Nakaangkla ha Diri Nadadaan nga mga Prinsipyo

AN NGATANAN nga sosiedad han tawo may-ada surundon ha moral. Diri ka ba nauyon nga an mga kalidad sugad han pagin tangkod, pagin buotan, pagpaid, ngan pagin diri hakog ginpapabilhan ha bug-os nga kalibotan ngan naruruyagan han kadam-an?

Hin-o an Surok Hito nga mga Prinsipyo?

Ha siyahan nga siglo K.P., usa nga edukado nga tawo nga hi Saulo an nagkinabuhi ha butnga han tulo nga maimpluwensya nga kultura—an Judio, Griego, ngan Romano. Gawas han komplikado nga kustomre ngan balaud hito nga mga kultura,  nasantop niya nga an mga tawo ha kabug-osan ginigiyahan han napanunod nga pagpabili ha moral. Ito an aton konsensya. Han hi Saulo nagin an Kristiano nga hi apostol Pablo, hiya nagsurat: “Kon an mga Hentil, nga waray Kasugoanan, nagbubuhat tungod ha kinaiya [“natural nga abilidad,” The New Testament in Modern Speech], ha mga butang han Kasugoanan, ini hira nga waray Kasugoanan, mga kasugoanan hira ha ira mga kalugaringon; ngan mga nagpahayag hira ha buhat han Kasugoanan nga nanhisurat ha ira mga kasingkasing, ngan an ira mga konsensya nagtitestigo.”—Roma 2:14, 15.

Kondi, igo na ba nga giyahan la kita han “natural nga abilidad,” kon nangangalimbasog kita ha pagdesisyon kon ano an husto ngan sayop? Sugad han bangin naoobserbahan mo, an kasaysayan puno hin kapakyasan han mga indibiduwal ngan mga grupo. Nakakombinse ini ha damu nga nagkikinahanglan kita hin giya tikang ha mas hitaas nga surok basi maestablisar an gimaopayi nga mga prinsipyo nga susundon naton. Damu an mauyon nga an naghimo han tawo amo gud an may katungod ha paghatag han sugad nga diri nadadaan nga mga suruklan. Ha libro nga The Undiscovered Self ni Dr. Carl Jung, hiya nagsiring: “An tawo nga diri nakaangkla ha Dios diri makakalugaring ha pag-ato ha pisikal ngan moral nga mga pagsulay han kalibotan.”

Ito nga konklusyon nauyon ha ginsurat han usa nga propeta ha naglabay: “An paagi han tawo diri aada ha iya ngahaw, diri aada ha tawo nga naglalakat an pagmando han iya mga pitad.” (Jeremias 10:23) An aton Maglalarang nasiring: “Para ha imo kaopayan, gintututdoan ko ikaw, ngan tinutugwayan ha husto nga dalan.”—Isaias 48:17, Contemporary English Version.

Masasarigan nga Surok han Matataporan nga mga Prinsipyo

An mga pulong nga ginkotar pa la mababasa ha pinakakalyap nga surok han mga prinsipyo ha moral—an Baraan nga Kasuratan. Minilyon nga tawo ha bug-os nga kalibotan, bisan mga diri Kristiano ngan diri relihiyoso, an namimiling hin bulig tikang ha Kasuratan basi magkaada hilarom nga pagsabot ngan kinaadman. An Aleman nga parasiday nga hi Johann Wolfgang von Goethe nagsurat: “Ginpapabilhan ko gud ngan gintatahod [an Biblia], tungod kay utang ko hito an haros ngatanan nga pag-uswag ko ha moral.” An lider han mga Hindu nga hi Mohandas Gandhi iginreport nga nagsiring: “Inom gud tikang ha mga burabod nga iginhahatag ha imo ha Sermon ha Bukid [bahin han katutdoan ni Jesu-Kristo nga mabibilngan ha Biblia] . . . Tungod kay an katutdoan han Sermon para ha tagsa ha aton.”

