An mga Linarang Nagpapahayag han Himaya han Dios!
An mga Linarang Nagpapahayag han Himaya han Dios!
“An mga langit nagsusumat han kahimayaan han Dios; ngan an kahawanhawanan nagpapahayag han mga buhat han iya mga kamot.”—SALMO 19:1.
1, 2. (a) Kay ano nga diri makikita hin direkta han mga tawo an himaya han Dios? (b) Paonan-o naghihimaya ha Dios an 24 nga katigurangan?
“DIRI ka makakakita han akon bayhon; kay waray tawo nga makakakita ha akon ngan mabubuhi.” (Eksodo 33:20) Ito an iginpahamangno ni Jehova kan Moises. Tungod kay an mga tawo ginhimo nga maluya an unod, diri hira makakailob pagkita hin direkta ha himaya han Dios. Kondi, ha usa nga bisyon, iginpakita kan apostol Juan an makaruruyag pagkit-on nga kahimtang ni Jehova ha Iya mahimayaon nga trono.—Pahayag 4:1-3.
2 Diri sugad ha mga tawo, an maunungon nga espiritu nga mga linarang nakakakita han nawong ni Jehova. Ha langitnon nga bisyon ni Juan, kaupod nira an “karuhaan kag upat nga mga ansiano,” nga nagrirepresentar han 144,000. (Pahayag 4:4; 14:1-3) Paonan-o hira ginios han makita nira an himaya han Dios? Sumala ha Pahayag 4:11, hira nagpahayag: “Aton Ginoo, ngan aton Dios, takos ikaw ha pagkarawat han himaya, ngan han dungog ngan han gahum: kay ikaw an nagbuhat han ngatanan nga mga bagay, ngan tungod ha imo kaburut-on nagkahihimo, ngan pinanmuhat hira.”
Kon Kay Ano nga “Waray Ikakabaribad”
3, 4. (a) Kay ano nga syentipiko an pagtoo ha Dios? (b) Ha pipira nga kahimtang, ano an hinungdan han diri pagtoo ha Dios?
3 Napapagios ka ba ha paghimaya ha Dios? An kadam-an han katawohan diri naghihimaya, an iba nagninigar pa ngani nga naeksister an Dios. Pananglitan, usa nga astronomo an nagsurat: “An Dios ba an naghilabot ngan naghimo han sistematiko nga uniberso para ha aton kapulsanan? . . . Makalilipay ito nga posibilidad. Kondi natoo ako nga malimbong ito nga ideya. . . . Diri makakombinse an pagsiring nga an Dios an naghimo han uniberso.”
4 Limitado an pagsaliksik han syensya—tubtob la ito ha maoobserbahan o pag-aadman han mga tawo. Kon diri man, teoriya la ito o tigo-tigo. Tungod kay “an Dios Espiritu,” imposible gud nga usisahon ngan pag-adman hiya ha syentipiko nga mga paagi. (Juan 4:24) Salit, pagpahitaas an diri pagtoo ha Dios sugad nga diri-syentipiko. An syentista nga hi Vincent Wigglesworth han Cambridge University nagsiring nga an syentipiko nga paagi mismo “nadepende ha pagtoo.” Paonan-o? Nadepende ito ha marig-on nga pagtoo nga an natural nga mga hitabo nauyon ha ‘mga balaud han kinaiya.’ ” Salit kon an usa diri natoo ha Dios, diri ba ginbabalyoan la niya an usa nga klase hin pagtoo hin lain? Ha pipira nga mga kahimtang, an diri pagtoo ha Dios baga in tinuyo nga diri pagkarawat han kamatuoran. An salmista nagsurat: “An maraot nga tawo, ha kamahinatas-on ha iya nawong, nasiring: Diri hiya nagkikinahanglan hito [“diri nagsasaliksik,” NW]. An ngatanan nga iya hunahuna amo ini: Waray Dios.”—Salmo 10:4.
