Importante nga mga Punto Tikang ha mga Libro han Nahum, Habakuk, Ngan Sepania
An Pulong ni Jehova Buhi
Importante nga mga Punto Tikang ha mga Libro han Nahum, Habakuk, Ngan Sepania
GINBUNGKAG na han Asirya nga gahum ha kalibotan an Samaria, an kapital han napulo ka tribo nga ginhadian han Israel. Maiha na liwat nga gintatarhog hito an Juda. Hi propeta Nahum han Juda may-ada mensahe may kalabotan ha kapital han Asirya, an Ninibe. Ito nga mensahe mababasa ha libro han Nahum ha Biblia nga iginsurat antes han 632 A.K.P.
An sumunod nga gahum amo an Imperyo han Babilonya nga usahay ginmandoan han mga hadi han Kaldea. Igintagna han libro han Habakuk, nga posible nga nakompleto han 628 A.K.P., kon paonan-o gagamiton ni Jehova ito nga gahum ha kalibotan sugad nga iya instrumento ha pagpadapat han paghukom ngan kon ano an mahitatabo ha Babilonya ha urhi.
Hi propeta Sepania han Juda nanagna una pa kan Nahum ngan Habakuk. Ha iya panagna hin sobra 40 ka tuig antes mabungkag an Jerusalem han 607 A.K.P., iya iginpasamwak an mensahe han kabungkagan ngan paglaom para ha Juda. An libro han Sepania ha Biblia may-ada liwat mga mensahe kontra ha iba nga nasud.
“KAIRO HAN BUNGTO NGA DUGOON”
“An kabug-aton han tugon mahitungod han Ninibe” tikang kan Jehova nga Dios nga ‘mahinay ha kasina, ngan daku ha gahum.’ Bisan kon hiya “an panalipdanan ha adlaw ha kakurian” hadton nadangop ha iya, bubungkagon niya an Ninibe.—Nahum 1:1, 3, 7.
‘Igpapahiuli ni Jehova an pagkaharangdon ni Jakob.’ Kondi pariho hin ‘leon nga nagkukusli,’ ginhadlok han Asirya an katawohan han Dios. Kan Jehova “susunugon an iya [Ninibe] mga karomata ha pakig-away dida ha aso, ngan an kampilan maglalamoy han [iya] mga batan-on nga leon.” (Nahum 2:2, 12, 13) “Kairo han bungto nga dugoon”—an Ninibe. “An ngatanan nga nakabati han sumat mahitungod ha [iya] napakpak han ira mga kamot” ngan nalilipay.—Nahum 3:1, 19.
Mga Baton ha mga Pakiana Mahitungod ha Kasuratan:
1:9—Ano an magigin kahulogan para ha Juda han “hingpit nga kataposan” han Ninibe? Mangangahulogan ito hin permanente nga katalwasan tikang ha Asirya; “an kabidoan diri mabangon ha ikaduha.” Han naghisgot hi Nahum nga baga hin an Ninibe nabungkag na, hiya nagsurat: “Kitaa, aada ha kabukiran an mga tiil niya nga nagdadara han maopay nga mga sumat, nga nagpapasangyaw han kamurayaw! Pagbantay han imo mga pyesta, O Juda.”—Nahum 1:15.
2:6—Ano nga “mga ganghaan han mga salog” an naabrihan? Ini nga mga ganghaan amo an guhang ha mga pader han Ninibe tungod han katubigan han Salog Tigris. Han 632 A.K.P., han an gintampo nga kasundalohan han Babilonya ngan Medo inatake ha Ninibe, waray ito matarhog. Inabat hito nga talwas ito tungod han higtaas nga pader, naghuhunahuna nga diri ito masusulod. Kondi, tungod han makusog nga uran nagbaha an Tigris. Tungod hini, “nagbaha an usa nga bahin han syudad ngan nabungkag an pader,” sumala ha historyador nga hi Diodorus. Salit, naabrihan an mga ganghaan han salog ngan sugad han igintagna, an Ninibe nasakop dayon sugad kadagmit han kasunog han uga nga dagami.—Nahum 1:8-10.
