Ano an Akon Maibabalos kan Jehova?

Iginsumat Ni Ruth Danner

Hi Nanay agsob hadto mag-intremes nga an 1933 tuig han mga kalamidad: nagmando hi Hitler, gindeklara ito han papa nga Baraan nga Tuig, ngan igin-anak ako.

AN AKON mga kag-anak naukoy ha bungto han Yutz ha Lorraine, usa nga makasaysayan nga lugar ha Fransia hirani ha giutan ha Alemanya. Han 1921, hi Nanay nga debotado nga Katoliko nakaasawa kan Tatay nga Protestante. An akon magurang nga hi Helen natawo han 1922, ngan ginpabunyagan hiya han akon mga kag-anak sugad nga Katoliko.

Usa ka adlaw han 1925, nakakarawat hi Tatay hin libro nga The Harp of God ha Aleman nga yinaknan. An pagbasa hito nakakombinse ha iya nga hin-agian na niya an kamatuoran. Nagsurat hiya ha mga nagpublikar hito, ngan ginbuligan hiya nga makaistorya an mga Bibelforscher, an tawag hadto ha mga Saksi ni Jehova ha Alemanya. Nagtikang dayon hi Tatay pagsangyaw han iya hinbaroan. Waray malipay hi Nanay. “Buhata an bisan ano nga imo karuyag,” siring niya ha makapainteres nga Aleman nga pinulongan, “ayaw gud la pagin Bibelforscher!” Kondi nagdesisyon na hi Tatay ngan han 1927 nabawtismohan sugad nga Bibelforscher.

Tungod hito, an akon lola (nanay ni Nanay) nag-aghat kan Nanay nga makigdiborsyo kan Tatay. Usa ka adlaw, durante han Misa ginpahamangnoan han padi an mga magsiringba nga “likyan an buwaon nga propeta nga hi Danner.” Pag-uli ni Lola tikang hito nga Misa, ginlabay niya hi Tatay hin masitera tikang ha ikaduha nga andana han amon balay. Naigo hiya ha sugbong ngan gutiay gud la maigo an iya ulo. Tungod hini naghunahuna hi Nanay, ‘Diri maopay an relihiyon nga nakakaaghat ha mga tawo nga magin parapamatay.’ Nagtikang hiya pagbasa han mga publikasyon han mga Saksi ni Jehova. Waray pag-iha nakombinse hiya nga hin-agian na niya an kamatuoran, ngan nabawtismohan hiya han 1929.

Ginbuhat han akon mga kag-anak an ngatanan basi ipakita ha amon nga magbugto nga tinuod gud hi Jehova. Ginbabasahan kami nira hin mga istorya ha Biblia ngan ginpapakianhan kon kay ano nga sugad hito an ginbuhat han mga tawohan ha Biblia. Durante hito nga panahon, nagdumiri hi Tatay pagtrabaho hin panggab-i, bisan kon an iya desisyon nangahulogan hin daku nga iban ha iya kita para ha pamilya. Karuyag niya magkaada hin panahon ha Kristiano nga mga katirok, ministeryo, ngan pag-aram upod han iya mga anak.

Hirani Na an Peligroso nga mga Panahon

An akon mga kag-anak pirme nagpapaukoy ha amon balay hin mga nagbibiyahe nga paramangno ngan mga Bethelite tikang ha Switzerland ngan Fransia, nga nagsusumat ha amon  han mga kakurian nga naieksperyensyahan han amon mga igkasi-tumuroo ha Alemanya, pipira la ka kilometro tikang ha amon balay. Iginkakadto han mga Nazi an mga Saksi ni Jehova ha mga kampo konsentrasyon ngan iginbubulag an kabataan ha ira Saksi nga mga kag-anak.

Igin-andam na kami ni Helen ha pag-atubang ha tiarabot nga mga kakurian. Ginbuligan kami han amon mga kag-anak nga magmemorya hin mga teksto ha Biblia nga maggigiya ha amon. Nasiring hira: “Kon diri kamo maaram han iyo bubuhaton, hinumdumi an Proberbios 3:5, 6. Kon nahahadlok kamo han mga pagsari ha eskwelahan, gamita an 1 Korinto 10:13. Kon ibulag kamo ha amon, iyakan ha daku nga tingog an Proberbios 18:10.” Namemorya ko an Salmo 23 ngan 91 ngan nasarig ako nga hi Jehova pirme magpapanalipod ha akon.

