“An Tagsa nga Tawo nga Mainalam-agamon Nagbubuhat Dara an Hibaro”

AN GIYA tikang ha Pulong han Dios, an Biblia, ‘kapin pa nga kinahanglanon kay han bulawan—labi pa ha puraw gud nga bulawan.’ (Salmo 19:7-10) Kay ano? Tungod kay “an balaud han makinaadmananon [Jehova] amo an burabod ha kinabuhi, nga an usa makalakat tikang ha mga bitik han kamatayon.” (Proberbios 3:14) Kon iaplikar, an sagdon han Kasuratan diri la kay nagpapauswag han kalidad han aton kinabuhi kondi nabulig liwat ha aton nga malikyan an mga lit-ag nga nagbubutang hito ha peligro. Importante gud nga pamilngon naton an kahibaro mahitungod han Kasuratan ngan iaplikar an aton hinbaroan!

Sugad han nakarekord ha Proberbios 13:15-25, hi Hadi Salomon han kadaan nga Israel naghatag hin sagdon nga nabulig ha aton nga gumios uyon ha kahibaro basi makapahimulos kita hin mas maopay ngan mas hilawig nga kinabuhi. * Pinaagi ha paggamit hin diretso-ha-punto nga mga proberbios, iya ipinapakita kon paonan-o an Pulong han Dios makakabulig ha aton nga makarawat an pag-uyon han iba, magpabilin nga matinumanon ha aton ministeryo, magkaada husto nga disposisyon ha disiplina, ngan maaramon nga makapili han aton mga kaupod. Iya liwat gintatagad an pagin maaramon han pagbilin hin panurundon para ha aton mga anak sugad man han pagdisiplina ha ira ha gugma.

An Maopay nga Pagsabot Nahatag Ngan Nakarawat hin Pagpaid

“An maopay nga pagsabot nahatag hin pagpaid,”  siring ni Salomon, “kondi an dalan han matinalapason makuri.” (Proberbios 13:15) Ha orihinal nga yinaknan, an pulong para ha “maopay nga pagsabot,” o maopay nga pag-intindi, “naghuhulagway han abilidad ha pagkaada maopay nga panhunahuna, maopay nga paghukom, ngan maaramon nga mga opinyon,” siring han usa nga reperensya nga sinurat. An tawo nga may-ada han sugad nga mga kalidad diri nakukurian ha pagkarawat han pag-uyon han iba.

Tagda an maaramon nga paagi han pakiistorya ni apostol Pablo ha iya igkasi-Kristiano nga hi Filemon han iya ginpapabalik an pinalagiw nga uripon ni Filemon nga hi Onesimo, nga nagin Kristiano na. Ginsagda ni Pablo hi Filemon nga karawaton hi Onesimo ha buotan nga paagi, sugad la han iya pagkarawat ha apostol mismo. Ha pagkamatuod, nagtanyag hi Pablo ha pagbayad kon may nautang hi Onesimo kan Filemon. Oo, mahimo unta gamiton ni Pablo an iya awtoridad ngan sugoon hi Filemon nga buhaton an husto. Kondi nagdesisyon an apostol nga atubangon an kahimtang ha mataktika ngan mahigugmaon nga paagi. Ha pagbuhat hito, nasiguro ni Pablo nga makukuha niya an kooperasyon ni Filemon, ngan tungod hito maaaghat hiya ha pagbuhat hin sobra pa ngani ha ginhahangyo ha iya. Diri ba sadang liwat naton pakibagayan an mga igkasi-tumuroo ha sugad hini nga paagi?—Filemon 8:21.

An dalan han matinalapasnon, ha luyo nga bahin, mabatsi, o “makuri.” Ha ano nga paagi? Sumala ha usa nga eskolar, an pulong nga ginamit dinhi nangangahulogan hin “makusog o marig-on, nga nagtutudlok ha waray-pagbati nga paggawi han magraot nga mga tawo. . . . An tawo nga determinado ha iya maraot nga mga paagi, waray-pagbati ngan waray-pagtagad ha maaramon nga instruksyon han iba, aada ha dalan tipakadto ha kabungkagan.”

Hi Salomon nagpapadayon: “An tagsa nga tawo nga mainalam-agamon nagbubuhat dara an hibaro; kondi an lurong nagpaparayaw han iya kalurongan.” (Proberbios 13:16) Ini nga mainalam-agamon nga tawo diri tuso. An pagin mainalam-agamon nga ginhihisgotan dinhi iginkakaw-ing ha kahibaro ngan may kalabotan ha maaramon nga tawo, nga naghuhunahuna anay hin maopay antes magbuhat. Kon naatubang hin diri-makatadunganon nga pakaraot o insulto pa ngani, ginkukontrol han mainalam-agamon nga tawo an iya baba. Nag-aampo hiya ha Dios nga buligan hiya nga ipakita an mga bunga han baraan nga espiritu basi diri hiya maaringit hinduro. (Galasia 5:22, 23) An maaramon nga tawo diri nagtutugot nga kontrolon hiya han iba nga tawo o han kahimtang. Lugod, nagpapabilin hiya nga kalmado ngan naglilikay ha mga araway nga agsob mahitabo ha tawo nga madagmit masina kon naiinsulto.

