Dasiga an Imo Pamilya Pinaagi han “Mga Pulong nga Makakarawat”

PARA kan David, mahinay nga nalabay an oras samtang nakadto hiya ha awto ngan naghihinulat kan Diane, an iya asawa. Iya ginkikinita an oras ha iya relo, ngan nauuyam na gud. Han ginawas na hi Diane ha balay, waray na gud niya mapugngi an iya kasina.

“Kay ano nga pirme mo ako ginpipinahulat?” ginsinggitan niya hi Diane. “Pirme ka gud urhi! Diri ka ba puydi magtemprano?”

Nasubo hinduro hi Diane. Nagtuok hiya ngan dinalagan tipabalik ha ira balay. Hito nga takna, nasantop ni David an iya sayop. Tungod han iya kasina, nagin mas maraot la lugod an sitwasyon. Ano an iya mahimo buhaton yana? Ginparong niya an makina, gininhawa hin hilarom, ngan ginsundan an iya asawa.

Ini nga ilustrasyon nagpipresenta hin reyalistiko nga sitwasyon, diri ba? Naeksperyensyahan mo na ba nga karuyag mo bawion an imo ginsiring? Kon diri naton ginhuhunahuna an aton ginyayakan, agsob nga ginbabasulan naton ito. Angayan gud nga an Biblia nasiring: “An kasingkasing han matadong nagtutoon pagbaton.”—Proberbios 15:28.

Kondi, mahimo magin makuri an paghunahuna hin maopay antes magyakan, labi na kon kita nasisina, nahahadlok, o nasasakitan. Partikular na ha aton duok nga mga kapamilya, bisan kon karuyag la naton isumat an aton inaabat, pero ito nga sitwasyon masayon la lugod magtapos ha panayop o pagminos han aton kaistorya. Sugad nga resulta, mahimo ito magin hinungdan hin nasakitan nga emosyon o makaaghat hin diskusyon.

Ano an mahimo naton buhaton basi magkaada mas maopay nga resulta? Paonan-o naton makukontrol an aton emosyon? May pipira nga sagdon nga aton makukuha tikang kan Salomon, usa nga parasurat han Biblia.

Tagda kon Ano an Isisiring Ngan kon Paonan-o Isisiring Ito

Han iginsurat ni Salomon, an nagsurat han libro nga Eklesiastes han Biblia, an iya seryoso nga hinbabaroan mahitungod han pagkawaray-pulos han kinabuhi, matin-aw nga may-ada hiya negatibo nga pagtagad hito. “Ako nangalas han kinabuhi,” nagsiring hiya. Ha usa nga higayon, iya ito gintawag nga “parayaw han mga parayaw.” (Eklesiastes 2:17; 12:8) Kondi, an Eklesiastes diri lista han kapakyasan ni Salomon. Para ha iya, diri angayan an pag-inistorya la mahitungod han magraot nga bahin han kinabuhi. Ha pagtapos han libro, hiya nagsumat nga hingyap niya nga ‘makabiling hin mga pulong nga makakarawat, ngan makagsurat hin maligdong nga mga pulong han kamatuoran.’ (Eklesiastes 12:10) An usa pa nga hubad hini nasiring nga “nangalimbasog hiya ha pagsaysay hini ha gimaopayi ngan ha pinakahusto nga paagi.”—Contemporary English Version.

Matin-aw nga nasantop ni Salomon nga kinahanglan niya kontrolon an iya emosyon. Sugad  hin iya pirme ginpapakianhan an iya kalugaringon: ‘Tinuod gud ba o husto an akon karuyag isiring? Kon gagamiton ko ini nga mga pulong, maruruyagan o makakarawat ba ito han iba?’ Pinaagi ha pagpamiling han ‘makakarawat nga mga pulong’ han kamatuoran, natipigan niya an iya pagbati nga diri makaapekto ha iya hunahuna.

Sugad nga resulta, diri la obra maestra ha literatura an nahimo, kondi usa nga burabod han giniyahan nga kinaadman han Dios nga naghihisgot han kahulogan han kinabuhi. (2 Timoteo 3:16, 17) Makakabulig ba ha aton an paagi ni Salomon ha pag-istorya mahitungod hin seryoso nga topiko basi magin mas maopay an aton pakig-istorya ha aton mga hinigugma? Tagda an usa nga ehemplo.

Pag-aram ha Pagkontrol han Imo Emosyon

Pananglitan, usa nga nasusubo nga bata an inuli tikang ha eskwelahan nga dara an iya kard. Gin-aro ito han iya tatay ngan nakita an usa nga hamubo nga grado. Nasina dayon an tatay, ngan iya nahinumdoman an mga panahon nga naglangan-langan an iya anak ha paghimo hin homework. Karuyag han tatay suminggit: “Hubya ka gud! Kon diri ka magbag-o, diri ka gud maglalampos!”

