NATAWO ako ha Queensland, Australia, han 1955. Waray pag-iha, an akon nanay nga hi Estelle, nag-aram ha Biblia upod han mga Saksi ni Jehova. Nabawtismohan hiya han sumunod nga tuig, ngan an akon tatay nga hi Ron, nagin Saksi paglabay hin 13 ka tuig. Nabawtismohan ako ha hirayo nga baryo han Queensland han 1968.

Tikang han akon kabata, hilig ko na an pagbinasa ngan interesado gud ako ha yinaknan. Kon nagbibiyahe an amon pamilya, bangin naaaringit an akon mga kag-anak kon nakikita nira ako nga nagbibinasa la hin libro imbes nga magkinita ha makaruruyag nga mga kiritaon nga amon naaagian. Pero an akon hilig ha pagbinasa nakabulig ha akon pag-eskwela. Han hayskul ako ha Glenorchy, ha estado han Tasmania, nakakarawat ako hin mga award ha akademya.

Kondi, inabot an panahon nga kinahanglan ko maghimo hin seryoso nga desisyon. Kakarawaton ko ba an igintatanyag ha akon nga magin eskolar ha unibersidad? Hilig ko an pagbinasa ngan karuyag ko gud mahibaro, pero mapasalamaton ako kan Nanay nga ginbuligan niya ako nga higugmaon hi Jehova labaw ha bisan kan kanay o ha bisan ano. (1 Cor. 3:18, 19) Ha pagtugot han akon mga kag-anak, waray na ako umiskwela pakagradwar ko ha hayskul. Lugod, nagpayunir ako han Enero 1971 han 15 anyos ako.

 Ha sumunod nga walo ka tuig, nagpayunir ako ha Tasmania. Durante hito nga panahon, nagpakasal ako kan Jenny Alcock, usa nga mahusay nga daraga nga taga-Tasmania, ngan nag-alagad kami sugad nga espesyal payunir ha higrayo nga teritoryo han Smithton ngan Queenstown ha sulod hin upat ka tuig.

Han 1978, nagbiyahe kami ha iba nga nasud ha siyahan nga higayon basi tumambong ha internasyonal nga kombensyon ha Port Moresby, Papua New Guinea. Nahinunumdoman ko pa an usa nga misyonero nga nagpahayag ha Hiri Motu nga yinaknan. Bisan kon waray ako nasabtan ha iya mga ginsiring, an iya pahayag nakabulig ha akon nga maghingyap nga magin misyonero, mag-aram hin iba nga yinaknan, ngan magpahayag gamit an iba nga yinaknan. Nakabiling ako hin paagi diin magagamit ko ha pag-alagad kan Jehova an akon daku nga interes ha yinaknan.

Diri kami makatoo nga pagbalik namon ha Australia, gin-imbitar kami nga mag-alagad sugad nga misyonero ha isla han Funafuti, ha Tuvalu, nga gintatawag hadto nga Ellice Islands. Inabot kami didto han Enero 1979. Tulo la an Saksi ha bug-os nga Tuvalu.

Diri masayon pag-adman an Tuvaluan nga yinaknan. An “Bag-o nga Testamento” la an libro nga mababasa hito nga yinaknan. Waray mga diksyonaryo o kurso ha pag-aram hito, salit nagdesisyon kami nga mag-aram hin 10 tubtob 20 nga pulong kada adlaw. Kondi waray pag-iha, nasantop namon nga diri namon nasasabtan an husto nga kahulogan han kadam-an nga pulong nga amon hinbaroan. Imbes nga sumatan an mga tawo nga sayop an pagpanagna, ginsisidngan ngay-an namon hira nga diri gumamit hin timbangan ngan tungkod! Kinahanglan namon mahibaro han yinaknan basi madumarahan namon hin pag-aram ha Biblia an mga interesado nga amon nabilngan, salit padayon kami nga nangalimbasog. Paglabay hin pipira ka tuig, usa han amon mga gindumarahan hin pag-aram hadto an nagsiring: “Nalilipay gud kami nga maaram na kamo yana han amon yinaknan. Hadto, diri namon nasasabtan an karuyag sidngon han iyo ginyayakan!”

Ha luyo nga bahin, may nakabulig ha amon basi madagmit kami nga mahibaro han yinaknan. Tungod kay waray mga balay nga puydi pletehan, nag-ukoy kami ha balay han usa nga pamilya nga Saksi ha sentro nga baryo. Salit nagamit gud namon an yinaknan ngan nagin pamilyar hito pati na ha pagkinabuhi ha baryo. Tungod kay waray kami magyakan hin Ingles ha sulod hin damu ka tuig, Tuvaluan na an amon nagin nangunguna nga yinaknan.

