Ernst Glück—An Iya Daku Hinduro nga Buruhaton
Ernst Glück—An Iya Daku Hinduro nga Buruhaton
SOBRA 300 ka tuig na an naglabay, gintikangan ni Ernst Glück an buruhaton nga ha bug-os nga kasaysayan pipira la an nagkaada kaisog ha pagbuhat. Nagdesisyon hiya nga ihubad an Biblia ha yinaknan nga diri hiya maaram.
Hi Glück natawo han 1654 ha gutiay nga bungto han Wettin nga hirani ha Halle, Alemanya. An iya tatay usa nga pastor han Luterano, ngan tungod han pagin relihiyoso han iya pamilya, an bata nga hi Ernst nagin interesado mahibaro mahitungod ha Dios. Han 21 anyos hiya, naggradwar hiya ha teolohiya ha Alemanya ngan binalhin hiya ha lugar nga tinatawag nga Latvia yana. Hito nga panahon, an kadam-an han mga tawo didto waray pakaeskwela, ngan gutiay la nga libro an iginpublikar ha ira yinaknan. Hi Glück nagsurat: “Han inabot ako dinhi hini nga lugar han batan-on pa ako, an siyahan nga kakulangan nga akon naobserbahan amo an kawaray Biblia han relihiyon ha Latvia . . . Ini an nagpagios ha akon nga magsaad ha atubangan han Dios nga pag-adman ini nga yinaknan ngan magin eksperto gud hini.” Determinado hiya nga hatagan hin Biblia an mga tawo ha Latvia ha ira yinaknan.
Mga Pagpangandam ha Paghubad
An lugar diin nag-ukoy hi Glück kilala hadto sugad nga Livonia ngan sakop ito han Sweden. Hi Johannes Fischer an representante didto han hadi han Sweden. Interesado hiya ha pagpauswag han kalidad han edukasyon hito nga nasud ngan ha pakakwarta liwat. Nakiistorya hi Glück kan Fischer mahitungod ha paghubad han Biblia ngadto ha Latvian nga yinaknan. Hi Fischer may-ada imprintahan ha Riga, an kapital nga syudad. Pinaagi ha pag-imprinta han Biblia ha Latvian nga yinaknan, mapapauswag niya an iya ginpapangalimbasogan ha edukasyon ngan ha pariho nga panahon, makakakwarta hiya. Naghangyo hiya kan Hadi Charles XI han Sweden hin awtorisasyon ha paghubad. Gintugotan hiya han Hadi ngan ginhatagan hin pundo para hito nga proyekto. Pinaagi hin resolusyon han Agosto 31, 1681 nga pinirmahan han Hadi, igintugot an pagtikang han paghubad.
Ha pariho nga panahon, hi Glück nag-iinandam na ha paghubad. Tungod kay Aleman an iya yinaknan, mahimo unta niya gamiton an hubad ni Martin Luther sugad nga basihan han Latvian nga Biblia. Kondi karuyag ni Glück nga makahimo han gimaopayi nga bersyon ngan nahunahuna niya nga nagkikinahanglan ini han paghubad tikang ha orihinal nga Hebreo ngan Griego. Diri igo an iya kahibaro hito nga mga yinaknan, salit kinadto hiya ha Hamburg, Alemanya, basi mag-aram han Hebreo ngan Griego. Samtang nakadto, posible nga ginbuligan hiya han klero ha Livonia nga hi Jānis Reiters may kalabotan ha Latvian nga yinaknan ngan han Griego nga ginamit ha Biblia.
Mga Tuig han Pagbuhat, mga Tuig han Paghulat
Han natapos ni Glück an iya pag-aram han yinaknan han 1680, binalik hiya ha Latvia ngan nagtikang hiya magserbi sugad nga ministro. Waray pag-iha gintikangan niya an paghubad. Han 1683, nakakarawat hiya hin bag-o nga toka sugad nga pastor ha daku nga parokya han Alūksne, nga nagin kilala nga lugar diin hiya naghubad.
Hito nga panahon, an yinaknan han Latvia kulang hin mga pulong para ha damu nga termino ngan mga punto ha Biblia. Tungod hito, gumamit hi Glück hin pipira nga Aleman nga pulong ha iya hubad. Kondi ginbuhat niya an ngatanan nga iya mahihimo basi maihubad an Pulong han Dios ngadto ha Latvian, ngan an mga eksperto nauyon nga de-kalidad an iya hubad. Naghimo pa ngani hiya hin bag-o nga mga pulong, ngan an pipira hito ginagamit yana ha damu nga lugar ha Latvia. Nag-uupod ini han Latvian nga mga termino para ha “ehemplo,” “pyesta,” “higante,” “pag-espiya,” ngan “pagtestigo.”
