Wessel Gansfort—“Repormador Antes han Repormasyon”

Hira Luther, Tyndale, ngan Calvin kilala han ngatanan nga estudyante han Protestante nga Repormasyon nga nagtikang han 1517. Kondi, gutiay la an nakilala kan Wessel Gansfort. Gintawag hiya nga “Repormador antes han Repormasyon.” Karuyag mo ba mahibaro hin dugang pa mahitungod ha iya?

NATAWO hi Wessel han 1419 ha bungto han Groningen ha Netherlands. Han ika-15 ka siglo, diri damu an nakapribilehiyo ha pag-eskwela, kondi nakaeskwela hiya. Bisan kon baltok hiya, kinahanglan niya umundang ha pag-eskwela han noybe anyos hiya tungod han duro nga kapobrehan han iya mga kag-anak. Maopay na la nga han hinbatian han usa nga riko nga balo nga baltok hiya, ginpaeskwela hiya. Salit, nakaeskwela hiya utro. Inabot an panahon, nakatapos hiya hin Master of Arts. Baga hin ha urhi nagkaada liwat hiya hitaas nga edukasyon ha teolohiya.

Naruruyag gud hi Wessel nga mahibaro. Kondi, diri damu an librarya hito nga panahon. Bisan kon naimbento an mas abanse nga makina ha pag-imprinta hito nga panahon, sinurat pa gihapon ngan mahal an kadam-an nga libro. Membro hi Wessel han grupo han mga eskolar nga napakadto ha kada librarya ngan monasteryo ha pagpamiling hin talagsahon nga mga manuskrito ngan maiha na hinduro nga mga libro. Katapos, ira gin-iiristoryahan an ira mga hinbaroan. Damu hinduro an iya hinbaroan ngan napuno niya an iya notbuk hin mga kotasyon tikang ha kadaan nga Griego ngan Latin nga literatura. Agsob nga nagsususpetsa an iba nga mga teologo tungod kay damu hinduro an iya hinbabaroan nga waray pa gud nira hibatii. Gintawag hiya nga Magister Contradictionis, o Master han Pagkasumpaki.

“Kay Ano nga Diri Mo Ako Tugwayan Ngadto kan Kristo?”

Mga 50 ka tuig antes han Repormasyon, nakilala ni Wessel hi Thomas à Kempis (mga 1379-1471), nga kilala han kadam-an nga an awtor han bantogan nga De Imitatione Christi (Pagsubad kan Kristo). Membro hi Thomas à Kempis han Brethren of the Common Life, usa nga organisasyon nga nagpapabug-at han panginahanglan ha debotado nga pagkinabuhi. Usa han nagsurat hin biograpo ni Wessel an nagsiring nga ha pipira nga okasyon gin-aghat ni Thomas à Kempis hi Wessel nga mag-ampo kan Maria para hin  bulig. Bumaton hi Wessel pinaagi ha pagsiring: “Kay ano nga diri mo ako tugwayan ngadto kan Kristo, nga mapinairon nga nag-aaghat ha ngatanan nga nabubug-atan nga dumaop ha iya?”

Sumala han report, nakontra gud hi Wessel ha ideya han ordinasyon ha pagkapadi. Han ginpakianhan hiya kon kay ano nga nakontra hiya ha ideya han tonsura, o pinahakan nga bahin ha ulo nga nagpapakilala nga an usa membro han klero, binaton hiya nga diri hiya nahahadlok nga bitayon basta magpabilin la hiya ha husto nga disposisyon. Matin-aw nga iya iginpapasabot dinhi nga tungod han pagin ordinado han kapadian diri hira makakasuhan, ngan baga hin damu gud an naluwas ha kamatayon tungod kay mga padi hira! Waray liwat niya karawata an pipira nga komon nga kustomre han relihiyon. Pananglitan, ginpakaraot hiya tungod han diri niya pagtoo ha milagroso nga mga panhitabo nga ginhulagway ha Dialogus Miraculorum, usa nga popular nga libro hito nga panahon. Sugad nga baton, hiya siniring: “Maoroopay an pagbasa han Baraan nga Kasuratan.”

“Mas Mahibabaro Kita Kon Mas Magpapakiana Kita”

Nag-aram hi Wessel hin Hebreo ngan Griego ngan damu hinduro an iya hinbaroan ha mga sinurat han naglabay nga mga nangunguna ha Singbahan. Makatirigamnan gud an iya gugma ha orihinal nga mga yinaknan han Biblia, tungod kay nabuhi hiya antes kanda Erasmus ngan Reuchlin. a Antes han Repormasyon, diri damu an maaram han Griego. Ha Alemanya, diri damu nga eskolar an pamilyar hito, ngan waray magagamit basi pag-adman ito. Katapos han kapukan han Constantinople han 1453, posible nga nakaupod ni Wessel an taga-Gresya nga mga monghe nga pinalagiw ha Weste, ngan nahibaroan niya ha ira an simple nga Griego. Hito nga panahon, mga Judio la an nagyayakan hin Hebreo, ngan baga hin nahibaro hiya han simple nga Hebreo tikang ha nakombirte nga mga Judio.

