Pakadto ha sulod

Pakadto ha mga sulod

‘Tutdui Hira ha Pagtuman han Ngatanan nga mga Butang nga Akon Iginsugo ha Iyo’

‘Tutdui Hira ha Pagtuman han Ngatanan nga mga Butang nga Akon Iginsugo ha Iyo’

‘Tutdui Hira ha Pagtuman han Ngatanan nga mga Butang nga Akon Iginsugo ha Iyo’

“Salit lakat kamo ngan manhimo kamo hin mga disipulo . . . , nga gintututdoan hira ha pagtuman han ngatanan nga mga butang nga akon iginsugo ha iyo.”—MATEO 28:19, 20, NW.

1. Ano an ginhisgotan han disipulo nga hi Felipe ngan han lalaki tikang ha Etiopia?

AN LALAKI tikang ha Etiopia nagbiyahe tipakadto ha Jerusalem. Didto ginsisingba niya an iya hinigugma nga Dios, hi Jehova. Matin-aw nga hinigugma liwat niya an inspirado nga Pulong han Dios. Samtang tiuli sakay ha iya karuwahe, binabasa niya an mga sinurat ni propeta Isaias han iginkita niya hi Felipe, usa nga disipulo ni Kristo. Hi Felipe nagpakiana ha taga-Etiopia: “Nasabot ka ba hit imo ginbabasa?” An lalaki binaton: “Oonan-on ko, kon waray usa nga magmando [“maggiya,” NW] ha akon?” Padayon nga binuligan ni Felipe inin sinsero nga estudyante ha Kasuratan basi magin disipulo ni Kristo.—Buhat 8:26-39.

2. (a) Ha ano nga paagi nga puno hin kahulogan an baton han taga-Etiopia? (b) Ano nga mga pakiana an aton paghihisgotan nga may kalabotan ha sugo ni Kristo nga maghimo hin mga disipulo?

2 Makatirigamnan an baton han taga-Etiopia. Hiya nagsiring: “Oonan-on ko, kon waray usa nga magmando ha akon.” Oo, nagkinahanglan hiya hin giya, usa nga maggigiya ha iya basi makasabot. Ipinapakita hini nga komento mismo an pagkaimportante han espisipiko nga instruksyon nga igin-upod ni Jesus ha iya sugo nga maghimo hin mga disipulo. Ano nga instruksyon? Basi hibaroan an baton, aton igpadayon an aton paghisgot ha mga pulong ni Jesus ha Mateo kapitulo 28. Ginpabug-atan ha nahiuna nga artikulo an mga pakiana nga kay ano? ngan diin? Aton paghihisgotan yana an duha pa nga pakiana nga may kalabotan ha sugo ni Kristo nga maghimo hin mga disipulo—ano? ngan san-o?

“Gintututdoan Hira ha Pagtuman han Ngatanan nga mga Butang”

3. (a) Paonan-o an usa nagigin disipulo ni Jesu-Kristo? (b) An paghimo hin disipulo nag-uupod han pagtutdo han ano?

3Ano an kinahanglan igtutdo naton basi mabuligan an iba nga magin mga disipulo ni Kristo? Hi Jesus nagsugo ha iya mga sumurunod: “Salit lakat kamo ngan manhimo kamo hin mga disipulo ha mga tawo ha ngatanan nga mga nasud, nga binabawtismohan hira ha ngaran han Amay ngan han Anak ngan han baraan nga espiritu, nga gintututdoan hira ha pagtuman han ngatanan nga mga butang nga akon iginsugo ha iyo.” (Mateo 28:19, 20, NW) Salit, kinahanglan igtutdo naton an mga butang nga iginsugo ni Kristo. * Kondi, ano an mabulig basi sigurado nga an tawo nga gintututdoan han mga sugo ni Jesus diri la magigin disipulo kondi magpapadayon liwat? An usa nga importante nga paagi nakikita ha maopay nga pagpili ni Jesus han mga pulong. Tigamni, diri la hiya nagsiring: ‘Tutdui hira han ngatanan nga mga butang nga akon iginsugo ha iyo.’ Lugod, hiya nagsiring: ‘Tutdui hira ha pagtuman han ngatanan nga mga butang nga akon iginsugo ha iyo.’ (Mateo 19:17) Ano an iginpapasabot hito?