5. Kay ano nga an diri natoo ha Dios waray gud ikakabaribad?
5 Kondi, an pagtoo ha Dios diri kay pagtoo nga waray basihan, kay damu gud an ebidensya han pag-eksister han Dios. (Hebreo 11:1) An astronomo nga hi Allan Sandage nagsiring: “Diri ako makatoo nga an sugad nga pagkauruyon [ha uniberso] nagtikang ha kasamok. May-ada gud surok han kahikayan ngan organisasyon. Para ha akon, an Dios usa nga misteryo, kondi hiya an kahayag han milagro han pag-eksister, kon kay ano nga naeksister an mga butang.” Hi apostol Pablo nagsiring ha mga Kristiano ha Roma nga an “diri-nakikita nga mga kalidad [han Dios], bisan an iya waray-tubtoban nga gahum ngan pagka-Dios, matin-aw nga nakikita tikang ha kahimo han kalibotan padayon, tungod kay nasasabtan ito pinaagi han mga butang nga pinanhimo, basi hira [mga diri-tumuroo] waray ikabaribad.” (Roma 1:20, NW) Tikang ha “kahimo han kalibotan”—labi na tikang ha paglaranga han intelihente nga mga tawo, nga nakakasabot han pag-eksister han Dios—matin-aw nga may-ada usa nga Maglalarang nga gidadakui an gahum, usa nga Dios nga takos han debosyon. Salit adton diri nakilala ha himaya han Dios waray gud ikakabaribad. Kondi, ano nga ebidensya an iginpapakita han mga linarang?
An Uniberso Nagpapahayag han Himaya han Dios
6, 7. (a) Paonan-o an mga langit nagpapahayag han himaya han Dios? (b) Tungod ha ano nga katuyoan nagpadara an mga langit hin ‘mga tigaman’?
6 An Salmo 19:1 nabaton ha pagsiring: “An mga langit nagsusumat han kahimayaan han Dios; ngan an kahawanhawanan [“kawanangan,” NW] nagpapahayag han mga buhat han iya kamot.” Hinsabtan ni David nga an mga bitoon ngan an mga planeta nga naglalamrag ha “kawanangan,” o atmospera, naghahatag hin diri-manigaran nga pamatuod han pag-eksister han usa nga mahimayaon nga Dios. Hiya nagpadayon: “An adlaw ngadto ha adlaw namumulong, an gab-i ngadto ha gab-i nagpapahayag hin kinaadman.” (Salmo 19:2) Kada adlaw ngan kada gab-i, an mga langit nagpapakita han kinaadman ngan gahum ha paglarang han Dios. Sugad hin “namumulong” tikang ha kalangitan an mga pagdayaw ha Dios.
7 Kondi, kinahanglanon an pagsabot basi mabatian ini nga pagdayaw. “Waray yakan bisan pinulongan; an ira tingog waray hidunggi.” Kondi, gamhanan an hilom nga pamatuod han mga langit. “An ira tigaman nakadto ha bug-os nga tuna, ngan an ira mga pulong ngadto ha tubtoban han kalibotan.” (Salmo 19:3, 4) Sugad hin nagpadara an mga langit hin ‘mga tigaman’ ha pagsiguro nga an ira hilom nga pamatuod makaabot ha ngatanan nga bahin han tuna.
8, 9. Ano an pipira han makatirigamnan nga mga impormasyon mahitungod han adlaw?
8 Sunod nga iginsaysay ni David an usa pa nga urusahon han mga linarang ni Jehova: “Hini dinhi [ha nakikita nga mga langit] ginbutang niya an tabernakulo [“tolda,” NW] para ha adlaw, nga hiya sugad hin bana nga ginowa ha iya sulod, ngan nalilipay sugad hin makusog nga lalaki ha pagdalagan hin pakigrumba. An iya paggikan tikang ha daplin han kalangitan, ngan an iya paglibot tubtob ha mga tubtoban hito; ngan waray bisan ano nga bagay nga natatago tikang ha kapaso hito.”—Salmo 19:4-6.
