“Magkaada Kamo Malumo nga Pagbati ha Usa Kag Usa”
“Magkaada Kamo Malumo nga Pagbati ha Usa Kag Usa”
“Ha minagburugto nga gugma magkaada kamo malumo nga pagbati ha usa kag usa.”—ROMA 12:10, NW.
1, 2. Ano nga relasyon ha ira kabugtoan ha espirituwal an napahimulosan han usa nga misyonero yana nga panahon ngan ni apostol Pablo?
HA BUG-OS nga 43 ka tuig han iya pag-alagad sugad nga misyonero ha Hirayo nga Sinirangan, kilala hi Don tungod han iya mapaso nga gugma para hadton iya ginserbihan. Samtang gin-iilob niya yana an iya grabe nga sakit, an iba han iya mga estudyante ha Biblia hadto nagbiyahe hin yinukot ka milya basi makabisita ha iya ngan magsiring ha Koreano nga pinulongan, “Kamsahamnida, kamsahamnida!”—“Salamat, salamat!” An malumo nga pagbati ni Don nakabantad han ira mga kasingkasing.
2 Diri la hi Don an nakaeksperyensya hini. Ha siyahan nga siglo, hi apostol Pablo nagpahayag hin hilarom nga pagbati ha iya mga ginserbihan. Hi Pablo nagsakripisyo ha iya kalugaringon. Bisan kon hiya usa ka tawo nga may marig-on nga pagtoo, malumo ngan matinagaron liwat hiya, “sugad hin usa nga yaya [“nagpapasuso nga iroy,” NW] nga nag-uugay ha iya kalugaringon nga anak.” Hiya nagsurat ha kongregasyon ha Tesalonika: “Tungod hini, naghigugma gud kami ha iyo, ngan naruruyag kami, diri la ha paghatag han maopay nga sumat han Dios, kondi sugad man an amon mga kalag, tungod kay mga hinigugma kamo namon.” (1 Tesalonika 2:7, 8) Ha urhi, han ginsumatan ni Pablo an iya kabugtoan ha Efeso nga diri na nira makikita hiya utro, “hira ngatanan nanuok hin duro, ngan kinaptan hi Pablo ha liog, ngan hadkan hiya.” (Buhat 20:25, 37) Matin-aw, an relasyon butnga ni Pablo ngan han iya kabugtoan ha espirituwal mas hilarom pa gud kay ha pagin magkapariho la hin pagtoo. May-ada hira malumo nga pagbati ha usa kag usa.
Malumo nga Pagbati Ngan Gugma
3. Paonan-o magkakaw-ing an mga termino nga ginamit han Biblia para ha pagbati ngan gugma?
3 Ha Kasuratan, an malumo nga pagbati, pagtagad ha igkasi-tawo, ngan pagpaid duok nga nakakaw-ing ha gugma—an gimaopayi han Kristiano nga mga kalidad. (1 Tesalonika 2:8; 2 Pedro 1:7) Pariho han mga tapyas han maanyag nga diamante, ini ngatanan nga diosnon nga mga kalidad urosa nga nagbibinuligay basi makahimo hin mag-opay nga mga resulta. Tungod hito, an mga Kristiano nagigin mas duok diri la ha usa kag usa kondi ha ira liwat langitnon nga Amay. Salit, ginsagda ni apostol Pablo an iya mga igkasi-tumuroo: “An iyo gugma diri updan hin kasalingkapaw. . . . Ha minagburugto nga gugma magkaada kamo malumo nga pagbati ha usa kag usa.”—Roma 12:9, 10, NW.