Ginpabug-atan ni apostol Pablo, nga ginkotar kanina, an importante nga bahin han Baraan nga Kasuratan ha pagtagana hin marig-on nga mga prinsipyo: “An ngatanan nga mga Baraan nga Surat nga ginpakaaghat han Dios may kapulsanan man ha pagtututdoan.” (2 Timoteo 3:16) Tinuod ba ito?

Kay ano nga diri mo personal nga usisahon ito? Usisaha an mga prinsipyo nga nakalista ha sunod nga pahina. Kitaa an mapulsanon nga mga prinsipyo nga igin-aaghat hito. Pamalandonga kon paonan-o an mga punto hini nga mga katutdoan may-ada gahum ha pagpauswag pagkinabuhi ngan relasyon ha iba.

Magpapahimulos Ka Ba?

An mga prinsipyo nga ginhisgotan na pipira la han praktikal nga sagdon tikang ha Baraan nga Kasuratan. Gawas hini, an Pulong han Dios nagsusulod hin damu nga pahamangno kontra ha maraot nga panhunahuna, pagyakan, ngan buhat nga nakakadaot ha aton kinabuhi.—Proberbios 6:16-19.

Oo, an mga katutdoan han Biblia may iginhahatag nga waray gud ha tawhanon nga sosiedad ha kabug-osan—mga sagdon nga nakakabulig ha mga tawo nga magkaada gimaopayi nga mga suruklan ha moral. Adton nakarawat ngan nag-aaplikar hini nagbabag-o gud. An ira paagi han paghunahuna nagbabag-o ngadto ha mas maopay. (Efeso 4:23, 24) Natatadong an ira mga motibo. Tungod ha paghibaro han mga prinsipyo han Dios sugad han iginpahayag ha Biblia, napara ha kasingkasing han damu an rasismo, pagpasulabi,  ngan kasina. (Hebreo 4:12) An mga prinsipyo nga igin-aaghat han Kasuratan nagpapagios ha mga tawo nga bayaan an ngatanan nga klase han kamadarahog ngan maraot nga buhat ngan nagigin mas maopay nga mga tawo hira.

Oo, an mga prinsipyo han Biblia nakabulig ha minilyon nga malamposan an nakagamot na gud nga mga batasan ngan binuhatan sugad hadton nakakadaot han kinabuhi han iba. (1 Korinto 6:9-11) Ginbabag-o han katutdoan han Biblia an sugad nga mga tawo—diri la an ira nabatasan na kondi an ira kasingkasing, ginlalaoman, ngan panimalay. Bisan kon nagtitikaraot na gud an kalibotan, an mga tawo ha bug-os nga tuna padayon  nga nagbabag-o ha pagin mas maopay, ngan diri ini maundang. “An banwa nalalaya, an bukad nadudunot; kondi an pulong han aton Dios matindog ha kagihaponan.”—Isaias 40:8.

Kondi, makakapahimulos ka ba tikang ha “pulong han aton Dios”? Malilipay an mga Saksi ni Jehova nga ipakita ha imo kon paonan-o tutumanon an mga prinsipyo ha Biblia para ha imo kaopayan. An pagkinabuhi uyon hito mangangahulogan hin pakakarawat han pag-uyon han Dios yana ngan magtutugway ha kinabuhi nga waray kataposan, nga ginigiyahan han mga prinsipyo nga diri nadadaan ngan tikang ha Dios.

[Kahon/Retrato ha pahina 6, 7]

DIRI NADADAAN NGA MGA PRINSIPYO

Tagda an Iba. “An ngatanan nga mga butang, nga buot niyo ipapagbuhat han mga tawo ha iyo, buhata man niyo ha ira. Kay ini amo an Kasugoanan ngan an mga manaragna.”—Mateo 7:12.

Higugmaa an imo igkasitawo. “Higugmaon mo an imo igkasitawo sugad ha imo ngahaw.” (Mateo 22:39) “An paghigugma diri nagbubuhat hin maraot ha amyaw; busa an paghigugma amo an pagtuman han kasugoanan.”—Roma 13:10.

Tahora ngan pasidunggi an iba. “Pagsihigugmaay gud kamo hin minagburugto an usa kag usa; palabihon niyo an usa kag usa; palabihon niyo an usa kag usa ha kadungganan.”—Roma 12:10.