Pirme nagrireport hi Johannes Fischer ha hadi han Sweden mahitungod ha pag-uswag han paghubad, ngan an ira surat nagpapakita nga han 1683, natapos ni Glück an paghubad han Kristiano Griego nga Kasuratan. Nahuman niya an daku hinduro nga buruhaton nga paghubad han bug-os nga Biblia han 1689, ha sulod la hin walo ka tuig. a Nag-iha pa antes naipublikar ito, kondi han 1694 natuman an iya tumong—inaprobahan han gobyerno nga magagamit na han publiko an Latvian nga Biblia.
An iba nga historyador nagruruhaduha kon nag-usahan la gud ba hi Glück ha paghubad han iya bersyon. Sigurado nga gin-gamit niya nga reperensya an hubad ni Luther ngan iya igintampo ha iya hubad an pipira nga bahin han Biblia nga naihubad na ha Latvian nga yinaknan. Kondi, gutiay la ini nga bahin han iya hubad. May-ada ba iba nga parahubad nga binulig? May-ada gud kabulig hi Glück samtang naghuhubad hiya, ngan an iba binulig ha pagtadong han mga sayop ngan ha pagsiguro nga husto an iya pagkahubad. Kondi, baga hin waray hira bumulig ha aktuwal nga paghubad. Salit posible nga hi Glück gud la an naghubad.
An paghubad ni Glück usa nga importante nga hitabo ha pag-uswag han sinurat nga yinaknan han Latvia, kondi may-ada mas importante pa nga resulta. Ha kataposan, mababasa na han mga tawo ha Latvia an Pulong han Dios ha ira kalugaringon nga yinaknan ngan makakarawat na nira an naghahatag hin kinabuhi nga mga katutdoan. Diri nira hingangalimtan an ginbuhat ni Ernst Glück para ha ira. Ha sulod hin sobra 300 ka tuig na, an mga taga-Alūksne nag-aataman hin duha nga puno han tuog nga kilala sugad nga Glika ozoli, o mga tuog ni Glück. Igintanom ito ni Glück sugad nga hinumdoman han Latvian nga Biblia. May gutiay nga museo ha Alūksne nga may-ada magkalain-lain nga bersyon han Biblia, kaupod hito an usa nga kopya han siyahan nga pag-imprinta han hubad ni Glück. Ngan ha insinya han Alūksne makikita an Biblia ngan an tuig nga 1689, an tuig han natapos ni Glück an iya paghubad.
An Iya Urhi nga Buruhaton
Waray pag-iha han pag-abot ni Glück ha Latvia, nagtikang hiya pag-aram han Ruso nga yinaknan. Han 1699 nagsurat hiya nga gintutuman niya an usa pa nga hingyap—an paghubad han Biblia ngadto hito nga yinaknan. Ha iya surat han 1702, nagsiring hiya nga gintikangan na niya an pagrebisa han Latvian nga Biblia. Kondi nagtitikawara na an posibilidad nga mahubad an Biblia tungod han pagtikaraot han sitwasyon. Katapos han damu ka tuig nga kamurayawan, an Latvia nagin patag-awayan. Han 1702, napirde han kasundalohan han Russia an mga taga-Sweden ngan nasakop nira an Alūksne. Hi Glück ngan an iya pamilya gindistyero ha Russia. b Durante hiton masamok nga panahon, nawara ni Glück an mga manuskrito han iya bag-o nga Latvian nga Biblia ngan han iya hubad ha Ruso nga yinaknan. Namatay hiya ha Moscow han 1705.
An kawara hito nga mga bersyon ha Latvian ngan Ruso nga yinaknan daku gud nga kalugian. Kondi tubtob yana an ngatanan nga nagbabasa han Latvian nga Biblia nagpapahimulos han orihinal nga hubad ni Glück.
Hi Ernst Glück usa la han damu nga nagbuhat han daku hinduro nga buruhaton nga paghubad han Biblia ngadto ha mga yinaknan nga komon ha mga tawo. Sugad nga resulta, haros ngatanan nga tawo ha tuna makakabasa han Pulong han Dios ha ira yinaknan ngan tungod hito nakakarawat nira an birilhon hinduro nga kamatuoran. Oo, pinaagi han mga edisyon han Biblia ha sobra 2,000 nga yinaknan, padayon nga iginpapakilala ni Jehova an iya kalugaringon ha mga tawo ha ngatanan nga dapit.
[Mga footnote]
a Kon itatanding, pito ka tuig nga iginhubad han 47 nga eskolar an Ingles nga Authorized Version, o King James Version, han 1611.
b Han kamatay ni Glück nailo an iya ampon, ngan nagin asawa ni Emperador Pedro nga Bantogan han Russia. Han 1725, an tuig han namatay an emperador, nagin hi Catherine I hiya, an imperatris han Russia.
[Retrato ha pahina 13]
An hubad ni Glück
[Retrato ha pahina 14]
Igintututdo han mga Saksi ni Jehova an Biblia ha bungto diin ginhubad ito ni Glück