NATAWO ako han Marso 1930, ha Namkumba, hirani ha syudad han Lilongwe, ha nasud nga gintatawag na yana nga Malawi. An amon pamilya matinumanon nga nag-aalagad kan Jehova. Han 1942, gindedikar ko an akon kinabuhi ha Dios ngan nabawtismohan ha usa nga makaruruyag nga salog. Ha sumunod nga 70 ka tuig, nangalimbasog ako nga buhaton an sugad han igin-aghat ni apostol Pablo kan Timoteo: “Isangyaw an pulong, ayaw paglangan ha pagbuhat hini ha maopay nga mga panahon ngan ha makuri nga mga panahon.”—2 Tim. 4:2.

An siyahan nga pagbisita nira Nathan H. Knorr ngan Milton G. Henschel ha Malawi temprano han 1948 nag-aghat ha akon nga mag-alagad kan Jehova hin bug-os-panahon. Nahinunumdoman ko pa an makaparig-on nga mga pulong hito nga mga representante han headquarters han mga Saksi ni Jehova ha Brooklyn, New York. Mga 6,000 nga nanunukdaw ha malapok nga ginkakatirokan an namati hin maopay ha makapadasig nga pahayag ni Bugto Knorr nga “Permanent Governor of All Nations.”

Han nagkakilala kami ni Lidasi—mahusay nga sister nga nagdaku gihap ha Saksi nga pamilya—hinbaroan ko nga tumong gihap niya an pag-alagad hin bug-os-panahon. Nagpakasal kami han 1950, ngan han 1953, may-ada na kami duha nga anak. Bisan pa han dugang nga responsabilidad ha pagpadaku ha ira, nagdesisyon kami nga mahimo la gihap ako sumulod ha pagregular payunir. Paglabay hin duha ka tuig, nagin espesyal payunir ako.

Waray pag-iha, nakapribilehiyo ako nga bumisita ha mga kongregasyon sugad nga paramangno han sirkito. Ha bulig ni Lidasi, naitagana ko an materyal ngan espirituwal nga panginahanglan han amon pamilya samtang nagpapadayon ha akon pribilehiyo. * Pero hingyap gud namon nga pariho kami mag-alagad hin bug-os-panahon. Pinaagi han maopay nga pagplano ngan han kooperasyon han amon mga anak, nakagpayunir hi Lidasi han 1960.

Nalipay gud kami ha pagserbi ha kabugtoan ha iba-iba nga kongregasyon durante hiton maopay nga mga panahon. Nakaabot kami ha mga lugar tikang ha makaruruyag nga Mulanje Mountain ha sur tubtob ha mamingaw nga baybayon han Lake Malawi, nga makikita ha haros bug-os nga este nga bahin han nasud. Nakita namon an padayon nga pagdamu han mga magwarali ngan kongregasyon ha mga sirkito nga igintoka ha amon.

 Han 1962, nakapahimulos kami han “Courageous Ministers” nga Distrito nga Asembleya. Ngan han sumunod nga tuig, ginbisita ni Bugto Henschel an Malawi para hin espesyal nga kombensyon hirani ha syudad han Blantyre. Sobra 10,000 an tinambong hito. Kon ginhihinumdom ko adto nga espesyal nga mga programa, nasasantop ko nga gin-andam ngan ginparig-on kami hito ngatanan ha Malawi para ha tiarabot nga magkuri nga panahon.

Han 1964, duro nga gintimaraot an mga Saksi tungod ha pagdumiri ha pakigbahin ha politikal nga aktibidades. Sobra 100 nga Kingdom Hall ngan sobra 1,000 nga balay han kabugtoan an gin-guba. Kondi, nakagpadayon kami ha pagbiyahe nga buruhaton tubtob han igindiri han gobyerno an buruhaton han mga Saksi han 1967. Ginkumpiskar an propyedad han sanga nga opisina ha Blantyre, ginpabaya ha nasud an mga misyonero, ngan damu nga Saksi, pati na kami ni Lidasi, an ginpriso. Han nakagawas kami, maikmat nga nagpadayon kami ha pagbiyahe nga buruhaton.

