1, 2. Kay ano nga an kalayo angayan ha pag-ilustrar ha gahum han dila?

TEMPRANO han Oktubre 1871, nagkaada sunog ha kagurangan han norte-este han Wisconsin. Ini nga sunog an may pinakadamu nga namatay ha kasaysayan han Estados Unidos. An kalayo madagmit nga naglarab ngan nakamatay hin sobra 1,200 ka tawo ngan nakaugtang hin mga duha ka bilyon nga kahoy. Ini nga sunog nahitabo posible nga tungod han mga idlap hin kalayo tikang han nalabay nga mga tren. Tinuod gud an ginsisiring han Santiago 3:5: “Kitaa! An gutiay nga kalayo nakakasunog han haluag nga kagurangan!” Kay ano nga nakayakan hini an parasurat han Biblia?

² Iginsaysay ni Santiago an iya ilustrasyon ha bersikulo 6. “An dila pariho hin kalayo.” An dila nagrirepresentar han aton abilidad ha pagyakan. Pariho hin kalayo, an aton mga pulong mahimo makadaot gud ha iba. An Biblia nasiring pa ngani nga “an kamatayon ngan an kinabuhi aada ha gahum han dila.” (Prob. 18:21) Syempre, diri kita naundang pagyakan tungod la kay nababaraka kita nga makayakan hin maraot, sugad la nga diri kita naundang paggamit hin kalayo tungod kay nahahadlok kita nga makasunog. An importante amo an pagkontrol. Kon kukontrolon naton an paggamit han kalayo, magagamit naton ito ha pagluto, pagpapaso ha aton lawas, ngan suga ha gab-i. Kon kukontrolon  naton an aton dila, magagamit naton ito ha pagpasidungog ha Dios ngan para ha kaopayan han iba.—Sal. 19:14.

3. Ano an tulo nga butang may kalabotan ha pagyakan an aton hihisgotan?

³ Iginpapahayag man naton an aton ginhuhunahuna ngan inaabat pinaagi ha pagyakan o pagsinyas, an aton abilidad ha pakigkomunikar maopay gud nga regalo tikang ha Dios. Paonan-o naton gagamiton ini nga regalo ha pagdasig, diri ha pagdaot? (Basaha an Santiago 3:9, 10.) Hihisgotan naton an tulo nga butang may kalabotan ha pagyakan: san-o magyayakan, ano an iyayakan, ngan paonan-o magyayakan.

4. San-o kita angay humilom?

⁴ An pagyakan bahin na han aton adlaw-adlaw nga pagkinabuhi, pero diri kinahanglan nga magyinakan na la kita pirme. Ngani, an Biblia nasiring nga “may panahon ha paghilom.” (Ekles. 3:7) Pananglitan, an paghilom kon may nagyayakan nagpapakita hin respeto. (Job 6:24) An pagkontrol ha aton dila nga diri mag-istorya hin kompidensyal nga mga butang nagpapamatuod hin kaaram ngan pagsabot. (Prob. 20:19) Ngan an pagpugong ha aton dila kon nasisina kita ebidensya nga may-ada kita kinaadman.—Sal. 4:4.

5. Paonan-o naton maipapakita an aton apresasyon ha regalo han Dios nga abilidad ha pagyakan?

⁵ Ha luyo nga bahin, an Biblia nasiring nga “may panahon ha pagyakan.” (Ekles. 3:7) Kon gintagan ka hin maopay nga regalo han imo sangkay, diri mo ito pagtitinagoon la. Lugod, gagamiton mo ito hin maopay basi ipakita an imo apresasyon. Iginpapakita naton nga mapasalamaton kita ha regalo ni Jehova nga abilidad ha pagyakan pinaagi ha maaramon nga paggamit hito. Bangin mag-upod ito han pagpahayag han aton inaabat, pagsumat han aton panginahanglan, pag-istorya hin makaparig-on nga mga pulong, ngan pagdayaw ha Dios. (Sal. 51:15) Paonan-o naton mahibabaroan an pinakamaopay nga “panahon ha pagyakan”?

6. Paonan-o iginpapakita han Biblia nga importante gud an pagpili hin husto nga panahon ha pagyakan?

⁶ Ginpapabug-atan han Proberbios 25:11 nga importante gud an pagpili hin husto nga panahon ha pagyakan: “An pulong nga maopay nga pagkayakan sugad-sugad han mga mansanas nga bulawan ha hinukot nga salapi.” An mansanas nga bulawan maopay na nga daan. Pero magigin mas maopay pa ito pagkit-on kon aada ito ha “salapi,” o silber nga burutangan. Sugad man, an pagpili hin husto nga panahon ha pagyakan magigin mas makaruruyag ngan mapulsanon. Paonan-o?

