An Pagtoo ha Tagna han Biblia Nagtitipig han Kinabuhi

HI Jesus tigawas ha templo ha Jerusalem ha ultimo nga higayon han an usa han iya mga disipulo siniring ha daku nga tingog: “Magturutdo, kitaa kon ano nga mga bato ngan mga balayan”! Iginpapasigarbo nira an templo ngan ito an pinakabirilhon nga panag-iya han mga Judio. Kondi, hi Jesus binaton: “Nakita ka hini nga dagku nga mga balayan? Waray mahibibilin dinhi nga usa nga bato ha bawbaw han usa nga bato, nga diri maruruba.”—Markos 13:1, 2.

Imposible gud ito mahitabo! May mga bato han templo nga dagku hinduro. Dugang pa, an ginsiring ni Jesus mahitungod han templo nagpapasabot han kabungkagan han Jerusalem ngan bangin upod na an Judio nga nasud, diin an templo an sentro han pagsingba. Salit an mga disipulo ni Jesus dugang nga nagpinakiana ha iya: “Igsumat ha amon: San-o ba ini nga mga bagay? Ngan, ano an mga tigaman kon ini ngatanan nga mga bagay magin katumanan?”—Markos 13:3, 4.

“Diri pa ini an kataposan,” nagpahamangno hi Jesus. Siyahan, an mga disipulo makakabati hin mga girra, linog, gutom, ngan peste ha damu nga lugar. Katapos, an makaharadlok nga mga hitabo magriresulta hin makangingirhat hinduro nga kalamidad, oo, “daku nga kagol-anan” ha Judio nga nasud. Kondi, manhihilabot an Dios basi luwason an “mga pinili,” nga amo an magtinumanon nga Kristiano. Paonan-o?—Markos 13:7; Mateo 24:7, 21, 22; Lukas 21:10, 11.

Ha Pagrebelde ha Roma

Bainte-otso ka tuig katapos han tagna, nagpipinamulat pa gihapon han kataposan an mga Kristiano ha Jerusalem. An Imperyo han Roma gindaot han mga girra, linog, gutom, ngan peste. (Kitaa an kahon ha pahina 9.) An Judea an gintikangan han mga girra sibil ngan araway han mga tribo. Kondi, baga hin may kamurayaw ha sulod han kuta han Jerusalem. An mga tawo nangangaon, nagtatrabaho, nangangasawa, ngan nanganganak, sugad han ira pirme ginbubuhat. Tungod han daku nga templo didto, inabat han mga tawo nga establisado an syudad ngan diri mabubungkag.

 Mga 61 K.P., kinarawat hin surat tikang kan apostol Pablo an mga Kristiano ha Jerusalem. Iya ginkumendasyonan hira han ira pagkamapinadayunon kondi nababaraka hiya nga an pipira ha kongregasyon baga hin diri naabat hin pag-apura. May pipira nga sugad hin igin-aanod ha espirituwal o diri naghahamtong. (Hebreo 2:1; 5:11, 12) Hi Pablo nagsagda ha ira: “Busa ayaw niyo isikway an iyo pangahas [ha pagyakan] . . . Kay ha gutiay na la nga panahon, hiya nga tiabot maabot, ngan diri maglalangan. Kondi an akon matadong mabubuhi tungod ha pagtoo: ngan kon hiya umisol, an akon kalag diri malilipay ha iya.” (Hebreo 10:35-38) Napapanahon gud ito nga sagdon! Kondi magkakaada ba pagtoo ngan magpapabilin nga alerto an mga Kristiano ha katumanan han tagna ni Jesus? Hirani na gud ba an kabungkagan han Jerusalem?

Ha sunod nga lima ka tuig, padayon nga nagtikaraot an kahimtang ha Jerusalem. Ha kataposan, han 66 K.P., ginkuha han maraot nga hi Gobernador Florus han Roma an 17 ka talento nga “maiha na nga baraydan ha buhis” tikang ha sagrado nga burutangan han bahandi han templo. Nasina an mga Judio ngan nagrebelde hira. Damu nga rebelde nga Judio an kinadto ha Jerusalem ngan ginpamatay an Romano nga kasundalohan didto. Katapos, maisugon nga ira igindeklara nga an Judea diri na sakop han Roma. Hito nga panahon, nag-away an Judea ngan Roma!