4. (a) Ano an iginpapasabot han pagtuman han sugo? (b) Iilustrar kon paonan-o naton gintututdoan an usa ha pagbuhat han mga sugo ni Kristo.

4 An pagtuman han sugo nangangahulogan hin “pagpahiuyon ha buhat han usa” ngada ha usa nga sugo—pagsugot, o pagtipig hito. Salit, paonan-o naton gintututdoan an usa nga tumanon, o sundon, an mga butang nga iginsugo ni Kristo? Bueno, hunahunaa kon paonan-o gintututdoan han instruktor ha pagmaneho an iya mga estudyante han pagsunod ha mga balaud han trapiko. Bangin tutdoan han instruktor an iya mga estudyante ha mga surundon ha kalsada samtang nagtututdo ha klase. Kondi, ha pagtutdo ha iya mga estudyante ha pagsunod hiton nga mga surundon, kinahanglan giyahan niya an mga estudyante samtang aktuwal nga nagmamaneho na hira ngan nangangalimbasog ha pag-aplikar han ira hinbaroan. Ha sugad man nga paagi, kon binubuligan naton an mga tawo ha pag-aram ha Biblia, aton gintututdoan hira han mga sugo ni Kristo. Kondi, kinahanglan giyahan liwat naton an mga estudyante samtang nangangalimbasog hira ha pagsunod ha mga instruksyon ni Kristo ha ira adlaw-adlaw nga pagkinabuhi ngan ha ministeryo. (Juan 14:15; 1 Juan 2:3) Salit, basi bug-os nga matuman an sugo ni Kristo nga maghimo hin mga disipulo, kinahanglan magin mga magturutdo ngan mga giya kita. Hito nga paagi, aton ginsusubad hi Jesus ngan hi Jehova mismo.—Salmo 48:14; Pahayag 7:17.

5. Kay ano nga an usa ka tawo nga binubuligan naton ha pag-aram ha Biblia bangin mag-alang pagsunod ha sugo ni Kristo nga maghimo hin mga disipulo?

5 An pagtutdo ha iba ha pagbuhat han mga sugo ni Jesus nag-uupod han pagbulig ha ira nga sundon an sugo nga maghimo hin mga disipulo. Para ha iba nga binubuligan naton ha pag-aram ha Biblia, bangin makuri ito. Bisan kon hadto aktibo hira nga mga membro han iba nga relihiyon han Kakristianohan, bangin an ira mga magturutdo hadto ha relihiyon waray gud magtutdo ha ira nga lumakat ngan maghimo hin mga disipulo. Prangka nga kinakarawat han iba nga mga lider han relihiyon nga kon mahitungod ha pagtutdo ha ira panon nga mag-ebanghelyo, pakyas gud an mga relihiyon han Kakristianohan. Ha pagkomento mahitungod han sugo ni Jesus nga lumakat ha kalibotan ngan buligan an ngatanan nga klase han mga tawo nga magin mga disipulo, an eskolar han Biblia nga hi John R. W. Stott nagsiring: “An aton kapakyas ha pagsunod hini nga sugo amo an gidadakui nga kaluyahan han ebanghelikal nga mga Kristiano ha buruhaton nga pag-ebanghelyo yana.” Hiya nagdugang: “Diri personal nga iginpapasamwak naton an aton mensahe. Usahay baga in kita an mga tawo dida ha talwas nga baybayon nga nagsisinggit basi sagdonan an mga tawo nga nalulumos. Diri kita nalukso ha tubig ha pagtalwas ha ira. Nahahadlok kita nga maghulos.”

6. (a) Kon binubuligan an usa nga estudyante ha Biblia, paonan-o naton masusubad hi Felipe? (b) Paonan-o naton maipapakita an aton pagtagad kon an usa nga estudyante ha Biblia nakikigbahin na ha pagsangyaw nga buruhaton?

