Mga Lagas—Birilhon nga mga Membro han Aton Kristiano nga Pagminagburugto

“Gintanom hira dida ha balay ni Jehova; maburak hira. . . . Mamumunga la gihapon hira bisan ha ira katigurang.”—SALMO 92:13, 14.

 1. Paonan-o gintatagad han damu nga mga tawo an mga lagas na?

 HI Jehova nahigugma ha ngatanan nga iya matinumanon nga mga surugoon, upod na adton mga lagas na. Kondi, sumala ha nasyonal nga karkulasyon, kada tuig haros tunga ka milyon nga mga lagas ha Estados Unidos an nag-aantos hin pag-abuso o pagpasibay-i. An pariho nga mga sumat ha bug-os nga kalibotan nagpapasabot nga an pag-abuso ha mga lagas problema gud ha bisan diin. An hinungdan hito amo an tinatawag han usa nga organisasyon nga “an kalyap nga disposisyon han damu nga mga tawo . . . nga an lagas nga mga tawo linahos na ha ira pagin mapulsanon, diri na mabungahon ngan nadepende gud ha bulig han iba.”

 2. (a) Paonan-o gintatagad ni Jehova an iya matinumanon nga lagas na nga mga surugoon? (b) Ano nga makalilipay nga pagsaysay an mababasa naton ha Salmo 92:12-15?

² Pinabibilhan gud ni Jehova an iya maunungon nga lagas na nga mga surugoon. Ginkikita niya ‘an aton pagkatawo ha sulod’—an aton espirituwal nga kahimtang—diri an aton pisikal nga mga limitasyon. (2 Korinto 4:16) Ha iya Pulong, an Biblia, mababasa naton inin makalilipay nga pasarig: “An tawo nga matadong maburak sugad han buri [“palma,” NW] nga kahoy; maturok hiya sugad hin sedro han Lebanon. Gintanom hira dida ha balay ni Jehova; maburak hira dida ha mga bungsaran han aton Dios. Mamumunga la gihapon hira bisan ha ira pagkatigurang; ngan hira magigin tagukon ngan hilaw: ha pagpahayag nga hi Jehova matul-id [“matadong,” NW].” (Salmo 92:12-15) Ha paghisgot hini nga mga bersikulo, ipapahayag an mga bahin han birilhon nga mahihimo niyo nga mga lagas para ha Kristiano nga pagminagburugto.

“Mamumunga la Gihapon Hira Bisan ha Ira Katigurang”

 3. (a) Kay ano nga an magtadong iginpapariho ha mga puno nga palma? (b) Paonan-o an mga lagas ‘mamumunga la gihapon bisan ha ira katigurang’?

³ An tawo nga matadong iginpapariho han salmista ha mga puno nga palma nga ‘igintanom ha mga bungsaran han aton Dios.’ “Mamumunga la gihapon hira bisan ha ira katigurang.” Ha lain nga bersyon ini an mababasa: “Ha kalagas hira namumunga la gihapon.” (Tanakh) Diri ka ba nauyon nga makapadasig ini? An maopay pagkit-on, tadong nga puno nga palma kasagaran nga nakikita ha mga bungsaran ha Oriente ha mga panahon han Biblia. Dugang pa ha pagin dekorasyon hito, birilhon gud an mga palma tungod han damu nga bunga hito, kay an iba nga palma padayon nga namumunga ha sulod hin sobra usa ka gatos ka tuig. a Pinaagi han  pagpabilin nga marig-on nga igintanom ha totoo nga pagsingba, mahimo ka liwat ‘magpadayon ha pamunga ha ngatanan nga maopay nga buhat.’—Kolosas 1:10.

4, 5. (a) An mga Kristiano kinahanglan mamunga hin ano nga importante nga mga bunga? (b) Paghatag hin susbaranan ha Biblia nga mga lagas na nga namunga hin “bunga han mga im-im.”

⁴ Ginlalaoman ni Jehova an mga Kristiano nga mamumunga hin “bunga han mga im-im”—mga pulong nga iginyakan ha pagdayaw ha iya ngan ha iya mga katuyoan. (Hebreo 13:15) Naaplikar ba ini ha imo sugad nga lagas na nga tawo? Sigurado.