Han 1940, ginsakop han Nazi nga Alemanya an Alsace-Lorraine ngan gin-obligar han bag-o nga rehimen an ngatanan nga adulto nga magin membro han Nazi nga partido. Waray sumugot hi Tatay ngan gintarhog hiya han mga Gestapo nga aarestuhon hiya. Han nagdumiri hi Nanay paghimo hin mga uniporme hin sundalo, gintarhog liwat hiya han mga Gestapo.

Nagin makuri gud para ha akon an mga kahimtang ha eskwelahan. Kada adlaw an amon klase gintitikangan hin pag-ampo kan Hitler, saludo nga “Heil Hitler,” ngan pagkanta han kanta han nasud nga nakaalsa an too nga kamot. Imbes nga sidngan la ako nga diri sumaludo kan Hitler, ginbuligan ako han akon mga kag-anak nga bansayon an akon konsensya. Salit ako mismo an nagdesisyon nga diri sumaludo. Gintampalo ako han mga magturutdo ngan gintarhog nga paiwason ha eskwelahan. Usa ka beses han syete anyos ako, kinahanglan ako umatubang ha ngatanan han 12 nga magturutdo ha eskwelahan. Nangalimbasog hira pagpwersa ha akon nga himoon an pagsaludo kan Hitler. Kondi, ha bulig ni Jehova nagin marig-on ako.

Usa nga maestra an nangalimbasog pagkombinse ha akon. Nagsiring hiya nga maopay ako nga estudyante, nga naayon gud hiya ha akon, ngan masusubo gud hiya kon diri na ako karawaton ha eskwelahan. Siring niya: “Diri mo kinahanglan hitaason an pag-alsa han imo kamot. Alsaha la ito hin gutiay. Ngan diri mo kinahanglan luwason an ‘Heil Hitler!’ Kiwaha la an imo im-im nga baga hin ginluluwas mo ito.”

Han ginsumatan ko hi Nanay han ginsiring han akon maestra, iginpahinumdom niya ha akon an asoy ha Biblia mahitungod han tulo nga batan-on nga Hebreohanon ha atubangan han imahen nga ginhimo han hadi han Babilonya. “Ano an iginpapabuhat ha ira?” nagpakiana hiya. “Yumukbo,” an akon iginbaton. “Magigin husto ba kon ha panahon nga ginpapayukbo hira ha imahen dumuko hira basi ihigot an ira sandalyas? Ikaw an pagdesisyon; buhata an imo ginhuhunahuna nga husto.” Pariho kanda Sadrak, Mesak, ngan Abednego, nagdesisyon ako nga hi Jehova gud la an akon sisingbahon.—Dan. 3:1, 13-18.

Damu ka beses nga ginpaiwas ako ha eskwelahan han mga magturutdo ngan gintarhog nga ibubulag ha akon mga kag-anak. Nabaraka gud ako, kondi padayon nga gindadasig ako han akon mga kag-anak. Antes ako nalakat ngadto ha eskwelahan, nag-aampo kami ni Nanay ngan iya ginhahangyo hi Jehova nga panalipdan ako. Maaram ako nga paririg-unon ako ni Jehova nga magin maunungon ha kamatuoran. (2 Kor. 4:7) Hi Tatay nagsiring ha akon nga kon uraura na an paglutos, kinahanglan diri ako mahadlok pag-uli. “Hinigugma ka namon. Anoman an mahitabo, anak ka la gihapon namon,” siring niya. “Kan Jehova ka may baratunon.” Ito nga mga pulong nagparig-on han akon hingyap nga matipigan an akon integridad.—Job 27:5.

Agsob kumadto ha amon balay an mga Gestapo basi mamiling hin mga publikasyon han mga Saksi ngan imbistigaron an akon mga kag-anak. Ginkukuha nira hi Nanay hin pipira ka oras ngan ginkukuha liwat hi Tatay ngan an akon bugto ha ira gintatrabahoan. Diri ako maaram kon aada ha balay hi Nanay pag-uli ko tikang ha eskwelahan. Usahay ginsisidngan ako han amon amyaw: “Ginkuha nira an imo nanay.” Salit natago ako ha amon balay ngan nagpapakiana ha akon kalugaringon: ‘Ginpapakurian ba nira hi Nanay? Makikita ko pa ba hiya utro?’

