Epektibo nga mga Sagdon!

DAMU hinduro han sagdon ha damu nga libro yana ha pagpauswag han kinabuhi an nakasentro ha pagbulig ha mga problemado an kinabuhi. Naiiba an Biblia. Bisan kon an sagdon hito nakakabulig ha mga nasusubo, labaw pa an nahihimo hito. An sagdon hito nakakabulig ha tawo nga malikyan an mga sayop nga mahimo magpakuri han kinabuhi.

An Biblia “[nakakahatag] hin kinaadman ha mga tapang, ha batan-on nga lalaki hin hibaro ngan hin katakos ha pagturutimbang.” (Proberbios 1:4) Kon iaplikar mo an ginsisiring hito, “an katakos ha pagturutimbang magbabantay ha imo; an sarabotan magmamangno ha imo: ha pagluwas ha imo tikang ha dalan han karaotan.” (Proberbios 2:11, 12) Tagda an pipira nga espisipiko nga ehemplo kon paonan-o an pagsunod ha sagdon han Biblia makakapanalipod han imo kahimsog, makakapauswag han pagkinabuhi han pamilya, ngan makakabulig ha imo nga magin mas maopay nga empleyado o agaron.

Likayi an Sobra nga Pag-ininom

Diri ginkukondenar han Biblia an kasadangan nga pag-inom hin nakakahubog nga irinmon. Gin-unabi ni apostol Pablo an kapulsanan han alaksiw ha pagtambal han iya ginsagdonan an batan-on nga hi Timoteo: “Gamit hin gutiay nga alaksiw tungod ha imo tiyan ngan ha imo agsob nga mga sakit.” (1 Timoteo 5:23) Ipinapakita han iba nga bersikulo nga karuyag han Dios nga gamiton an alaksiw diri la ha pagtambal. Iginhuhulagway an alaksiw sugad nga “nakakalipay han kasingkasing han tawo.” (Salmo 104:15) Kondi, an Biblia nagpapahamangno nga diri ‘magpauripon ha alaksiw.’ (Tito 2:3) Ito nasiring: “Ayaw tampo ha mga parahubog, ha mga parakaon hin unod ha waray kasadangan. Kay an parahubog ngan an hingaon ha waray kasadangan maabot ha pagkakablas.” (Proberbios 23:20, 21) Ano an mahitatabo kon balewarayon an sugad nga timbang nga sagdon? Tigamni an mga impormasyon tikang ha pipira la nga nasud.

An Global Status Report on Alcohol 2004 han World Health Organization nasiring: “An mga taga-Ireland nagasto hin ginbabanabana nga €2.4 bilyon [$3 bilyon, E.U.] kada tuig ha mga problema nga may kalabotan ha nakakahubog nga irinmon.” Upod hinin daku hinduro nga gasto an baraydan ha ‘pagpatambal ($350 bilyon, E.U.), mga aksidente ha dalan ($380 bilyon, E.U.), mga krimen nga may kalabotan ha nakakahubog nga irinmon ($126 bilyon, E.U.), kawaray-nahihimo nga trabaho tungod han diri pakasulod ha  trabaho ($1300 bilyon, E.U.),’ siring han report.

Mas importante pa ha pinansyal nga gastos ha pag-abuso ha nakakahubog nga irinmon an resulta nga kadaot hito ha tawo. Ha Australia, pananglitan, ha sulod hin usa ka tuig la sobra tunga hin milyon an pisikal nga gin-abuso hin mga hubog. Ha Fransia, an pag-abuso ha nakakahubog nga irinmon an hinungdan han 30 porsyento nga araway ha panimalay. Kon huhunahunaon ini, diri ba makatadunganon gud an sagdon han Biblia mahitungod han nakakahubog nga mga irinmon?

