An Pulong ni Jehova Buhi

Importante nga mga Punto Tikang ha Libro han Daniel

“AN LIBRO han Daniel usa han makapainteres hinduro nga libro ha Biblia,” siring han Holman Illustrated Bible Dictionary. “Nagsusulod ito hin diri nadadaan nga mga kamatuoran.” An asoy han Daniel nagtikang han 618 A.K.P. han kinadto hi Hadi Nabukodonosor han Babilonya ha Jerusalem ngan ginlikosan an syudad, ngan iya gindara nga bihag an ‘pipira han anak han Israel’ ha Babilonya. (Daniel 1:1-3) Usa ha ira an batan-on nga hi Daniel nga posible tinedyer pa la. Nagtapos an libro samtang didto pa hiya ha Babilonya. Han hirani na mag-100 an iya pangidaron, kinarawat hiya han saad han Dios: “Ikaw mapahuway, ngan matindog dida ha imo kapalaran, ha kataposan han mga adlaw.”—Daniel 12:13.

An siyahan nga bahin han libro han Daniel iginsurat uyon ha pagkasunod-sunod han panhitabo ha punto de bista han paraobserba, samtang an urhi nga bahin hito ha punto de bista ni Daniel, nga nagsurat hito. Nagsusulod ito han mga tagna han pagbangon ngan kapukan han mga gahum han kalibotan, han pag-abot han Mesias, ngan han mga panhitabo ha aton panahon. a Ginhinumdom liwat han edaran nga propeta an iya hilawig nga kinabuhi ngan igin-istorya an mga panhitabo nga nag-aaghat ha aton nga magtipig hin integridad. An mensahe han Daniel buhi ngan gamhanan.—Hebreo 4:12.

ANO AN IGINTUTUTDO HA ATON HAN ASOY NGA IGIN-ISTORYA UYON HA PAGKASUNOD-SUNOD?

(Daniel 1:1–6:28)

Tuig adto han 617 A.K.P. Aadto ha palasyo han Babilonya hi Daniel ngan an iya tulo nga batan-on nga kasangkayan nga hira Sadrak, Mesak, ngan Abednego. Durante han tulo ka tuig nga pagbansay ha ira ha pagkinabuhi didto, nagtipig hira hin integridad ha Dios. Paglabay hin mga walo ka tuig, nagkaada hi Hadi Nabukodonosor hin misteryoso nga inop. Iginsaysay ito ni Daniel ngan iginhatag an kahulogan hito. Ginkarawat han hadi nga hi Jehova “an Dios han mga dios, ngan an Ginoo han kahadian, ngan an parapahibaro han mga tinagoan.” (Daniel 2:47) Kondi waray pag-iha, baga hin hinngalimtan ni Nabukodonosor ini nga leksyon. Han nagdumiri an tulo nga kasangkayan ni Daniel nga yumukbo ha daku nga imahen, iginpalabog hira han hadi ha naglalaga nga hudno. Pero ginluwas hira han matuod nga Dios, ngan napiritan hi Nabukodonosor ha pagkilala nga “waray lain nga dios nga takos makagluwas ha sugad hini nga kahimtang.”—Daniel 3:29.

Hi Nabukodonosor may-ada usa pa nga makatirigamnan nga inop. Kinita hiya hin daku hinduro nga puno nga ginpulod ngan ginbugkosan basi diri makatubo. Iginsaysay ni Daniel an kahulogan hito. Ha usa nga bahin, natuman ito nga inop han nalurong hi Nabukodonosor ngan ha urhi naopay. Paglabay hin mga dekada, hi Hadi Belsasar nagkaada daku nga panagtawo para ha iya mga opisyal  ngan mapasiparahon nga naggamit han mga garamiton nga tikang ha templo ni Jehova. Hito mismo nga gab-i, ginpatay hi Belsasar ngan hi Dario nga Mede an sinaliwan paghadi. (Daniel 5:30, 31) Ha panahon ni Dario, han sobra 90 anyos na hi Daniel, gin-ikaparatay hiya han naaawa nga mga opisyal. Kondi ginluwas hiya ni Jehova “tikang ha gahum han mga leon.”—Daniel 6:27.

Mga Baton ha mga Pakiana Mahitungod ha Kasuratan:

1:11-15—An pagkaon ba hin puro utan an hinungdan han mas maopay nga dagway han upat nga batan-on nga Judio? Diri. Waray klase hin pagkaon an magriresulta hin sugad nga pagbag-o ha sulod hin napulo ka adlaw la. Hi Jehova—an nagbendisyon ha ira tungod han ira pagsarig ha Iya—an nagpahinabo hito.—Proberbios 10:22.