Ha sulod hin tulo ka bulan, an Romano nga gobernador han Sirya, hi Cestius Gallus, nagmartsa tipasur upod an 30,000 nga kasundalohan basi pugngan an pagrebelde han mga Judio. An iya kasundalohan inabot ha Jerusalem durante han Pyesta han mga Payag ngan nakasulod dayon ha ligid nga mga dapit hito. An rebelde nga mga Judio nga mas guti ha kadamu, pinalagiw ngadto ha sulod han kuta han templo. Waray pag-iha nagtikang bungkagon han mga sundalo han Roma an kuta han templo. Nangirhat an mga Judio. Hito nga panahon ginpapasiparahan han pagano nga kasundalohan an pinakabaraan nga dapit para han Judaismo! Kondi, an mga Kristiano ha syudad nahinumdom han ginsiring ni Jesus: ‘Kon kumita kamo han mangil-ad nga butang nga natukdaw ha baraan nga lugar, niyan an mga aadto ha Judea mamalagiw ngadto ha mga kabukiran.’ (Mateo 24:15, 16) Magpapakita ba hira hin pagtoo ha mga tagna ni Jesus ngan magios uyon hito? Sugad han iginpakita han mga panhitabo, an ira kinabuhi nagdepende ha ira pagbuhat hin sugad. Kondi paonan-o?

Ha waray matin-aw nga hinungdan, tigda la nga ginpaatras ni Cestius Gallus an iya mga militar ngan ginpakadto ha baybayon ngan ginlanat hira han nasisina nga mga rebelde nga Judio. Urusahon nga waray mag-iha an kasakitan ha syudad! Iginpakita han mga Kristiano an ira pagtoo ha matagnaon nga pahamangno ni Jesus pinaagi ha pagpalagiw tikang ha Jerusalem ngadto ha Pella, usa nga neutral nga syudad ha kabukiran ha tabok  han Salog Jordan. Eksakto gud ha panahon an ira pagpalagiw. Waray pag-iha an rebelde nga mga Judio binalik ha Jerusalem ngan ira ginpirit an nanhibilin nga nakadto nga umapi ha pagrebelde. a Samtang talwas an mga Kristiano ha Pella hito nga panahon, naghulat hira kon ano an mahitatabo.

Nagresulta ha Duro nga Kasamok

Ha sulod hin pipira ka bulan, may-ada bag-o nga Romano nga kasundalohan nga tisulong ha Jerusalem. Durante han 67 K.P., gin-organisa ni Heneral Vespasian ngan han iya anak nga hi Tito an 60,000 nga kasundalohan. Ha peryodo han sunod nga duha ka tuig, sinulong inin makabungkag nga pwersa ha Jerusalem ngan ginbungkag hito an ngatanan nga naulang ha ira. Samtang hito nga panahon ha sulod han Jerusalem, mabangis nga nag-araway an magkakontra nga Judio nga mga grupo. Gin-guba an mga bodega han mga lugas han syudad, ginbungkag an dapit nga nakapalibot han templo, ngan sobra 20,000 nga Judio an ginpamatay. Ginlangan ni Vespasian an iya pagsulong ha Jerusalem ngan nagsiring: ‘An Dios mas maopay nga heneral han Roma kay ha akon; nagpipinatyanay an aton mga kaaway.’