Waray pag-iha, damu an nagin interesado ha kamatuoran. Pero ano an amon gagamiton ha pagdumara ha ira hin pag-aram? Waray kami publikasyon ha  ira yinaknan. Ano an ira gagamiton ha ira personal nga pag-aram? Kon tumambong na hira ha katirok, ano nga kanta an ira kakantahon, ano nga publikasyon an ira gagamiton, ngan paonan-o hira makakapangandam ha mga katirok? Paonan-o hira mag-uuswag basi magin kwalipikado ha bawtismo? Inin mapainubsanon nga mga tawo nagkikinahanglan hin espirituwal nga pagkaon ha ira kalugaringon nga yinaknan! (1 Cor. 14:9) Nahunahuna namon, ‘Magkakaada daw la mga publikasyon ha Tuvaluan nga yinaknan nga haros 15,000 la nga tawo an nagamit?’ Ginbaton ni Jehova ito nga mga pakiana, ngan ginpamatud-an niya ha amon inin duha nga butang: (1) Karuyag niya nga isangyaw an iya Pulong ha “mga puro nga kahigrayoan,” ngan (2) karuyag niya nga dumangop ha iya ngaran adton ginhuhunahuna han kalibotan nga mga “mapainubsanon ngan ubos.”— Jer. 31:10; Sop. (Sep.) 3:12, Baraan nga Biblia.

Han 1980, igintoka kami han sanga nga opisina nga magin mga parahubad—usa nga trabaho nga inabat namon nga diri gud kami kwalipikado. (1 Cor. 1:28, 29) Nakapalit kami hin daan nga mimeograph machine tikang ha gobyerno, ngan gin-gamit namon ito ha pag-imprinta hin mga materyal para ha amon mga katirok. Ginhubad pa ngani namon an libro nga An Kamatuoran nga Nagtutugway Ngadto ha Kinabuhi nga Waray Katapusan ha Tuvaluan ngan gin-imprinta gamit ito nga makina. Nahinunumdoman ko pa an masungot nga baho han tinta ngan an duro nga kapaso han panahon nga tungod hito nagin makuri gud an mano-mano nga pag-imprinta. Waray pa koryente ha amon lugar hito nga panahon!

Makuri an paghubad ha Tuvaluan kay gutiay gud la an reperensya nga amon nagagamit. Pero usahay nakakakarawat kami hin bulig tikang ha diri namon ginlalaoman nga surok. Makausa, diri tinuyo nga nakasangyaw ako ha usa nga nakontra ha kamatuoran. Ginpahinumdoman dayon ako han edaran na nga tagbalay, nga maestro hadto, nga diri kami sadang magsangyaw ha iya balay. Katapos, hiya nagsiring: “May-ada ko la karuyag isiring. An iyo hubad diri pariho ha natural nga pagyakan han mga taga-Tuvalu.” Nagpakiana ako ha iba, ngan husto hiya. Salit naghimo kami hin pagbag-o ha amon paghubad. Pero waray ko laumi nga ihahatag ha amon ni Jehova ini nga bulig  pinaagi hin parakontra nga nagbabasa ngay-an han aton mga literatura!

Imbitasyon ha Memoryal an siyahan nga literatura ha Tuvaluan nga iginpanaltag ha publiko. Ginsundan ito han Kingdom News Num. 30, nga dungan nga iginrelis ha Ingles. Makalilipay gud an paghatag ha mga tawo hin mga barasahon ha ira kalugaringon nga yinaknan! Waray pag-iha, nagkaada na gihap pipira nga brosyur ngan libro ha Tuvaluan. Han 1983, an sanga nga opisina ha Australia nagtikang pag-imprinta hin 24 ka pahina nga Barantayan kada tulo ka bulan, salit kasagaran nga mga pito ka parapo an amon gin-aadman kada semana. Ano an reaksyon han mga taga-Tuvalu? Tungod kay mahilig hira magbasa, nagin popular gud an aton mga literatura. Ha kada pag-abot han bag-o nga publikasyon, iginpapahibaro ito ha news bulletin ha estasyon han radyo han gobyerno, usahay ito pa ngani an laray-ulohan! *

Nagtitikang an paghubad gamit an bolpen ngan papel. Katapos, pauroutro ito nga ginta-type antes ipadara ha sanga opisina ha Australia diin ito gin-iimprinta. May panahon hadto nga may duha nga sister ha sanga nga opisina nga nagta-type ha kompyuter han uusa nga materyal nga iginhubad, bisan kon diri hira nakakasabot han Tuvaluan. Tungod hini nga pamaagi han pag-type hin duha ka beses ngan pagtanding han kaibahan, nalikyan an mga sayop. An na-compose o naporma na nga literatura iginbabalik ha amon pinaagi han koreo basi i-tsek, katapos iginbabalik namon ito ha sanga nga opisina para ha pag-imprinta.