3:4—Kay ano nga an Ninibe iginpariho ha bigaon? Ginlimbongan han Ninibe an mga nasud pinaagi han pagsaad ha ira hin pakigsangkay ngan bulig kondi ha pagkamatuod gintatalumpigos hira. Pananglitan, naghatag an Asirya hin bulig kan Hadi Ahas han Juda han nag-alyansa an Sirya ngan Israel. Kondi ha urhi, “an hadi ha Asirya nakada [kan Ahas], ngan ginbido hiya.”—2 Kronikas 28:20.
Mga Leksyon Para ha Aton:
1:2-6. An pagbulos ni Jehova ha iya mga kaaway nga nagdudumiri ha paghatag ha iya hin esklusibo nga debosyon nagpapakita nga naglalaom hiya nga maghahatag ha iya hin esklusibo nga debosyon an iya mga magsiringba.—Eksodo 20:5.
1:10. An higtaas nga pader nga may-ada ginatos nga torre waray makapugong ha katumanan han tagna ni Jehova kontra ha Ninibe. Sugad man, an mga kaaway han katawohan ni Jehova yana diri makakapalagiw ha Iya makabungkag nga paghukom.—Proberbios 2:22; Daniel 2:44.
“AN MATADONG MABUBUHI”
An asoy ha kapitulo uno ngan dos han libro han Habakuk amo an pag-istorya han propeta ngan ni Jehova nga Dios. Tungod kay naguguol hi Habakuk ha nahitatabo ha Juda, nagpakiana hiya ha Dios: “Kay ano nga imo ako ginpapakita han karat-an, ngan ginpatan-aw ngada han kalapasan?” Hi Jehova binaton: “Ako nagpapabangon han mga Kaldeanhon, adton mapait ngan madinalidalion nga nasud.” Nahipausa an propeta nga gagamiton han Dios adton “nanunulos ha malingoon” ha pagsirot han Juda. (Habakuk 1:3, 6, 13) Ginpasarig hi Habakuk nga an magtadong magpapabilin nga buhi, kondi an mga kaaway diri makakalikay han sirot. Dugang pa, iginrekord niya an lima nga “kairo” nga ipapadapat ha kaaway nga Kaldea.—Habakuk 2:4.
Ha pag-ampo para ha kalooy, gin-unabi ni Habakuk ha mga kanta han kasubo an naglabay nga pagpakita ni Jehova han iya urusahon nga gahum pariho han iya ginbuhat ha Dagat nga Pula, ha kamingawan, ngan ha Jeriko. Igintagna liwat niya an pagmartsa ni Jehova nga may makabungkag nga kasina ha Armagedon. An iya pag-ampo nagtatapos: “Hi Jehova, an Ginoo, amo an akon kusog; ngan iya hinihimo an akon mga tiil pariho hin mga tiil hin mga bugsok, ngan papapaglakton ako dida ha higtaas ko nga mga lugar.”—Habakuk 3:1, 19.
Mga Baton ha mga Pakiana Mahitungod ha Kasuratan:
1:5, 6—Kay ano nga an pagtugot ni Jehova nga bungkagon han mga Kaldeanhon an Jerusalem baga hin imposible para ha mga Judio? Han nagtikang hi Habakuk ha panagna, an Juda impluwensyado gud han Ehipto. (2 Hadi 23:29, 30, 34) Bisan kon an Babilonya nagigin mas gamhanan, waray pa mapirde han kasundalohan hito hi Paraon Neko. (Jeremias 46:2) Dugang pa, an templo ni Jehova nahimumutang ha Jerusalem ngan waray nakaulang han pagmando han Davidiko nga dinastiya didto. Salit, para ha mga Judio hito nga panahon, an “buhat” han Dios ha pagtugot ha Kaldea nga bungkagon an Jerusalem baga hin imposible. Kondi, bisan kon para ha ira diri gud katoohan an igintagna ni Habakuk, an bisyon mahitungod han pagbungkag han mga Babilonyahanon ha Jerusalem ‘ha waray ruhaduha inabot’ han 607 A.K.P.—Habakuk 2:3.
2:5—Hin-o an ‘marig-on nga tawo,’ ngan kay ano nga diri niya madadangat an iya tumong? An mga Babilonyahanon nga naggamit han ira abilidad ha militar ha pagsakop han mga nasud amo an nagkukompwesto han ‘marig-on nga tawo.’ Tungod han pakaeksperyensya hito hin kadaogan, ginios ito nga baga hin hubog ha alaksiw. Kondi, diri ito maglalampos ha pagtirok han ngatanan nga nasud ngada ha iya tungod kay gagamiton ni Jehova an Medo ngan Persia ha pagbungkag hito. An nagkukompwesto han “tawo” yana amo an mga gamhanan ha politika. Hubog liwat ito han kompyansa ngan kaarogante ngan diri gud ito natatagbaw ha pagpahaluag. Kondi, diri madadangat an tumong hito nga ‘tirukon ngada ha iya an ngatanan nga nasud.’ An Ginhadian han Dios la an makakag-urosa han katawohan.—Mateo 6:9, 10.