Usa ka adlaw han Oktubre 1972, mga usa ka gatos nga membro han militante nga politikal nga grupo nga gintatawag nga Malawi Youth League an sumulong ha amon balay. Pero antes hira umabot, usa han ira membro an kinadto ha balay basi sidngan ako nga tumago tungod kay gin-iikaparatay ako han ira grupo. Ginpatago ko an akon asawa ngan mga anak ha kahirani nga kasagingan. Katapos, sinaka ako ha usa nga daku nga puno hin mangga. Tikang didto, nakita ko an ira pagguba han amon balay ngan ngatanan nga gamit.

Han nagtikaduro an pagkontra ha mga Saksi ha Malawi, yinukot ha amon an pinalagiw ha iba nga nasud. Nag-ukoy an amon pamilya ha usa nga kampo han mga pinalagiw ha weste han Mozambique tubtob han Hunyo 1974. Hito nga panahon, kami ni Lidasi igintoka sugad nga espesyal payunir ha Dómue, Mozambique, hirani ha giutan han Malawi. Nagpadayon kami hito nga pribilehiyo tubtob han 1975, han nagkaada kagawasan an Mozambique tikang ha Portugal. Katapos, kaupod han iba pa nga Saksi, ginpwersa kami nga bumalik ha Malawi diin gintitimaraot an mga Saksi.

Pagbalik namon ha Malawi, igintoka ako pagbisita ha mga kongregasyon ha kapital nga syudad, an Lilongwe. Bisan pa han pagkontra ngan mga kakurian, nagdamu an kongregasyon ha mga sirkito nga igintoka ha amon.

Makausa, inabot kami ha baryo nga may nagmimiting nga partido ha politika. Hinbaroan han iba nga membro hito nga mga Saksi ni Jehova kami, ngan ira kami ginpalingkod upod han mga membro han politikal nga grupo hin mga batan-on nga gintatawag nga Malawi Young Pioneers. Nag-ampo kami kan Jehova para hin bulig ngan giya. Katapos  han miting, ginkastigo nira kami. Pero usa nga edaran na nga babaye an dinalagan tidaop ha amon ngan nagsiring: “Nakikimalooy ako, ayaw hira paglabti! Umangkon ko ini nga lalaki. Pabay-i hiya nga magpadayon ha iya kakadtoan!” An nagdudumara han miting nagsiring: “Palakta hira!” Diri kami maaram kon kay ano nga ginbuhat ito han babaye tungod kay diri man namon hiya paryente. Natoo kami nga ginbaton ni Jehova an amon pag-ampo.

Han 1981, iginkita na liwat kami hin mga membro han Malawi Young Pioneers. Ginkuha nira an amon mga bisikleta, bag, karton hin mga libro, ngan mga file han sirkito. Nakapalagiw kami ngan kinadto ha balay han usa nga tigurang. Makausa pa, igin-ampo namon an sitwasyon. Nabaraka kami han impormasyon ha mga file nga ira ginkuha ha amon. Han gin-usisa han mga Young Pioneers an mga file, nakita nira an mga surat para ha akon tikang ha iba-iba nga bahin han Malawi. Nahadlok hira, kay kahuna nira nga opisyal ako han gobyerno. Salit ginbalik dayon nira ito ha mga tigurang.

Ha iba liwat nga higayon, nagbiyahe kami ha usa nga salog sakay hin lantsa. Politiko an tag-iya han lantsa, salit nagdesisyon hiya nga kitaon an mga kard hin partido ha politika han ngatanan nga pasahero. Han tikahirani na hiya ha amon, nakilal-an niya an usa nga kawatan nga ginbibiling han mga awtoridad. Nagkaada samok salit naundang an pag-usisa han kard han mga pasahero. Makausa pa, inabat namon an mahigugmaon nga bulig ni Jehova.