⁵ An Biblia may-ada mga susbaranan han mga lagas nga waray kahadlok nga nagsangyaw han ngaran ngan mga katuyoan ni Jehova. Hi Moises sobra “kapitoan ka tuig” na han sinugo hiya ni Jehova sugad nga propeta ngan representante. (Salmo 90:10; Eksodo 4:10-17) An kalagas waray makapugong kan propeta Daniel ha maisugon nga pagpamatuod mahitungod han pagkasoberano ni Jehova. Hi Daniel bangin 90 anyos na han tinawag hiya ni Belsasar basi isaysay an kahulogan han misteryoso nga sinurat han kamot dida ha bungbong. (Daniel, kapitulo 5) Ngan kumusta man an lagas na nga hi apostol Juan? Ha ikatarapos han iya kinabuhi han hilawig nga matinumanon nga pag-alagad, ginpriso hiya ha isla han Patmos “tungod ha pagyakan mahitungod ha Dios ngan ha pagpamatuod mahitungod kan Jesus.” (Pahayag 1:9, NW) Sigurado nga mahinunumdoman mo gud an damu nga iba pa nga mga tawohan ha Biblia nga namunga hin “bunga han mga im-im” ha urhi nga mga tuig han ira kinabuhi.—1 Samuel 8:1, 10; 12:2; 1 Hadi 14:4, 5; Lukas 1:7, 67-79; 2:22-32.

 6. Paonan-o ginagamit ni Jehova an “mga katigurangan” ha panagna durante hinin kataposan nga mga adlaw?

⁶ Ha pagkotar ha Hebreohanon nga propeta nga hi Joel, hi apostol Pedro nagsiring: “Ha kataposan nga mga adlaw, nagsiring an Dios: Akon pag-iipisan han akon espiritu ha ngatanan nga unod [upod na an “mga katigurangan”]; . . . ngan hira mananagna.” (Buhat 2:17, 18; Joel 2:28) Uyon hini, hinin kataposan nga mga adlaw, ginagamit ni Jehova an lagas na nga mga membro han dinihogan nga klase ngan han ‘iba nga mga karnero’ ha pagpasamwak han iya mga katuyoan. (Juan 10:16) An iba ha ira matinumanon nga namumunga han mga bunga han Ginhadian ha sulod hin damu na nga katuigan.

 7. Iilustrar kon paonan-o nagpapadayon an mga lagas na ha pamunga hin mga bunga han Ginhadian bisan pa han pisikal nga mga limitasyon.

⁷ Tagda hi Sonia, nga nagin bug-os-panahon nga magwarali han Ginhadian han 1941. Bisan pa han maiha na nga pag-ilob han grabe nga sakit, regular nga nagdudumara hiya hin mga pag-aram ha Biblia ha iya balay. “An pagsangyaw han maopay nga sumat bahin na han akon kinabuhi,” siring ni Sonia. “Ha totoo la, ito gud an akon kinabuhi. Diri ako maundang ha pagsangyaw.” Diri pa la maiha, iginsumat ni Sonia ngan han iya bugto nga hi Olive, an mensahe han paglaom ha Biblia kan Janet, nga grabe nga pasyente nga hirani na mamatay nga ira iginkita ha waiting room han ospital. An iroy ni Janet, nga usa nga debotado nga Katoliko, nadasig gud hinin mahigugmaon nga interes nga ipinakita ha iya anak salit kinarawat niya an igintanyag nga pag-aram ha Biblia ngan nag-uuswag na yana hin maopay. Mahimo mo ba salingabuton an pariho hito nga mga higayon basi mamunga hin mga bunga han Ginhadian?

 8. Paonan-o ipinakita han tikalagas na nga hi Kaleb an iya pagsarig kan Jehova, ngan paonan-o hiya ginsusubad han lagas na nga mga Kristiano?

