Tutdui an Imo Anak nga Magin Mamurayawon

An otso anyos nga hi Nicole nalilipay ha pagbalhin han ira pamilya ha iba nga dapit han nasud. Tungod hito, pirme niya gin-iistoryahan an iya duok nga sangkay nga hi Gabrielle han ngatanan. Usa ka adlaw, tigda la nga ginsidngan ni Gabrielle hi Nicole nga waray hiya labot han ira pagbalhin. Nasubo ngan nasina hi Nicole, ngan hiya siniring ha iya nanay, “Diri ko na gud karuyag makita pa hi Gabrielle!”

AN AWAY han kabataan nga pariho han kanda Nicole ngan Gabrielle agsob nga kinahanglan masulbad ha bulig han kag-anak—diri la ha pagpakalma han nasakitan nga pagbati kondi ha pagpakita liwat kon paonan-o aatubangon an sitwasyon. Natural la ha kabataan nga magpakita hin “binatabata nga mga panggawi,” ngan agsob nga diri hira maaram han kadaot nga mahimo magin resulta han ira pulong ngan buhat. (1 Korinto 13:11, Maopay nga Sumat nga Biblia) Kinahanglan nira an bulig basi makultibar an mga kalidad nga makakabulig ha ira nga magkaada mamurayawon nga relasyon ha iba ha pamilya ngan ha bisan diin.

An Kristiano nga mga kag-anak interesado gud ha pagbansay han ira mga anak nga ‘pangitaon an kamurayawan ngan sundon ito.’ (1 Pedro 3:11) An kalipay nga resulta ha pagin mamurayawon takos han ngatanan nga pangalimbasog nga ginkikinahanglan basi makontrol an pagsuspetsa, kapakyasan, ngan kasina. Kon usa ka nga kag-anak, ha ano nga paagi matututdoan mo an imo anak nga magin mamurayawon?

Kultibara an Hingyap nga Lipayon ‘an Dios han Kamurayawan’

Hi Jehova tinatawag nga ‘an Dios han kamurayawan’ ngan kinikilala sugad nga an naghahatag hin kamurayawan. (Filipos 4:9; Roma 15:33) Tungod hito, ginagamit hin maopay han maaramon nga kag-anak an Pulong han Dios, an Biblia, basi ipasilsil ha ira anak an hingyap nga lipayon an Dios ngan subaron an iya mga kalidad. Pananglitan, buligi an imo anak ha paghanduraw han hinkit-an ni apostol Juan ha iya makatirigamnan nga bisyon—usa nga makatarag-ob nga berde nga balangaw nga nakapalibot ha trono ni Jehova. a  (Pahayag 4:2, 3) Isaysay ha iya nga ini nga balangaw nagrirepresentar han kamurayawan ngan kahimyang nga nakapalibot kan Jehova, ngan an sugad nga bendisyon maieksperyensyahan han ngatanan nga nasunod ha Iya.

Hi Jehova naghahatag liwat hin giya pinaagi han iya Anak, hi Jesus, nga tinatawag nga “Prinsipe ha Pagdait.” (Isaias 9:6, 7) Salit, basaha ngan hisguti ha imo anak an mga asoy ha Biblia diin igintutdo ni Jesus an importante nga mga leksyon mahitungod ha paglikay hin away ngan diri pagkasinabot. (Mateo 26:51-56; Markos 9:33-35) Isaysay kon kay ano nga hi Pablo, nga “parahibang” hadto, nagbag-o ngan nagsurat nga “an surugoon han Ginoo diri kinahanglan makiglantugi, kondi magin magtalunoy ha ngatanan, . . . maantuson.” (1 Timoteo 1:13; 2 Timoteo 2:24) Bangin magin mas maopay an reaksyon han imo anak kay han imo ginlalaoman.

Nahinunumdom hi Evan nga han syete anyos hiya ginyinaangyaangan hiya hin bata ha school bus. “Nasina gud ako salit karuyag ko bumulos!” siring niya. “Katapos nahinumdoman ko an leksyon nga hinbaroan ko ha balay mahitungod hadton nagtitikang hin away. Maaram ako nga karuyag ni Jehova nga diri ako bumulos hin maraot ha nagbubuhat hin maraot ngan ‘makigmurayaw ako ha ngatanan.’” (Roma 12:17, 18) Katapos nagkaada hiya kusog ngan kaisog nga pakalmahon inin tensyonado nga kahimtang pinaagi hin malumo nga baton. Karuyag niya lipayon an Dios han kamurayawan.

Magin Mamurayawon nga Kag-anak

May kamurayawan ba ha iyo panimalay? Kon may-ada, damu an mahibabaroan han iyo anak mahitungod ha pagin mamurayawon bisan la ha pag-obserba ha iyo. An iyo pagin epektibo ha pagtutdo ha iyo anak nga magin mamurayawon nadepende ha kadak-an nga bahin ha iyo pagsubad han mamurayawon nga mga paagi han Dios ngan ni Kristo.—Roma 2:21.