7, 8. Paonan-o ginsubad han aton mga kabugtoan ha Japan an ehemplo ni Jesus?

⁷ An aton isisiring bangin amo gud an ginkikinahanglan han aton kaistorya, pero kon diri kita maaram han husto nga panahon ha pagyakan, bangin diri niya ito mapabilhan. (Basaha an Proberbios 15:23.) Pananglitan, han Marso 2011 nagkaada linog ngan tsunami nga nakadaot han damu nga syudad ha este han Japan. Sobra 15,000 an namatay. Bisan kon nag-antos liwat an mga Saksi ni Jehova hito nga lugar, ginsalingabot nira an tagsa nga higayon nga gamiton an Biblia ha pagliaw ha mga nasusubo. Pero damu nga tawo hito nga lugar an Budhista ngan gutiay la o waray hinbabaroan mahitungod ha Biblia. Nasantop han kabugtoan nga an pagsangyaw katapos gud la han tsunami diri pa an angayan nga panahon basi sumatan an nasusubo nga mga biktima mahitungod ha paglaom han pagkabanhaw. Lugod gin-gamit nira an ira abilidad ha pagyakan ha pagliaw ha mga biktima ngan pagsaysay gamit an Biblia kon kay ano nga nahitatabo an sugad nga makasurubo nga mga butang ha inosente nga mga tawo.

⁸ Hi Jesus maaram kon san-o mahilom ngan kon san-o liwat an husto nga panahon ha pagyakan. (Juan 18:33-37; 19:8-11) Ginsidngan niya  hadto an iya mga disipulo: “Damu pa an akon igsisiring ha iyo, pero diri kamo makakasabot hito yana.” (Juan 16:12) Ginsubad han mga kabugtoan ha Japan an ehemplo ni Jesus. Paglabay hin duha ngan tunga ka tuig katapos han tsunami, nakigbahin hira han bug-os-kalibotan nga pagpanaltag han Kingdom News Num. 38, nga may ulohan, “Mabubuhi Gud ba Utro an mga Patay?” Hini nga panahon, damu nga tawo an mas andam na kumarawat hin pagliaw han makalilipay nga mensahe mahitungod han pagkabanhaw, ngan damu nga tagbalay an malipayon nga kinarawat hin kopya han tract. Syempre, iba-iba an kultura ngan gintotoohan han mga tawo salit kinahanglan kita magin maaramon ha pagpili han husto nga panahon ha pagyakan.

9. Ha ano nga mga sitwasyon magigin mas mapulsanon an pagpili hin husto nga panahon ha pagyakan?

⁹ May mga sitwasyon nga kinahanglan naton hibaroan an husto nga panahon ha pagyakan. Pananglitan, bangin may iginyakan an usa nga nakapasina ha aton, bisan kon diri tinuyo. Maaramon kon papamalandungon naton kon kinahanglan gud ba naton hiya kaistoryahon mahitungod hito. Kon makikiistorya kita, maaramon nga diri naton ito buhaton samtang nasisina kita kay bangin makayakan kita hin maraot. (Basaha an Proberbios 15:28.) Kinahanglan liwat naton magin masinabuton kon iginsusumat naton an kamatuoran ha aton diri-tumuroo nga mga kapamilya o paryente. Karuyag naton nga makilala nira hi Jehova, pero sadang kita magin pasensyoso ngan masinabuton. An pagyakan hin angayan nga mga pulong ha husto nga panahon mahimo makabulig nga karawaton nira an aton ginyayakan.

10. (a) Kay ano nga sadang naton pilion hin maopay an mga pulong nga aton iyayakan? (b) Paghatag hin ehemplo han nakakadaot nga pagyakan.

¹⁰ An aton ginsisiring mahimo makaparig-on o makapaluya. (Basaha an Proberbios 12:18.) An pagyakan hin nakakasakit komon ha kalibotan ni Satanas. An mga kaliawan ha media nag-aaghat ha damu nga ‘bairon an ira dila sugad hin espada’ ngan ‘ipaigo nira an ira mga pana nga amo an magpait nga mga pulong.’ (Sal. 64:3) Sadang gud ini likayan han mga Kristiano. Usa nga ehemplo han “magpait nga mga pulong” amo an panginsulto—pagyakan hin nakakasakit basi minuson o pakaalohan an iba. Kasagaran nga ginhihimo ito basi magpatawa, pero puydi ito magresulta ha pagpakaalo. Usa ini nga klase han nakakasakit nga mga pulong nga sadang ‘bayaan’ han mga Kristiano. An pagpatawa nakakabulig nga magin mas makapainteres an aton ginyayakan, pero kinahanglan naton likyan nga magpatawa pinaagi ha pagyakan hin nakakainsulto nga mahimo makasakit ngan magpakaalo ha iba. An Biblia nagsasagdon ha aton: “Diri gumawas ha iyo baba an maraot nga pulong, kondi an maopay la para ha pagparig-on uyon ha panginahanglan, basi makahatag ito hin kapulsanan ha mga namamati.”—Efe. 4:29, 31.