9 Kon itanding ha iba nga mga bitoon, kasadangan la an kadaku han adlaw. Kondi, daku gud ito nga bitoon, salit baga in gudtiay na pagkit-on an mga planeta nga naglilibot hito. An usa nga reperensya nasiring nga may-ada ito kabug-aton nga 2 ka bilyon han binilyon ka bilyon (2 nga sinusundan hin 27 nga sero) ka tonilada”—99.9 porsyento han kabug-aton han aton bug-os nga solar system! Tungod ha epekto han grabidad hito, an tuna naglilibot hito ha distansya nga 150 milyon ka kilometro nga diri napahirayo o napahirani ha adlaw. Gutiay gud la nga bahin han enerhiya han adlaw an nakakaabot ha aton planeta, kondi igo na ito ha pagsustine han kinabuhi.
10. (a) Paonan-o nasulod ngan nagowa an adlaw ha “tolda” hito? (b) Paonan-o ito nadalagan sugad hin “makusog nga lalaki”?
10 An salmista nagsasaysay mahitungod han adlaw ha simboliko nga pulong, iginlaladawan ito sugad hin “makusog nga lalaki” nga nadalagan tikang ha usa nga sidsid han langit ngadto ha luyo durante han kaadlawon ngan napahuway ha gab-i ha “tolda.” Kon natutunod an adlaw, kon kikitaon tikang ha hinmumutangan han tuna, baga in nasulod ito ha “tolda,” nga sugad hin mapahuway na. Ha aga, baga in tigda ito nga nagowa, naglalamrag “sugad hin bana nga ginowa ha iya sulod.” Sugad nga magbarantay han kakarnerohan, naeksperyensyahan ni David an sobra nga kahagkot ha gab-i. (Genesis 31:40) Nahinumdoman niya kon paonan-o an sanag han adlaw madagmit nga nagpapaso ha iya ngan ha tuna ha iya palibot. Matin-aw, an adlaw diri nakakapoy ha “biyahe” hito kada adlaw tikang ha este ngadto ha weste kondi sugad hin “makusog nga lalaki,” nga andam ha pagtikang utro ha pagbiyahe.
An Urusahon nga mga Bitoon Ngan mga Galaksi
11, 12. (a) Ano an makatirigamnan mahitungod han mga bitoon nga iginpapariho han Biblia ha mga baras? (b) Mationan-o kahaluag an uniberso?
11 Kon waray teleskopyo, gutiay la ka yukot nga mga bitoon an makikita ni David. Kondi, sumala ha usa nga bag-o la nga pag-aram, an kadamu han mga bitoon ha uniberso nga nakikita pinaagi han moderno nga mga teleskopyo, 70 ka-sextillion—7 nga sinusundan hin 22 nga sero! Ipinakita ni Jehova nga damu gud ito nga numero, han iginpariho niya an kadamu han mga bitoon ha “baras nga aada ha baybayon.”—Genesis 22:17.
12 Ha sulod hin maiha nga panahon, naobserbahan han mga astronomo an iginsaysay sugad nga “gutiay nga malamrag nga mga rehiyon nga madaparap, nga diri klaro an hitsura.” Naghunahuna an mga syentista nga inin “espayral nga mga nebula” bahin han aton Milky Way nga galaksi. Han 1924, nadiskobrehan nga an pinakahirani nga nebula, an Andromeda, usa nga galaksi mismo—mga duha ka milyon nga light year an kahirayo! Ginkakarkula yana han mga syentista nga may-ada binilyon nga mga galaksi, an kada usa nagsusulod hin yinukot—usahay binilyon—nga mga bitoon. Kondi, ‘gin-iihap ni Jehova an kadamu han mga bitoon; tinatawag niya an ngatanan ha ira mga ngaran.’—Salmo 147:4.
13. (a) Ano an makatirigamnan mahitungod han mga konstelasyon? (b) Ano an ebidensya nga diri gud maaram an mga syentista ha “mga lagda han kalangitan”?