6 Kon an usa nga aton binubuligan ha pag-aram ha Biblia kaupod hadto han usa nga relihiyon nga an mga membro “nahahadlok nga maghulos,” bangin mahadlok hiya ha tubig, siring pa, ngan makurian pagsunod ha sugo ni Kristo nga maghimo hin mga disipulo. Kinahanglan buligan hiya. Salit, kinahanglan magin mapailubon kita samtang iginhahatag naton ha iya an instruksyon ngan giya nga magpapahilarom han iya pagsabot ngan magpapagios ha iya, sugad la han igintutdo ni Felipe nga nasabtan han taga-Etiopia ngan nagpagios ha iya nga magpabawtismo. (Juan 16:13; Buhat 8:35-38) Dugang pa, an aton hingyap nga tutdoan an mga estudyante ha Biblia nga sundon an sugo nga maghimo hin mga disipulo nagpapagios ha aton nga magbuhat upod nira basi giyahan hira ha ira siyahan nga pakigbahin ha pagsangyaw han Ginhadian.—Eklesiastes 4:9, 10; Lukas 6:40.

“Ngatanan nga mga Butang”

7. An pagtutdo ha iba nga ‘tumanon an ngatanan nga mga butang’ nag-uupod han pagtutdo ha ira han ano nga mga sugo?

7 Diri la kita nagtututdo ha bag-o nga mga disipulo nga maghimo hin mga disipulo. Hi Jesus nagsugo ha aton nga tutdoan an iba ha “pagtuman han ngatanan nga mga butang” nga iya iginsugo. Sigurado nga nag-uupod ito han duha nga gidadakui nga sugo—nga higugmaon an Dios ngan higugmaon an igkasi-tawo. (Mateo 22:37-39) Paonan-o tututdoan an bag-o nga disipulo nga tumanon iton nga mga sugo?

8. Iilustrar kon paonan-o itututdo ha bag-o nga disipulo an sugo nga magpakita hin gugma.

8 Hunahunaa utro an ilustrasyon mahitungod han nag-aaram pagmaneho. Samtang an estudyante nagmamaneho na han awto ha kalsada nga may trapiko tupad niya an instruktor, nahibabaro an estudyante diri la ha pamati ha iya instruktor kondi pinaagi liwat han pag-obserba ha iba nga mga drayber. Pananglitan, bangin aghaton hiya han instruktor nga kitaon an usa nga drayber nga may pagkabuotan nga nahatag hin lugar ha iba nga mahiuna ha iya; o an usa nga drayber nga matinalahuron nga gin-iibanan an lamrag han mga suga han iya awto basi diri masilaw an iginkakatapo nga mga drayber; o an usa nga drayber nga kinaburut-on nga nabulig ha usa nga kakilala nga nag-abiriya an awto. An sugad nga mga ehemplo nagtututdo ha estudyante hin birilhon nga mga leksyon nga maiaaplikar niya kon nagmamaneho hiya. Ha sugad man nga paagi, an bag-o nga disipulo nga nagbibiyahe dida ha dalan ngadto ha kinabuhi nahibabaro diri la tikang ha iya magturutdo kondi ha maopay nga mga susbaranan liwat nga nakikita niya ha kongregasyon.—Mateo 7:13, 14.

9. Paonan-o nahibabaro an bag-o nga disipulo kon ano an iginpapasabot han pagbuhat han sugo nga magpakita hin gugma?

9 Pananglitan, bangin naoobserbahan han estudyante ha Biblia an usa nga solo nga ginikanan nga nangangalimbasog gud pagtambong ha Kingdom Hall kaupod an iya gudtiay nga mga anak. Bangin makita niya an masurub-on nga tawo nga matinumanon nga natambong ha mga katirok bisan pa han iya pangalimbasog nga malamposan an kasubo, sugad man an usa nga edaran nga babaye nga balo nga nagmamaneho para ha iba nga mga lagas ha tagsa nga katirok han kongregasyon, o an usa nga tinedyer nga nabulig ha paglimpyo ha Kingdom Hall. Bangin maobserbahan han estudyante ha Biblia an usa nga tigurang ha kongregasyon nga matinumanon nga nangunguna ha pag-alagad ha kanataran bisan pa han iya damu nga mga responsabilidad ha kongregasyon. Bangin igkita hiya hin usa nga Saksi nga baldado ngan aada na la ha balay kondi nagpaparig-on ha espirituwal han ngatanan nga nabisita ha iya. Bangin maobserbahan han estudyante an mag-asawa nga nangangalimbasog ha pagpahiuyon han ira pagkinabuhi basi atamanon an ira lagas na nga mga ginikanan. Ha pag-obserba ha sugad nga buotan, mabinuligon, ngan masasarigan nga mga Kristiano, an bag-o nga disipulo nahibabaro pinaagi han susbaranan kon ano an iginpapasabot han pagsunod ha sugo ni Kristo nga higugmaon an Dios ngan an igkasi-tawo, labi na an mga igkasi-tumuroo. (Proberbios 24:32; Juan 13:35; Galasia 6:10; 1 Timoteo 5:4, 8; 1 Pedro 5:2, 3) Hini nga paagi, an tagsa nga membro han Kristiano nga kongregasyon mahimo—ngan sadang—magin magturutdo ngan giya.—Mateo 5:16.

