1, 2. (a) Ano nga mga problema ngan pakiana an nabangon ha damu nga pamilya? (b) Paonan-o aatubangon han bug-os nga pamilya an pagbag-o han mga kahimtang?

MASAKIT hinduro hunahunaon nga an imo mga kag-anak nga hadto makusog ngan kaya suportahan an ira kalugaringon, yana kinahanglan na atamanon. Bangin hi imo nanay o tatay nahulog ngan nabarian hin tul-an, limtanon na ngan masayon mawurok, o nahibaroan nga may grabe nga sakit. Ha luyo nga bahin, an mga lagas bangin nakukurian liwat ha pagkarawat nga nagluluya na an ira kahimsog o limitado na an ira nahihimo. (Job 14:1) Paonan-o naton hira mabubuligan ngan maaataman?

² Usa nga artikulo mahitungod ha pag-ataman ha mga lagas an nagsiring: “Diri masayon an paghisgot han mga problema mahitungod han kalagas, pero an pamilya nga naghihisgot may kalabotan ha mga opsyon ha pag-ataman ngan may ginkauruyonan nga mga plano, mas magigin andam ha anoman nga mahitatabo.” Maaapresyar gud naton an kapulsanan han sugad nga paghisgot kon kakarawaton naton nga diri gud malilikyan an mga problema tungod han kalagas. Salit importante nga makapangandam kita ngan makahimo hin abanse nga mga desisyon. Tagdon naton kon paonan-o magbuburublig an bug-os nga pamilya basi maatubang an mga problema.

3. Ano an mahimo buhaton han pamilya kon kinahanglan na atamanon an lagas na nga mga kag-anak? (Kitaa an retrato ha tinikangan hini nga artikulo.)

³ Maabot an panahon nga diri na kaya atamanon han kadam-an nga lagas an ira kalugaringon salit manginginahanglan hira hin mag-aataman. (Basaha an Eklesiastes 12:1-7.) Kon mahitabo ini ha lagas na nga mga kag-anak, hira ngan an ira mga anak an sadang magdesisyon kon ano nga pag-ataman an pinakamaopay ngan maaakos nira. Maaramon kon mag-iiristorya an pamilya kon ano nga bulig an ginkikinahanglan, paonan-o ito maitatagana, ngan kon paonan-o hira magbuburubligay. An ngatanan, labi na an mga kag-anak, kinahanglan tangkod nga magsumat han ira gin-aabat ngan magin reyalistiko. Mahimo hisgotan han pamilya kon talwas ba an mga kag-anak kon magpapabilin hira ha ira kalugaringon nga balay. * O mahimo liwat nira tagdon kon paonan-o makakabulig an kada tagsa ha pag-ataman ha mga lagas nga kag-anak. (Prob. 24:6) Pananglitan, an iba bangin puydi mag-ataman ha ira kada adlaw samtang an iba naman bangin makaghatag hin pinansyal nga bulig. Sadang hinumdoman han ngatanan nga an kada tagsa may responsabilidad; kondi samtang nalabay an panahon mahimo magbag-o ito ngan bangin kinahanglan magsurosaliwan an mga membro han pamilya ha ira mga buruhaton.

4. Diin makakabiling hin bulig an mga membro han pamilya?

⁴ Ha tinikangan pa la han imo pag-ataman, pangalimbasog gud nga mahibaroan an mga butang mahitungod ha kahimtang han imo kag-anak. Kon may grabe hiya nga sakit, hibaroi kon ano an posible mahitabo ha masunod nga mga adlaw. (Prob. 1:5) Pakigkomunikar ha mga ahensya han gobyerno nga naghahatag hin serbisyo para ha mga lagas. Hibaroi kon ano nga mga serbisyo ha komunidad an magpapasayon han imo pag-ataman ha imo mga kag-anak. Samtang ginhuhunahuna mo an mga pagbag-o ha kahimtang han iyo pamilya, bangin umabat ka hin duro nga kasubo, kahadlok, o kawurok. Ig-istorya ha usa nga masasarigan nga sangkay an imo mga inaabat. Labaw ha ngatanan, isumat kan Jehova an aada ha imo kasingkasing. Tatagan ka niya hin kamurayawan ha hunahuna nga imo ginkikinahanglan basi maatubang an anoman nga sitwasyon.—Sal. 55:22; Prob. 24:10; Fil. 4:6, 7.