Hira Russ ngan Cindy nangangalimbasog gud ha pagbansay han ira duha nga anak, ginsasagda hira nga magin mapinairon bisan kon gin-aaringit hira han iba. Hi Cindy nasiring, “An disposisyon nga iginpapakita namon ni Russ ha amon mga anak ngan ha iba kon may mga problema daku an epekto ha paggios han amon mga anak ha pag-atubang hin pariho nga sitwasyon.”

Bisan kon nakakahimo ka hin sayop—ngan may-ada ba kag-anak nga diri nagsasayop?—magagamit mo gihapon an higayon ha pagtutdo hin importante nga mga leksyon. “May-ada mga panahon nga sobra an amon reaksyon han akon asawa, hi Terry, ngan gindisiplina na namon an amon mga anak antes hibaroan an bug-os nga panhitabo,” siring ni Stephen. “Kon nahitatabo ito, nangangaro kami hin pasaylo.” Hi Terry nagdugang: “Ginsusumatan namon an amon mga anak nga pariho han iba, diri kami hingpit ngan nagsasayop liwat. Inaabat namon nga diri la ini nakabulig nga magkaada kamurayawan ha amon pamilya, kondi nakabulig liwat ha amon mga anak nga mahibaro ha pagkinabuhi nga mamurayawon.”

Nahibabaro ba an imo mga anak nga magin mamurayawon pinaagi ha pag-obserba han imo pagtratar ha ira? Hi Jesus nagsagdon: “Busa, an ngatanan nga mga butang, nga buot niyo [buhaton] han mga tawo ha iyo, buhata man niyo ha ira.” (Mateo 7:12) Bisan pa han imo kaluyahan, sarig nga magkakaada maopay nga resulta an gugma  ngan pagbati nga imo ipinapakita ha imo mga anak. Masunod dayon hira kon gintututdoan mo hira ha mahigugmaon nga paagi.

Magin Mahinay ha Kasina

An Proberbios 19:11 nasiring: “An kanan tawo pagturutimbang nakakahimo ha iya nga mahinay ha pagkasina.” Paonan-o mo mabubuligan an imo anak nga makagkultibar han sugad nga pagturutimbang? Iginsaysay ni David an usa nga praktikal nga paagi nga naobserbahan niya ngan han iya asawa, hi Mariann, nga nakabulig ha ira mga anak. Hiya nasiring: “Kon naaaringit hira ha usa nga nakayakan o nakabuhat hin nakakasakit, ginbubuligan namon hira nga magkaada empatiya. Ginpapakianhan namon hira hin simple nga mga pakiana sugad han: ‘May-ada ba problema an tawo hito nga adlaw? Posible ba nga naaawa hiya? May-ada ba nakasakit han iya emosyon?’” Hi Mariann nagdugang, “Nakakabulig ini ha pagpakalma ha ira imbes nga padayon nga maaringit ha kahimtang o maglinantugi kon hin-o an husto o sayop.”

An sugad nga pagbansay mahimo magresulta hin maopay. Tagda kon paonan-o hi Nicole, nga gin-unabi ha tinikangan hini nga artikulo, nabuligan han iya nanay, hi Michelle, ha paagi nga diri la kay nagpahiuli han ira pagkamagsangkay ni Gabrielle. “Ginbasa namon ni Nicole an kapitulo 14 han libro nga Mahibaro Tikang ha Bantogan nga Magturutdo,” siring ni Michelle. b “Katapos iginsaysay ko kon ano an iginpapasabot ni Jesus han nagsiring hiya nga sadang kita magpasaylo ‘tubtob ha kapitoan ka tagpito.’ Katapos ko hiya pamatian hin maopay samtang iya iginsusumat an iya inaabat, ginbuligan ko hiya nga maabat an kasubo ngan sentimyento ni Gabrielle tungod kay mabalhin na an iya duok nga sangkay.”—Mateo 18:21, 22.

An bag-o nga pagsabot ni Nicole ha posible nga hinungdan han pakayakan hadto ni Gabrielle nakabulig ha iya nga makultibar an pagpaid, ngan nakaaghat ha iya nga tawagan hi Gabrielle ha telepono basi mangaro hin pasaylo. “Tikang hito nga panahon,” siring ni Michelle, “nalilipay hi Nicole ha pagin makonsiderasyon ha inaabat han iba ngan ha pagbuhat hin maopay basi hira malipay.”—Filipos 2:3, 4.

Buligi an imo anak nga diri maaringit ha mga sayop ngan diri pagsinabtanay. Kon buhaton mo ito, posible nga maeksperyensyahan mo an kalipay ha pakakita han imo anak nga nagpapahayag hin tinuod nga pagtagad ngan gugma ha iba.—Roma 12:10; 1 Korinto 12:25.

Iaghat an Himaya han Pagin Mapinasayloon

‘Himaya an pagpasaylo han pagtalapas,’ siring han Proberbios 19:11. Ginsubad ni Jesus an iya Amay ngan nagin mapinasayloon durante han iya pinakamakuri nga takna. (Lukas 23:34) Mahibabaro an imo anak han “himaya” han pagin mapinasayloon kon personal nga inaabat nira an nakakaliaw nga epekto han imo pagpasaylo.