2:1—Kakan-o nag-inop hi Nabukodonosor mahitungod han daku hinduro nga imahen? An asoy nasiring nga “ha ikaduha ka tuig han paghadi ni Nabukodonosor.” Naghadi hiya ha Babilonya han 624 A.K.P. Kon sugad, an ikaduha ka tuig han iya paghadi nagtikang han 623 A.K.P.—mga tuig antes niya sakupon an Juda. Hito nga panahon, waray pa hi Daniel ha Babilonya ha pagsaysay han kahulogan han inop. Matin-aw nga an “ikaduha ka tuig” nagtikang han 607 A.K.P. han ginbungkag han hadi han Babilonya an Jerusalem ngan nagin magmarando ha kalibotan.

2:32, 39—Ha ano nga paagi nga an ginhadian nga ginrepresentaran han salapi mas ubos kay ha ulo nga bulawan, ngan an ginhadian nga ginrepresentaran han tumbaga mas ubos kay ha salapi? An Imperyo han Medo-Persia, nga ginrepresentaran han salapi nga bahin han imahen, mas ubos ha Babilonya, an ulo nga bulawan, tungod kay waray ito makabungkag han Juda. An sunod nga gahum ha kalibotan amo an Gresya nga ginrepresentaran han tumbaga. Mas ubos ito ha Medo-Persia, sugad la nga an tumbaga mas ubos ha salapi. Bisan kon mas haluag an sakop han Imperyo han Gresya, waray ito makapribilehiyo ha pagtalwas han katawohan han Dios tikang ha pagkadistyero sugad han ginbuhat han Medo-Persia.

4:8, 9—Hi Daniel ba nagin saserdote nga nagbubuhat hin mahika? Waray. An mga pulong nga “labaw han mga mahiko” nangangahulogan la nga hiya “labaw nga gobernador han ngatanan nga mga tawo nga makinaadmanon ha Babilonya.”—Daniel 2:48.

4:10, 11, 20-22—Ano an ginrepresentaran, o ginsimbolohan han daku hinduro nga puno ha inop ni Nabukodonosor? Ha siyahan, nagrepresentar ito kan Nabukodonosor sugad nga an magmarando han usa nga gahum han kalibotan. Kondi, tungod kay an pagmando inabot “ha kataposan han tuna,” sigurado nga nagpapasabot ito hin mas labaw pa. Ipinapakita han Daniel 4:17 an koneksyon han inop ha pagmando han “Gihitaasi” ha katawohan. Kon sugad, nagsisimbolo liwat ito han pagkasoberano ni Jehova ha uniberso, labi na may kalabotan ha tuna. Salit, ito nga inop may-ada duha nga katumanan—ha pagmando ni Nabukodonosor ngan ha pagkasoberano ni Jehova.

4:16, 23, 25, 32, 33—Mationan-o kahilawig an “pito nga panahon”? An ngatanan nga pagbag-o nga nahitabo ha dagway ni Hadi Nabukodonosor nagpapasabot nga an “pito nga panahon” mas hilawig kay ha literal nga pito ka adlaw. Ha iya kahimtang, ini nga “panahon” nagpapasabot hin pito ka tuig nga may-ada 360 ka adlaw an kada tuig, o 2,520 ka adlaw. Ha mas daku nga katumanan,  an “pito nga panahon” 2,520 ka tuig. (Esekiel 4:6, 7) Nagtikang ito han nabungkag an Jerusalem han 607 A.K.P. ngan natapos han nahitrono hi Jesus sugad nga Hadi ha langit han 1914 K.P.—Lukas 21:24.

6:6-10—Tungod kay an pag-ampo kan Jehova diri nagkikinahanglan hin espisipiko nga posisyon, diri ba maaramon para kan Daniel nga mag-ampo ha tago ha sulod hin 30 ka adlaw? Maaram an mga tawo nga hi Daniel nag-aampo hin tulo ka beses ha usa ka adlaw. Tungod hito, an mga magkakunsabo naghimo hin balaud nga nagdidiri han pag-ampo. An bisan ano nga pagbag-o ha iya rutina ha pag-ampo mahimo hunahunaon han iba nga nagkompromiso hiya ngan napakyas ha paghatag hin esklusibo nga debosyon kan Jehova.

Mga Leksyon Para ha Aton:

1:3-8. An determinasyon ni Daniel ngan han iya mga kaupod nga magpabilin nga maunungon kan Jehova nagpapabug-at han bili han pagbansay nga posible gud nga ira nakarawat ha ira mga kag-anak. Kon gin-uuna han mga kag-anak nga nahahadlok ha Dios an espirituwal nga intereses ngan gintututdoan an ira mga anak nga buhaton liwat ito, posible gud nga maatohan han ira mga anak an mga pagsulay ngan pag-ipit nga bangin mahitabo ha eskwelahan o ha iba nga lugar.