4. Ano an kahulogan han ekspresyon nga “malumo nga pagbati”?
4 An Griego nga pulong nga ginamit ni Pablo para ha “malumo nga pagbati” may-ada duha nga bahin, an usa nangangahulogan hin pakigsangkay ngan an usa pa, natural nga pagbati. Sugad han iginsaysay han usa nga eskolar han Biblia, nangangahulogan ini nga an mga Kristiano “kinahanglan makilala tungod han debosyon nga kinaiya han mahigugmaon, duok, ngan nasuporta ha usa kag usa nga pamilya.” Sugad ba hito an inaabat mo mahitungod han imo Kristiano nga kabugtoan? An malipayon nga palibot—pag-abat hin duok nga relasyon—sadang maglukop ha Kristiano nga kongregasyon. (Galasia 6:10) Salit, an The New Testament in Modern English, ni J. B. Phillips, naghubad han Roma 12:10: “Magkaada kita totoo nga mapaso nga pagbati ha usa kag usa sugad hin magburugto.” Ngan ha The Jerusalem Bible ini an mababasa: “Maghigugmaay an usa kag usa sugad gud hin magburugto.” Oo, hinigugma han mga Kristiano an usa kag usa diri la tungod kay ito an husto nga pagbuhaton o obligado hira ha pagbuhat hito. “Ha putli nga paghigugma ha mga kabugtoan,” sadang kita ‘maghigugmaay gud ha usa kag usa tikang ha kasingkasing.’—1 Pedro 1:22.
‘Gintututdoan han Dios nga Maghigugmaay ha Usa kag Usa’
5, 6. (a) Paonan-o ginagamit ni Jehova an internasyonal nga mga kombensyon ha pagtutdo ha iya katawohan mahitungod han Kristiano nga pagbati? (b) Paonan-o an pagkaurosa butnga han kabugtoan nagigin mas marig-on ha paglabay han panahon?
5 Bisan kon dinhi hini nga kalibotan nagtutugnaw “an gugma han kadam-an,” gintututdoan ni Jehova an iya katawohan yana nga ‘maghigugmaay ha usa kag usa.’ (Mateo 24:12; 1 Tesalonika 4:9) An internasyonal nga mga kombensyon han mga Saksi ni Jehova amo an gimaopayi nga mga okasyon para hini nga pagbansay. Hini nga mga kombensyon, an mga Saksi ha lokal iginkikita han kabugtoan tikang ha higrayo nga mga nasud, ngan damu an naghahangyo nga umukoy ha ira mga balay an mga delegado tikang ha iba nga mga nasud. Ha usa nga bag-o la nga kombensyon, nagkaabot an iba tikang ha mga nasud diin an mga tawo kasagaran na nga diri nagpapahayag han ira mga pagbati. “Han siyahan nga inabot ini nga mga delegado, nahahadlok ngan naaawod gud hira,” siring han usa nga Kristiano nga binulig ha pamiling hin urukyan. “Kondi paglabay hin unom la ka adlaw han tibaya na hira, hira ngan an mga nagpaukoy ha ira naghangkopay ha usa kag usa ngan nanangis. Inabat nira an usa nga klase han Kristiano nga gugma nga diri gud nira hingangalimtan.” Pinaagi han pagpakita hin pagkamaabiabihon ha aton kabugtoan, anoman an ira gintikangan, maipapahayag an gimaopayi nga mga kalidad han bisita ngan han tagbalay.—Roma 12:13.
6 Makalilipay an sugad hini nga mga eksperyensya ha mga kombensyon, kondi napapatubo an mas duok pa gud nga relasyon kon an mga Kristiano urosa nga nag-aalagad kan Jehova ha usa ka peryodo han panahon. Kon kilala gud naton an aton kabugtoan, mas maaapresyar gud naton an ira makaruruyag nga mga kalidad—an ira pagin maminatud-on, pagkamasasarigan, pagkamaunungon, pagkabuotan, pagkamahinatagon, pagin makonsiderasyon, pagpaid, ngan pagin diri-makikalugaringon. (Salmo 15:3-5; Proberbios 19:22) Hi Mark, nga nag-alagad sugad nga misyonero ha Este nga Aprika, nagsiring, “An pagbuhat kaupod han kabugtoan nagriresulta hin pagkaurosa nga diri-mababari.”
7. Ano an ginlalaoman ha aton basi magpahimulos han Kristiano nga pagbati ha kongregasyon?
7 Basi madangat ngan magpadayon an sugad nga pagkaurosa ha sulod han kongregasyon, an mga membro kinahanglan magin duok ha usa kag usa. Pinaagi han regular nga pagtambong ha Kristiano nga mga katirok, napaparig-on naton an pagin duok ha aton kabugtoan. Pinaagi han pagin presente ha mga katirok, pakiistorya ha aton kabugtoan antes ngan katapos hito, ngan pagkomento durante hito, nagdidinasigay ngan nag-iinaghatay kita ha usa kag usa “ha gugma ngan ha mga mag-opay nga buhat.” (Hebreo 10:24, 25) “Nahinunumdoman ko gud hin maopay,” siring han usa nga tigurang ha Estados Unidos, “nga han gutiay pa ako, an akon pamilya usa han mga urhi pirme nga nabaya ha Kingdom Hall, nga nagpapahimulos han makisangkayon ngan mapulsanon nga pag-iristorya.”