⁸ Pinaagi han maisugon nga pagpadayon ha buruhaton nga pagsangyaw han Ginhadian bisan pa han mga limitasyon tungod han pagtikalagas, an lagas na nga mga Kristiano nasunod ha mga susbaranan han matinumanon nga Israelita nga hi Kaleb, nga inupod kan Moises ha kamingawan ha  sulod hin kuwarenta ka tuig. Hi Kaleb 79 anyos na han tinabok hiya ha Salog Jordan ngadto ha Tuna nga Iginsaad. Katapos makig-away sugad nga sundalo han madaugon nga kasundalohan han Israel ha sulod hin unom ka tuig, tagbaw na unta hiya ha iya mga nahimo ngan mapahuway na la. Kondi diri, maisugon nga ginhangyo niya an makuri nga toka ha pagsakop ha ‘dagku ngan pinarig-onan nga mga bungto’ ha bungturon nga tuna han Juda, nga inuukyan han mga Anakim, nga dagku hinduro nga mga tawo. Pinaagi han bulig ni Jehova, hi Kaleb ‘nagpaiwas ha ira, sumala han iginyakan ni Jehova.’ (Josue 14:9-14; 15:13, 14) Sarig gud nga kaupod mo hi Jehova, sugad la nga kaupod hiya ni Kaleb, samtang nagpapadayon ka ha pamunga hin mga bunga han Ginhadian ha pagkalagas. Ngan kon magpabilin ka nga matinumanon, tatagan ka niya hin lugar ha iya iginsaad nga bag-o nga kalibotan.—Isaias 40:29-31; 2 Pedro 3:13.

‘Hira Padayon nga Magigin Matambok Ngan Presko’

9, 10. Paonan-o an lagas na nga mga Kristiano nagpapabilin nga mahimsog ha pagtoo ngan natitipigan an ira espirituwal nga kusog? (Kitaa an kahon ha pahina 13.)

⁹ Ha pagpabug-at han pagkamabungahon han lagas na nga mga surugoon ni Jehova, an salmista nagkanta: “An tawo nga matadong maburak sugad han buri [“palma,” NW] nga kahoy; maturok hiya sugad hin sedro han Lebanon. Mamumunga la gihapon hira bisan ha ira katigurang; ngan hira magigin tagukon ngan hilaw [“matambok ngan presko,” NW].”—Salmo 92:12, 14.

¹⁰ Paonan-o mo matitipigan an imo espirituwal nga kusog bisan pa han pagtikalagas? An sekreto han nagpapadayon nga kaanyag han palma amo an burabod han presko nga tubig. Ha sugad man nga paagi, makakakuha ka hin suplay tikang ha mga tubig han kamatuoran han Biblia pinaagi han imo pag-aram ha Pulong han Dios ngan pakig-upod ha iya organisasyon. (Salmo 1:1-3; Jeremias 17:7, 8) Tungod han imo espirituwal nga kusog presyoso ka ha imo mga igkasi-tumuroo. Tagda kon paonan-o ini pinamatud-an han lagas na nga Hitaas nga Saserdote nga hi Jehoyada.

11, 12. (a) Ano an importante nga ginbuhat ni Jehoyada ha kasaysayan han ginhadian han Juda? (b) Paonan-o ginamit ni Jehoyada an iya impluwensya ha pagparig-on han totoo nga pagsingba?

¹¹ Hi Jehoyada bangin sobra usa ka gatos ka tuig na an edad han gin-agaw han ambisyosa nga hi Rayna Atalia an pagmando ha Juda pinaagi han pagpatay ha iya kalugaringon nga mga apo. Ano an mahihimo han lagas na nga hi Jehoyada? Ha sulod hin unom ka tuig igintago niya ngan han iya asawa ha templo an amo la nga buhi nga manurunod ha trono, hi Jehoas. Katapos, tigda la nga iginproklama ni Jehoyada an syete anyos nga hi Jehoas sugad nga hadi ngan nagsugo nga patayon hi Atalia.—2 Kronikas 22:10-12; 23:1-3, 15, 21.

¹² Sugad nga paramangno han hadi, ginamit ni Jehoyada an iya impluwensya ha pagparig-on han totoo nga pagsingba. Hiya “naghimo hin kauyonan niya ngan han katawohan, ngan han hadi, nga hira ma kan Jehova katawohan.” Ha sugo ni Jehoyada, gin-guba han katawohan an balay han palso nga dios nga hi Baal ngan ginkuha an mga altar, mga imahen, ngan saserdote hito. Tungod liwat han giya ni Jehoyada, iginpahiuli ni Jehoas an mga serbisyo ha templo ngan gintikangan an kinahanglanon gud nga pag-ayad ha templo. “Hi Jehoas nagbuhat hadton matadong ha mga mata ni Jehova ha ngatanan niya nga adlaw tungod nga hi Jehoyada nga saserdote nagtutdo ha iya.” (2 Kronikas 23:11, 16-19; 24:11-14; 2 Hadi 12:2) Han hi Jehoyada namatay ha edad nga 130, tinagan hiya hin dungganon nga lubong kaupod han mga hadi tungod kay “hiya nagbuhat hin maopay dida ha Israel, ngan ngadto ha Dios ngan ha iya balay.”—2 Kronikas 24:15, 16.