11. Ano an mabulig ha aton basi makapili hin husto nga iyayakan?

¹¹ Igintutdo ni Jesus nga “an aada ha kasingkasing amo an nagawas ha baba.” (Mat. 12:34) Salit an pagpili hin husto nga mga pulong nagtitikang ha kasingkasing. An aton ginyayakan kasagaran nga nagpapakita han aton inaabat ha iba. Kon an aton kasingkasing puno hin gugma ngan kalooy, an aton iyayakan positibo ngan makaparig-on.

12. Paonan-o naton mapapauswag an aton abilidad ha pagpili han husto nga mga pulong?

¹² Kinahanglan liwat an pangalimbasog ngan maopay nga pagturotimbang ha pagpili hin husto nga mga pulong. Bisan an maaramon nga hi Hadi Solomon ‘namalandong ngan nangita’ basi ‘makabiling hin mga pulong nga makakarawat,’ ngan maisurat “an mga pulong han kamatuoran.” (Ekles. 12:9, 10) Nakukurian ka ba usahay ha pamiling hin “mga pulong nga makakarawat” o makaruruyag? Kon oo, bangin kinahanglan mo hibaroan kon ano nga mga pulong an ginagamit  ha Biblia ngan ha aton mga publikasyon. Hibaroi an kahulogan han mga pulong nga diri pamilyar ha imo. Labaw ha ngatanan, hibaroi kon paonan-o gagamiton an mga pulong ha pagbulig ha iba. May kalabotan ha relasyon ni Jehova ngan han iya suhag nga Anak, mababasa naton: “An Ginoo hi Jehova naghatag ha akon han dila nira nga gintutdoan, nga ako mahibaro kon inoonan-o an pag-alang-agang pinaagi hin mga pulong.” (Isa. 50:4) An paggahin hin panahon ha pagpamalandong han aton iyayakan mabulig ha aton nga makabiling han husto nga mga pulong. (San. 1:19) Mahimo naton pakianhan an aton kalugaringon, ‘Ipapahayag ba hini nga akon iyayakan an akon karuyag sidngon? Ano an magigin epekto han akon iyayakan ha akon kaistorya?’

13. Kay ano nga importante nga matin-aw an aton ginyayakan?

¹³ An mga tunog han trumpeta ginagamit ha Israel ha paghatag hin sinyales. An usa nga tunog nagpapasabot nga kinahanglan magtirirok an mga tawo, may tunog liwat nga nagpapasabot nga an mga sundalo sadang umatake. Hunahunaa la kon ano an mahitatabo ha kasundalohan kon diri matin-aw an tunog han trumpeta! Iginpariho han Biblia an klaro nga tunog han trumpeta ha mga pulong nga masayon masabtan. Kon diri naton isasaysay hin matin-aw an aton ginsisiring, bangin mawurok an mga tawo o tumoo ha sayop nga impormasyon. Syempre nangangalimbasog kita nga magin makaruruyag ngan matin-aw an aton ginyayakan pero diri naton karuyag nga magin bastos o sobra kaprangka.—Basaha an 1 Corinto 14:8, 9.

14. Paghatag hin ehemplo nga nagpapakita nga gumamit hi Jesus hin masayon masabtan nga mga pulong.

¹⁴ Hi Jesus nagpakita han pinakamaopay nga ehemplo ha pagpili hin angayan nga mga pulong. Tagda an iya halipot pero mapwersa nga pahayag nga nakarekord ha Mateo kapitulo 5 tubtob 7. Waray hiya gumamit hin damu ngan komplikado nga mga pulong o magyakan hin mapintas ngan nakakasakit ha iba. Lugod matin-aw ngan simple an iya mga pulong basi mapagios an iya mga mamarati. Pananglitan, basi diri hira magkinabaraka han ira kakaunon kada adlaw, gin-unabi niya kon paonan-o hi Jehova nagtatagana ha mga tamsi. Katapos itanding an iya mga mamarati ha mga tamsi, hiya nagpakiana: “Diri ba mas importante kamo kay ha ira?” (Mat. 6:26) Simple ngan masayon masabtan ito nga mga pulong nga nakakabantad gud ha kasingkasing! Hisgotan naton yana an ikatulo nga importante nga butang may kalabotan ha aton pagyakan.

