1-3. (a) Kay ano nga mas labaw gud an linggwahe ngan pakigkomunikar han Dios kay ha mga tawo? (b) Ano an aton hihisgotan hini nga artikulo?

GINLARANG ni Jehova an mga anghel ngan mga tawo basi magpahimulos han kinabuhi ngan magin malipayon. (Sal. 36:9; 1 Tim. 1:11) Gintawag ni apostol Juan an siyahan nga kaupod han Dios sugad nga “an Pulong” ngan “an una nga ginhimo han Dios.” (Juan 1:1; Pah. 3:14) Iginpahayag ni Jehova an iya panhunahuna ngan pagbati hinin iya suhag nga Anak. (Juan 1:14, 17; Col. 1:15) Hi apostol Pablo nag-unabi hin ‘pinulongan han mga anghel,’ usa nga klase hin komunikasyon ha langit nga mas labaw gud ha linggwahe han tawo.—1 Cor. 13:1.

² Kilala gud ni Jehova an iya binilyon nga intelihente nga linarang ha tuna ngan ha langit. Diri maihap nga mga indibiduwal an durungan nga nag-aampo ha iya gamit an iba-iba nga linggwahe. Samtang namamati hiya hito nga mga pag-ampo, naghahatag liwat hiya hin giya ngan nakikigkomunikar ha mga anghel. Basi mahimo ini, an iya panhunahuna, linggwahe, ngan pakigkomunikar sigurado nga labaw gud ha mga tawo. (Basaha an Isaias 55:8, 9.) Matin-aw nga kon nakikigkomunikar hi Jehova ha katawohan, iginpapahayag niya an iya panhunahuna ha simple nga paagi basi masabtan nira ito.

 ³ Hini nga artikulo, hihisgotan naton kon ano an ginbubuhat han maaramon ha ngatanan nga Dios basi makagkomunikar hiya hin matin-aw ha iya katawohan. Hibabaroan liwat naton kon paonan-o niya iginpapahiuyon an iya paagi ha pakigkomunikar sumala ha panginahanglan ngan kahimtang.

4. (a) Ano nga linggwahe an gin-gamit ni Jehova ha pakigkomunikar kanda Moises, Samuel, ngan David? (b) Ano an sulod han Biblia?

⁴ Hi Jehova nakigkomunikar kan Adan ha hardin han Eden gamit an linggwahe han tawo. Posible nga gin-gamit han Dios an kadaan nga Hebreo nga linggwahe. Ha urhi, iginsumat niya an iya panhunahuna ha mga parasurat han Biblia nga nagyayakan hin Hebreo, sugad kanda Moises, Samuel, ngan David; iginpahayag nira ito ha ira kalugaringon nga pulong ngan estilo. Labot la han mga ginsiring mismo han Dios, iginrekord liwat nira an iya pakig-upod ha iya katawohan, upod na an mga asoy han ira pagtoo ngan gugma pati na an ira mga kapakyasan ngan pagkadiri-matinumanon. Ini nga mga impormasyon mapulsanon gud ha aton yana.—Roma 15:4.

5. Hebreo nga linggwahe la ba an gin-gamit ni Jehova ha pakigkomunikar ha iya katawohan? Isaysay.

⁵ Han nagbag-o an kahimtang, nakigkomunikar an Dios ha mga tawo diri la ha Hebreo nga linggwahe. Pagbalik han mga Israelita tikang ha kadistyero ha Babilonya, Aramaiko na an linggwahe han pipira ha ira. Posible nga basi ipakita an mahitatabo ha tidaraon, gin-giyahan ni Jehova an propeta nga hira Daniel ngan Jeremias ngan an saserdote nga hi Esra nga isurat ha Aramaiko an pipira nga bahin han Biblia. *

6. Kay ano nga iginhubad ha Griego an Hebreo nga Kasuratan?

⁶ Ha panahon ni Alejandro nga Bantogan, nasakop niya an damu nga nasud, ngan an komon nga Griego, o Koine, an nagin internasyonal nga linggwahe. Gin-gamit ini han damu nga Judio salit iginhubad ha Griego an Hebreo nga Kasuratan. Ini nga hubad, nga posible ginhimo hin 72 nga parahubad, gintawag nga Septuagint. Ito an siyahan nga hubad han Biblia ngan usa han pinakaimportante nga hubad. * Pero tungod kay damu an parahubad, magkalain-lain an estilo han paghubad, an iba literal, an iba diri. Bisan pa hito, an Septuagint gintagad nga Pulong han Dios han mga Judio nga nagyayakan hin Griego, ngan ha urhi han mga Kristiano.