13. Paonan-o an lagas na nga mga Kristiano ‘makakabuhat hin maopay ngadto ha Dios ngan ha iya balay’?

¹³ Bangin an maluya nga panlawas o iba pa nga mga kahimtang makapugong ha imo mahihimo ha pagparig-on han totoo nga pagsingba. Bisan pa hito, makakahimo ka pa gihapon ha ‘pagbuhat hin maopay ngadto ha Dios ngan ha iya balay.’ Maipapakita mo an kadasig para ha espirituwal nga balay ni Jehova pinaagi han pagtambong ngan pakigbahin ha mga katirok ha kongregasyon ngan pinaagi han pakigbahin ha ministeryo ha kanataran ha anoman nga panahon nga mahihimo. An imo kinaburut-on nga pagkarawat han sagdon han Biblia ngan an imo maunungon nga pagsuporta ha “matinumanon  ngan maaramon nga uripon” ngan ha kongregasyon magpaparig-on han Kristiano nga pagminagburugto. (Mateo 24:45-47, NW) Maaaghat mo liwat an mga igkasi-magsiringba “ha gugma ngan ha mga mag-opay nga buhat.” (Hebreo 10:24, 25; Filemon 8, 9) Ngan magigin bendisyon ka ha iba kon magbuhat ka uyon ha sagdon ni apostol Pablo: “An katigurangan nga kalalakin-an magkasadangan, mga buotan, maligdong, marig-on ha pagtoo, ha gugma, ha pag-ilob. Nga an katigurangan nga kababayin-an matinalahuron man ha hunahuna, diri maglibak, ngan diri mga uripon ha alaksiw, mga magturutdo hadton maopay.”—Tito 2:2-4.

14. Ano an mahihimo han maiha na nga Kristiano nga mga paramangno ha pagparig-on han totoo nga pagsingba?

¹⁴ Damu ka tuig na ba nga nag-aalagad ka sugad nga tigurang ha kongregasyon? “Gamita ha diri-hakugnon nga paagi an kinaadman nga natirok mo ha paglabay han katuigan,” amo an sagdon han usa nga maiha na nga tigurang ha kongregasyon. “Hatagi hin responsabilidad an iba, ngan isumat an imo eksperyensya ha iba nga disidido mahibaro . . . Diskobreha an mga abilidad han iba. Pauswaga ngan patuboa ito. Pag-andam para ha tidaraon.” (Deuteronomio 3:27, 28) An imo totoo nga interes ha nag-uuswag nga buruhaton han Ginhadian magriresulta hin damu nga mga bendisyon para ha iba ngan ha aton Kristiano nga pagminagburugto.

‘Ipahayag nga hi Jehova Matadong’

15. Paonan-o ginbubuhat han lagas na nga mga Kristiano an ‘pagpahayag nga hi Jehova matadong’?

¹⁵ An lagas na nga mga surugoon han Dios malipayon nga nagbubuhat han ira responsabilidad ‘ha pagpahayag nga hi Jehova matadong.’ Kon ikaw usa nga lagas na nga Kristiano, an imo mga pulong ngan mga buhat magpapakita ha iba nga ‘hi Jehova an imo Bato nga bantilis, ngan waray diri-kamatadong dida ha iya.’ (Salmo 92:15) An puno nga palma hilom nga nagpapamatuod mahitungod han gihitaasi nga mga kalidad han Maglalarang hito. Kondi hi Jehova naghatag ha imo han pribilehiyo ha pagpamatuod mahitungod ha iya ngadto ha mga nakarawat yana han totoo nga pagsingba. (Deuteronomio 32:7; Salmo 71:17, 18; Joel 1:2, 3) Kay ano nga importante ini?

