USA nga lalaki an nakakita hin pampleta ha salog han tren nga tipakadto ha Syudad han New York. ‘An kalag han tawo mamaratyon,’ siring hito. Tungod kay nainteres, ini nga lalaki nga usa nga ministro, nagtikang pagbasa hito. Nahipausa hiya tungod kay waray pa gud hiya magruhaduha ha katutdoan han pagkadiri-mamaratyon han kalag. Hito nga panahon, diri hiya maaram kon hin-o an nagsurat han pampleta. Kondi, nakita niya nga makatadunganon ngan Kasuratanhon an argumento ngan takos ito pag-adman hin seryoso.

Hi George Storrs ito nga ministro. Nahitabo ito han 1837, an tuig han siyahan nga iginsurat ni Charles Darwin ha iya notbuk an mga ideya nga ha urhi nagin an iya teoriya han ebolusyon. Relihiyoso pa hadto an kalibotan, ngan an kadam-an natoo ha Dios. Damu an nagbabasa han Biblia ngan ira nagtatagad hito sugad nga may awtoridad.

Ha urhi, hinbaroan ni Storrs nga an pampleta iginsurat ni Henry Grew han Philadelphia, Pennsylvania. Ginsunod gud ni Grew an prinsipyo nga “an kasuratan . . . amo an gimaopayi nga makakagsaysay han kalugaringon hito.” Hiya ngan an iya mga kaupod nag-iinaram na han Biblia nga an tumong amo an pagpahiuyon han ira kinabuhi ngan mga buruhaton ha sagdon hito. Nadiskobrehan nira ha ira mga pag-aram an pipira nga mag-opay hinduro nga kamatuoran ha Kasuratan.

Tungod kay naaghat han sinurat ni Grew, gin-usisa hin maopay ni Storrs kon ano an ginsisiring han Kasuratan mahitungod han kalag ngan igin-istorya ito ha iba han iya mga igkasi-ministro. Katapos hin lima ka tuig han maduruto nga pag-inaram, ha kataposan nagdesisyon hiya nga ipublikar an iya bag-o nga hin-agian nga hiyas han Kasuratanhon nga kamatuoran. Ha tinikangan, nag-andam hiya hin usa nga sermon nga ipapahayag ha usa ka Domingo han 1842. Kondi, nasantop niya an panginahanglan ha paghatag hin dugang pa nga mga sermon basi maipatin-aw gud an topiko. Ha urhi, an iya mga sermon mahitungod han pagin mamaratyon han tawhanon nga kalag inabot hin unom, nga iya iginpublikar ha Six Sermons. Gintanding ni Storrs an mga teksto ha Biblia basi hibaroan an makaruruyag nga kamatuoran nga natabonan han nagpapasipara-ha-Dios nga mga doktrina han Kakristianohan.

An Biblia nasiring nga an dinihogan nga mga sumurunod ni Jesus tatagan hin pagkadiri-mamaratyon sugad nga balos ha ira pagkamatinumanon. (1 Korinto 15:50-56) Nangatadongan hi Storrs nga kon an pagkadiri-mamaratyon balos ha magtinumanon, diri mahimo magin diri-mamaratyon an kalag han magraot. Imbes nga magbanabana, iya gin-usisa an Kasuratan. Iya gintagad an Mateo 10:28, King James Version, diin mababasa: “Kahadluki hiya nga makakabungkag han kalag ngan han lawas ha impyerno.” Salit an kalag mahimo mabungkag. Iya liwat gin-usisa an Esekiel 18:4, nga nasiring: “An kalag nga makakasala,  ini mapatay.” (KJ) Kon gin-uusisa hin maopay an bug-os nga Biblia, matin-aw nga nakikita an presyoso nga kamatuoran. “Kon husto an akon panhunahuna mahitungod hini nga topiko,” nagsurat hi Storrs, “niyan damu nga bahin han Kasuratan, nga diri klaro may kalabotan hinin popular nga doktrina, nagigin klaro, makaruruyag, ngan puno hin kahulogan ngan pwersa.”