Mga Leksyon Para ha Aton:
1:1-4; 1:12–2:1. Sinsero nga nagpakiana hi Habakuk ngan ginbaton hiya ni Jehova. Namamati an matuod nga Dios ha mga pag-ampo han iya magtinumanon nga surugoon.
2:1. Pariho kan Habakuk, sadang kita magpabilin nga aktibo ha pag-alagad kan Jehova. Kinahanglan magin andam liwat kita ha pagpahiuyon han aton hunahuna ha bisan ano nga pagsaway, o pagtadong nga bangin makarawat naton.
2:3; 3:16. Samtang may pagtoo nga naghuhulat kita ha pag-abot han adlaw ni Jehova, hinaot diri mawara an aton pag-abat hin pagkaapurado.
2:4. Basi matalwas kita ha pag-abot han paghukom ni Jehova, kinahanglan magpailob ngan magmatinumanon kita.—Hebreo 10:36-38.
2:6, 7, 9, 12, 15, 19. An sirot sigurado nga maabot ha usa nga hakog ha pakaganansya ha malimbong nga paagi, nahigugma han kamadarahog, ngan nagbubuhat hin imoral, o idolatriya. Kinahanglan maglikay kita hini nga mga kinaiya ngan buhat.
2:11. Kon diri naton ibuhayhag an karaotan hini nga kalibotan, “an bato masinggit” nga masurub-on. Importante gud nga magmaisugon kita nga magpadayon ha pagsangyaw han mensahe han Ginhadian!
3:6. Waray makakapugong kan Jehova kon ipadapat na niya an iya paghukom, bisan pa an mga organisasyon han tawo nga baga hin permanente sugad hin kabukiran ngan kabungtoran.
3:13. Ginpapasarig kita nga pipilion la an bubungkagon ha Armagedon. Tatalwason ni Jehova an iya magtinumanon nga surugoon.
3:17-19. Bisan kon makaeksperyensya kita hin kakurian antes ngan durante han Armagedon, makakasarig kita nga hi Jehova maghahatag ha aton hin “kusog” samtang malipayon nga nagpapadayon kita ha pag-alagad ha iya.
AN “ADLAW NI JEHOVA HIRANI NA”
An pagsingba kan Baal kalyap ha Juda. Hi Jehova nagsiring pinaagi han iya propeta nga hi Sepania: “Akon uunaton an akon kamot ngada han Juda ngan ha ngatanan nga mga umurukoy ha Jerusalem.” Hi Sepania nagpahamangno, an “adlaw ni Jehova hirani na.” (Sepania 1:4, 7, 14) Adton nagtutuman la han Iya mga sugo an ‘pananagoon’ hito nga adlaw.—Sepania 2:3.
“Kairo . . . han matalumpiguson nga bungto”—an Jerusalem! Padayon nga ‘maghulat kamo ha akon, nasiring hi Jehova, ngada ha adlaw nga ako bumangon ngadto ha pangirinaunon; kay an akon tinguha amo an pagtirok han mga nasud, basi ighuho ngada ha ira an akon kaaligutgot.’ Kondi an Dios nagsasaad: “Akon kamo hihimoon nga dungog ngan pagdayaw dida ha ngatanan nga mga katawohan ha tuna, kon akon pagdad-on pagbalik kamo tikang ha pagkabihag ha atubangan han iyo mga mata.”—Sepania 3:1, 8, 20.
Mga Baton ha mga Pakiana Mahitungod ha Kasuratan:
2:13, 14—Kan kanay “tingog [an] magkakanta” ha binayaan nga Ninibe? Tungod kay an Ninibe magigin urukyan han mga ihalas nga hayop ngan katamsihan, an tingog nga padayon nga magkakanta nagpapasabot han mga huni han katamsihan ngan posible han haganas han hangin ha mga bintana han waray naukoy nga kabalayan.