5. Kay ano nga maaramon nga abanse nga pag-adman an may kalabotan ha mga opsyon ha pag-ataman?

⁵ Maaramon nga abanse nga gin-aadman han pipira nga lagas ngan han ira pamilya an mga opsyon ha pag-ataman—sugad han paglungon han mga kag-anak ha ira mga anak, pag-ukoy ha nursing home, o iba pa nga opsyon nga may-ada ha ira lugar. Hini nga paagi, makakapangandam an pamilya han “kasamok [ngan] kagul-anan” tungod han kalagas. (Sal. 90:10, Maopay nga Sumat) Damu liwat nga pamilya an diri abanse nga nagpaplano salit napipiritan hira nga apurado nga maghimo hin makuri nga mga desisyon kon may naabot nga mga problema. “Kasagaran nga amo ini an pinakasayop nga panahon ha paghimo hin sugad nga mga desisyon,” siring han usa nga eksperto. Kon ginkikinahanglan an apurado nga desisyon, an mga membro han pamilya bangin magin tensyonado, ngan bangin mag-aragway pa ngani. Ha luyo nga bahin, kon may abanse nga pagplano mas madagmit nga makakag-adjust hira ha mga pagbag-o.—Prob. 20:18.

6. Paonan-o magpapahimulos an bug-os nga pamilya kon pag-iiristoryahan nira an mahitungod han kahikayan han urukyan han lagas na nga mga kag-anak?

⁶ Bangin mag-alang ka ha pakiistorya ha imo mga kag-anak may kalabotan ha mga kahikayan han ira urukyan ngan han posibilidad nga bumalhin hira. Kondi damu an nagsiring nga nakabulig gud ha ira ito nga pag-iristorya. Kay ano? Tungod kay kon kalmado an sitwasyon, makakahimo an pamilya hin praktikal nga mga plano ngan mas madagmit hira magkasinabtanay. Napamatud-an nira nga kon may abanse nga pag-iristorya ha mahigugmaon  ngan buotan nga paagi, mas masayon an paghimo hin desisyon kon ginkikinahanglan na ito. Bisan kon karuyag han mga lagas nga diri lumungon tubtob ha mahihimo, mapulsanon gud kon hihisgotan nira ngan han ira mga anak an klase hin pag-ataman nga ira karuyag kon kinahanglanon na nira ito.

7, 8. Ano nga mga butang an mahimo pag-iristoryahan han pamilya, ngan kay ano?

⁷ Mga kag-anak, isumat ha iyo mga anak an iyo mga karuyag ngan an iyo pinansyal nga kahimtang durante hito nga pag-iristorya. Makakabulig ini basi makagdesisyon hira uyon ha iyo karuyag kon diri na niyo kaya nga buhaton ito. Posible nga tatahuron nira an iyo mga karuyag ngan an iyo hingyap nga magin independente tubtob ha mahihimo. (Efe. 6:2-4) Pananglitan, naglalaom ba kamo nga malungon kamo ha usa han iyo mga anak, o iba an iyo ginlalaoman? Magin reyalistiko ngan hinumdumi nga bangin iba an panhunahuna han iyo mga anak ngan kinahanglan hin panahon basi maipahiuyon han bug-os nga pamilya an ira panhunahuna.

⁸ Mahimo malikyan an mga problema kon may plano ngan pag-iristorya. (Prob. 15:22) Upod hito an paghisgot mahitungod han pagtambal nga iyo karuyag. Hisguti liwat an mga impormasyon nga aada ha Durable Power of Attorney han mga Saksi ni Jehova. Katungod han kada tagsa nga hibaroan an mga opsyon ha pagtambal, ngan kon kakarawaton ba niya ito o diri. An Durable Power of Attorney nagsasaysay han mga karuyag han usa may kalabotan hito. An pagpili hin health care representative (kon igintutugot ito han balaud) magsisiguro nga an usa nga imo ginsasarigan amo an magdidesisyon para ha imo kon ginkikinahanglan. Sadang magkaada hin kopya hito an lagas, an nag-aataman, ngan an health-care representative basi magamit ito kon kinahanglan. Gintitipigan ito han pipira nga lagas upod han ira testamento, ngan iba pa nga importante nga mga dokumento sugad han insurance, bank book, mga adres o numero han telepono han mga opisina han gobyerno, ngan iba pa.

9, 10. Ha ano nga mga kahimtang bangin pagkinahanglanon han mga kag-anak an dugang nga bulig han ira mga anak?

⁹ Ha damu nga kahimtang, ginpipili han bug-os nga pamilya nga magin independente an ira lagas na nga mga kag-anak tubtob nga igintutugot han ira sitwasyon. Bangin kaya pa nira magluto, maglimpyo, magpakonsulta ha doktor, ngan makig-istorya hin maopay. Hito nga paagi, ira iginpapakita nga diri kinahanglan mabaraka hinduro an ira mga anak ha panginano ha ira adlaw-adlaw. Kondi samtang nalabay an panahon, kon maluya na hira, bangin diri na nira kaya mamalit, o magtikang na magin limtanon, salit bangin kinahanglan na nira an bulig han mga anak.