Han namatay hi Emperador Nero han Roma, kinadto hi Vespasian ha Roma basi tag-iyahon an trono, ngan iya ginbayaan hi Tito basi tapuson an away ha Judea. Han hirani na an Paskua han 70 K.P., inabot hi Tito ha Jerusalem ngan waray na niya pagawsa an mga residente ngan pilgrimo ha sulod han syudad. Ginpamulod han iya kasundalohan an kakahoyan ha kaumhan han Judea basi alaron hin magtais nga poste an 7 kilometro nga palibot han nasakop nga syudad. Nahitabo gud an kan Jesus gintagna: “Paglilikosan ka han imo mga kaaway, ngan paglilibotan ka nira, ngan pagpipiiton ha ngatanan nga mga lugar.”—Lukas 19:43.

Waray pag-iha nagkaada gutom ha syudad. Gintikasan han armado nga mga grupo an kabalayan han mga namatay ngan han nagtitikamatay. May-ada desperado nga babaye nga nagpatay ngan nagkaon han iya minasus-an nga anak, salit natuman an tagna: “Ikaw makaon han bunga han imo kalugaringon nga lawas, han unod han imo mga anak nga lalaki, ngan han imo mga anak nga babaye . . . ha panahon ha paglikos, ngan ha kakurian nga han imo mga kaaway igpapakuri ha imo.”—Deuteronomio 28:53-57.

 Ha kaurhian, katapos han paglikos nga inabot hin lima ka bulan, nasakop an Jerusalem. An syudad ngan an makatarag-ob nga templo hito gintikasan ngan ginsunog ngan katapos ginbungkag gud. (Daniel 9:26) An mga patay inabot hin mga 1,100,000; an 97,000 nga iba iginbaligya ha pagkauripon. b (Deuteronomio 28:68) Haros waray na Judio ha Judea. Oo, an kadaot hito nga nasud waray gud kapariho, usa ka daku nga pagbag-o ha politika, relihiyon, ngan kultura han mga Judio. c

Samtang hito nga panahon, an mga Kristiano ha Pella kinasingkasing nga nagpasalamat ha Dios tungod han iya pagluwas ha ira. Tungod han ira pagtoo ha tagna han Biblia, natipigan an ira kinabuhi mismo!

Kon tatagdon han kada tagsa ha aton ito nga mga panhitabo, sadang kita yana magpakiana: ‘May-ada ba ako pagtoo nga magtitipig han akon kinabuhi durante han tiarabot nga daku nga kagol-anan? Ako ba “upod hadton mga may pagtoo ngadto ha kaluwasan han kalag”?’—Hebreo 10:39; Pahayag 7:14.

[Mga footnote]

[Tsart ha pahina 9]

Mga Bahin han Tigaman nga Natuman ha Siyahan nga Siglo

MGA GIRRA:

Gaul (39-40 K.P.)

Aprika del Norte (41 K.P.)

Britanya (43, 60 K.P.)

Armenia (58-62 K.P.)

Mga girra sibil ngan etniko nga araway ha Judea (50-66 K.P.)

MGA LINOG:

Roma (54 K.P.)

Pompeii (62 K.P.)

Asia Minor (53, 62 K.P.)

Kreta (62 K.P.)

MGA GUTOM:

Roma, Gresya, Ehipto (c. 42 K.P.)

Judea (c. 46 K.P.)

MGA PESTE:

Babilonya (40 K.P.)

Roma (60, 65 K.P.)

MGA PALSO NGA PROPETA:

Judea (c. 56 K.P.)

[Mapa/Retrato ha pahina 10]

(Para ha aktuwal nga format, kitaa an publikasyon)

Pakig-away han Roma ha Palestina, 67-70 K.P.

Tolemayda

Dagat han Galilea

Pella

PEREA

SAMARIA

Jerusalem

Dagat nga Asin

JUDEA

Sesarea

[Ginkuhaan han Retrato]

Mapa la: Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Retrato ha pahina 11]

‘Nagpipinatyanay an aton mga kaaway.’—Vespasian

[Mga Retrato ha pahina 11]

Han 70 K.P., ginbungkag han kasundalohan han Roma an Jerusalem

[Ginkuhaan han mga Retrato ha pahina 11]

Relief: Soprintendenza Archeologica di Roma; Vespasian: Bildarchiv Preussischer Kulturbesitz/Art Resource, NY