Kinahanglan ba Niyo “Managku”?
8. (a) Ano an karuyag ipasabot ni Pablo han ginsagda niya an mga taga-Korinto nga “managku”? (b) Ano an mahihimo naton ha pag-aghat han malumo nga pagbati ha sulod han kongregasyon?
8 Basi maipakita hin bug-os an sugad nga pagbati, kinahanglan “managku” kita ha aton mga kasingkasing. Ha kongregasyon ha Korinto, hi apostol Pablo nagsurat: “Iton amon kasingkasing nadagku. Waray niyo kakulangan ha amon.” Ginsagda hira ni Pablo nga “managku [“magpahaluag,” NW]” liwat. (2 Korinto 6:11-13) Mahimo ba liwat kamo “managku” ha iyo mga pagbati? Diri kinahanglan nga hulaton pa niyo nga an iba an mag-una pagdaop ha iyo. Ha iya surat ha mga taga-Roma, iginkaw-ing ni Pablo an panginahanglan han pagkaada hin malumo nga pagbati pinaagi hini nga sagdon: “Ha minagburugto nga gugma magkaada kamo malumo nga pagbati ha usa kag usa.” (Roma 12:10, NW) Ha pagpasidungog ha iba, mahimo ka mag-una pangumusta ha ira ha mga katirok. Mahimo mo liwat imbitaron hira nga umupod ha imo ha ministeryo ha kanataran o ha pangandam para ha katirok. An pagbuhat hito nabulig nga magtubo an malumo nga pagbati.
9. Ano nga mga paagi an ginbubuhat han iba basi hira magin mas duok nga mga sangkay han mga igkasi-Kristiano? (Iupod an anoman nga mga ehemplo ha lokal.)
9 An mga pamilya ngan mga indibiduwal ha kongregasyon mahimo “managku” pinaagi han pagbisita ha usa kag usa, bangin magkaurupod ha simple nga pangaon, ngan pinaagi han pagburublig ha mag-opay nga mga buruhaton. (Lukas 10:42; 14:12-14) Hi Hakop usahay naghihikay hin mga piknik han gudtiay nga mga grupo. “Kaupod an mga lagas ngan mga batan-on, sugad man an solo nga mga ginikanan,” siring niya. “An ngatanan nauli nga may-ada makalilipay nga mga handumanan, ngan inaabat nira nga mas nagigin duok hira ha usa kag usa.” Sugad nga mga Kristiano, sadang mangalimbasog kita nga magin diri la mga igkasi-tumuroo kondi magin totoo nga mga sangkay liwat.—3 Juan 14.
10. Ano an mahihimo naton kon may-ada kita mga problema ha aton kabugtoan?
10 Kondi, usahay, tungod han mga pagkadiri-hingpit bangin makuri an pagpatubo han pakigsangkay ngan malumo nga pagbati. Ano an aton mahihimo? Siyahan, mahimo naton ig-ampo an pagkaada maopay nga mga relasyon ha aton kabugtoan. Kaburut-on han Dios nga an iya mga surugoon magin makisangkayon ha usa kag usa, ngan babatunon niya an sugad kasinsero nga mga pag-ampo. (1 Juan 4:20, 21; 5:14, 15) Sadang liwat kita magbuhat uyon ha aton mga pag-ampo. Hi Ric, nga usa nga nagbibiyahe nga ministro ha Este nga Aprika, nahinunumdom ha usa nga bugto nga lalaki nga tungod han iya makauuyam nga personalidad makuri hiya pakibagayan. “Imbes nga likyan an bugto, nagdesisyon ako nga kilalahon hiya hin mas maopay,” siring ni Ric. “Hinbaroan ko nga an iya amay istrikto magdisiplina. Han nasabtan ko na kon mationan-o kakuri nangangalimbasog an bugto nga malamposan ini nga eksperyensya ngan nakita ko nga nag-uswag na gud hiya, gindayaw ko gud hiya. Nagin maopay nga magsangkay kami.”—1 Pedro 4:8.