Han Pebrero 1984, samtang tikadto ako ha Lilongwe basi ipadara an mga report ha sanga nga opisina ha Zambia, gintapo ako hin pulis ngan gin-usisa an akon bag. Nakita niya an pipira nga literatura ha Biblia, salit gindara niya ako ha presinto ngan ginkastigo. Katapos, gin-gapos niya ako ngan ginpriso ha usa nga selda kaupod hin mga kawatan.

Kinabuwasan, gindara ako han hepe han pulis ha usa nga opisina ngan ginpapapirma ako hin dokumento nga may nakasurat: “Ako, hi Trophim R. Nsomba, binaya na ha pagin Saksi ni Jehova basi ako makagawas.” Nagsiring ako: “Andam ako diri la nga gapuson kondi mamatay liwat. Saksi ni Jehova pa gihapon ako.” Waray ko ito pirmahi. Nasina gud an hepe ngan makusog nga ginpukpok an lamesa, nga tungod hito dinalagan an usa nga pulis tikang ha kaluyo nga opisina basi kitaon kon ano an nahitabo. An hepe nagsiring: “Ini nga tawo nadiri pagpirma nga diri na hiya magsasangyaw. Salit papirmaha hiya nga usa hiya nga Saksi ni Jehova, ngan ipapadara naton hiya ha Lilongwe basi mapriso.” Hito nga panahon, nababaraka an akon hinigugma nga asawa kon ano na an nahitabo ha akon. Paglabay hin upat ka adlaw, nasumatan hiya han pipira nga bugto kon hain ako.

Maopay an pagtratar ha akon ha presinto ha Lilongwe. An hepe nagsiring: “Adi hin usa ka plato nga kan-on para ha imo kay napriso ka tungod ha Pulong han Dios. An iba nga priso dinhi mga kawatan.”  Katapos, ginpadara niya ako ha Kachere Prison diin napriso ako hin lima ka bulan.

Nalipay an warden han prisohan ha akon pag-abot; karuyag niya nga ako an magin “pastor” didto. Gintangtang niya an pastor didto ngan ginsidngan: “Diri ko na karuyag nga magtutdo ka pa han Pulong han Dios dinhi, kay napriso ka tungod ha pangawat ha iyo singbahan.” Salit gintagan ako hin responsabilidad nga magtutdo han Biblia kada semana ha katirok para ha mga priso.

Ha urhi, nagin maraot an sitwasyon. Gin-imbistigar ako han mga opisyal ha prisohan basi hibaroan kon pira an mga Saksi ha Malawi. Han waray hira makontento han akon baton, ginkastigo nira ako tubtob nga nadismayo ako. Ha iba liwat nga higayon, ginpakianhan nira ako kon hain an aton headquarters. Nagsiring ako, “Masayon la an iyo pakiana, susumatan ko kamo.” Nalipay an mga pulis ngan gin-andam an ira tape recorder. Nagsiring ako nga an headquarters han mga Saksi ni Jehova iginhuhulagway ha Biblia. Nahipausa hira ngan nagpakiana, “Diin dapit ha Biblia?”

“Ha Isaias 43:12,” siring ko. Gin-abrihan nira ito ngan ginbasa hin maopay: “Kamo an akon mga saksi, nasiring hi Jehova, ngan ako amo an Dios.” Tulo ka beses nga ginbasa nira an teksto. Katapos, nagpakiana hira: “Paonan-o nahitabo nga aadi ha Biblia an headquarters han mga Saksi ni Jehova ngan diri ha Amerika?” Ginsidngan ko hira: “Para liwat ha mga Saksi ni Jehova ha Amerika, ito nga teksto naghuhulagway han ira headquarters.” Tungod kay diri ko ginsusumat an karuyag nira hibaroan, ginbalhin ako ha Dzaleka Prison, ha norte han Lilongwe.