3:9—Ano an “uray nga yinaknan,” ngan paonan-o ito ginyayakan? Ito an kamatuoran tikang ha Dios nga mababasa ha iya Pulong, an Biblia, upod na an ngatanan nga katutdoan hito. Ginyayakan naton ito pinaagi han pagtoo ha kamatuoran, husto nga pagtutdo hito ha iba, ngan pagkinabuhi uyon ha kaburut-on han Dios.
Mga Leksyon Para ha Aton:
1:8. Matin-aw nga an iba ha panahon ni Sepania naghihingyap nga karawaton han nakapalibot nga mga nasud pinaagi han pagsul-ot hin “bisti nga kanan dumuruong.” Kalurongan gud kon an mga magsiringba ni Jehova yana magpahiuyon ha kalibotan ha pariho hito nga paagi!
1:12; 3:5, 16. Padayon nga nagpadara hi Jehova han iya mga propeta ha pagpahamangno ha iya katawohan han iya hudisyal nga mga desisyon. Ginbuhat niya ito bisan kon—pariho hin nagtig-a nga lagod ha ubos han surudlan han alaksiw—damu nga Judio an nagin kampante ngan waray na interes ha mensahe. Samtang nagtitikahirani an daku nga adlaw ni Jehova, kinahanglan padayon nga ipasamwak naton an mensahe han Ginhadian imbes nga tugotan an kawaray pagtagad han mga tawo nga ‘magpahubya han aton kamot.’
2:3. Hi Jehova la an makakatalwas ha aton ha adlaw han iya kasina. Basi padayon nga uyonan niya, kinahanglan ‘pangitaon naton hi Jehova’ pinaagi han pag-aram hin maopay han iya Pulong, an Biblia; pangaro han iya giya pinaagi han pag-ampo; ngan pagin duok ha iya. Kinahanglan naton ‘pangitaon an pagkamatadong’ pinaagi han pagkinabuhi nga limpyo ha moral. Ngan kinahanglan naton ‘pangitaon an pagkamaaghop’ pinaagi han pagpauswag han pagkaaghop ngan pagkamapinasakupon.
2:4-15; 3:1-5. Ha adlaw han pagpadapat han paghukom ni Jehova, an Kakristianohan ngan an ngatanan nga nasud nga nagtatalumpigos ha Iya katawohan makakaeksperyensya hin pariho han nahitabo ha kadaan nga Jerusalem ngan ha mga nasud nga nakapalibot hito. (Pahayag 16:14, 16; 18:4-8) Kinahanglan maisugon nga igpadayon naton an pagpasamwak han paghukom han Dios.
3:8, 9. Samtang ginhuhulat naton an adlaw ni Jehova, nangangandam kita basi maluwas pinaagi han pag-aram ha pagyakan han “uray nga yinaknan” ngan ‘pagtawag ha ngaran han Dios’ pinaagi han personal nga pagdedikar ha iya. Nag-aalagad liwat kita kan Jehova nga nagkakaurosa kaupod han iya katawohan ngan naghahatag ha iya hin “halad han pagdayeg” o pagdayaw sugad nga regalo.—Hebreo 13:15.
“Nagdadagmit Gud” Ito
An salmista nagkanta: “Diri mag-iiha, ngan an mga magraot pagwawad-on: ngan imo pagsususihon hin maopay an iya kahimurutangan, ngan an maraot waray dida.” (Salmo 37:10) Kon ginpapamalandong naton an igintagna mahitungod han Ninibe ha libro han Nahum ngan han Babilonya ngan apostata nga Juda ha libro han Habakuk, sigurado kita nga matutuman an mga pulong han salmista. Kondi, tubtob san-o kita maghuhulat?
“An daku nga adlaw ni Jehova hirani na,” nasiring an Sepania 1:14. “Hirani na ngan nagdadagmit gud” ito. Ipinapakita liwat ha aton han libro han Sepania kon paonan-o kita pananagoon hito nga adlaw ngan kon ano an sadang naton buhaton yana ha pagpangandam basi maluwas. Oo, “an pulong han Dios buhi, ngan maabtik” o may gahum.—Hebreo 4:12.
[Mga Retrato ha pahina 8]
An higtaas nga pader han Ninibe waray makapugong ha katumanan han tagna ni Nahum
[Ginkuhaan han Retrato]
Randy Olson/National Geographic Image Collection