13 Hi Jehova nagpakiana kan Job: “Makagbugkos ka ba han urapong han mga Pleyades, o makagbak-ad han mga bakos han Orion?” (Job 38:31) An usa nga konstelasyon ginkukompuwesto hin damu nga mga bitoon nga nakikita ha klaro nga porma. Bisan kon an mga bitoon higrayo gud tikang ha usa kag usa, an ira posisyon nagpapabilin nga diri nababag-o kon kikitaon tikang ha tuna. Tungod kay eksakto gud an ira mga posisyon, an mga bitoon “mapulsanon nga mga giya ha nabigasyon, ha mga astronut para ha direksyon han sarakyan ha kawanangan, ngan para ha pagkilala ha bitoon.” (The Encyclopedia Americana) Kondi, waray gud nakakasabot hin bug-os ha “mga bakos” nga nagbubugkos han mga konstelasyon. Oo, diri pa gihapon nababaton han mga syentista an pakiana ha Job 38:33: “Maaram ka ba han mga lagda han kalangitan?”
14. Ha ano nga paagi nga usa nga misteryo an pag-atag han kapawa?
14 Diri mababaton han mga syentista an usa pa nga iginpakiana kan Job: “Ha ano nga paagi an pag-atag han kapawa?” (Job 38:24) Usa nga parasurat an nagtawag hini nga pakiana mahitungod han kapawa nga “usa ka moderno, syentipiko nga pakiana.” Ha kabaliktaran, an iba nga Griego nga mga pilosopo tinoo nga an kapawa nagtikang ha mata han tawo. Ha mas moderno nga mga panahon, naghuhunahuna an mga syentista nga an kapawa ginkukompuwesto hin gudtiay hinduro nga mga bahin (particles). An iba naghunahuna nga nagkikiwa ito sugad hin mga balud. Yana, natoo an mga syentista nga an kapawa nagios sugad hin balud ngan sugad nga gutiay nga bahin. Kondi, an kinaiya han kapawa ngan kon paonan-o ito ‘nag-aatag’ diri pa gud nasasabtan hin bug-os.
15. Pariho kan David, ano an sadang abaton naton kon pinamamalandong naton an kalangitan?
15 Ha pamalandong hini ngatanan, napapagios an usa nga umabat sugad kan salmista David, nga nagsiring: “Kon gintatan-aw ko an imo kalangitan, nga amo an binuhat han imo mga tudlo, an bulan ngan an mga bitoon nga imo ginpahamutang; ano la an tawo nga basi mo hiya mahinumdoman? Ngan an anak han tawo, nga basi mo hiya maduaw?”—Salmo 8:3, 4.
An Tuna Ngan an mga Linarang Dida Hito Naghihimaya kan Jehova
16, 17. Paonan-o gindadayaw hi Jehova han mga linarang ha “mga kahiladman”?
16 Ha Salmo 148 iginlista an iba nga mga paagi ha pagpahayag han mga linarang han himaya han Dios. An bersikulo 7 mababasa: “Dayawa hi Jehova tikang ha tuna, kamo nga mga mananap ha dagat, ngan kamo ngatanan nga mga kahiladman.” Oo, “an mga kahiladman” puno hin mga urusahon nga nagpapakita han kinaadman ngan gahum han Dios. An asul nga balyena may-ada aberids nga kabug-aton nga 120 ka tonilada—sugad kabug-aton han 30 nga elepante! An kasingkasing la hito sobra 450 ka kilo an kabug-aton ngan makakagbomba hin 6,400 ka kilo nga dugo ha bug-os nga lawas hito! Mahinay ba ngan maluya ha tubig inin higante ha dagat? Diri. Malaksi hinduro ito nga “nagbibiyahe ha bug-os nga kadagatan,” siring han usa nga report han European Cetacean Bycatch Campaign. Ipinakita han obserbasyon han satellite nga an “usa nga balyena nabalhin ha iba nga lugar hin sobra 16,000 ka kilometro ha sulod hin 10 ka bulan.”
17 An bottle-nosed dolphin kasagaran nga nalurop ha kahilaróm nga 45 metros, kondi an gihilarumi nga iginrekord nga paglurop han usa nga dolphin amo an 547 metros! Paonan-o nakakatalwas an dolphin ha sugad nga paglurop? Naghihinay an pitik han kasingkasing hito durante han paglurop, ngan an dugo napakadto ha kasingkasing, mga baga, ngan ha utok. An matig-a nga mga unod hito may-ada liwat kemikal nga nagtitipig hin oksihina. An elepante nga seal ngan an balyena makakalurop hin mas hilarom pa gud. “Imbes nga kumontra ha puwersa,” siring han Discover nga magasin, “ira ginpapasagdan nga an puwersa bug-os nga magpaluya han ira mga baga.” Ira gintitipigan ha ira mga unod an kadak-an nga oksihina nga ginkikinahanglan nira. Matin-aw, ini nga mga linarang amo an buhi nga ebidensya han kinaadman han usa nga Dios nga gamhanan ha ngatanan!