1:10-12. Nasabtan ni Daniel kon kay ano nga nahadlok ha hadi “an prinsipe han mga yunuko” ngan waray magpirit ha paghangyo ha iya. Kondi, ha urhi nakiistorya hi Daniel “ha paragahin,” nga bangin mas matinuguton. Kon naatubang hin magkuri nga kahimtang, sadang kita gumios nga may pariho nga hilarom nga pagsabot, kahibaro, ngan kinaadman.

2:29, 30. Pariho kan Daniel, sadang naton ihatag hin bug-os an kadayawan kan Jehova ha mga kahibaro, kalidad, ngan abilidad nga bangin nakarawat naton sugad nga resulta han espirituwal nga mga tagana.

3:16-18. Imposible nga an tulo nga Hebreo makagpakita hin sugad karig-on nga pagtoo kon nagkompromiso hira hadto may kalabotan ha ira pagkaon. Salit, sadang liwat kita mangalimbasog nga magin “magtinumanon ha ngatanan nga mga bagay.”—1 Timoteo 3:11.

4:24-27. An pagsangyaw han mensahe han Ginhadian, nga nag-uupod han paghukom han Dios, nagkikinahanglan hin pariho nga klase han pagtoo ngan kaisog nga iginpakita ni Daniel ha pagpahibaro han mahitatabo kan Nabukodonosor ngan kon ano an sadang buhaton han hadi basi ‘humilawig’ an iya kahuraan.

5:30, 31. Natuman an “sambingay patok ha hadi ha Babilonya.” (Isaias 14:3, 4, 12-15) Hi Satanas nga Yawa, nga mapahitas-on pariho han dinastiya han Babilonya, magkakaada liwat makaarawod nga kataposan.—Daniel 4:30; 5:2-4, 23.

ANO AN IGINSUSUMAT HAN MGA BISYON NI DANIEL?

(Daniel 7:1–12:13)

Han nakarawat ni Daniel an iya siyahan nga bisyon pinaagi hin inop han 553 A.K.P., 70 anyos o sobra pa an iya pangidaron. Nakakita hiya hin upat nga dagku nga mananap nga nagrirepresentar han pagkasunod-sunod han mga gahum han kalibotan tikang ha iya panahon tubtob ha aton panahon yana. Ha bisyon hin usa nga kahimtang ha langit, nakakita hiya hin “usa nga pariho han anak han tawo” nga gintagan hin “kagamhanan nga waray kataposan.” (Daniel 7:13, 14) Paglabay hin duha ka tuig, nagkaada hiya bisyon nga nag-uupod han Medo-Persia, Gresya, ngan hin usa nga nagin ‘hadi nga mabangis an nawong.’—Daniel 8:23.

An tuig 539 A.K.P. na. Napukan na an Babilonya, ngan hi Dario nga Mede nagin magmarando ha ginhadian han mga Kaldeanhon. Nag-ampo hi Daniel kan Jehova mahitungod han pagpahiuli han iya natawohan nga tuna. Samtang nag-aampo hiya, ginsugo ni Jehova hi anghel Gabriel nga tagan hi Daniel “hin kinaadman ngan hin sarabotan” mahitungod han pag-abot han Mesias. (Daniel 9:20-25) Linabay an panahon ngan 536/535 A.K.P. na. Usa nga gutiay nga grupo nga nanhibilin an binalik ha Jerusalem. Kondi ginkontra an pagtukod han templo, ngan nabaraka hini hi Daniel. Salit iya igin-inampo ini kan Jehova, ngan nagsugo Hiya hin hitaas-an-katungdanan nga anghel kan Daniel. Katapos parig-unon ngan dasigon hi Daniel, iginsaysay han anghel an tagna mahitungod han away han hadi han  amihanan ngan han salatanan may kalabotan han pagmando. Ito nga away nagtikang han panahon nga an ginhadian ni Alejandro nga Bantogan nabahin ha iya upat nga heneral tubtob han panahon nga an “Daku nga Prinsipe” nga “hi Mikael matindog.”—Daniel 12:1.

Mga Baton ha mga Pakiana Mahitungod ha Kasuratan:

8:9—Ano an ginpapadagawan han “Mahimayaon”? Hini nga bahin, an “Mahimayaon” nagsisimbolo ha kahimtang ha tuna han dinihogan nga mga Kristiano durante han panahon han Anglo-Amerikano nga Gahum ha Kalibotan.