7. Ano nga linggwahe an posible nga gin-gamit ni Jesus ha pagtutdo ha iya mga disipulo?

⁷ Han nakanhi ha tuna an suhag nga Anak han Dios, posible gud nga nagyakan ngan nagtutdo hiya ha Hebreo nga linggwahe. (Juan 19:20; 20:16; Buh. 26:14) An siyahan-siglo nga Hebreo nasalaktan han Aramaiko, salit posible nga ginamit hi Jesus hin pipira nga Aramaiko nga pulong. Pero maaram liwat hiya han kadaan nga Hebreo nga gin-gamit ni Moises ngan han mga propeta, nga an mga sinurat ginbabasa ha mga sinagoga kada semana. (Luc. 4:17-19; 24:44, 45; Buh. 15:21) Gin-gamit liwat han mga Israelita an Griego ngan Latin. Waray magsiring an Biblia kon ginamit ba hi Jesus hito nga mga linggwahe.

8, 9. Han nagin kalyap an Kristianidad, kay ano nga Griego an nangunguna nga linggwahe han katawohan han Dios, ngan ano an iginpapakita hini mahitungod kan Jehova?

⁸ An mga sumurunod ni Jesus hadto maaram han Hebreo, pero han namatay hiya, ginamit hira hin iba nga mga linggwahe. (Basaha an Buhat 6:1.) Han nagin kalyap an Kristianidad, kasagaran nga nakikigkomunikar an mga  Kristiano gamit an Griego nga linggwahe. Ngani, an Ebanghelyo nira Mateo, Marcos, Lucas, ngan Juan, nga rekord han mga gintutdo ngan ginbuhat ni Jesus, iginsurat ha Griego. Salit damu nga disipulo an nagyayakan han Griego imbes nga Hebreo. * An mga surat ni apostol Pablo ngan an iba pa nga giniyahan nga libro iginsurat liwat ha Griego.

⁹ Makatirigamnan nga kon nagkukotar an mga parasurat han Kristiano Griego nga Kasuratan tikang ha Hebreo nga Kasuratan, kasagaran nga ginkukuha nira ito ha Septuagint. Ini nga mga kotasyon, nga usahay may gutiay nga kaibahan ha orihinal nga pulong ha Hebreo, bahin na yana han giniyahan nga Kasuratan. Salit, an ginhimo han diri hingpit nga mga parahubad nagin bahin han giniyahan nga Pulong han Dios, an Dios nga waray ginpapaurog nga kultura o linggwahe.—Basaha an Buhat 10:34.

10. Ano an aton mahibabaroan ha pagtugot ni Jehova nga mabasa han mga tawo an iya Pulong?

¹⁰ An aton madaliay nga pagrepaso ha pakigkomunikar han Dios ha mga tawo nagtututdo ha aton nga nakikigkomunikar hiya uyon ha panginahanglan ngan kahimtang. Diri hiya nag-iinsister nga mag-aram kita hin espisipiko nga linggwahe basi makilala naton hiya ngan mahibaroan an iya katuyoan. (Basaha an Sakarias 8:23; Pahayag 7:9, 10.) Gin-giyahan ni Jehova an pagsurat han Biblia, kondi gintugotan niya nga isurat ito ha iba-iba nga estilo.

11. Kay ano nga an pagkaada iba-iba nga linggwahe waray makapugong ha Dios ha pakigkomunikar ha mga tawo?

¹¹ Napupugngan ba an Dios ha pakigkomunikar ha mga tawo tungod han iba-iba nga linggwahe ngan gudtiay nga kaibahan han mga hubad? Diri. Pananglitan, bangin pipira la nga pulong an aton hinbabaroan ha orihinal nga linggwahe nga gin-gamit ni Jesus. (Mat. 27:46; Mar. 5:41; 7:34; 14:36) Pero ginsiguro ni Jehova nga maisurat an mensahe ni Jesus ha Griego, ngan ha urhi, ha iba pa nga linggwahe. Paglabay han panahon, an mga manuskrito ha Biblia pauroutro nga ginkopya han mga Judio ngan Kristiano, salit natipigan an baraan nga mga sinurat. Iginhubad ini ha mas damu pa nga linggwahe. Hi John Chrysostom han ikaupat/ikalima nga siglo C.E. nagsiring nga ha iya panahon, an katutdoan ni Jesus iginhubad ha linggwahe han mga taga-Sirya, Ehipto, India, Persia, Etiopia, ngan damu nga iba pa.