Likayi an mga Bisyo nga Nakakahugaw

Bisan han 1942 pa, han ginhuhunahuna nga uso an pagsigarilyo, ginbubuligan na hini nga magasin an magbarasa nga makasantop nga an paggamit hin tabako natalapas han mga prinsipyo ha Biblia salit kinahanglan likyan. An usa nga artikulo nga iginpublikar hito nga tuig nangatadongan nga kinahanglan sundon hadton naruruyag ha pagpalipay ha Dios an sugo han Biblia nga “maglinis [hira] tikang ha ngatanan nga mga hugaw han unod ngan han espiritu.” (2 Korinto 7:1) Yana, paglabay hin sobra 65 ka tuig, diri ba napamatud-an nga maaramon gud an sagdon han Biblia?

Han 2006 iginhulagway han World Health Organization nga an paggamit hin tabako “an ikaduha nga nangunguna nga hinungdan han mga pagkamatay ha kalibotan.” Kada tuig, mga lima ka milyon an namamatay tungod ha paggamit hin tabako. Kon itatanding, kada tuig mga tulo ka milyon la an namamatay ha HIV ngan AIDS. Durante han ika-20 ka siglo, ginbabanabana nga 100 milyon an namatay tungod ha pagsigarilyo, haros pariho kadamu han namatay ha ngatanan nga girra hito nga siglo. Oo, an kinaadman han diri paggamit hin tabako kinakarawat na ha bisan diin.

Palagiw ha Pakighilawas ha Diri Asawa

Diri masayon karawaton an ginsisiring han Biblia may kalabotan ha pakighilawas. Kabaliktaran han igin-aghat ha damu nga tinotoohan, diri igindidiri han Biblia an ngatanan nga hingyap ha sekso. Kondi naghahatag ito hin maopay nga sagdon kon paonan-o sadang gumios an mga tawo may kalabotan ha ira mga hingyap ha pakighilawas. Igintututdo han Biblia nga an pakighilawas para la ha lalaki ngan babaye nga mag-asawa. (Genesis 2:24; Mateo 19:4-6; Hebreo 13:4) An pakighilawas usa nga paagi basi maipahayag ngan makarawat han mga mag-asawa an gugma. (1 Korinto 7:1-5) An kabataan han magpadis nga kinasal nakakapahimulos ha pagkaada duha nga kag-anak nga naghihigugmaay.—Kolosas 3:18-21.

May kalabotan ha imoralidad, an Biblia nagsusugo: “Palagiw kamo tikang ha pakipaghilawas [ha diri asawa].” (1 Korinto 6:18) Ano an usa nga hinungdan hini? Ito nga bersikulo nagpapadayon: “An ngatanan nga sala nga pagbuhaton han usa ka tawo hirayo ha lawas: Kondi an nagbubuhat ha pakighilawas nakakasala kontra ha iya kalugaringon nga lawas.” Ano an resulta kon ginbabalewaray an sagdon han Biblia may kalabotan ha seksuwal nga mga buhat?

 Tagda an nahitatabo ha Estados Unidos. Ito nga nasud amo an may gihitaasi nga porsyento yana han nagbuburod nga mga tinedyer ha industriyalisado nga mga nasud—mga 850,000 kada tuig. Damu han iginbuburod nga waray mapunit, natawo ha mga iroy nga diri kasal. Waray ruhaduha, damu hinin batan-on nga iroy an nangangalimbasog ha pagin mahigugmaon ngan pagdisiplina ha ira mga anak, ngan naglampos an pipira. Kondi, an maraot nga reyalidad amo nga an mga anak nga lalaki han mga iroy nga tinedyer mas posible nga mapriso ngan an mga babaye mas posible nga magburod liwat samtang tinedyer pa. Katapos usisahon an estadistika han naglabay nga pipira ka dekada, an parasaliksik nga hi Robert Lerman nagsurat: “An pagtikadamu han mga pamilya nga nagsusolo an kag-anak bangin usa nga hinungdan han paghitaas han posibilidad han iba nga problema ha sosiedad, sugad han hitaas nga porsyento han waray magpadayon ha pag-eskwela, han paggamit hin nakakahubog nga irinmon ngan droga, han pagburod ngan panganak samtang tinedyer pa, ngan pagin delingkwente han kabataan.”

