawtismo ha minasus-an.

Hi John Calvin, bantogan nga klerigo ha Geneva, kondi ha kamaihaan nagkaada liwat hiya daku nga impluwensya ha politika. Han iginsaysay ni Michael Servetus nga an Trinidad waray basihan ha Kasuratan, ginamit ni Calvin an iya impluwensya ha politika basi suportahan an pagpatay kan Servetus, nga ginsunog dida ha poste. Makangingirhat gud ito nga pagtalapas ha mga katutdoan ni Jesus!

Bangin nahingalimot ini nga kalalakin-an han siring han Biblia ha 1 Juan 5:19: “An bug-os nga kalibotan kanan kayawan-on.” May-ada ba hira sinsero nga hingyap ha paghimo han politika hito nga panahon nga mas dungganon, o an posibilidad ba nga magkaada awtoridad ngan kasangkayan nga may higtaas nga katungdanan an nakadani ha ira? Ha anoman nga kahimtang, sadang unta nira hinumdoman an giniyahan nga mga pulong han disipulo ni Jesus nga hi Jakobo: “Waray ba niyo hibaroi nga an pakigsangkay han kalibotan amo an kaaway kontra ha Dios? Busa bisan hin-o an makigsangkay ha kalibotan naghihimo ha iya ngahaw nga kaaway kontra ha Dios.” (Jakobo 4:4) Maaram hi Jakobo nga hi Jesus nagsiring mahitungod han iya mga sumurunod: “Hira diri kanan kalibotan, sugad gud nga ako diri man kanan kalibotan.”—Juan 17:14.

 Bisan pa hito, samtang kinikilala nga an mga Kristiano kinahanglan diri magin bahin ha karaotan han kalibotan, damu an nadiri ha pagin neutral ha politika, nga totoo nga “diri kanan kalibotan.” Nasiring hira nga an sugad nga neutralidad nagpupugong ha mga Kristiano ha aktibo nga pagpakita hin gugma para ha iba. Natoo hira nga an mga lider han iglesia sadang magpahayag ngan makigbahin ha pagpugong han panlimbong ngan kawaray-hustisya. Kondi an pagin neutral ba nga igintutdo ni Jesus nangangahulogan hin kawaray aktibo nga pagtagad para ha iba? Makakapabilin ba nga bulag an usa nga Kristiano tikang ha nakakabahin nga mga isyu ha politika ngan ha pariho nga panahon makahatag hin praktikal nga bulig para ha iba? Paghihisgotan han masunod nga artikulo ini nga mga pakiana.

[Footnote]

[Retrato ha pahina 4]

An mga lider han relihiyon nakigkompromiso ha mga magmarando, sugad kan Emperador Constantino, basi kumarawat hin gahum ha politika

[Ginkuhaan han Retrato]

Musée du Louvre, Paris

[Mga Retrato ha pahina 5]

Kay ano nga an bantogan nga mga lider han relihiyon nadani ha politika?

Augustine

Luther

Calvin

[Ginkuhaan han mga Retrato ha pahina 5]

Augustine: ICCD Photo; Calvin: Portrait by Holbein, from the book The History of Protestantism (Vol. II)