Gindistyero

Han Enero 28, 1943, ginsangpit kami han mga Gestapo han alas-3:30 han maagahon. Siring nira kon umapi an amon pamilya ha Nazi nga  partido, diri kami ididistyero. Gintagan kami hin tulo ka oras basi mangandam. Nakaandam na hi Nanay ha sugad hini nga kahimtang ngan ginsudlan na niya an amon mga bag hin mga liwanan ngan Biblia, salit gin-gamit namon an oras ha pag-ampo ngan pagdasig ha usa kag usa. Ginpahinumdom kami ni Tatay nga ‘waray makakagbulag ha amon tikang ha gugma han Dios.’—Roma 8:35-39.

Binalik gud man an mga Gestapo. Diri ko gud hingangalimtan an edaran na nga hi Bugto Anglade samtang nagbababay hiya ha amon nga nanunuro an iya mga luha. Igindul-ong kami han mga Gestapo ha estasyon han tren ha Metz. Katapos hin tulo ka adlaw ha tren, inabot kami ha Kochlowice, usa nga ekstensyon nga kampo han Auschwitz ha Polandia. Paglabay hin duha ka bulan, iginbalhin kami ha Gliwice, usa nga kombento nga ginhimo nga labor camp. Ginsidngan kami han mga Nazi nga kon an kada tagsa ha amon mapirma hin sertipiko nga nagpapamatuod nga amon na iginsasalikway an amon relihiyon, pauulion kami ngan ibabalik an amon mga panag-iya. Nagdumiri hira Tatay ngan Nanay, ngan an mga sundalo nagsiring, “Diri na gud kamo makakauli.”

Han Hunyo iginbalhin kami ha Swietochlowice, ngan nagtikang ako pag-abat hin ul-ol ha ulo nga tubtob yana inaabat ko pa gihapon. Nagkaada ako impeksyon ha akon mga tudlo ngan ginpananggal han doktor an iba han akon mga kulo nga waray gamiti hin anestesya. Ha luyo nga bahin, may kaopayan an akon pagin surugoon han mga gwardya kay agsob ako mahingadto ha panaderya. May-ada didto babaye nga nahatag ha akon hin pagkaon.

Tubtob hito nga panahon, urosa kami nga pamilya nga bulag ha iba nga mga priso. Han Oktubre 1943 iginkadto kami ha kampo ha Ząbkowice. Nangangaturog kami ha mga tiheras ha usa nga atik upod han 60 nga kalalakin-an, kababayin-an, ngan kabataan. Ginsiguro han mga SS nga an amon pagkaon mapan-os na ngan haros diri na makaon.

Bisan pa han kakurian, waray gud kami mawad-i hin paglaom. Nabasa namon hadto ha The Watchtower an mahitungod han daku nga buruhaton nga pagsangyaw nga hihimoon katapos han girra. Salit maaram kami kon kay ano nga nag-aantos kami ngan diri mag-iiha matatapos na an amon kakurian.

Han amon hinbatian nga nasulong an Alyado nga kasundalohan, maaram kami nga mapipirde an mga Nazi. Temprano han 1945, nagdesisyon an mga SS nga bayaan an amon kampo. Han Pebrero 19, ginpwersa kami nga magmartsa hin haros 240 kilometros. Katapos hin upat ka semana, inabot kami ha Steinfels ha Alemanya, ngan  gindara kami han mga gwardya ha usa nga minahan. Damu an naghunahuna nga pamamatayon kami. Kondi hito nga adlaw, inabot an mga Alyado, pinalagiw an mga SS, ngan natapos an amon kakurian.

Pagkab-ot han Akon mga Tumong

Han Mayo 5, 1945, katapos hin haros duha ngan tunga ka tuig, nakauli kami ha Yutz nga maghugaw ngan kutoon. Waray kami liwan-liwan hin bado tikang pa han Pebrero, salit nagdesisyon kami nga sunugon adto nga mga bado. Nahinunumdom ako han ginsiring ha amon ni Nanay: “Tagda ini nga pinakamaopay nga adlaw han iyo kinabuhi. Waray bisan ano nga nahibilin ha aton. Bisan an aton sul-ot nga mga bado diri aton. Kondi, kita nga upat nakauli nga matinumanon. Waray kita magkompromiso.”