An tawo nga mainalagam-agamon nagios liwat nga may kahibaro kon nagdidesisyon. Maaram hiya nga an maaramon nga mga buhat talagsa la magin produkto han pagbanabana, pagbuhat uyon ha mga emosyon, o pagsubad ha ginbubuhat han kadam-an. Salit, nagamit hiya hin panahon basi usisahon an iya kahimtang. Iya gin-uusisa an ngatanan nga mga impormasyon ngan gin-aadman an iya mga mapipilian. Katapos iya gin-uusisa an Kasuratan ngan nagdidesisyon kon ano nga mga balaud o mga prinsipyo ha Biblia an naaplikar. An dalan han sugad nga tawo nagpapabilin nga tadong.—Proberbios 3:5, 6.

“An Matinumanon nga Tinubyanan Amo an Kaopayan ha Lawas”

Sugad nga mga Saksi ni Jehova, iginsarig ha aton an pagpasamwak han hatag-han-Dios  nga mensahe. An mga pulong han sunod nga proberbio nabulig ha aton nga magpabilin nga matinumanon ha pagtuman han sugo ha aton. Nasiring ito: “An maraot nga sinugo nahuhulog ha karaotan; kondi an matinumanon nga tinubyanan amo an kaopayan ha lawas.”—Proberbios 13:17.

An ginpapabug-atan dinhi amo an mga kalidad han tinubyanan, o mensahero. Kumusta man kon ginbabaliko o ginbabag-o han mensahero an mensahe tungod hin maraot nga motibo? Diri ba hiya makarawat hin maraot nga paghukom? Hunahunaa an mahitungod han surugoon ni propeta Eliseo nga hi Gehasi, nga hakog nga nagdara hin palso nga mensahe ngadto ha punoan han kasundalohan han Sirya nga hi Naaman. An sanla nga natambal kan Naaman binalhin ngadto kan Gehasi. (2 Hadi 5:20-27) Kumusta man kon an mensahero nagigin diri matinumanon ngan naundang na gud ha pagpasamwak han mensahe? “[Kon] ikaw diri magyakan ha pagpahamangno han maraot tikang ha iya paagi,” siring han Biblia, “ito nga maraot nga tawo mapatay ha iya karat-an, kondi an iya dugo akon [Jehova] susukton dida ha imo kamot.”—Esekiel 33:8.

Ha luyo nga bahin, an matinumanon nga mensahero nagtatambal ha iya kalugaringon ngan hadton namamati ha iya. Hi Pablo nagsagdon kan Timoteo: “Magmatngon ka ha imo kalugaringon, ngan ha imo pagtutdo. Padayon hini nga mga bagay; kay kon amo ini an imo pagbuhaton maluwas ka ngan an imo mamarati.” (1 Timoteo 4:16) Hunahunaa an pagtambal nga nahihimo han matinumanon nga pagpasamwak han maopay nga sumat han Ginhadian. Nagpapagios ito ha mga tawo nga may-ada husto nga disposisyon han kasingkasing ngan nagtutugway ha ira ngadto ha kamatuoran nga naghahatag ha ira hin kagawasan. (Juan 8:32) Bisan kon magdumiri an mga tawo ha pagpamati ha mensahe, an maunungon nga mensahero sigurado nga ‘magluluwas han iya kalugaringon nga kalag.’ (Esekiel 33:9) Hinaot diri gud kita magpasibaya ha pagtuman han sugo ha aton nga magsangyaw. (1 Korinto 9:16) Ngan pirme kita magin mahunahunaon ha ‘pagwali han pulong,’ diri gud iginkukompromiso ito o ginpapagaan ito basi mas maruyagan ito han mga tawo.—2 Timoteo 4:2.

‘An Nagmamahal han Pagsaway Pagpapasidunggan’

Sadang ba isalikway han usa nga maaramon nga tawo an bisan ano nga mapulsanon nga sagdon nga iya nakakarawat? An Proberbios 13:18 nasiring: “Kakablasan ngan kaarawdan maiiya han nariwa han pagpakaopay; kondi hiya nga nagmamahal han pagsaway pagpapasidunggan.” Maaramon kita kon mapasalamaton nga karawaton naton bisan an waray hangyoa nga pagsaway. An maopay nga sagdon mahimo makabulig gud ha aton ha panahon nga diri naton nahuhunahuna nga kinahanglan naton ito. Pinaagi ha pagsunod ha sugad nga sagdon makakalikay kita ha mga kasakit ha kasingkasing ngan mabubuligan kita nga malikyan an trahedya. An diri pagtagad hito magdadara hin kaarawdan.