Daku gud an gugma ni Wessel ha Biblia. Gintagad niya ito sugad nga libro nga giniyahan han Dios ngan natoo nga nagkakauruyon gud an ngatanan nga libro hito. Para ha iya, an interpretasyon han mga bersikulo han Biblia kinahanglan nga uyon ha konteksto ngan diri mahimo bag-ohon. An kada ginbag-o nga esplikasyon sadang tagdon nga hinimo-himo la. Usa han iya paborito  nga mga bersikulo han Biblia amo an Mateo 7:7, nga nasiring: “Pamiling kamo, ngan iyo hiaagian.” Tungod hito nga bersikulo, natoo gud hiya nga mapulsanon an pagpakiana, ngan nangatadongan nga “mas mahibabaro kita kon mas magpapakiana kita.”

Makatirigamnan nga Hangyo

Han 1473, binisita hi Wessel ha Roma. Iya nakaistorya didto hi Papa Sixtus IV, an siyahan han unom nga papa nga maraot hinduro an paggawi, nga nagresulta ha Protestante nga Repormasyon ha kaurhian. An historyador nga hi Barbara W. Tuchman nagpatin-aw nga hi Sixtus IV an nagpatikang han “waray awod, dayag, determinado nga pagkab-ot han personal nga tinguha ngan gahum ha politika.” Diri makatoo ngan nalain an publiko han iya dayag nga nepotismo. Usa nga historyador an nagsurat nga posible nga ginsalingabot ni Sixtus nga ibutang ha pwesto an iya mga kapamilya. May kaisog nga ginkondenar han pipira adto nga mga pag-abuso.

Kondi, naiiba hi Wessel Gansfort. Usa ka adlaw nagsiring ha iya hi Sixtus: “Anak ko, aroa an bisan ano nga imo karuyag, ngan ihahatag namon ito ha imo.” Binaton dayon hi Wessel: “Baraan nga amay, . . . tungod kay ikaw an gihitaasi nga padi ngan magbarantay dinhi ha tuna, naghahangyo ako . . . nga imo buhaton an imo obligasyon ha paagi nga kon an Maopay nga Magbarantay han panon . . . umabot, masiring hiya ha imo: ‘Maopay, buotan ngan matinumanon nga surugoon, sulod ha kalipay han imo Agaron.’” Binaton hi Sixtus nga ini an iya responsabilidad ngan sadang maghangyo hi Wessel hin usa nga butang. Hi Wessel binaton: “Kon sugad naghahangyo ako hin Griego ngan Hebreo nga Biblia tikang ha Librarya han Vatican.” Iginhatag han papa an iya hangyo kondi nagsiring nga kalurongan an iya ginhimo, ginhangyo unta niya an pagkaobispo!

“Buwa Ngan Sayop”

Tungod han daku nga panginahanglan hin kwarta para ha pagtukod han bantogan yana nga Sistine Chapel, nagpabayad hi Sixtus han mga indulohensya para ha mga patay. Popular hinduro ini nga mga indulohensya. An libro nga Vicars of Christ—The Dark Side of the Papacy nasiring:  “Ginagasto han mga balo ngan namatayan nga mga kag-anak an ngatanan nira nga kwarta basi maigawas an ira mga hinigugma ha Purgatoryo.” Ginkarawat ito han ordinaryo nga mga tawo nga natoo gud nga an papa makakagarantiya nga an ira namatay nga mga hinigugma mahingangadto ha langit.

Kondi, hi Wessel natoo gud nga an Katoliko nga Singbahan, upod na an papa, waray kapas ha pagpasaylo han mga sala. Prangka nga gintawag niya an pagpabayad han mga indulohensya nga “buwa ngan sayop.” Diri liwat hiya natoo nga an pagkumpisal ha mga padi kinahanglan ha pagpasaylo han mga sala.

Ginkwestyon liwat ni Wessel an pagin waray-sala han papa ha pagsiring nga magigin maluya an pundasyon han relihiyon kon an mga tawo kinahanglan pirme tumoo ha mga papa, tungod kay nakakasala hira. Hiya nagsurat: “Kon ibabalewaray han mga lider han relihiyon an mga sugo han Dios ngan ipatuman an ira hinimo-han-tawo nga mga sugo, . . . waray pulos an ira ginbubuhat ngan iginsusugo.”