Pananglitan, an singko anyos nga hi Willy nalilipay ha pagkolor hin mga dibuho upod han iya lola. Usa ka adlaw, tigda la nga waray na maruyag pagkolor an iya lola, gin-isgan hiya, ngan linakat. Dinulo hi Willy. An iya tatay, hi Sam, nagsiring: “May Alzheimer’s disease an lola ni Willy, ngan iginsaysay namon ito ha iya ha paagi nga iya masasabtan.” Katapos pahinumdumon hiya nga makadamu na hiya ginpasaylo salit sadang liwat hiya magpasaylo ha iba, nahipausa hi Sam ha iya reaksyon. “Mahahanduraw mo ba an inabat namon nga mag-asawa,” siring ni Sam, “samtang  ginkikita namon an amon anak nga nadaop ha iya 80-anyos nga lola, nakiistorya ha tono nga sugad hin nangangaro hin pasaylo, ngan nagtugway ha iya lola tipabalik ha lamesa?”

Tinuod nga “himaya” kon nahibabaro an mga anak nga “mag-inantusay” ha kaluyahan ngan sayop han iba ngan ha pagpasaylo ha ira. (Kolosas 3:13) Bisan kon gintutuyo han iba nga gumios ha makapaaringit nga paagi, kombinsiha an imo anak nga an malumo nga baton mahimo magkaada daku nga epekto, tungod kay “kon an kanan tawo mga dalan nakakalipay kan Jehova, Iya hinihimo bisan an iya mga kaaway ha pakigdait ha iya.”—Proberbios 16:7.

Padayon nga Buligi an Imo Anak nga Magin Mamurayawon

Kon ginagamit han mga kag-anak an Pulong han Dios ha pagtutdo ha ira anak ‘ha mamurayawon’ nga kahimtang ngan ‘ha ira nga nagbubuhat hin kamurayawan,’ bendisyon gud hira ha ira anak. (Jakobo 3:18) Ginsasangkapan han sugad nga kag-anak an ira anak han ginkikinahanglan ha pagsulbad han diri pagsinabtanay ngan ha pagin mamurayawon. Daku an nahihimo hini basi hira magin malipayon ngan tagbaw ha ira bug-os nga kinabuhi.

Hira Dan ngan Kathy may-ada tulo nga anak nga tinedyer nga aktibo ha ira pag-alagad. “Bisan kon makuri an pagbansay ha ira han bata pa hira,” siring ni Dan, “nalilipay kami nga dumaku hira nga sugad. Yana, maopay an ira relasyon ha iba, ngan masayon hira magpasaylo kon may-ada kasamok.” Hi Kathy nasiring: “Nadadasig gud kami hini tungod kay an kamurayawan usa han bunga han espiritu han Dios.”—Galasia 5:22, 23.

Salit, sugad nga Kristiano nga mga kag-anak, ‘ayaw panluya’ o ayaw undang ha pagtutdo ha iyo mga anak nga magin mamurayawon—bisan kon ha tinikangan baga hin mahinay an ira pag-uswag. Samtang ginbubuhat mo ito, sarig nga ‘an Dios han gugma ngan pagdait maaada ha iyo.’—Galasia 6:9; 2 Korinto 13:11.

[Mga footnote]

[Kahon/Retrato ha pahina 20]

POSITIBO BA INI NGA IMPLUWENSYA?

Usa nga artikulo nga ginpublikar han Media Awareness Network nga may ulohan nga “Pagkamadarahog ha Industriya han Media nga Kaliawan” nasiring: “An konsepto han pagkamadarahog sugad nga paagi ha pagsulbad hin problema ginpapabug-atan han industriya han kaliawan diin an kontrabida ngan an istaring pirme nagamit hin kamadarahog.” Mga 10 porsyento la han ginsurbey nga pasalida ha TV, sine, ngan music video an nagpakita han magraot nga resulta han kamadarahog. Lugod, ito nga artikulo nasiring, “iginpresenta an pagkamadarahog sugad nga makatadunganon, natural ngan diri malilikyan—an pinakapraktikal nga paagi ha pagsulbad han problema.”

Nasasantop mo ba an panginahanglan ha paghimo hin pagbag-o may kalabotan ha pagkita hin TV ha iyo balay? Ayaw tuguti an industriya han kaliawan ha pagpaluya han imo pangalimbasog ha pagtutdo ha imo mga anak nga magin mamurayawon.

[Retrato ha pahina 17]

Ipasilsil ha imo mga anak an hingyap nga lipayon ‘an Dios han kamurayawan’

[Retrato ha pahina 18]

Magkaada panahon ha pagtadong han nakakasakit nga mga pulong ngan mga buhat

[Retrato ha pahina 19]

Sadang mahibaro an imo mga anak ha pagpangaro hin pasaylo ngan ha pagpasaylo