18. Paonan-o ipinapakita han tubig ha dagat an kinaadman ni Jehova?
18 Bisan an tubig ha dagat nagpapahayag han kinaadman ni Jehova. An Scientific American nasiring: “An usa ka turo nga tubig dida ha igbaw nga bahin han dagat ha sulod han kahilarom nga 100 metros ginkukompuwesto hin yinukot han nalutaw, gudtiay hinduro nga mga tanom nga tinatawag phytoplankton nga makikita la pinaagi han microscope.” Inin “diri-nakikita nga mga tanom” naglilimpyo han aton hangin pinaagi han pagkuhaa han binilyon ka tonilada nga carbon dioxide. An phytoplankton naghahatag hin sobra katunga han oksihina nga aton giniginhawa.
19. Paonan-o gintutuman han kalayo ngan han niebe an kaburut-on ni Jehova?
19 An Salmo 148:8 nasiring: “An kalayo ngan an graniso, an niebe ngan an alisngaw; an mabinagyuhon nga hangin, . . . nagtutuman han iya pulong.” Oo, ginagamit liwat ni Jehova an waray-kinabuhi nga mga puwersa ha pagtuman han iya kaburut-on. Hunahunaa an kalayo. Ha naglabay nga mga dekada, an mga sunog ha kagurangan gintagad la sugad nga nakakadaot. An mga parasaliksik yana natoo na nga an kalayo importante gud ha ekolohiya, nagpupoo han gurang na o tikamatay na nga kakahoyan, nabulig ha pagtubo han damu nga liso, nagbabalik-utro han mga sustansya, ngan nag-iiban mismo han peligro nga magkaada daku nga sunog ha kagurangan. Importante liwat an niebe, nagbibisibis ito ngan nag-aabuno han tuna, pinupuno hin tubig an mga salog, ngan pinapanalipdan an mga tanom ngan mga hayop tikang ha duro nga katugnaw.
20. Paonan-o an mga bukid ngan an kakahoyan naghahatag kapulsanan ha katawohan?
20 “An mga bukid ngan ngatanan nga mga tayod; an mabinungahon nga mga kahoy ngan ngatanan nga mga sedro,” siring han Salmo 148:9. An dagku nga mga bukid usa ka ebidensya han daku nga gahum ni Jehova. (Salmo 65:6) Kondi may-ada liwat ito mapulsanon nga katuyoan. An usa nga report tikang ha Institute of Geography ha Bern, Switzerland, nasiring: “An ngatanan nga dagku nga mga salog ha kalibotan may-ada mga burabod han tubig ha mga bukid. Sobra katunga han katawohan an nasarig ha presko nga tubig nga natitirok ha mga bukid . . . Ini nga ‘mga torre han tubig’ importante ha kaopayan han katawohan.” Bisan an ordinaryo nga puno nga kahoy naghahatag hin himaya ha Parahimo hito. An usa nga report han United Nations Environment Programme nasiring nga an kakahoyan “importante para ha kaopayan han mga tawo ha ngatanan nga mga nasud . . . Damu nga klase han puno nga kahoy an importante gud ha ekonomiya kay ito an gintitikangan han mga produkto sugad han tabla, mga prutas, mga nut, mga resin ngan mga tagok. Ha bug-os nga kalibotan, 2 ka bilyon nga mga tawo an nadepende ha kahoy para ha pagluto ngan sungo.”