Ipahayag ha Iba an Imo mga Pagbati!
11. (a) Ano an kinahanglan basi magtubo an malumo nga pagbati ha kongregasyon? (b) Kay ano nga an paglikay ha pagpahayag han aton emosyon ha iba mahimo makadaot ha espirituwal?
11 Yana, damu nga mga tawo an nagkikinabuhi nga diri gud nagpapatubo hin duok nga pakigsangkay ha bisan hin-o. Makasurubo gud! Diri ini angay—ngan diri sadang—mahitabo ha Kristiano nga kongregasyon. An totoo nga minagburugto nga gugma diri la kay pakiistorya uyon ha husto nga pamatasan ngan paggawi hin matinalahuron; diri man liwat kay sobra nga pagpakita ha iba han duro nga emosyon. Lugod, sadang magin disidido kita nga ipahayag an aton mga pagbati, sugad han ginbuhat ni Pablo ha mga taga-Korinto, ngan ipakita ha aton mga igkasi-tumuroo nga totoo nga interesado kita ha ira kaopayan. Bisan kon diri ngatanan mahilig makig-upod ha iba o makiistoryahon, mahimo makadaot an sobra nga pag-inusahan. “Hiya nga nahibubulag namimiling han iya kalugaringon nga tinguha,” nagpapahamangno an Biblia. “Napupungot [hiya] patok ha ngatanan nga maopay nga kinaadman.”—Proberbios 18:1.
12. Kay ano nga kinahanglanon an maopay nga komunikasyon ha pagkaada duok nga mga relasyon ha kongregasyon?
12 An tangkod nga komunikasyon kinahanglanon gud ha totoo nga pakigsangkay. (Juan 15:15) Kinahanglan naton ngatanan an mga sangkay nga masasarigan naton han aton gihilarumi nga mga panhunahuna ngan mga pagbati. Dugang pa, kon mas kilala naton an usa kag usa, mas masayon an paghatag han mga panginahanglan han usa kag usa. Kon aton ipinapakita an pagtagad ha usa kag usa hini nga paagi, nabubuligan naton an kongregasyon nga mapatubo an malumo nga pagbati, ngan maieksperyensyahan naton an pagkatotoo han mga pulong ni Jesus: ‘Burobulahan pa an paghatag kay ha pagkarawat.’—Buhat 20:35; Filipos 2:1-4.
13. Ano an mahimo naton buhaton basi ipakita nga may-ada kita totoo nga pagbati para ha aton kabugtoan?
13 Basi magin mapulsanon gud an aton malumo nga pagbati, kinahanglan ipahayag naton ito. (Proberbios 27:5) Kon totoo an aton pagpahayag hin pagbati, sigurado nga makikita ito ha aton pamayhon, ngan mahimo mapagios hito an kasingkasing han iba nga magsubad. “An kahayag han mga mata nakakalipay han kasingkasing,” nagsurat an maaramon nga tawo. (Proberbios 15:30) An mahunahunaon nga mga buhat nag-aaghat liwat han malumo nga pagbati. Bisan kon waray makakapalit han totoo nga pagbati, mapulsanon gud an usa nga regalo nga iginhatag hin kinasingkasing. An usa nga kard, surat, ngan “pulong nga maopay nga pagkayakan”—ini ngatanan makakagpahayag hin hilarom nga pagbati. (Proberbios 25:11; 27:9) Kon napatubo na naton an pakigsangkay ha iba, kinahanglan aton tipigan ito pinaagi han pagpadayon ha pagpakita hin diri-hakugnon nga pagbati. Labi na ha mga panahon han panginahanglan, karuyag naton buligan an aton mga sangkay. An Biblia nasiring: “An sangkay nahigugma ha ngatanan nga panahon; ngan an usa nga bugto natawo para ha kakurian.”—Proberbios 17:17.
14. Ano an mahimo naton buhaton kon an usa baga in diri napapagios han aton malumo nga pagbati?
14 Oo, diri kita makakalaom nga magin duok kita ha ngatanan dida ha kongregasyon. Natural la nga mas magigin duok kita ha pipira nga kabugtoan kay ha iba. Salit kon may-ada baga in diri gud duok ha imo sugad han imo karuyag, ayaw dayon pagsiring nga may-ada sayop ha imo o hiton nga tawo. Ngan ayaw pirita nga magin duok nga sangkay mo hiya. Kon makikisangkay ka tubtob la ha itutugot han tawo, bangin ha tidaraon magin mas duok mo hiya nga sangkay.