An imoral nga mga tawo namimeligro liwat ha grabe nga mga sakit ha lawas ngan ha panhunahuna. Pananglitan, an barasahon nga Pediatrics nasiring: “Ipinapakita han report nga an mga tinedyer nga aktibo ha mga buhat ha sekso posible nga magkaada depresyon ngan mag-unay.” May kalabotan ha iba nga peligro ha kahimsog, an American Social Health Association nasiring: “Sobra katunga han mga tawo [ha Estados Unidos] an magkakaada hin sakit nga naitatapon pinaagi ha pakighilawas ha usa ka takna han ira kinabuhi.” Hunahunaa an nalikyan unta nga kasakit ngan pag-antos kon ginsunod an praktikal nga sagdon han Biblia may kalabotan ha sekso!

Parig-ona an Bugkos han Pamilya

An Biblia diri la nagpapahamangno kontra ha nakakadaot nga mga bisyo. Tigamni an praktikal nga sagdon hito ha pagpauswag han kalidad han pamilya.

An Pulong han Dios nasiring: “An mga asawa nga kalalakin-an kinahanglan man nga mahigugma ha ira mga asawa nga babaye sugad ha ira mga kalugaringon nga lawas.” (Efeso 5:28) Imbes nga balewarayon an ira asawa, ginsasagdonan an mga bana nga makig-upod ha ira uyon ‘ha kinaadman, nga naghahatag hin dungog ha babaye, sugad hin maluroluya nga surudlan.’ (1 Pedro 3:7) May kalabotan ha mga araway nga mahimo bumangon, an mga bana ginsasagdonan: “Higugmaon niyo an iyo mga asawa, ngan diri kamo magmadarahog ha ira.” (Kolosas 3:19) Diri ka ba nauyon nga an bana nga nag-aaplikar hini hihigugmaon ngan tatahuron han iya asawa?

Ha mga asawa, an Biblia nagsusugo: “Mga asawa nga kababayin-an, magpasakop kamo ha iyo mga asawa, sugad nga ha Ginoo. Kay an asawa nga lalaki amo an ulo han asawa nga babaye, sugad man nga hi Kristo amo iton ulo han singbahan . . . An asawa nga babaye magtahod ha iya asawa nga lalaki.” (Efeso 5:22, 23, 33) Diri ka ba mauyon nga an asawa nga nagsusunod hini kon nakikiistorya ha—o mahitungod ha—iya bana hihigugmaon gud han iya bana?

May kalabotan ha pagbansay ha anak, ginsasagdonan han Biblia kamo nga mga kag-anak nga makigkomunikar ha iyo mga anak “kon malingkod ka ha imo balay, ngan kon maglalakat ka ha dalan, ngan kon ikaw mahigda, ngan ha imo pagbuhat.” (Deuteronomio 6:7) An mga amay labi nga ginsusugo nga giyahan an ira mga anak ha moral ngan mahigugmaon nga disiplinahon. “Mga amay, diri niyo pag-aghaton ha kasina an iyo mga anak: kondi aghata hira ha pagturon-an ngan paglaygay han Ginoo,” siring han Pulong han Dios. (Efeso 6:4) Sugad man, an mga anak gin-aaghat: ‘Magmatinumanon kamo ha iyo mga kag-anak,’ ngan ‘tumahod kamo ha iyo amay ngan ha iyo iroy.’ a—Efeso 6:1, 2.

Inaabat mo ba nga magpapahimulos an mga pamilya ha pag-aplikar hini nga sagdon? ‘Oo,’ bangin ka sumiring, ‘maopay ito pamation, kondi epektibo gud ba ito?’ Gin-iimbitar namon kamo nga bisitahon an Kingdom Hall han mga Saksi ni Jehova ha iyo lugar. Makikita mo didto an mga pamilya nga nangangalimbasog ha pag-aplikar han maaramon nga sagdon han Biblia. Pakiistorya ha ira. Obserbahi an pagtagad han mga membro han  pamilya ha kada tagsa. Personal nga makikita mo nga an pagkinabuhi uyon ha mga prinsipyo ha Biblia nakakalipay gud ha mga pamilya!