¹⁰ An mga lagas bangin madepres o madagmit na mawurok. Bangin magtikang na hira mabungol, maharap, magin limtanon, o bangin diri na nira napupugngan an pag-ihi ngan pag-uro. Kon mahitabo ini, kinahanglan an pagpakonsulta ha doktor. Bangin kinahanglan nga mag-una an  mga anak ha paghimo hin paagi basi maasikaso ini. Ha pipira nga kahimtang, bangin kinahanglan liwat nga hira na an maghimo han iba pa nga personal nga mga buruhaton han ira mga kag-anak. Basi masiguro nga naaataman hin maopay an mga kag-anak, bangin kinahanglan nga an mga anak an makig-istorya para ha ira, manginano han ira mga papeles, magin drayber, ngan iba pa.—Prob. 3:27.

11. Ano an mahimo buhaton basi magin mas masayon para ha mga kag-anak nga maka-adjust ha ira kahimtang?

¹¹ Kon permanente an problema ha kahimsog han imo mga kag-anak, bangin kinahanglan maghimo hin mga pagbag-o ha pag-ataman ha ira o ha mga kahikayan mahitungod han ira urukyan. Kon gutiay la an mga pagbag-o, bangin mas masayon hira maka-adjust. Kon an imo urukyan hirayo ha imo mga kag-anak, igo na ba nga may Saksi o amyaw nga regular nga magbuburobisita ha ira ngan magsusumat ha imo kon ano an ira kahimtang? Kinahanglan la ba nira hin bulig ha pagluto ngan paglimpyo? Makakabulig ba an gutiay nga pagbag-o ha ira balay basi magin mas talwas ngan masayon hira makagios-gios, makakarigo, ngan iba pa? Bangin an pagkaada hin usa nga kabulig ha balay amo la an ginkikinahanglan basi an mga lagas padayon nga makaglugaring ha pag-ukoy. Pero kon diri hira magigin talwas ha sugad nga kahimtang, bangin kinahanglan na an permanente nga mag-aataman. Anoman an sitwasyon, hibaroi kon ano nga serbisyo an may-ada ha ira lugar. *—Basaha an Proberbios 21:5.

12, 13. Paonan-o maipapakita han mga anak nga padayon nira nga gintatahod ngan gin-aataman an ira mga kag-anak bisan kon naukoy hira ha hirayo?

¹² Karuyag han mahigugmaon nga mga anak nga magin talwas ngan komportable an ira mga kag-anak. An paghibaro nga naaataman hin maopay an ira mga kag-anak naghahatag ha ira hin kamurayawan ha hunahuna. Pero tungod han iba pa nga obligasyon, damu han adulto nga mga anak an naukoy hirayo ha ira mga kag-anak. Ha sugad nga mga kahimtang, an pipira nagbabakasyon basi bisitahon an ira mga kag-anak ngan bumulig ha pag-ataman ha ira ngan ha pagbuhat han mga butang nga diri na kaya han mga kag-anak. Maipapakita han mga anak nga hinigugma nira an ira mga kag-anak pinaagi han regular nga pagtawag ha ira ha telepono bangin kada adlaw pa ngani kon posible, pagsurat, pag-e-mail o pag-text.—Prob. 23:24, 25.

¹³ Anoman an sitwasyon, kinahanglan magdesisyon ka kon paonan-o mamangnoan ha adlaw-adlaw an imo mga kag-anak. Kon hirayo ka ha ira ngan mga Saksi hira, puydi ka makiistorya ha mga tigurang han ira kongregasyon ngan mangaro han ira mga suhestyon. Labaw ha ngatanan, ig-upod hira ha imo mga pag-ampo. (Basaha an Proberbios 11:14.) Bisan kon diri Saksi an imo mga kag-anak, kinahanglan mo ‘tahuron an imo amay ngan an imo iroy.’ (Eks. 20:12; Prob. 23:22) Sigurado nga diri parapriho an desisyon han ngatanan nga pamilya. Ginpapalungon han iba an ira lagas na nga mga kag-anak o ginpapaukoy hirani ha ira. Pero diri ini pirme posible. Mas karuyag han pipira nga kag-anak nga diri lumungon ngan diri makapabug-at ha ira mga anak. May pipira nga kaya magsweldo hin mag-aataman ha ira dida mismo ha ira balay, ngan ito an ira karuyag.—Ekles. 7:12.