“Ha Imo Nalilipay Gud Ako”
15. Ano an epekto han kumendasyon, o an kawaray hito ha iba?
15 Sigurado nga nalipay gud hi Jesus han iya hinbatian ha iya bawtismo, an mga pulong tikang ha langit: “Ha imo nalilipay gud ako”! (Markos 1:11) Ini nga kapahayagan han pagkarawat sigurado nga nagpahilarom han pagtoo ni Jesus nga an iya Amay nahigugma ha iya. (Juan 5:20) Makasurubo, an iba diri gud nakakabati han sugad nga kumendasyon tikang hadton ira gintatahod ngan hinigugma. “Damu nga mga batan-on pariho ha akon an waray mga membro han pamilya nga nakarawat han ira mga tinotoohan sugad nga Kristiano,” siring ni Ann. “Ha balay, an amon nababatian puro la negatibo nga mga komento. Nakakapasubo gud ini ha amon.” Kondi, kon nagigin membro na hira han kongregasyon, inaabat nira an kapaso han nasuporta, nagtatagad nga espirituwal nga pamilya—mga amay ngan mga iroy ngan mga kabugtoan ha pagtoo.—Markos 10:29, 30; Galasia 6:10.
16. Kay ano nga diri nakakabulig an pagin kritiko ha iba?
16 Ha iba nga mga kultura, an mga ginikanan, mga lagas, ngan mga magturutdo talagsa la magpahayag hin kinasingkasing nga pag-uyon ha mga batan-on, tungod kay naghuhunahuna hira nga an sugad nga pagdayaw bangin magin hinungdan nga magin kampante hira o magin mapahitas-on. An sugad nga panhunahuna mahimo makaapekto pa ngani ha Kristiano nga mga pamilya ngan ha kongregasyon. Kon nagkukomento an mga lagas mahitungod ha usa nga pahayag o iba pa nga pangalimbasog, bangin hira sumiring: “Maopay ito, kondi mahihimo mo an mas maopay pa!” O ha iba nga paagi, bangin ipahayag pa ngani nira an ira kaaringit ha usa nga batan-on. Ha pagbuhat hito, damu an naghuhunahuna nga ira gin-aaghat an mga batan-on nga madangat an ira bug-os nga mahihimo. Kondi ini nga paagi agsob nga may-ada kabaliktaran nga epekto, tungod kay bangin magpahirayo an mga batan-on o umabat nga diri hira takos.
17. Kay ano nga sadang magkaada kita mga higayon ha paghatag hin kumendasyon ha iba?
17 Kondi, an kumendasyon diri sadang ihatag sugad nga maopay nga yayaknon antes magsagdon. An sinsero nga kumendasyon nag-aaghat han malumo nga pagbati ha sulod han pamilya ngan ha kongregasyon, salit nadadasig an mga batan-on nga mangaro hin sagdon ha eksperyensyado nga kabugtoan. Salit imbes nga an kultura an magdikta ha aton kon paonan-o naton tatagdon an iba, aton “isul-ot an bag-o nga tawo, nga ginbuhat sugad ha Dios ha katadongan, ngan kaputli han kamatuoran.” Paghatag hin kumendasyon sugad kan Jehova.—Efeso 4:24.
18. (a) Mga batan-on, paonan-o niyo gintatagad an sagdon han mga mas hamtong? (b) Kay ano nga an mga mas hamtong naghuhunahuna ngan nag-aampo antes hira magsagdon?
18 Ha luyo nga bahin, mga batan-on, kon an mga mas hamtong nagsasaway o nagsasagdon ha iyo, ayaw hunahunaa nga nangangahulogan ito nga diri hira naruruyag ha iyo. (Eklesiastes 7:9) Kabaliktaran! Posible nga ginbubuhat nira ito tungod han ira pagtagad ngan hilarom nga pagbati para ha iyo. Kay kon diri, kay ano nga mangangalimbasog pa hira nga makiistorya ha iyo mahitungod hito? Tungod kay maaram hira han mahimo magin epekto han mga pulong, an mga mas hamtong—labi na an mga tigurang ha kongregasyon—agsob nga nagamit hin daku nga panahon ha paghunahuna ngan pag-ampo antes magsagdon, tungod kay karuyag la nira nga buhaton an maopay.—1 Pedro 5:5.