“Tubtob ha Kataposan han Sistema han mga Butang”

10. (a) Tubtob san-o kita magpapadayon ha paghimo hin mga disipulo? (b) Ano nga susbaranan an ipinakita ni Jesus may kalabotan ha pagbuhat han aton mga toka?

10 Tubtob san-o magpapadayon kita ha paghimo hin mga disipulo? Tubtob ha kataposan han sistema han mga butang. (Mateo 28:20NW) Matutuman ba naton ini nga bahin han kan Jesus sugo? Sugad nga bug-os-kalibotan nga kongregasyon, determinado kita nga buhaton ito. Ha naglabay nga mga tuig, malipayon nga ginamit naton an aton panahon, kusog, ngan mga panag-iya basi bilngon adton “mga tinunguran han kinabuhi nga waray kataposan.” (Buhat 13:48) Yana, an mga Saksi ni Jehova nagasto hin aberids nga sobra tulo ka milyon ka oras kada adlaw han tuig ha pagsangyaw han Ginhadian ngan paghimo hin mga disipulo ha bug-os nga kalibotan. Ginbubuhat naton ito tungod kay ginsusubad naton hi Jesus. Hiya nagsiring: “An akon karan-on amo an pagbuhat han kaburut-on han nagpakanhi ha akon, ngan paghuman han iya buhat.” (Juan 4:34) Ito liwat an aton kinasingkasing nga hingyap. (Juan 20:21) Diri naton karuyag nga tikangan la an buruhaton nga igintapod ha aton; karuyag naton nga humanon ito.—Mateo 24:13; Juan 17:4.

11. Ano an nahitabo ha iba han aton Kristiano nga kabugtoan, ngan ano an sadang igpakiana naton ha aton kalugaringon?

11 Kondi, nasusubo kita nga makita an iba han aton mga igkasi-tumuroo nga nanluluya ha espirituwal ngan, sugad nga resulta, nagmahinay o inundang ha pagbuhat han sugo ni Kristo nga maghimo hin mga disipulo. Mabubuligan ba naton hira nga magin aktibo utro ha ira pakig-upod ha kongregasyon ngan magpadayon ha pakigbahin ha paghimo hin mga disipulo? (Roma 15:1; Hebreo 12:12) An paagi han pagbulig ni Jesus ha iya mga apostol han temporaryo nga nanluya hira nagpapasabot kon ano an mahihimo naton yana.

Ipakita an Pagtagad

12. (a) Antes gud mamatay hi Jesus, ano an ginbuhat han iya mga apostol? (b) Paonan-o gintagad ni Jesus an iya mga apostol bisan pa han ira pagpakita hin seryoso nga mga kaluyahan?

12 Ha kataposan han ministeryo ni Jesus ha tuna, han hirani na an iya kamatayon, an mga apostol ‘binaya ha iya ngan namalagiw.’ Sugad han igintagna ni Jesus, hira ‘nagpatsarang an tagsatagsa ha iya kalugaringon nga balay.’ (Markos 14:50; Juan 16:32) Paonan-o gintagad ni Jesus an iya mga kaupod nga nanluya ha espirituwal? Waray pag-iha katapos niya mabanhaw, ginsumatan ni Jesus an iba han iya mga sumurunod: “Diri kamo mahadlok; lakat kamo pagsumati an akon mga kabugtoan, nga hira magkalakat ngadto ha Galilea, ngan didto ira ako hikikit-an.” (Mateo 28:10) Bisan kon an mga apostol nagpakita hin seryoso nga mga kaluyahan, tinawag pa gihapon hira ni Jesus nga “akon mga kabugtoan.” (Mateo 12:49) Waray mawara an iya pagsarig ha ira. Hini nga paagi, maloloy-on ngan mapinasayloon hi Jesus, sugad la kan Jehova nga maloloy-on ngan mapinasayloon. (2 Hadi 13:23) Paonan-o naton masusubad hi Jesus?