Maduruto nga Magtatrabaho Ngan Tangkod nga Agaron

Ano an siring han Biblia mahitungod han padayon nga pangalimbasog basi diri mapaiwas ha trabaho? Nasiring ito nga an magtatrabaho nga maopay ha iya trabaho posible nga pabilhan ngan balosan. ‘Kinita ka na ba hin tawo nga maduruto ha iya buruhaton?’ nagpakiana an maaramon nga hadi nga hi Salomon. “Hiya makakatindog ha atubangan han kahadian.” (Proberbios 22:29) Ha luyo nga bahin, “an hubya” pariho hin nakakaaringit nga “aso ngada ha mga mata” han iya agaron. (Proberbios 10:26) Gindadasig han Biblia an mga magtatrabaho nga magin tangkod ngan maduruto. “An kawatan diri na mangawat: kondi lugod magbuhat, magbuhat ha iya mga kamot ha maopay nga bagay.” (Efeso 4:28) Ini nga sagdon naaplikar bisan kon diri nagkikita an agaron. “Magmatinumanon kamo ha ngatanan nga mga bagay ha iyo mga agaron tungod ha unod; diri mag-alagad ha mga mata la, sugad ha pagpakaruyag ha mga tawo, kondi ha uray nga kasingkasing, nga mahadlukon ha Ginoo.” (Kolosas 3:22) Kon usa ka nga agaron, diri mo ba pinabibilhan an magtatrabaho nga nag-aaplikar hini?

Ha mga agaron, an Biblia nagpapahinumdom: “An nagbubuhat takos ha iya suhol.” (1 Timoteo 5:18) An Balaud han Dios ha mga Israelita nagsugo ha mga agaron nga diri langanon an pagsweldo ha mga nagtatrabaho ha ira ngan hatagan hira hin igo nga sweldo. “Diri mo paglupiglupigan an imo igkasitawo, diri man liwat hiya pag-agawan: an suhol han sinuholan diri mo paghimuson ha bug-os nga gab-i ngada ha kaaga,” nagsurat hi Moises. (Lebitiko 19:13) Diri ka ba nalilipay magtrabaho para ha agaron nga nasunod ha mga giya han Biblia ngan diri naglalangan ha pagsweldo ha imo ngan ha husto nga kantidad?

Gihitaasi nga Surok han Kinaadman

Nahipapausa ka ba nga an usa nga libro nga daan na hinduro sugad han Biblia naghahatag hin sagdon nga praktikal yana? An hinungdan nga an Biblia nagpapabilin bisan kon damu hinduro nga iba nga libro an nagin daan na amo an sulod hito, nga diri pulong han mga tawo, kondi “pulong han Dios.”—1 Tesalonika 2:13.

Gindadasig ka namon nga magin mas pamilyar ka ha Pulong han Dios. Kon bubuhaton mo ito, makukultibar mo an gugma ha Awtor han Biblia, hi Jehova nga Dios. Iaplikar an Iya sagdon, ngan makikita mo nga ililikay ka hito ha kadaot ngan bubuligan ka hito nga mapauswag an imo kinabuhi. Ha pagbuhat hito, magigin ‘hirani ka ha Dios, ngan mahirani man hiya ha imo.’ (Jakobo 4:8) Waray iba nga libro nga makakabulig ha imo ha sugad nga paagi.

[Footnote]

[Retrato ha pahina 4]

Inaabat mo ba nga praktikal an sagdon han Biblia may kalabotan ha paggamit hin nakakahubog nga irinmon?

[Retrato ha pahina 5]

Nauyon ka ba ha sagdon han Biblia nga likyan an pagsigarilyo?

[Mga Retrato ha pahina 7]

An pagsunod ha sagdon han Biblia nagpapauswag han pagkinabuhi han pamilya

[Ginkuhaan han Retrato ha pahina 5]

Globo: Based on NASA photo