Han Hulyo 1984, iginbalhin ako ha Dzaleka Prison nga may 81 nga Saksi nga priso. Didto, 300 nga priso an naghuhuruot ngan durugkot nga nangangaturog ha salog. Ha urhi, kami nga mga Saksi nakagporma hin gudtiay nga grupo basi hisgotan kada adlaw an usa nga teksto nga ginsusuhestyon han kada usa ha amon. Nagparig-on gud ito ha amon.

Katapos, iginbulag kami han warden ha iba nga mga priso. Sekreto nga ginsidngan kami han usa nga gwardya: “Diri nasisina ha iyo an gobyerno. Ginpriso namon kamo tungod hin duha nga hinungdan: Nababaraka an gobyerno nga pamatayon kamo han Young Pioneers, ngan tungod kay nagsasangyaw kamo mahitungod hin tiarabot nga girra, nahahadlok an gobyerno nga mawarayan hira mga sundalo hito nga girra.”

Han Oktubre 1984, kami ngatanan inatubang ha korte. An tagsa ha amon ginsentensyahan hin duha ka tuig nga kaprisohan. Sugad han naglabay, ginbutang kami ha selda upod han mga diri Saksi. Pero nagpahibaro an warden ha ngatanan: “An mga Saksi ni Jehova diri naninigarilyo. Salit mga gwardya, ayaw kamo pangaro hin sigarilyo ha ira ngan ayaw hira sugoa pagkuha hin baga ha pagdagkot han iyo sigarilyo. Katawohan hira han Dios! An ngatanan nga Saksi ni Jehova sadang tagan hin pagkaon duha  ka beses kada adlaw, kay diri hira aanhi tungod ha krimen kondi tungod ha ira pagtoo ha Biblia.”

Nakapahimulos liwat kami ha iba pa nga paagi tungod han amon maopay nga reputasyon. Kon masirom o mauran, an mga priso diri puydi gumawas. Pero kami, puydi gumawas bisan ano nga oras. Maaram an mga gwardya nga diri kami mapuga. Ngani, makausa han nagkasakit an gwardya nga nagbabantay ha amon samtang nagtatrabaho kami ha uma, gindara namon hiya pabalik ha prisohan basi matambal. Maaram an mga opisyal ha prisohan nga matataporan kami. Salit pinaagi ha pagtipig hin maopay nga panggawi, nakita namon nga gindayaw han mga gwardya an ngaran ni Jehova.—1 Ped. 2:12. *

Han Mayo 11, 1985, ginpagawas ako ha Dzaleka Prison. Daku gud an akon kalipay nga makaupod utro an akon pamilya! Nagpapasalamat kami nga ginbuligan kami ni Jehova nga matipigan an amon integridad durante hadton makuri hinduro nga mga panahon. May kalabotan hito nga panahon, inabat namon an pariho han inabat ni apostol Pablo han hiya nagsurat: “Mga kabugtoan, diri namon karuyag nga diri niyo hibaroan an kasakitan nga amon naeksperyensyahan . . . waray gud kami kasigurohan bisan ha amon kinabuhi. Oo, kombinsido kami nga nakarawat namon an sentensya nga kamatayon. Pero nahitabo ini basi sumarig kami, diri ha amon kalugaringon, kondi ha Dios nga nagbabanhaw han mga patay. Tikang ha makaharadlok nga kamatayon gintalwas gud kami niya.”—2 Cor. 1:8-10.

Tinuod, may mga panahon nga baga hin diri na kami makakatalwas. Pero pirme kami nangangaro kan Jehova hin kaisog ngan kaaram basi makapabilin nga mapainubsanon ngan padayon nga mapasidunggan namon an iya harangdon nga ngaran.

Ginbibendisyonan ni Jehova an amon pag-alagad ha maopay ngan makuri nga mga panahon. Nalipay gud kami han natapos an konstruksyon han sanga nga opisina ha Lilongwe han tuig 2000, ngan han sobra 1,000 nga Kingdom Hall ha bug-os nga Malawi! Ini nga mga bendisyon ni Jehova makaparig-on gud ha espirituwal, salit para ha amon ni Lidasi, baga hin inop la ini! *