 An kumendasyon, kon takos kita ha pagkarawat hito, nakakalipay ha aton ngan totoo nga nakakapadasig. Kondi kinahanglan liwat naton laoman ngan karawaton an pagsaway. Tagda an duha nga surat ni Pablo kan Timoteo. Samtang kinukomendasyonan hiya tungod han iya pagkamatinumanon, an mga surat puno hin sagdon para kan Timoteo. Damu an sagdon ni Pablo ha barubata nga lalaki mahitungod han pagkaada pagtoo ngan maopay nga konsensya, pakibagay ha iba ha kongregasyon, pagpatubo hin diosnon nga debosyon ngan pagkasupisyente-ha-kalugaringon, pagtutdo ha iba, pag-ato ha apostasya, ngan pagtuman han iya ministeryo. An mas batan-on nga mga membro han kongregasyon sadang mamiling ngan kumarawat hin sagdon tikang ha mga mas eksperyensyado.

“Lakat Kaupod han mga Tawo nga Makinaadmananon”

“An hingyap nga matuman matam-is ha kalag,” siring han maaramon nga hadi, “kondi kangil-aran ha mga lurong an paglakat tikang ha karaotan.” (Proberbios 13:19) May kalabotan ha kahulogan hini nga proberbio, usa nga reperensya an nasiring: “Kon an usa nga tumong nadangat na o an usa nga hingyap natuman na, an bug-os nga personalidad han tawo napupuno hin katagbaw . . . Tungod kay an pagtuman han tumong han usa makalilipay gud nga eksperyensya, salit an pagbaya tikang ha karaotan sigurado nga makangaralas gud ha mga lurong. An ira mga ambisyon matutuman la pinaagi han maraot nga mga pamaagi, ngan kon ira babayaan an karaotan, kukuhaon ha ira an kalipayan han katuman han ira mga hingyap.” Importante gud nga aton patuboon an husto nga mga hingyap!

Gamhanan gud an epekto han aton mga kaupod ha aton mga panhunahuna, ha aton mga karuyag, ngan ha aton mga diri karuyag! Iginyakan ni Salomon an usa nga diri mababag-o nga kamatuoran han hiya nasiring: “Lakat kaupod han mga tawo nga makinaadmananon, ngan ikaw makikinaadmananon; kondi an kaupod-upod han mga lurong mag-aantos tungod hini.” (Proberbios 13:20) Oo, an aton mga ginpapakiupdan, bisan pinaagi ha kaliawan, ha Internet, ngan ha aton binabasa, nakakaapekto ha kon ano kita yana ngan kon magigin ano kita ha tidaraon. Importante gud nga magin maaramon ha pagpili han aton mga kaupod!

‘Magbilin hin Panurundon’

“An karaotan nagbubukod han mga makasasala,” siring han hadi han Israel, “kondi an matadong pagbabalosan hin kaopayan.” (Proberbios 13:21) May balos an pagbukod o pangalimbasog para han katadongan, tungod kay napaid hi Jehova ha mga magtadong. (Salmo 37:25) Kondi, kinahanglan karawaton naton nga an “panahon ngan diri linalaoman nga panhitabo” naabot ha aton ngatanan. (Eklesiastes 9:11, NW) May mahihimo ba kita ha pagpangandam para han diri napapanahon nga mga hitabo?

“An tawo nga maopay nagbibilin hin panurundon ha mga anak han iya mga anak,” siring ni Salomon. (Proberbios 13:22a) Birilhon gud nga panurundon an iginbibilin han mga kag-anak kon ira binubuligan an ira mga anak nga mahibaro mahitungod kan Jehova ngan mapatubo an maopay nga relasyon ha iya! Kondi diri ba maaramon liwat an paghimo hin mga kahikayan, kon posible, para ha materyal nga kaopayan han pamilya, mahitabo man an diri-linalaoman nga kamatayon han usa nga kag-anak? Ha damu nga mga lugar, an mga ulo han pamilya bangin makakahimo paghikay nga magkaada insurance, maghimo hin legal nga testamento, ngan maggahin hin kwarta para ha tidaraon nga paggamit.