15. Kay ano nga sadang kita magin buotan ha pagyakan?

¹⁵ An aton paagi ha pagyakan sugad kaimportante ha kon ano an aton ginyayakan. Han nagyakan hi Jesus ha sinagoga ha Nazaret, an mga tawo “nahipausa gud ha makaruruyag nga mga pulong nga nagawas ha iya baba.” (Luc. 4:22) An buotan nga paagi han pagyakan nakakabantad ha kasingkasing ngan nakakapagios ha namamati. Ngani, nakakabulig ito nga magin mas makakombinse an aton ginyayakan. (Prob. 25:15) Masusubad naton an buotan nga pagyakan ni Jesus pinaagi ha pagin malumo, matinalahuron, ngan makonsiderasyon ha inaabat han iba. Han nakita ni Jesus nga karuyag gud han mga tawo nga mamati ha iya, nalooy hiya, “salit damu an iya igintutdo ha ira.” (Mar. 6:34) Bisan han gin-insulto hiya, waray hiya magyakan hin mapintas nga mga pulong.—1 Ped. 2:23.

16, 17. (a) Paonan-o naton masusubad hi Jesus kon nakikiistorya kita ha aton kapamilya ngan ha duok nga kasangkayan ha kongregasyon? (Kitaa an retrato ha tinikangan hini nga artikulo.) (b) Paghatag hin ehemplo han kapulsanan ha pagin buotan ha pagyakan.

¹⁶ Posible nga diri masayon an pagyakan ha malumo ngan mataktika nga paagi kon nakikiistorya kita ha mga tawo nga duok gud ha aton. Bangin hunahunaon naton nga puydi kita magin sobra kaprangka ha ira. Mahimo ito mahitabo kon nakikiistorya kita ha aton kapamilya o duok nga sangkay ha kongregasyon. Ginhunahuna ba  ni Jesus nga tungod kay duok hiya ha iya mga disipulo puydi na hiya magyakan ha ira hin nakakasakit? Waray gud! Han padayon nga nagdiskusyon an iya duok nga mga sumurunod kon hin-o ha ira an gilalabawi, ginsaway hira ni Jesus ha buotan nga paagi ngan gumamit hin ilustrasyon mahitungod han usa nga bata. (Mar. 9:33-37) Masusubad han mga tigurang an ehemplo ni Jesus pinaagi ha paghatag hin sagdon ha “espiritu han pagkamalumo.”—Gal. 6:1.

¹⁷ Bisan kon may magyakan hin nakakasakit, an buotan nga pagbaton mahimo magkaada mag-opay nga resulta. (Prob. 15:1) Pananglitan, usa nga nagsusolo nga nanay an may tin-edyer nga anak nga may doble nga pagkinabuhi. Ginsidngan hiya han usa nga sister nga may maopay nga intensyon: “Makasurubo gud nga waray mo mabansay hin maopay an imo anak.” An nanay naghunahuna anay ngan binaton: “Tinuod nga diri maopay an iya ginbubuhat yana, pero padayon ko hiya nga ginbabansay. Pag-istorya kita katapos han Armagedon, ngan hibabaroan naton an resulta.” Inin malumo nga baton nakabulig nga matipigan an pagkamagsangkay han duha nga sister. Nabatian han anak an ginsiring han iya nanay ngan nadasig hiya. Nasantop niya nga an iya nanay waray mawad-i hin paglaom nga magbabag-o hiya. Salit inundang hiya pakig-upod ha iya magraot nga kasangkayan. Paglabay han panahon, nabawtismohan hiya ngan nagin Bethelite. Nakikiistorya man kita ha aton mga igkasi-tumuroo, kapamilya, o estranghero, kinahanglan ‘magin buotan kita pirme ha aton pagyakan, sugad hin gintitimplahan ito hin asin.’—Col. 4:6.

18. Paonan-o an pagsubad ha ehemplo ni Jesus makakabulig nga magamit naton ha maopay an gahum han aton dila?

¹⁸ An abilidad nga ipahayag an aton ginhuhunahuna ngan inaabat pinaagi ha pagyakan maopay gud nga regalo. Hinaot subaron naton an ehemplo ni Jesus pinaagi ha pagpili han husto nga panahon ha pagyakan, pangalimbasog ha pagpili hin angayan nga mga pulong, ngan paningkamot nga magin buotan ha pagyakan. Kon bubuhaton naton ini, magagamit naton an gahum han aton dila ha pagdasig ha iba ngan pagpalipay kan Jehova, an Humaratag han presyoso nga regalo ha pagyakan.