Magin mamurayawon. “Makigmurayaw an usa kag usa ha iyo.” (Markos 9:50) “Kon sadang mahimo, sugad han nahitutungod ha iyo, makigmurayaw kamo ha ngatanan nga mga tawo.” (Roma 12:18) “Padayunon ta an mga butang nga nakakahimo hin kamurayawan.”—Roma 14:19.

Magin mapinasayloon. “Pagwad-on mo an amon mga utang, sugad han amon pagwara han mga nakakautang ha amon.” (Mateo 6:12) “Magmalolooyon kamo an usa kag usa, magmahumok an iyo kasingkasing, magpinasayloay kamo an usa kag usa.”—Efeso 4:32.

Magin maunungon, matinumanon. “Magin matinumanon ha imo kalugaringon nga asawa ngan hiya la an higugmaa. . . . Malipay ha imo asawa ngan bilnga an imo kalipay ha babaye nga imo ginpakasalan . . . Tuguti an iya kahusay magpalipay ha imo; ngan palibotan ka niya han iya gugma. . . . Kay ano nga ihahatag mo an imo gugma ha iba nga babaye? Kay ano nga mas kakaruyagon mo an kahusay han asawa han iba.” (Proberbios 5:15-20, Today’s English Version) “Adton masinugtanon ha gutiay, masinugtanon man ha damu; ngan adton diri matadong ha gigugutiayi; diri man matadong ha daku.” (Lukas 16:10) “[An] kinahanglan ha mga tinaporan, nga hiagian an tagsa-tagsa nga magmatinumanon.”—1 Korinto 4:2.

Magin tangkod. “Mauuray ba ako kon may-ada magraot nga mga timbangan, ngan supot nga malimbungon nga mga bayag [“bato nga panimbang,” NW]?” (Mika 6:11) “Nasarig [kami] nga may-ada namon maopay nga konsensya, nga nagtitinguha kami ha paggawi hin maopay ha ngatanan nga mga butang.”—Hebreo 13:18.

Magin maminatud-on, matadong. “Dumti an maraot, ngan higugmaa an maopay, ngan pagtukod han kasubayan dida ha ganghaan.” (Amos 5:15) “Paghimangraw kamo an tagsa nga tawo han kamatuoran ngada ha iya amyaw; buhata an paghukom han kamatuoran ngan han pagdait dida ha iyo mga ganghaan.” (Sakarias 8:16) “Bayai niyo an buwa, magyakan kamo an tagsa-tagsa hin kamatuoran ha iya amyaw.”—Efeso 4:25.

Magin mauyatom, maduruto. “Nakita ka han tawo nga maduruto ha iya buruhaton? Hiya makakatindog ha atubangan han kahadian.” (Proberbios 22:29) “Ha buruhaton diri kamo maghubya.” (Roma 12:11) “Kon ano an iyo pagbuhaton, buhata niyo ha kinasingkasing, sugad nga ha Ginoo, ngan diri nga tungod ha mga tawo.”—Kolosas 3:23.

Magin malumo, mapinairon, maloloy-on. “Panul-ot kamo . . . [hin] usa nga kasingkasing han pagpuangon, pagkalooy, pagpaubos, pagkaaghop, pagkamailob.”—Kolosas 3:12.

Daoga an maraot han maopay. “Higugmaon an iyo mga kaaway; mag-ampo kamo tungod han nagpapakaraot ha iyo.” (Mateo 5:44) ‘Ayaw padaog han maraot; kondi daoga an maraot han maopay.’—Roma 12:21.

Ihatag ha Dios an imo gimaopayi. “Higugmaon mo an Ginoo nga imo Dios ha bug-os mo nga kasingkasing ngan ha bug-os mo nga kalag, ngan ha bug-os mo nga hunahuna. Ini amo an daku ngan siyahan nga sugo.”—Mateo 22:37, 38.

[Mga Retrato]

An pagtuman han mga prinsipyo ha Biblia makakabulig ha aton nga magkaada malampuson nga pag-asawa, malipayon nga pamilya, ngan maopay nga pagkamagsangkay