16. Ano nga ehemplo ha Biblia an nag-iilustrar han bili han ‘pagpahayag nga hi Jehova matadong’?

¹⁶ Han an Israelita nga lider nga hi Josue “lagas na ngan hitaas na an panuigon,” iya ‘tinawag an bug-os nga Israel, an ira katigurangan ngan an ira mga pangulo, ngan an ira mga hukom ngan  an ira mga punoan,’ ngan ginpahinumdom hira han magtadong nga mga buhat han Dios. Hiya nagsiring: “Waray usa nga butang nga nakawang ha ngatanan nga mag-opay nga butang nga kan Jehova nga iyo Dios iginyakan mahitungod ha iyo; an ngatanan natuman para ha iyo.” (Josue 23:1, 2, 14) Ha usa ka panahon, ini nga mga pulong nagparig-on han determinasyon han katawohan nga magpabilin nga matinumanon. Kondi, kamatay ni Josue, “binangon an lain nga lito . . . nga waray kilala kan Jehova, o bisan pa han buhat nga iya ginbuhat para kan Israel. Ngan an mga anak ni Israel nagbuhat hin maraot ha atubangan han mga mata ni Jehova, ngan nag-alagad ha mga Baal.”—Hukom 2:8-11.

17. Ano an ginbubuhat ni Jehova ha iya katawohan ha moderno nga mga panahon?

¹⁷ An integridad han Kristiano nga kongregasyon yana diri nadepende ha mga asoy nga iginyakan han lagas na nga mga surugoon han Dios. Kondi, napaparig-on an aton pagtoo kan Jehova ngan ha iya mga saad kon nababatian naton mismo an mga asoy mahitungod han “dagku nga buhat” nga iya ginbubuhat para ha iya katawohan hinin kataposan nga mga adlaw. (Hukom 2:7; 2 Pedro 1:16-19) Kon kaupod ka na han organisasyon ni Jehova ha sulod hin damu ka tuig na, bangin nahinunumdoman mo an panahon han gutiay pa gud la an mga parasamwak han Ginhadian ha iyo lugar o nasud o han sobra an pagkontra ha pagsangyaw nga buruhaton. Ha paglabay han panahon, nakita mo nga ginkukuha ni Jehova an mga ulang ngan ‘ginpapadagmit’ an pag-uswag han Ginhadian. (Isaias 54:17; 60:22) Naobserbahan mo an pagpatin-aw han mga kamatuoran han Biblia ngan nakita mo an mainuswagon nga pagbag-o han nakikita nga bahin han organisasyon han Dios. (Proberbios 4:18; Isaias 60:17) Nangangalimbasog ka ba ha pagdasig ha iba pinaagi han pagsumat ha ira han imo eksperyensya may kalabotan ha matadong nga mga buhat ni Jehova? Nadadasig ngan napaparig-on gud hini an Kristiano nga kabugtoan!

18. (a) Iilustrar an nagpapadayon nga epekto han ‘pagpahayag ha iba nga hi Jehova matadong.’ (b) Paonan-o mo naieksperyensyahan an pagkamatadong ni Jehova?

¹⁸ Kumusta man an mga okasyon han naeksperyensyahan mo an mahigugmaon nga pagmangno ngan giya ni Jehova ha imo kinabuhi? (Salmo 37:25; Mateo 6:33; 1 Pedro 5:7) An lagas na nga bugto nga hi Marta nagdasig ha iba pinaagi han pagsiring: “Anoman an mahitabo, ayaw gud bayai hi Jehova. Hiya magpaparig-on ha imo.” Ini nga sagdon nakaapekto gud kan Tolmina, usa han mga estudyante ha Biblia ni Marta nga nabawtismohan temprano han dekada han 1960. “Han namatay an akon bana,” nahinumdoman ni Tolmina, “nanluya gud ako, kondi iton nga mga pulong nagparig-on gud ha akon nga diri pumalya hin bisan usa nga katirok. Ngan ginparig-on gud ako ni Jehova nga magpadayon.” Ini liwat an iginsasagdon ni Tolmina ha damu han iya mga estudyante ha Biblia paglabay han mga tuig. Oo, pinaagi han pagdasig ngan pagsaysay han magtadong nga  mga buhat ni Jehova, daku an mahihimo mo ha pagparig-on han pagtoo han mga igkasi-tumuroo.

Pinabibilhan ni Jehova an Matinumanon nga mga Lagas

19, 20. (a) Paonan-o gintatagad ni Jehova an mga buhat han iya lagas na nga mga surugoon? (b) Ano an paghihisgotan ha masunod nga artikulo?