12. Paonan-o ginkontra an paghubad ngan pagpanaltag han Biblia?

¹² An Biblia naihubad ha damu nga linggwahe ngan naipanaltag bisan pa han mga ulang, sugad han pagkontra han Romano nga Emperador nga hi Diocletian. Han 303 C.E., nagsugo hiya nga sunugon an ngatanan nga kopya han Kasuratan. Damu an pag-atake ha Pulong han Dios  ngan ha mga naghubad ngan nanaltag hito. Han ika-16 ka siglo, ginhubad ni William Tyndale an Biblia tikang ha Hebreo ngan Griego ngadto ha Ingles, ngan nagsiring ha usa nga edukado nga tawo: “Kon tutugotan han Dios nga mabuhi ako ha damu pa nga katuigan, sisiguruhon ko nga an usa nga bata nga lalaki nga parauma mas mahibaro han Kasuratan kay ha imo.” Pinalagiw hi Tyndale tikang ha Inglatera ngadto ha Europa basi maghubad ngan mag-imprinta han iya hubad. Bisan pa han kampanya han mga klero nga sunugon ha publiko an ngatanan nga Biblia nga ira makita, naipanaltag an damu nga kopya hito. Ha urhi, gintraydor hi Tyndale. Gintilo hiya ngan ginsunog ha kahoy. Pero natipigan an iya hubad han Biblia. Nagin reperensya ini ha paghubad han King James nga bersyon han Biblia nga naipanaltag ha damu nga lugar.—Basaha an 2 Timoteo 2:9.

13. Ano an iginpapakita han pag-aram ha kadaan nga mga manuskrito?

¹³ Tinuod, an pipira nga kadaan nga kopya han Biblia nga naeksister tubtob yana may gudtiay nga sayop ngan kaibahan. Pero yinukot nga tipak, manuskrito, ngan kadaan nga mga hubad an gintanding ngan gin-adman hin maopay han mga eskolar han Biblia. Ini nga pag-aram nagpamatuod nga masasarigan ngan husto an kadak-an nga bahin han Biblia. An pipira nga bersikulo nga may gutiay nga kaibahan waray makagbag-o han kabug-osan nga mensahe hito. An sugad nga mga pag-aram ha kadaan nga mga manuskrito nakakombinse ha sinsero nga mga estudyante han Biblia nga an aton nababasa yana amo an orihinal nga giniyahan nga Pulong ni Jehova.—Isa. 40:8. *

14. Mationan-o kakalyap yana an pagpanaltag han Biblia?

¹⁴ Bisan pa han duro nga pagkontra, ginsiguro ni Jehova nga maihubad an iya Pulong ha pinakadamu nga linggwahe ha kasaysayan han tawo. Bisan kon damu nga tawo an gutiay la o waray pagtoo ha Dios, an Biblia la gihapon an libro nga pinakadamu nga naipanaltag. Mababasa ito yana ha bug-os o ha bahin, ha sobra 2,800 nga linggwahe. Waray gud libro nga makakalabaw ha Biblia. Bisan kon an pipira nga bersyon han Biblia diri sugad katin-aw o diri sugad kahusto kay ha iba, mahibabaroan pa gihapon ha haros ngatanan nga bersyon han Biblia an simple nga mensahe mahitungod han paglaom ngan kinabuhi nga waray kataposan.

15. (a) Paonan-o nalamposan yana an ulang may kalabotan ha linggwahe? (b) Kay ano nga Ingles an praktikal nga linggwahe para ha pagtagana hin espirituwal nga pagkaon?