13. Paonan-o naton tatagdon adton nanluluya ha espirituwal?

13 Sadang kita magkaada hilarom nga pagtagad para hadton nagmahinay o inundang ha pakigbahin ha ministeryo. Nahinunumdoman pa gihapon naton an mahigugmaon nga mga buhat hadton mga igkasi-tumuroo ha naglabay—an iba bangin mga dekada na. (Hebreo 6:10) Ginhahandom gud naton an pakig-upod ha ira. (Lukas 15:4-7; 1 Tesalonika 2:17) Kondi, paonan-o naton igpapahayag an aton pagtagad ha ira?

14. Ha pagsubad kan Jesus, paonan-o naton mabubuligan an maluya nga tawo?

14 Ginsumatan ni Jesus an masurub-on nga mga apostol nga sadang kumadto hira ha Galilea ngan ira makikita hiya didto. Hito nga pagkayakan, ginhangyo hira ni Jesus nga tumambong ha espesyal nga katirok. (Mateo 28:10) Sugad man yana, aton gindadasig adton nanluluya ha espirituwal nga tumambong ha mga katirok han Kristiano nga kongregasyon, ngan bangin kinahanglan dasigon naton hira hin damu ka beses. Ha kahimtang han mga apostol, epektibo an pagdapit, kay “an napulo kag usa nga mga disipulo kinadto ha Galilea, ngadto ha bukid nga igintutdo ha ira ni Jesus.” (Mateo 28:16) Malipayon gud kita kon an mga magluya nagios liwat ha aton mahigugmaon nga mga pagdasig ngan natambong na liwat ha Kristiano nga mga katirok!—Lukas 15:6.

15. Paonan-o naton masusubad hi Jesus ha pag-abiabi ha mga magluya nga naabot ha aton katirok?

15 Ano an aton bubuhaton kon an maluya nga Kristiano naabot ha Kingdom Hall? Bueno, ano an ginbuhat ni Jesus han makita niya an iya mga apostol, nga temporaryo nga nagluya an pagtoo, didto ha lugar nga pagkakatirokan? “Hi Jesus dinaop ha ira, ngan nagyakan ha ira.” (Mateo 28:18) Waray hiya magkinita la ha ira kondi iya gindaop hira. Hunahunaa la nga maopay gud an inabat han mga apostol han hi Jesus an siyahan nga dinaop! Hinaot kita liwat an siyahan nga dumaop ngan malipayon nga abiabihon an mga magluya ha espirituwal nga nangangalimbasog pagbalik ha Kristiano nga kongregasyon.

16. (a) Ano an mahibabaroan naton ha paagi han pagtagad ni Jesus ha iya mga sumurunod? (b) Paonan-o naton maipapakita an pagtagad ni Jesus ha mga magluya? (Kitaa an footnote.)

16 Ano pa an ginbuhat ni Jesus? Siyahan, nagpahibaro hiya: “An ngatanan nga awtoridad iginhatag na ha akon.” Ikaduha, nagsugo hiya: “Salit lakat kamo ngan manhimo kamo hin mga disipulo.” Ikatulo, nagsaad hiya: “Ako upod ha iyo ha ngatanan nga mga adlaw.” Kondi natigamnan mo ba kon ano an waray buhata ni Jesus? Waray niya sawaya an mga disipulo tungod han ira mga kapakyasan ngan mga pagruhaduha. (Mateo 28:17) Epektibo ba an iya paagi? Oo. Waray pag-iha, an mga apostol nagtikang na liwat ha “panutdo ngan pagwali” han maopay nga sumat. (Buhat 5:42) Pinaagi han pagsunod ha susbaranan ni Jesus kon paonan-o huhunahunaon ngan kon paonan-o tatagdon an mga magluya, bangin makita naton an pariho nga makalilipay nga mga resulta ha aton lokal nga kongregasyon. *Buhat 20:35.

“Ako Upod ha Iyo ha Ngatanan nga mga Adlaw”

17, 18. Ano an nagpaparig-on ha aton ha ginsiring ni Jesus nga “ako upod ha iyo ha ngatanan nga mga adlaw”?