8:25—Hin-o an “Prinsipe han mga prinsipe”? An Hebreo nga pulong nga sar nga iginhubad nga “prinsipe,” nangangahulogan nga “punoan” o “pangulo.” Salit, an titulo nga “Prinsipe han mga prinsipe” naaplikar la kan Jehova nga Dios—an Punoan han ngatanan nga prinsipe nga anghel, upod na hi “Mikael, usa han labaw nga mga prinsipe.”—Daniel 10:13.

9:21—Kay ano nga gintawag ni Daniel hi anghel Gabriel nga “an tawo”? Tungod kay kinadto hi Gabriel ha iya ha porma hin tawo, sugad la han iya pagpakita kan Daniel han nauna nga bisyon.—Daniel 8:15-17.

9:27—Ano nga kauyonan an nagpabilin nga “marig-on ha kadam-an” tubtob ha kataposan han ika-70 ka semana han mga tuig, o han 36 K.P.? Ginkuha an Balaud nga kauyonan han 33 K.P. han iginraysang hi Jesus. Kondi, pinaagi ha pagtipig han Abrahamiko nga kauyonan nga epektibo ha unudnon nga Israel tubtob han 36 K.P., iginpadayon ni Jehova an panahon han espesyal nga pagtagad ha mga Judio tungod han ira pagin tulin ni Abraham. An Abrahamiko nga kauyonan nagpapadayon nga epektibo ha ‘Israel han Dios.’—Galasia 3:7-9, 14-18, 29; 6:16.

Mga Leksyon Para ha Aton:

9:1-23; 10:11. Tungod han pagin mapainubsanon, pagkamaunungon ha Dios, pagkamaduruto ha pag-aram, ngan pagkamainampoon ni Daniel, hiya nagin ‘hinigugma gud.’ Nakabulig ha iya ini nga mga kalidad basi makapabilin nga matinumanon ha Dios tubtob ha kamatayon. Magin determinado kita nga subaron hi Daniel.

9:17-19. Bisan kon nag-aampo kita ha pag-abot han bag-o nga kalibotan han Dios diin “mag-uukoy an katadongan,” diri ba an aton nangunguna nga pagtagad amo an pagbaraan han ngaran ni Jehova ngan an pagbindikar han iya pagkasoberano imbes an kawara han aton pag-antos ngan kakurian?—2 Pedro 3:13.

10:9-11, 18, 19. Ha pagsubad ha anghel nga binisita kan Daniel, sadang naton dasigon ngan parig-unon an kada tagsa pinaagi ha pagbulig ngan pagyakan hin nakakaliaw nga mga pulong.

12:3. Durante han kataposan nga mga adlaw, an mga “makinaadmanon”—dinihogan nga mga Kristiano—nagpapasanag hin “kalamrag” ngan nagdadara hin ‘damu ha pagkamatadong,’ upod na an “daku nga panon” han ‘iba nga karnero.’ (Filipos 2:15; Pahayag 7:9, NW; Juan 10:16) An mga dinihogan ‘magmamasilaw sugad hin mga bitoon’ ha bug-os nga kahulogan hito durante han Pagmando ni Kristo ha Milenyo, diin makikigbahin hira ha iya ha pagpadapat han bug-os nga kapulsanan han lukat ha masinugtanon nga katawohan ha tuna. An ‘iba nga karnero’ sadang magpabilin nga maunungon ha mga dinihogan, ngan bug-os-kasingkasing nga nasuporta ha ira ha ngatanan nga paagi.

‘Pagbubulahanon ni Jehova an mga Nahahadlok ha Iya’

Ano an igintututdo ha aton han libro nga Daniel mahitungod ha Dios nga aton ginsisingba? Tagda an mga tagna ha sulod hito—adton natuman na ngan matutuman pa la. Matin-aw gud nga iginhuhulagway hito hi Jehova sugad nga an Paratuman han iya pulong!—Isaias 55:11.

Ano an ipinapakita han asoy han libro han Daniel mahitungod ha aton Dios? An upat nga Hebreo nga batan-on nga nagdumiri ha pagsubad han pagkinabuhi han mga dungganon ha Babilonya kinarawat hin ‘hibaro, kasenate, ngan kinaadman.’ (Daniel 1:17) Ginsugo han matuod nga Dios an iya anghel ha pagluwas kanda Sadrak, Mesak, ngan Abednego tikang ha naglalaga nga hudno. Gintalwas hi Daniel tikang ha lungib han mga leon. Hi Jehova ‘parabulig ngan taming [hadton] nasarig’ ha iya ngan ‘nagbubulahan hadton nahadlok ha iya.’—Salmo 115:9, 13.

[Footnote]

[Retrato ha pahina 18]

Kay ano nga hi Daniel ‘hinigugma gud’?