Katapos hin tulo ka bulan nga pagpahuway ha Switzerland, binalik ako pag-eskwela nga diri na nahahadlok nga paiwason. May kagawasan na kami ha pagkatirok ngan pagsangyaw. Han Agosto 28, 1947, ha edad nga 13 anyos, ginsimbolohan ko ha kadaygan an akon iginsaad kan Jehova pipira ka tuig na an naglabay. Ginbawtismohan ako ni Tatay ha Salog Moselle. Karuyag ko magpayunir dayon, kondi nag-insister hi Tatay nga kinahanglan may-ada ako mahibaroan nga trabaho. Salit nahibaro ako panahi. Han 1951, ha edad nga 17 anyos, nagin payunir ako ngan nag-alagad ha kahirani nga bungto han Thionville.

Hito nga tuig, tinambong ako hin asembleya ha Paris ngan nag-aplay nga magin misyonero. Waray pa ako ha husto nga pangidaron, kondi hi Bugto Nathan Knorr nagsiring nga titipigan niya an akon aplikasyon tubtob nga umabot an husto nga panahon. Han Hunyo 1952, nakarawat ko an imbitasyon ha ika-21 nga klase han Watchtower Bible School of Gilead ha South Lansing, New York, E.U.A.

Ha Gilead Ngan Katapos Hito

Makalilipay gud adto nga eksperyensya! Hadto agsob nga kinukurian ako pagyakan ha publiko ha akon kalugaringon nga yinaknan. Yana kinahanglan ko mag-Iningles. Kondi, mahigugmaon nga ginbuligan ako han mga instruktor. Gin-agnayan ako han usa nga bugto hin Kingdom Smile tungod han akon hiyom kon naaawod ako.

Han Hulyo 19, 1953, naggradwar kami ha Yankee Stadium ha New York, ngan igintoka ako ha Paris upod ni Ida Candusso (nagin Seignobos ha urhi). Makakurulba an pagsangyaw ha riko nga mga taga-Paris, kondi nakagdumara ako hin pag-aram ha Biblia ha damu nga mapainubsanon nga tawo. Han 1956 nag-asawa hi Ida ngan binalhin ha Aprika, kondi nagpabilin ako ha Paris.

Han 1960, nakaasawa ako hin Bethelite, ngan nagin espesyal payunir kami ha Chaumont ngan Vichy. Paglabay hin lima ka tuig, nagka-tuberkulosis ako ngan kinahanglan umundang ha pagpayunir. Nasubo gud ako tungod kay tikang ha kabata tumong ko an pagsulod ha bug-os-panahon nga pag-alagad ngan pagpabilin dida hito. Ha urhi, ginbayaan ako han akon bana tungod hin iba nga babaye. An suporta han akon espirituwal nga kabugtoan nakabulig ha akon durante hiton makasurubo nga mga tuig, ngan padayon nga gindadara ni Jehova an akon pinas-an.—Sal. 68:19.

Yana naukoy ako ha Louviers, Normandy, hirani ha sanga nga opisina ha Fransia. Bisan pa han mga problema ha panlawas, malipayon ako tungod kay diri ako ginpapabay-an ni Jehova. Tubtob yana, an paagi han pagpadaku ha akon nakabulig basi matipigan ko an husto nga disposisyon. Gintutdoan ako han akon mga kag-anak nga hi Jehova usa nga tinuod nga Persona nga akon mahihigugma, makakaistorya, ngan nabaton ha akon mga pag-ampo. Oo, ano ba an akon ibabalos kan Jehova tungod han mga kaopayan nga iya iginhatag ha akon?—Sal. 116:12.

[Blurb ha pahina 6]

“Malipayon ako tungod kay diri ako ginpapabay-an ni Jehova”

[Retrato ha pahina 5]

Han sais anyos ako, sul-ot an akon “gas mask”

[Retrato ha pahina 5]

Han 16 anyos ako, durante han espesyal nga kampanya ha pagsangyaw upod han mga misyonero ngan payunir ha Luxembourg

[Retrato ha pahina 5]

Upod nira Tatay ngan Nanay ha usa nga kombensyon han 1953