Daku na gud an nagin pagbag-o ha paghubad nga buruhaton! Yana, an mga parahubad na mismo an nagta-type ha kompyuter han ira gintatrabaho. Ha kadam-an nga lugar, didto na mismo ginpuporma an mga materyal nga ginhubad, ngan iginpapadara an mga file hito pinaagi han Internet ngadto ha mga sanga nga opisina nga mag-iimprinta hito. Diri na kinahanglan mag-apura pagkadto ha opisina han koreo basi ipadara an iginhubad nga materyal.

Ha sulod hin mga katuigan, nakakarawat kami ni Jenny hin iba-iba nga toka ha mga lugar ha Pasipiko. Tikang ha Tuvalu igintoka kami ha sanga nga opisina han Samoa han 1985. Didto binulig kami ha paghubad nga buruhaton ha Samoan, Tongan, ngan Tokelauan nga mga yinaknan, labot pa han amon ginhuhubad nga Tuvaluan. * Han 1996, gintagan kami hin pariho hito nga toka ha sanga nga opisina han Fiji, diin nakabulig kami ha paghubad nga buruhaton ha Fijian, Kiribati, Nauruan, Rotuman, ngan Tuvaluan.

Gin-aapresyar ko gud an kadasig han mga parahubad han aton mga literatura. Matrabaho ngan makapoy an paghubad. Pero inin magtinumanon nga kabugtoan nangangalimbasog pagtuman han kaburut-on ni Jehova nga maisangyaw an maopay nga sumat “ha tagsa nga nasud, tribo, pinulongan, ngan katawohan.” (Pah. 14:6) Pananglitan, han gin-oorganisar pa la an paghubad han Barantayan ha Tongan, nakiistorya ako ha ngatanan nga tigurang ha Tonga ngan nagpakiana kon hin-o an puydi mabansay basi magin parahubad. Usa han mga tigurang, nga may maopay nga trabaho sugad nga mekaniko, an nagsiring nga maundang hiya ha iya trabaho kinabuwasan basi makagtikang dayon ha paghubad. Makapadasig gud ini tungod kay pamilyado hiya ngan diri hiya maaram  kon paonan-o niya masusuportaran an iya pamilya. Pero gin-ataman hiya ni Jehova ngan an iya pamilya, ngan nagin parahubad hiya ha damu nga katuigan.

Pariho han mga parahubad, karuyag gud han Nagmamando nga Lawas nga magtagana hin publikasyon ha ngatanan nga yinaknan, bisan hadton gutiay la an nagamit. Pananglitan, may panahon hadto nga nagkaada hin isyu kon takos gud ba an mga pangalimbasog nga magkaada hin literatura ha Tuvaluan. Nadasig gud ako han baton han Nagmamando nga Lawas: “Waray gud kami nakikita nga hinungdan kon kay ano nga sadang niyo iundang an paghubad nga buruhaton ha Tuvaluan nga yinaknan. Bisan kon gutiay la an nagamit han Tuvaluan kon ikompara ha iba nga yinaknan, an mga tawo kinahanglan pa gihap maabot han maopay nga sumat ha ira mismo yinaknan.”

Han 2003, iginbalhin kami ni Jenny tikang ha Translation Department ha sanga nga opisina han Fiji ngadto ha Translation Services ha Patterson, New York. Natuman gud an amon hingyap! Nagin kaapi kami han usa nga grupo nga nabulig basi magkaada hubad han aton mga literatura ha dugang nga mga yinaknan. Han sumunod nga duha ka tuig o sobra pa, nakapribilehiyo kami pagbisita ha iba-iba nga nasud basi bumulig pagbansay ha mga parahubad.

Balikon naton an mahitungod ha presentasyon nga gin-unabi kanina. Han 2000, nakita han Nagmamando nga Lawas nga kinahanglan bansayon an mga parahubad ha bug-os nga kalibotan. Tubtob hito nga panahon, gutiay gud la nga pagbansay an nakakarawat han kadam-an nga parahubad. Katapos namon ipakita an amon presentasyon ha Writing Committee, gin-aprobaran han Nagmamando nga Lawas an usa nga programa ha pagbansay ha ngatanan nga parahubad ha bug-os nga kalibotan. Kaupod hito an pagbulig ha mga parahubad nga magkaada mas maopay nga pagsabot ha Ingles, mahibaro hin mga teknik ha paghubad, ngan mabansay ha paghubad sugad nga team.