Kondi kumusta man an mga teksto sugad han Judas 7? Ito mababasa: “Sugad la nga an Sodoma ngan Gomorra, ngan an mga syudad ha palibot hito ha pariho nga paagi, nga nagtubyan han ira kalugaringon ha pakighilawas, ngan ha pagsunod ha iba nga unod, ginhihimo nga ehemplo, nga nag-aantos han panimalos han waray-kataposan nga kalayo.” (KJ) Kon babasahon han iba ini nga teksto, mahimo nira mahunahuna nga an mga kalag hadton ginpamatay ha Sodoma ngan Gomorra ginpapasakitan ha kalayo ha kadayonan. “Aton pagtandingon an mga teksto ha Biblia,” nagsurat hi Storrs. Katapos iya ginkotar an 2 Pedro 2:5, 6, diin mababasa: “Ngan waray tipigi nga buhi an daan nga kalibotan, kondi ginluwas hi Noe . . . , nga iginpapadangat an baha ngada ha kalibotan han mga diri-diosnon; ngan pinaagi ha paghimoa nga abo han Sodoma ngan Gomorra ginhukman ito hin kabungkagan, nga ginhihimo ito nga ehemplo ngada hadton kasunod nira nga magkikinabuhi ha diri-diosnon nga paagi.” (KJ) Oo, an Sodoma ngan Gomorra ginhimo nga abo, ginbungkag ha kadayonan upod han mga umurukoy hito.

“An Pedro naghahatag hin dugang nga impormasyon ha Judas,” nagsaysay hi Storrs. “Kon pagtandingon iton duha nga libro, nagigin klaro gud an kasina nga iginpakita han Dios kontra ha magpakasasala. . . . Ito nga mga paghukom nga iginpadapat ha kadaan nga kalibotan, ha Sodoma ngan Gomorra, usa nga nagpapadayon, ngan waray-kataposan, o ‘dayon’ nga sagdon, pahamangno, o ‘ehemplo’ ha ngatanan nga tawo ngadto ha kataposan han kalibotan.” Salit gin-unabi ni Judas an epekto han kalayo nga nagbungkag han Sodoma sugad nga dayon. Diri gud hito ginbabag-o an kamatuoran nga an tawhanon nga kalag mamaratyon.

Hi Storrs waray magpili hin mga teksto nga nasuporta ha iya ideya samtang ginbabalewaray an iba. Iya gintagad an konteksto han tagsa nga teksto sugad man an kabug-osan nga kahulogan han Biblia. Kon an usa nga bersikulo baga hin nasumpaki ha iba nga teksto, gin-uusisa niya an nahibibilin pa nga bahin han Biblia para hin lohikal nga esplikasyon.

Usa hadton nagin kaupod ni George Storrs amo an batan-on nga nag-oorganisa hin grupo ha pag-aram ha Biblia ha Pittsburgh, Pennsylvania. Hiya hi Charles Taze Russell. An usa han iya siyahan nga mga artikulo mahitungod han Kasuratanhon nga mga tema iginpublikar han 1876 ha magasin nga Bible Examiner, nga hi Storrs an editor. Ginkilala ni Russell nga nakaimpluwensya ha iya an nahiuna pa nga mga estudyante ha Biblia. Ha urhi, sugad nga editor han Zion’s Watch Tower, mapasalamaton hiya ha daku nga bulig ni Storrs, ha personal nga pakiistorya ngan ha surat.

Ha edad nga 18, nag-organisa hi C. T. Russell hin grupo ha pag-aram ha Biblia ngan nag-establisar hin surubdan ha pagbuhat hito. Iginhulagway ni A. H. Macmillan, usa nga estudyante ha Biblia nga kaupod ni Russell, ini nga paagi: “May-ada magpapakiana. Ira ito pag-iiristoryahan. Ira babasahon an ngatanan nga teksto nga may kalabotan hito nga punto ngan katapos, kon tagbaw na hira ha pagkauruyon hito, ha kataposan ira igsasaysay an ira konklusyon ngan igrirekord ito.”

Kombinsido hi Russell nga kon tatagdon an kabug-osan han Biblia, sigurado nga ipapahayag hito an usa nga mensahe nga nagkakauruyon ngan diri-nasumpaki ha kalugaringon hito ngan ha personalidad han Awtor hito, an Dios. Ha kada panahon nga an bisan ano nga bahin han Biblia baga hin makuri masabtan, natoo hi Russell nga sadang ito ipatin-aw ngan isaysay han iba nga bahin han Biblia.

Kondi, diri hi Russell o hi Storrs o hi Grew an siyahan nga naggamit han Kasuratan ha pagsaysay han kalugaringon hito. An tradisyon nagtikang pa ha Nagpatikang han Kristianidad, hi Jesu-Kristo. Naggamit hiya hin damu nga teksto basi ipatin-aw an totoo nga kahulogan han usa nga teksto. Pananglitan, han ginpakaraot han mga Pariseo an  iya mga disipulo tungod ha pagpangutos hin lugas durante han Sabbath, iya iginpakita tikang ha asoy nga nakarekord ha 1 Samuel 21:6 kon paonan-o sadang iaplikar an balaud han Sabbath. An mga lider han relihiyon pamilyar hito nga asoy, diin ginkaon ni David ngan han iya katawohan an mga tinapay nga halad. Katapos, gin-unabi ni Jesus an bahin han Balaud nga nasiring nga an mga saserdote la ha katulinan ni Aaron an makaon han iginpresenta nga tinapay. (Eksodo 29:32, 33; Lebitiko 24:9) Kondi, ginsidngan hi David nga kaunon an mga tinapay. Gintapos ni Jesus an iya makakombinse nga argumento pinaagi ha pagkotar ha libro han Hosea: “Kon iyo hinbaroan kon ano ini: karuyag ko an kalooy, ngan diri an halad: waray unta niyo paghukmi hin sirot an mga waray sala.” (Mateo 12:1-8) Pagkamaopay nga susbaranan han pagtanding han mga teksto basi magkaada husto nga pagsabot!