“Hi Jehova Malumo Hinduro ha Pagbati”
19. Kay ano nga adton nag-aantos hin mga kapakyasan makakalaom han suporta ni Jehova?
19 An diri maopay nga mga eksperyensya katapos ipakita an malumo nga pagbati bangin nagbilin ha iba hin pag-abat nga an pagpakita hin malumo nga pagbati magriresulta la hin dugang nga kapakyasan. Nagkikinahanglan hira hin kaisog ngan marig-on nga pagtoo basi igpahayag utro an ira mga pagbati ha iba. Kondi diri gud nira sadang hingalimtan nga hi Jehova “diri hirayo ha tagsatagsa ha aton.” Ginhahangyo kita niya nga magin duok ha iya. (Buhat 17:27; Jakobo 4:8) Nasasabtan liwat niya an aton kahadlok nga masubo, ngan nagsasaad hiya nga masuporta ngan mabulig hiya ha aton. Hi salmista David nagpapasarig ha aton: “Hi Jehova hirani hadton may masinakitnon nga kasingkasing, ngan nagluluwas hiya hadton mga mabinasulon an espiritu.”—Salmo 34:18.
20, 21. (a) Paonan-o kita mahibabaro nga mahimo kita magkaada duok nga relasyon kan Jehova? (b) Ano an ginlalaoman basi magpahimulos kita hin duok nga relasyon kan Jehova?
20 An duok nga pakigsangkay kan Jehova amo an pinakaimportante nga relasyon nga mapapatubo naton. Kondi posible gud ba an sugad nga relasyon? Oo. An Biblia nagsusumat mahitungod han magtadong nga kalalakin-an ngan kababayin-an nga inabat hin pagin duok hinduro ha aton langitnon nga Amay. An ira mapaso nga mga kapahayagan gintipigan basi maghatag ha aton hin pagsarig nga kita liwat mahimo magin duok kan Jehova.—Salmo 23, 34, 139; Juan 16:27; Roma 15:4.
21 An mga ginlalaoman ni Jehova basi magin duok ha iya maaakos han ngatanan. “Jehova, hin-o ba an magpupuyo dida ha imo tabernakulo?” nagpakiana hi David. “An naglalakat hin hingpit, ngan nagbubuhat ha katadongan, ngan nagyayakan hin kamatuoran ha iya kasingkasing.” (Salmo 15:1, 2; 25:14) Samtang nakikita naton nga an pag-alagad ha Dios nagbubunga hin maopay ngan naghahatag ha aton han iya giya ngan panalipod, masasantop naton nga “hi Jehova malumo hinduro ha pagbati.”—Jakobo 5:11, NW.
22. Ano nga klase hin relasyon an karuyag ni Jehova nga pahimulosan han iya katawohan?
22 Binendisyonan gud kita tungod kay karuyag ni Jehova nga magkaada han sugad kaduok nga relasyon ha diri-hingpit nga mga tawo! Salit diri ba kita sadang magpakita liwat hin malumo nga pagbati ha usa kag usa? Pinaagi han bulig ni Jehova, an kada usa ha aton makakabulig ngan makakapahimulos han malumo nga pagbati nga amo an pangirilal-an han aton Kristiano nga pagminagburugto. Ilarom han Ginhadian han Dios, an ngatanan dinhi ha tuna magkakaada sugad hini nga pagbati ha kadayonan.
Maisasaysay Mo Ba?
• Ano nga klase hin kahimtang an sadang umiksister ha Kristiano nga kongregasyon?
• Paonan-o makakabulig an kada usa ha aton ha pag-aghat han malumo nga pagbati dida ha kongregasyon?
• Paonan-o an sinsero nga kumendasyon nag-aaghat han Kristiano nga pagbati?
• Paonan-o nagpaparig-on ngan nabulig ha aton an malumo nga pagbati ni Jehova?
[Mga Pakiana]
[Retrato ha pahina 15]
Ipinapakita han mga Kristiano an gugma diri la tungod kay obligasyon ito
[Retrato ha pahina 16,17]
Mahimo ba kamo “managku” ha iyo pagpahayag hin pagbati?
[Retrato ha pahina 18]
Ikaw ba kritiko o makapadasig?