Ano an resulta hini nga programa? Nagin mas maopay an kalidad han paghubad. Nagdamu liwat an mga yinaknan diin iginpupublikar an aton mga literatura. Han inabot kami ha amon siyahan nga toka sugad nga misyonero han 1979, an magasin nga Barantayan mababasa pa la ha 82 nga yinaknan. An kadam-an han iginhubad nga mga edisyon mababasa pipira ka bulan katapos ipagowa an Ingles nga edisyon. Pero yana, mababasa na ito ha sobra 240 nga yinaknan, ngan kadam-an hito iginpapagowa dungan ha Ingles. An espirituwal nga pagkaon makukuha na yana ha sobra 700 nga yinaknan. Ini nga mga butang ginhahandom la namon hadto.

Han 2004, an Nagmamando nga Lawas naghimo hin usa pa nga makatirigamnan nga desisyon—an pagpadagmit ha paghubad han Biblia. Paglabay hin pipira ka bulan, an paghubad han Biblia nagin regular na nga bahin han paghubad nga buruhaton, salit nagkaada na hin higayon nga mabasa an New World Translation ha mas damu nga yinaknan. Durante han 2014, ini nga Biblia gin-iimprinta na ha bug-os o ha bahin ha 128 nga yinaknan—upod na an pipira nga yinaknan ha Sur Pasipiko.

 Usa han diri ko gud hingangalimtan nga eksperyensya an pakapribilehiyo nga itoka pagtambong ha kombensyon ha Tuvalu han 2011. Ha sulod hin mga bulan, an bug-os nga nasud nakaeksperyensya hin duro nga huraw, ngan baga hin diri madadayon an kombensyon. Pero han gab-i nga inabot kami, inuran hin makusog, ngan nadayon an kombensyon! Daku gud nga pribilehiyo para ha akon an pagrelis han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad han Kristiano Griego nga Kasuratan ha Tuvaluan—an yinaknan nga may pinakagutiay nga nagamit nga nakakarawat hinin maopay nga regalo. Katapos han kombensyon, binunok na liwat. Salit natapos an programa nga may abunda nga espirituwal ngan literal nga tubig!

Makasurubo nga waray na makita ni Jenny, an akon matinumanon nga asawa ha sulod hin sobra 35 ka tuig, iton makalilipay nga panhitabo. Han 2009, namatay hiya katapos hin napulo ka tuig nga pakig-away ha kanser ha suso. Kon mabanhaw na hiya, sigurado nga malilipay gud hiya kon hibaroan niya an mahitungod han pagrelis han Tuvaluan nga Biblia.

Ginbendisyonan ako utro ni Jehova hin usa nga mahusay nga asawa, hi Loraini Sikivou. Magkatrabaho hira Loraini ngan Jenny ha Bethel ha Fiji. Hi Loraini parahubad ha Fijian nga yinaknan. Salit yana may-ada na liwat ako matinumanon nga asawa. Magkaupod kami nga nag-aalagad kan Jehova ngan pariho kami interesado gud ha yinaknan!

Kon ginhihinumdom ko an naglabay nga katuigan, napaparig-on gud ako nga makita kon paonan-o igintatagana han aton mahigugmaon nga Amay ha langit, hi Jehova, an panginahanglan han ngatanan nga tawo, gutiay man o damu an nagamit han ira yinaknan. (Sal. 49:1-3) Nagigin dayag an iya gugma kon nakikita ko ha mga tawo an kalipay han siyahan nga makita nira an pipira han aton mga literatura ha ira yinaknan o han magkanta hira hin pagdayaw kan Jehova ha ira kalugaringon nga yinaknan. (Buh. 2:8, 11) Nahinunumdoman ko pa an ginsiring ni Saulo Teasi, usa nga lagas nga bugto nga taga-Tuvalu. Katapos niya kantahon an usa han aton mga kanta ha siyahan nga higayon ha iya yinaknan, hiya nagsiring: “Kinahanglan mo ada sidngon an Nagmamando nga Lawas nga mas maopay pamation ini nga mga kanta ha Tuvaluan kay ha Ingles.”

Han Septyembre 2005, nakakarawat ako hin diri ginlalaoman nga pribilehiyo—an pagin membro han Nagmamando nga Lawas han mga Saksi ni Jehova. Bisan kon diri na ako naghuhubad, nagpapasalamat ako kan Jehova nga gintutugotan pa gihapon ako niya nga makabulig ha paghubad nga buruhaton ha bug-os nga kalibotan. Makalilipay gud hibaroan nga igintatagana ni Jehova an espirituwal nga panginahanglan han ngatanan niya nga katawohan—bisan an aadto ha higrayo nga isla ha Kadagatan han Pasipiko! Oo, sugad han ginsiring han salmista, “hi Jehova naghahadi; magrarayhak an tuna; nagkakalipay an kadamuan han mga kapurupud-an.”—Sal. 97:1.