17 An ultimo nga mga pulong ha sugo ni Jesus, “Ako upod ha iyo ha ngatanan nga mga adlaw,” nagpaparig-on ha ngatanan nga nangangalimbasog ha pagtuman han sugo ni Kristo nga maghimo hin mga disipulo. Anoman nga pagkontra han mga kaaway an umabot ha aton pagsangyaw-han-Ginhadian nga buruhaton ngan anoman nga klase hin pakaraot an ira buhaton ha aton, diri kita sadang mahadlok. Kay ano nga diri? Hi Jesus, nga aton Lider, nga may-ada han ‘ngatanan nga awtoridad ha langit ngan ha tuna,’ kaupod naton ha pagbulig ha aton!

18 An saad ni Jesus nga “ako upod ha iyo ha ngatanan nga mga adlaw” nakakaliaw gud liwat. Samtang nangangalimbasog kita ha pagbuhat han sugo ni Kristo nga maghimo hin mga disipulo, naieksperyensyahan naton diri la an makalilipay nga mga adlaw kondi an makasurubo nga mga adlaw liwat. (2 Kronikas 6:29) An iba ha aton nakakaeksperyensya hin makasurubo nga mga panahon samtang nabibido tungod ha kamatay han usa nga hinigugma. (Genesis 23:2; Juan 11:33-36) An iba nangangalimbasog nga malamposan an kalagas, kon nagtitikaluya an kahimsog ngan kusog. (Eklesiastes 12:1-6) An iba pa nag-aantos han mga panahon nga hira nadadaog han duro nga kasubo. (1 Tesalonika 5:14) Ngan damu ha aton an nangangalimbasog nga malamposan an duro nga mga kakurian ha panginabuhi. Kondi, bisan pa han sugad nga mga kakurian, naglalampos kita ha aton ministeryo tungod kay hi Jesus upod naton ha “ngatanan nga mga adlaw,” upod na an pinakamakuri nga mga adlaw han aton kinabuhi.—Mateo 11:28-30.

19. (a) An sugo ni Jesus nga maghimo hin mga disipulo may-ada ano nga mga instruksyon? (b) Ano an nabulig ha aton ha pagtuman han sugo ni Kristo?

19 Sugad han nasabtan naton dinhi ngan ha nahiuna nga artikulo, an sugo ni Jesus nga maghimo hin mga disipulo nag-uupod han ngatanan nga bahin. Ginsumatan kita ni Jesus kon kay ano ngan kon diin naton bubuhaton an iya sugo. Ginsumatan liwat kita niya kon ano an igtututdo naton ngan kon tubtob san-o naton bubuhaton ito. Oo, makuri an pagtuman hinin daku nga sugo. Kondi pinaagi han awtoridad ni Kristo nga nabulig ha aton ngan han iya pagin kaupod naton, mahihimo naton ito! Nauyon ka ba hito?

[Mga footnote]

^ par. 3 Usa nga reperensya an nagpatin-aw nga hi Jesus nagsiring, “binabawtismohan hira . . . gintututdoan hira,” diri ‘binabawtismohan hira ngan gintututdoan hira.’ Salit, an sugo nga bawtismohan ngan tutdoan “diri istrikto nga . . . duha nga magkasunod nga mga buhat.” Lugod, “an pagtutdo usa nga padayon nga proseso, nga an iba nga bahin nahiuuna ha bawtismo . . . ngan an iba pa nga bahin katapos han bawtismo.”

^ par. 16 An dugang nga impormasyon kon paonan-o tatagdon ngan bubuligan an mga magluya makikita ha An Barantayan han Pebrero 1, 2003, pahina 15-18.

Paonan-o Mo Babatunon?

• Paonan-o naton gintututdoan an iba ha pagtuman han iginsugo ni Jesus?

• Ano nga mga leksyon an mahibabaroan han bag-o nga disipulo tikang ha iba ha kongregasyon?

• Ano an mahihimo naton basi mabuligan adton nanluluya ha espirituwal?

• Ano nga kusog ngan pagliaw an makakarawat naton tikang ha saad ni Jesus nga “ako upod ha iyo ha ngatanan nga mga adlaw”?

[Mga Pakiana]

[Mga Retrato ha pahina 15]

Kinahanglan magin mga magturutdo ngan mga giya kita

[Mga Retrato ha pahina 17]

An bag-o nga disipulo nahibabaro hin birilhon nga mga leksyon tikang ha susbaranan han iba