¹⁹ An kalibotan yana, nga diri mapasalamaton, gutiay gud la an pagtagad ha mga lagas na. (2 Timoteo 3:1, 2) Kon nahinunumdoman hira, agsob nga tungod ito han ira mga nahimo ha naglabay—kon ano an ira ginbuhat hadto, imbes nga kon ano an ira ginbubuhat yana. Ha kabaliktaran, an Biblia nasiring: “An Dios diri nga diri-matadong, nga hingalimtan niya an iyo buhat ngan an iyo gugma nga iyo iginpakita tungod ha iya ngaran, nga nagmangno kamo ha mga baraan, ngan nagmamangno pa kamo niyan.” (Hebreo 6:10) Syempre, nahinunumdoman ni Jehova an imo matinumanon nga mga buhat ha naglabay. Kondi pinabibilhan ka liwat niya tungod han imo padayon nga ginbubuhat ha pag-alagad ha iya. Oo, gintatagad niya an matinumanon nga mga lagas sugad nga mabungahon, mahimsog ha espirituwal, ngan aktibo nga mga Kristiano—mga buhi nga pamatuod han iya gahum.—Filipos 4:13.

²⁰ Gintatagad mo ba an lagas na nga mga membro han aton Kristiano nga pagminagburugto sugad han pagtagad ni Jehova ha ira? Kon amo, mapapagios ka ha pagpakita han imo gugma ha ira. (1 Juan 3:18) Paghihisgotan ha masunod nga artikulo an pipira nga praktikal nga mga paagi ha pagpakita han sugad nga gugma ha panginano han ira mga panginahanglan.

[Footnote]

Ano an Imo mga Baton?

• Paonan-o ‘namumunga’ an mga lagas na?

• Kay ano nga birilhon nga panag-iya an espirituwal nga kusog han lagas na nga mga Kristiano?

• Paonan-o an mga lagas ‘makakagpahayag nga hi Jehova matadong’?

• Paonan-o pinabibilhan ni Jehova an iya lagas na nga mga surugoon?

[Mga Pakiana]

[Kahon ha pahina 13]

Kon Paonan-o Hira Nagpapabilin nga Marig-on ha Pagtoo

Ano an nakakabulig ha mag-iha na nga mga Kristiano nga makapabilin nga marig-on ha pagtoo ngan matipigan an ira espirituwal nga kusog? Ini an ginsiring han iba:

“Importante gud an pagbasa han kasuratan nga nakasentro ha aton relasyon kan Jehova. Ha damu nga mga gab-i, binabasa ko ha daku nga tingog an Salmo 23 ngan 91.”—Olive, nabawtismohan han 1930.

“Sinisiguro ko nga presente ako pirme ha kada pahayag han bawtismo ngan namamati hin maopay, nga baga in ako an babawtismohan. An paghinumdom pirme han akon dedikasyon amo an importante nga paagi ha pagpabilin nga matinumanon.”—Harry, nabawtismohan han 1946.

“Importante an pag-ampo adlaw-adlaw—naghahangyo pirme han bulig, panalipod, ngan bendisyon ni Jehova, ‘kinikilala hiya ha ngatanan nga aton mga agianan.’ (Proberbios 3:5, 6)—Antônio, nabawtismohan han 1951.

“An pagpamati ha mga eksperyensya hadton matinumanon pa gihapon nga nag-aalagad kan Jehova katapos hin damu nga katuigan nagpaparig-on pa gud han akon determinasyon nga magpabilin nga maunungon ngan matinumanon ha iya.”—Joan, nabawtismohan han 1954.

“Importante an diri paghunahuna hin sobra ha kalugaringon. Tungod han diri-takos nga pagkabuotan han Dios nagkaada kita han ngatanan nga gintatag-iya naton. Ha pagkaada hini nga panhunahuna, nabubuligan kita nga sundon an husto nga direksyon para han espirituwal nga pagkaon nga ginkikinahanglan basi makailob tubtob ha kataposan.”—Arlene, nabawtismohan han 1954.

[Retrato ha pahina 11]

An mga lagas na namumunga hin birilhon nga mga bunga han Ginhadian

[Retrato ha pahina 14]

Birilhon nga panag-iya an espirituwal nga kusog han mga lagas na