14. Ano an posible magin problema hadton siyahan nga paraataman?

¹⁴ Ha damu nga pamilya, kasagaran nga an anak nga naukoy hirani ha kag-anak amo an nagigin siyahan nga paraataman. Pero kinahanglan magin timbang hiya ha panginano ha panginahanglan han iya mga kag-anak ngan ha panginahanglan han iya mismo pamilya. May limitasyon an panahon ngan kusog han tagsa nga tawo. Ngan bangin magbag-o an kahimtang han nagmamangno, salit kinahanglan usisahon utro an kahikayan han pamilya ha pag-ataman. Nabubug-atan ba hinduro an usa nga membro han  pamilya? May-ada pa ba maibubulig an iba nga mga anak, sugad han pagsurosaliwan ha pag-ataman?

15. Paonan-o malilikyan nga diri duro nga makapoy ha pisikal ngan ha emosyon an siyahan nga paraataman?

¹⁵ Kon an lagas nga kag-anak nanginginahanglan na gud hin padayon nga pagmangno, an nag-aataman bangin umabat hin duro nga kakapoy ha pisikal ngan ha emosyon. (Ekles. 4:6) Karuyag han mahigugmaon nga mga anak nga himoon an ngatanan para ha ira mga kag-anak, kondi an pag-ataman ha ira mahimo magin makapoy hinduro. An mga nag-aataman kinahanglan magin reyalistiko ngan diri mag-alang pangaro hin bulig. An pagbulig ha ira ha panapanahon bangin igo na basi diri paukyon ha nursing home an mga kag-anak.

16, 17. Ano nga mga problema an mahimo atubangon han mga anak samtang nag-aataman ha ira lagas na nga mga kag-anak, ngan paonan-o nira ito malalamposan? (Kitaa liwat an kahon nga “Pag-ataman Sugad nga Pagpasalamat.”)

¹⁶ Makasurubo makita nga an aton hinigugma nga mga kag-anak nag-aantos tungod han epekto han kalagas. Damu han mga nag-aataman an usahay nakakaeksperyensya hin kasubo, kabaraka, kapakyasan, kasina, kakonsensya, ngan pagdumot pa ngani. Usahay an kag-anak bangin makagyakan hin masakit nga mga pulong o bangin diri pa ngani magin mapasalamaton. Kon mahitabo ito, ayaw dayon kasina. Usa nga espesyalista ha hunahuna an nagsiring: “An pinakamaopay nga paagi basi maatohan an anoman nga imo gin-aabat, labi na kon nabubug-atan ka hito, amo an pagkarawat hito. Ayaw igdiwara an imo inaabat o hukmi an imo kalugaringon tungod kay inaabat mo ito.” Ig-istorya ito ha imo padis, iba nga membro han pamilya, o ha usa nga masasarigan nga sangkay. Mabulig ito ha imo nga masabtan an imo inaabat ngan padayon nga magin timbang.

¹⁷ Bangin umabot an panahon nga diri na posible para ha mga anak nga maataman an ira kag-anak dida ha ira balay. Bangin ginkikinahanglan nga mangnoan hiya ha usa nga nursing home. Usa nga sister nga haros kada adlaw nga nabisita ha iya nanay ha nursing home an nagsiring: “Diri namon maaataman hi Nanay hin 24 ka oras kada adlaw. Diri masayon para ha amon nga magdesisyon nga paukyon hiya ha nursing home. Makasurubo ito hinduro. Pero ito an pinakamaopay buhaton ha ultimo nga mga bulan han iya kinabuhi, ngan umuyon hiya hito nga desisyon.”

18. Ha ano makakasarig an mga nag-aataman ha ira mga kag-anak?

¹⁸ Diri masayon an pag-ataman ha imo nagtitikalagas na nga mga kag-anak. May kalabotan ha pag-ataman ha mga lagas, waray usa nga solusyon nga aplikado ha ngatanan nga sitwasyon. Kondi pinaagi han maaramon nga pagplano, pagbinuligay, maopay nga komunikasyon, ngan labaw ha ngatanan, kinasingkasing nga pag-ampo, matutuman mo an responsabilidad nga pasidunggan an imo mga hinigugma. Kon bubuhaton mo ito, malilipay ka gud tungod kay maaram ka nga ginhimo mo an ngatanan basi maataman hira hin maopay. (Basaha an 1 Corinto 13:4-8.) Labaw ha ngatanan, makakasarig ka nga magkakaada ka hin kamurayawan ha hunahuna nga iginhahatag ni Jehova para ha mga nagpapasidungog ha ira mga kag-anak.—Fil. 4:7.