Ano an masisiring mahitungod han panurundon han maraot? “An manggad han makasasala gintitipigan para han matadong,” nagpapadayon hi Salomon. (Proberbios 13:22b) Dugang pa ha bisan ano  nga mga kapulsanan yana, mapapamatud-an nga totoo ini kon tumanon na ni Jehova an iya saad ha paglarang hin “bag-o nga langit ngan bag-o nga tuna, diin mag-uukoy an katadongan.” (2 Pedro 3:13) Hito nga panahon an magraot nabungkag na, ngan “an maaghop makakapanunod han tuna.”—Salmo 37:11.

An maaramon nga tawo nagios nga may kahibaro bisan kon gutiay la an iya tinatag-iya. “Damu nga karaonan an aada ha inumhan han kablas,” siring han Proberbios 13:23, “kondi may-ada nga nagunaw tungod han paglupiglupig.” Damu an kapulsanan nga nakakarawat tungod han maduruto nga pagtrabaho ngan han mga bendisyon han Dios. Kondi, kon waray hustisya, an diri-makatadunganon nga pagdesisyon makakawara han mga bahandi.

‘Badlonga Hiya ha Maduruto’

An diri hingpit nga mga tawo nagkikinahanglan hin disiplina, ngan kinahanglan nira ito tikang ha kabata padayon. “Hiya nga naghuhungay han iya pudlos nangangalas han iya anak,” siring han hadi han Israel, “kondi hiya nga nahigugma ha iya nagbabadlong ha iya ha maduruto.”—Proberbios 13:24.

An pudlos usa nga simbolo han awtoridad. Ha Proberbios 13:24, nagtutudlok ito ha awtoridad han kag-anak. Hini nga konteksto, an paggamit han pudlos han disiplina diri pirme nangangahulogan hin paglamba ha bata. Lugod, nagrirepresentar ito ha paagi han pagtadong, anoman an bangin gamiton ha pagbuhat hito. Ha usa nga kahimtang, an malumo nga pagsaway ha usa nga bata bangin igo na ha pagtadong han sayop nga panggawi. An usa pa nga bata bangin manginahanglan hin mas marig-on nga pagsaway. “An pagsaway labi pa nga nakakapasantop ha usa nga may sarabotan kay han usa ka gatos ka lapdos ha usa nga lurong,” siring han Proberbios 17:10.

An pagdisiplina han mga kag-anak kinahanglan ginpapagios pirme han gugma ngan kinaadman para ha kapulsanan han mga anak. Diri ginbabalewaray han mahigugmaon nga kag-anak an mga sayop han iya anak. Ha kabaliktaran, iya ginpapamiling ito basi makuha ito antes ito makagamot hin hilarom. Syempre, ginsusunod han mahigugmaon nga kag-anak an sagdon ni Pablo: “Mga amay, diri niyo pag-aghaton ha kasina an iyo mga anak: kondi aghata hira ha pagturon-an ngan paglaygay han Ginoo.”—Efeso 6:4.

Kumusta man kon konsintidor an usa nga kag-anak ngan napapakyas ha paghatag han ginkikinahanglan nga pagtadong? Pasasalamatan ba ito nga kag-anak ha urhi tungod han iya pagin konsintidor? Diri gud! (Proberbios 29:21) An Biblia nasiring: “An usa nga bata nga pagpabay-an la magpapakaalo han iya iroy.” (Proberbios 29:15) An diri pagpadapat han kinag-anak nga awtoridad nagpapakita han kawaray-pagtagad o kawaray gugma. Kondi, an pagpadapat hin awtoridad ha buotan ngan marig-on nga paagi nagpapakita hin mahigugmaon nga pagtagad.

An maaramon ngan matadong nga tawo nga nagios nga may totoo nga kahibaro bibendisyonan. Ginpapasarig kita ni Salomon: “An matadong nakaon ngada ha kabusog han iya kalag; kondi an tiyan han maraot magkukulang.” (Proberbios 13:25) Maaram hi Jehova kon ano an makakaopay para ha aton ha bisan ano nga bahin han kinabuhi—ha aton mga kahikayan han pamilya, ha aton relasyon ha iba, ha aton ministeryo, o kon gindidisiplina kita. Ngan pinaagi han maaramon nga pag-aplikar han sagdon nga aada ha iya Pulong, sigurado nga mapapahimulosan naton an gimaopayi nga paagi han pagkinabuhi.

[Footnote]

[Retrato ha pahina 28]

Kon naatubang hin diri-makatadunganon nga pagpakaraot, an mainalagam-agamon nga tawo nagpupugong han iya dila

[Retrato ha pahina 29]

Damu an kaopayan nga nahihimo han matinumanon nga parasamwak han Ginhadian

[Retrato ha pahina 30]

Bisan kon nakakadasig an kumendasyon, kinahanglan kita kumarawat hin pagtadong

[Retrato ha pahina 31]

Diri ginbabalewaray han mahigugmaon nga kag-anak an mga sayop han iya anak