21. Isaysay kon paonan-o ipinapakita han simple nga dahon an ebidensya nga may-ada nagdisenyo hito.
21 An ebidensya nga may-ada usa ka maaramon nga Maglalarang nakikita ha disenyo mismo han puno nga kahoy. Tagda an simple nga dahon. An gawas hito may-ada manipis hinduro nga tabon nga nagtitipig han dahon basi diri mauga. Ha ilarom han tabon ha iruigbaw nga bahin amo an damu nga selyula nga may-ada mga chloroplast. May-ada ini chlorophyll, nga nasupsop han enerhiya han kapawa. Pinaagi han proseso nga tinatawag photosynthesis, an mga dahon nagigin “mga pabrika han pagkaon.” Kinukuha an tubig pinaagi han mga gamot han puno nga kahoy ngan gindadara ngadto ha mga dahon pinaagi han komplikado nga “sistema han mga tubo.” Yinukot han gudtiay nga mga “balbula” (tinatawag nga stomata) ha luyo nga bahin han dahon an naabri ngan nasarado, basi supsupon an carbon dioxide. An kapawa naghahatag hin enerhiya basi magsalakot an tubig ngan an carbon dioxide ngan naghihimo hin carbohydrates. An tanom makakakaon na yana han pagkaon nga ginhimo hito. Kondi, ini nga “pabrika” mahilom ngan maanyag. Imbes nga makahugaw, nagbubuga ito hin oksihina sugad nga usa pa nga produkto!
22, 23. (a) Ano an makatirigamnan nga mga abilidad han pipira nga katamsihan ngan mga hayop ha tuna? (b) Ano pa nga mga pakiana an kinahanglan paghisgotan naton?
22 “An mga mananap ngan ngatanan nga kabakahan; adton nagdadanas ngan nanlulupad nga mga tamsi,” nasiring an Salmo 148:10. Damu nga mga hayop ha tuna ngan nalupad nga mga linarang an nagpapakita hin urusahon nga mga abilidad. An Laysan albatross nakakalupad hin hirayo gud nga distansya (ha usa nga hitabo 40,000 kilometro ha sulod hin 90 la ka adlaw). An blackpoll warbler nagbibiyahe tikang ha Norte ngadto ha Amerika del Sur, nalupad hin sobra 80 ka oras nga waray pag-undang. An kamelyo nagtitirok hin tubig, diri ha iya umbok sugad han kasagaran nga ginhunahuna, kondi ha iya sistema han pagtunaw, salit mahimo hiya magbiyahe hin maiha nga diri nauubosan hin tubig. Diri urusahon, kon sugad, nga an mga inhinyero nag-oobserba hin maopay ha mga hayop kon nagdidisenyo hin mga makina ngan bag-o nga materyales. “Kon karuyag mo maghimo hin butang nga magagamit hin maopay . . . ngan diri makakadaot ha palibot hito,” siring han parasurat nga hi Gail Cleere, “sigurado nga makakaagi ka hin maopay nga disenyo dida ha mga linarang.”
23 Oo, an mga linarang nagpapahayag han himaya han Dios! Tikang ha mga langit nga puno hin mga bitoon ngada ha mga tanom ngan mga hayop, an kada tagsa, ha kalugaringon nga paagi hito, nagdadayaw ha Maglalarang. Kondi kumusta man kita nga mga tawo? Paonan-o naton dadayawon an Dios sugad la han iba pa nga mga linarang?
Nahinunumdoman Mo Ba?
• Kay ano nga adton nagninigar ha pag-eksister han Dios waray ikakabaribad?
• Paonan-o gindadayaw an Dios han mga bitoon ngan han mga planeta?
• Paonan-o an dagat ngan an mga hayop ha tuna nagpapamatuod nga may-ada usa nga mahigugmaon nga Maglalarang?
• Paonan-o an waray kinabuhi nga mga puwersa han kinaiya nagtutuman han kaburut-on ni Jehova?
[Mga Pakiana]
[Retrato ha pahina 10]
Ginkakarkula han mga syentista nga 70 ka “sextillion” an kadamu han nakikita nga mga bitoon!
[Ginkuhaan han Retrato]
Frank Zullo
[Retrato ha pahina 12]
“Bottle-nosed dolphin”
[Retrato ha pahina 13]
Niebe
[Ginkuhaan han Retrato ha pahina 13]
snowcrystals.net
[Retrato ha pahina 13]
Gutiay nga “Laysan albatross”