Ginsunod liwat han mga sumurunod ni Jesus ito nga surubdan han paggamit hin mga reperensya nga teksto basi isaysay an usa nga teksto. Han gintutdoan ni apostol Pablo an katawohan ha Tesalonika, hiya “nagsaysay ha ira tikang ha santos nga surat. Ngan, han igin-aasoy ngan iginlalaygay [“pinamamatud-an pinaagi hin mga reperensya,” NW] ha ira, nga kinahanglan nga hi Kristo mag-antos ngan mabanhaw tikang ha mga minatay.” (Buhat 17:2, 3) Ha iya liwat giniyahan han Dios nga mga surat, iya gin-gamit an Biblia ha pagsaysay han kalugaringon hito. Pananglitan, han nagsurat hiya ha mga Hebreohanon, nagkotar hiya hin damu nga teksto basi pamatud-an nga an Balaud landong han mag-opay nga butang nga tiarabot.—Hebreo 10:1-18.

Oo, iginbalik la han sinsero nga mga estudyante ha Biblia han ika-19 ngan temprano han ika-20 ka siglo inin Kristiano nga surubdan. An tradisyon han pagtanding han mga teksto ha iba pa nga teksto nagpapadayon ha Barantayan nga magasin. (2 Tesalonika 2:15) Ginsusunod han mga Saksi ni Jehova ini nga prinsipyo kon ira gin-aanalisar an usa nga teksto.

Kon aton ginbabasa an Biblia, paonan-o naton masusubad an maopay nga susbaranan ni Jesus ngan han iya magtinumanon nga sumurunod? Siyahan, mahimo naton usisahon an konteksto han teksto nga ginhihisgotan. Paonan-o an konteksto makakabulig ha aton nga masabtan an kahulogan? Ha pag-ilustrar, aton hisgotan an mga pulong ni Jesus nga nakarekord ha Mateo 16:28: “Matuod, ako nasiring ha iyo: May-ada dinhi ha ira nga nagkakatukdaw, nga diri gud makakatilaw han kamatayon, tubtob han ira pagkita han Anak han Tawo nga tisulod ha iya ginhadian.” Bangin maghunahuna an iba nga waray ini matuman tungod kay an ngatanan nga disipulo ni Jesus nga presente han ginsiring niya ito namatay antes maestablisar an Ginhadian han Dios ha langit. An The Interpreter’s Bible nasiring pa ngani mahitungod hini nga bersikulo: “An prediksyon waray matuman, ngan ha urhi nasantop han mga Kristiano nga kinahanglan isaysay nga simboliko ito.”

Kondi, an konteksto hini nga bersikulo, sugad man an konteksto han kapariho nga asoy nira Markos ngan Lukas, nabulig ha aton nga masabtan an totoo nga kahulogan hini nga teksto. Ano an igin-asoy ni Mateo katapos gud han mga pulong nga ginkotar ha igbaw? Hiya nagsurat: “Katapos han unom ka adlaw kan Jesus ipinangupod hira hi Pedro ngan hi Jakobo ngan hi Juan nga iya bugto, ngan pagdad-on hira ha antaw ngadto ha usa nga hitaas nga bukid. Ngan nabalhin an iya dagway ha ira atubangan.” (Mateo 17:1, 2) Iginkaw-ing liwat nira Markos ngan Lukas an ginsiring ni Jesus mahitungod han Ginhadian ha asoy mahitungod han transpigurasyon. (Markos 9:1-8; Lukas 9:27-36) An pagkanhi ni Jesus ha pagmando han Ginhadian iginpakita ha iya transpigurasyon, ha iya mahimayaon nga pagpakita ha atubangan han tulo nga apostol. Ginpamatud-an ni Pedro nga husto ini nga pagsabot pinaagi ha paghisgot han “kagamhanan ngan pagkanhi han aton Ginoo Jesu-Kristo” may kalabotan han iya pakakita han transpigurasyon ni Jesus.—2 Pedro 1:16-18.