¹⁵ Han 1919, usa nga gutiay nga grupo han mga Estudyante han Biblia an ginpili sugad nga “matinumanon ngan maaramon nga uripon.” Hito nga panahon, Ingles an kasagaran nga ira ginagamit pakigkomunikar ha “mga surugoon  ha panimalay.” (Mat. 24:45) Nangangalimbasog gud ito nga uripon ha pagtagana hin espirituwal nga pagkaon nga mapapahimulsan ha damu nga linggwahe; yana sobra 700 na nga linggwahe. Pariho ha Koine nga Griego han siyahan nga siglo, an Ingles an praktikal nga basihan ha paghubad tungod kay ito an komon nga ginagamit yana ha negosyo ngan edukasyon.

16, 17. (a) Ano an ginkikinahanglan han katawohan han Dios? (b) Paonan-o natagbaw ito nga panginahanglan? (c) Ano an ginlalaoman ni Brother Knorr may kalabotan ha New World Translation?

¹⁶ An Biblia amo an basihan han espirituwal nga pagkaon. Ha kabutngaan han ika-20 ka siglo, an King James Version han 1611 an pinakakomon nga Ingles nga Biblia. Pero kadaan na gud an Ingles hito. Ngan an ngaran han Dios mababasa dida hito hin pipira la ka beses, bisan kon yinukot ka beses nga mababasa ini ha orihinal nga mga manuskrito. May-ada liwat ito pipira nga sayop nga hubad ngan dugang nga mga teksto nga diri mababasa ha masasarigan nga kadaan nga mga manuskrito. An iba nga Ingles nga bersyon han Biblia may pariho liwat hito nga mga problema.

¹⁷ Matin-aw nga kinahanglan naton hin bersyon han Biblia nga may husto nga hubad han orihinal nga mensahe ha moderno nga linggwahe. Salit ginporma an New World Bible Translation Committee, ngan tikang han 1950 tubtob 1960, an ira hubad iginrelis ha unom nga volume. Han iginrelis ni Brother N. H. Knorr an siyahan nga volume ha usa nga kombensyon han Agosto 2, 1950, hiya nagsiring: “Nagkikinahanglan gud hin hubad ha moderno nga linggwahe nga uyon ha iginhayag nga kamatuoran ngan mabulig ha aton nga mas masabtan an kamatuoran pinaagi ha pagsunod gud ngan paghubad han kahulogan han orihinal nga mga sinurat; usa nga hubad nga masayon masabtan han moderno nga mga magbarasa sugad la nga an orihinal nga mga sinurat han mga disipulo han Kristo masayon liwat masabtan han mga simple, ordinaryo, komon, ubos nga magbarasa ha ira panahon.” Naglalaom liwat hiya nga ini nga hubad makakabulig ha minilyon nga makilala hi Jehova.

18. Ano an ginhimo basi mapadagmit an paghubad han Biblia?

¹⁸ Han 1963, natuman an ginlalaoman ni Brother Knorr. Nagkaada hubad han New World Translation of the Christian Greek Scriptures ha unom pa nga linggwahe—Olandes, Franses, Aleman, Italyano, Portuges, ngan Espanyol. Han 1989, an Nagmamando nga Lawas han mga Saksi ni Jehova nagporma hin departamento ha headquarters nga manginginano ha paghubad han Biblia. Ngan han 2005, ginhimo nga prayoridad an paghubad han Biblia ha mga linggwahe nga nagpupublikar hini nga magasin. Sugad nga resulta, mababasa na yana an New World Translation ha bug-os o ha bahin ha sobra 130 nga linggwahe.

19. Ano an importante nga hitabo han 2013, ngan ano an hihisgotan ha masunod nga artikulo?

¹⁹ Paglabay han panahon, nakita nga kinahanglan rebisahon an Ingles nga edisyon han New World Translation tungod han mga pagbag-o han Ingles nga linggwahe. Han Oktubre 5 ngan 6, 2013, may 1,413,676 tikang ha 31 nga nasud nga tinambong o naka-hook-up ha ika-129 nga tinuig nga katirok han Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Nalipay an ngatanan han iginrelis han usa nga membro han Nagmamando nga Lawas an ginrebisa nga edisyon han New World Translation ha Ingles. Damu an nakatangis han nakarawat nira an ira kalugaringon nga kopya hito. Samtang ginbabasa han mga mamumulong an mga bersikulo tikang ha ginrebisa nga edisyon, nasantop han mga mamarati nga mas masayon gud ito basahon ngan masabtan. Hihisgotan han sunod nga artikulo an mga detalye may kalabotan hini nga edisyon, pati an paghubad hini ha iba nga linggwahe.