Gin-andam ni Wessel an Dalan ha Repormasyon

Namatay hi Wessel han 1489. Bisan kon kinontra hiya ha pipira nga sayop han singbahan, nagpabilin hiya nga Katoliko ngan waray gud hiya kondenara han singbahan sugad nga irehes. Kondi, han kamatay niya, nangalimbasog an panatiko nga mga monghe nga bungkagon an iya mga sinurat tungod kay para ha ira, diri gud adto uyon ha katutdoan han singbahan. Ha panahon ni Luther, haros hinngalimtan na hi Wessel, waray bisan usa han iya sinurat an gin-imprinta, ngan pipira na la nga manuskrito an nahisalin. An siyahan nga edisyon han sinurat ni Wessel iginpublikar butnga han 1520 ngan 1522. Nag-uupod ito hin surat ni Luther diin iya mismo iginrekomenda an mga sinurat ni Wessel.

Bisan kon diri Repormador hi Wessel, sugad kan Luther, dayag nga ginkondenar niya an pipira nga sayop nga nagtugway ha Repormasyon. Ha pagkatinuod, iginhulagway hiya han Cyclopedia nira McClintock ngan Strong sugad nga “an pinakamaimpluwensya nga tawo ha norte nga Europa nga nakabulig ha pag-andam han dalan ha Repormasyon.”

Gintagad ni Luther hi Wessel sugad nga kaalyado. An awtor nga hi C. Augustijn nagsurat: “Igintatanding ni Luther an iya panahon ngan kapalaran kan propeta Elias. Pariho han ginhunahuna han propeta nga hiya la an nakikig-away para ha Dios, inabat liwat ni Luther nga nag-uusahan hiya ha iya pakig-away ha iglesia. Kondi katapos niya mabasa an mga sinurat ni Wessel nasantop niya nga an Ginoo nagluwas hin ‘nahisalin han Israel.’” “Nagpahayag pa ngani hi Luther: ‘Kon nauna ko kabasa an iya mga sinurat, bangin hunahunaon han akon mga kaaway nga nahibaro hi Luther han ngatanan tikang kan Wessel, tungod kay magkapariho gud an amon panhunahuna.’” b

“Iyo Hiaagian”

Waray dayon mahitabo an Repormasyon. Ha sulod hin pipira ka panahon, padayon nga nagtikadamu an ideya nga nagtugway ngada hito. Nasantop ni Wessel nga an pagtikaraot han mga papa magriresulta hin hingyap ha pagreporma ha kaurhian. Makausa nagsiring hiya ha usa nga estudyante: “Idoy, maopay ka nga estudyante, maabot an adlaw makikita mo nga an katutdoan han . . . magsamok nga teologo isasalikway han ngatanan nga tinuod nga Kristiano nga mga eskolar.”

Bisan kon nasantop ni Wessel an pipira nga sayop ngan magraot nga buhat hito nga panahon, waray niya maipatin-aw an bug-os nga kamatuoran han Biblia. Kondi para ha iya, an Biblia usa nga libro nga kinahanglan basahon ngan adman. Sumala ha libro nga A History of Christianity, hi Wessel “natoo nga, sugad nga giniyahan han Baraan nga Espiritu, an Biblia an gihitaasi nga awtoridad ha relihiyon.” Ha moderno nga kalibotan, an totoo nga mga Kristiano natoo nga an Biblia an giniyahan nga Pulong han Dios. (2 Timoteo 3:16) Kondi, an mga kamatuoran ha Biblia matin-aw na o diri na makuri mahiagian. Natutuman na gud yana an prinsipyo han Biblia: “Pamiling kamo, ngan iyo hiaagian.”—Mateo 7:7; Proberbios 2:1-6.

[Mga footnote]

[Kahon/Retrato ha pahina 14]

HI WESSEL NGAN AN NGARAN HAN DIOS

Ha mga sinurat ni Wessel, an ngaran han Dios kasagaran nga iginhubad nga “Johavah.” Kondi, ginamit niya an “Jehovah” ha diri maminos hin duha ka higayon. Han an awtor nga hi H. A. Oberman naghisgot han opinyon ni Wessel, nagsiring hiya nga naghunahuna hi Wessel nga kon maaram han Hebreo hi Thomas Aquinas ngan an iba pa, “mahibabaroan unta nira nga an ngaran han Dios nga iginsumat kan Moises diri nangangahulogan nga ‘Ako amo ako,’ kondi ‘Ako magigin an karuyag ko nga magin.’” c An New World Translation husto nga naghahatag hin kahulogan nga “Ako magigin sugad ha bisan ano nga karuyag ko magin sugad.”—Eksodo 3:13, 14.

[Footnote]

[Ginkuhaan han Retrato]

Manuskrito: Universiteitsbibliotheek, Utrecht

[Retrato ha pahina 15]

An pagpabayad han mga indulohensya nga gin-uyonan ni Papa Sixtus IV ginkwestyon ni Wessel