Ano man kon diri mo masabtan an usa nga teksto bisan kon imo na gin-usisa an konteksto hito? Mahimo ka magpahimulos kon imo ito itanding ha iba nga teksto, nga ginhuhunahuna an kabug-osan  nga kahulogan han Biblia. An usa nga ekselente nga bulig para hini aada ha New World Translation of the Holy Scriptures, nga iginhubad na yana ha bug-os o ha bahin ha 57 nga yinaknan. Ini nga bulig amo an mga cross-reference nga aada ha rumbay ha butnga han tagsa nga pahina ha damu han mga edisyon hito. Sobra 125,000 hito an imo makikita ha New World Translation of the Holy Scriptures—With References. An “Introduksyon” hito nasiring: “Pinaagi ha maopay nga pagtanding han mga cross-reference ngan pag-usisa han mga footnote nga kaupod hito, magigin matin-aw an pagkauruyon han 66 nga libro han Biblia, nga nagpapamatuod nga nagkukompwesto ito hin usa nga libro, nga giniyahan han Dios.”

Aton kitaon kon paonan-o an paggamit han mga cross-reference makakabulig ha aton nga masabtan an usa nga teksto. Tagda pananglitan an kasaysayan ni Abram, o Abraham. Hunahunaa ini nga pakiana: Hin-o an nanguna han binaya hi Abram ngan an iya pamilya ha Ur? Ini an mababasa ha Genesis 11:31: “Hi Tera kinuha hi Abram nga iya anak, ngan hi Lot . . . , ngan hi Sarai nga iya umagad nga babaye, . . . ngan hira nagkalakat upod ha ira tikang ha Ur ha Kaldea, ngadto ha tuna ha Kanaan; ngan hira inabot ha Haran, ngan didto nag-ukoy.” Kon ini la an babasahon, bangin hunahunaon han usa nga hi Tera nga amay ni Abram an nanguna. Kondi ha New World Translation, 11 nga cross-reference mahitungod hini nga bersikulo an aton makikita. An ultimo nagdadara ha aton ha Buhat 7:2, diin aton mababasa an sagdon ni Esteban ha siyahan-siglo nga mga Judio: “An Dios ha kahimayaan pinakita ha aton amay nga hi Abraham han nakadto hiya ha Mesopotamia ha waray pa hiya uukoy ha Haran, ngan siniring ha iya: Iwas ha imo tuna, ngan ha imo kaurupdan, ngan kadi ha tuna, nga akon igtututdo ha imo.” (Buhat 7:2, 3) Sayop ba nga ginhuhunahuna ni Esteban nga an gintutudlok hini amo an pagbaya ni Abram ha Haran? Matin-aw nga diri, kay bahin ini han giniyahan nga Pulong han Dios.—Genesis 12:1-3.

Kon sugad, kay ano nga an Genesis 11:31 nasiring nga ‘ginkuha ni Tera hi Abram nga iya anak’ ngan an iba pa nga membro han iya pamilya ngan binaya ha Ur? Hi Tera pa gihapon an patriarka. Inuyon hiya nga umupod kan Abram ngan salit hiya an ginpasidunggan ha pagbalhin han pamilya ngadto ha Haran. Pinaagi ha pagtanding ngan pagtukma hinin duha nga teksto, mahahanduraw naton kon ano gud an nahitabo. Matinalahuron nga ginkombinse ni Abram an iya amay nga bumaya ha Ur uyon ha sugo han Dios.

Kon aton ginbabasa an Kasuratan, sadang naton tagdon an konteksto ngan an kabug-osan nga kahulogan han Biblia. An mga Kristiano ginsasagdonan: “An aton kinarawat, diri an espiritu han kalibotan, kondi an espiritu nga tikang ha Dios; basi nga aton hibaroan an iginhatag han Dios nga mga bagay nga waray bayad. Ini nga mga bagay amo man an amon iginyayakan, diri ha mga pulong nga igintututdo han kaaram han tawo, kondi an igintutdo han espiritu, ha pagtarampo ha mga espirituhanon nga mga bagay ngan ha mga espirituhanon nga mga pulong.” (1 Korinto 2:11-13) Oo, kinahanglan manginyupo kita kan Jehova para hin bulig ha pagsabot han iya Pulong ngan mangalimbasog ha ‘pagtarampo ha espirituhanon nga mga bagay ngan ha espirituhanon nga mga pulong’ pinaagi ha pagtagad han konteksto han teksto nga ginhihisgotan ngan pinaagi ha pag-usisa han mga teksto nga may kalabotan hito. Hinaot padayon nga makabiling kita hin mag-opay hinduro nga hiyas han kamatuoran pinaagi ha pag-aram ha Pulong han Dios.