Antes tugotan han tatay an iya kasina nga makaapekto han iya ibabaton, maopay kon pakianhan anay niya an iya kalugaringon, ‘Tinuod gud ba o husto an akon ginhuhunahuna?’ Ini nga pakiana makakabulig ha iya nga diri tugotan an iya emosyon nga makatabon han kamatuoran. (Proberbios 17:27) Mapapakyas gud ba an iya anak tungod han usa nga hamubo nga grado? Hubya gud ba hiya, o naglalangay-langay la tungod kay may nakukurian? Pauroutro nga ginpapabug-atan han Biblia an bili han pagkaada makatadunganon ngan reyalistiko nga panhunahuna. (Tito 3:2; Jakobo 3:17) Basi madasig an bata, an kag-anak kinahanglan magyakan hin ‘maligdong nga mga pulong han kamatuoran.’

Pamilnga an Husto nga mga Pulong

Ha panahon nga magdesisyon na an amay kon ano an iya isisiring, mahimo niya pakianhan an iya kalugaringon, ‘Paonan-o ko ito isisiring ha mga pulong nga maruruyagan ngan makakarawat han akon anak?’ Oo, diri masayon an pagpamiling hin husto nga mga pulong. Kondi kinahanglan hinumdoman han mga kag-anak nga an mga tinedyer agsob nga may-ada tendensya ha paghunahuna nga kon diri hira an pinakamaopay, diri hira maglalampos. Mahimo nira tagdon an usa nga kapakyasan o kaluyahan ngan paghinunahunaon ito nga seryoso, salit naaapektohan hito an ira pagtagad ha kalugaringon. Kon sobra an reaksyon han kag-anak, bangin maisilsil niya ha hunahuna han iya anak nga diri na gud hiya mag-uuswag. An Kolosas 3:21 nasiring: “Ayaw niyo pag-aringita an iyo mga anak, nga diri hira turawa.”

Kasagaran nga an mga pulong pariho han “pirme” ngan “diri gud” nagpapasabot han diri na mababag-o nga pamatasan, o usahay sobra nga nagpapabug-at ito han mga punto. Kon an kag-anak nasiring, “Waray ka gud pulos,” magkakaada pa ba hin dignidad an bata? Kon an bata agsob sidngan hito, bangin magtikang hiya paghunahuna nga sugad gud hiya hito. Syempre, diri la ito nakakapanluya kondi buwa liwat.

Agsob nga mas maopay nga pabug-atan an positibo nga bahin han bisan ano nga sitwasyon. An amay ha aton ilustrasyon mahimo sumiring hin pariho hini: “Anak, maaram ako nga nasusubo ka tungod han imo hamubo nga grado. Bisan pa hito, maaram ako nga ha kabug-osan nangangalimbasog ka. Salit pag-istoryahan naton an klase diin hamubo an imo grado, ngan mamiling kita hin paagi basi mapauswag ito.” Basi hibaroan an gimaopayi nga paagi ha pagbulig han iya anak, bangin magbangon an amay hin espisipiko nga mga pakiana basi hisabtan an tinuod nga problema.

An sugad nga mapinairon ngan ginhunahuna-hin-maopay nga pakiistorya posible nga magin mas epektibo kay ha pagpahayag hin kasina. “An makalilipay nga mga pulong,” nagpapasarig an Biblia, “katam-isan ha kalag, ngan kaopayan ha mga tul-an.” (Proberbios 16:24) An kabataan, oo, an ngatanan ha pamilya, nag-uuswag ha mamurayawon nga panimalay diin an mga membro naghihigugmaay.

“Tikang ha Kahuraan han Kasingkasing”

Hunahunaa an bana nga gin-unabi ha tinikangan hini nga artikulo. Diri ba mas maopay unta kon namiling anay hiya hin mga pulong han kamatuoran “nga makakarawat” imbes nga ipahayag dayon an iya kasina ha iya asawa? Sadang  pakianhan han bana ha sugad nga sitwasyon an iya kalugaringon: ‘Bisan kon an akon asawa kinahanglan nga mangalimbasog nga magin husto ha oras, tinuod gud ba nga pirme hiya urhi? Ini ba an maopay nga takna ha pag-istorya mahitungod hito? Makakaaghat ba ha iya nga mag-uswag an nasisina ngan nakakatamay nga mga pulong?’ An pag-undang anay basi pakianhan an aton kalugaringon han sugad nga mga pakiana makakabulig ha aton nga makalikay han diri tinuyo nga pakasakit han aton hinigugma.—Proberbios 29:11.

Kondi, kumusta man kon an pag-uruistorya han aton pamilya pag-uroutro nga nagtatapos ha pagdiskusyon? Bangin kinahanglan naton usisahon diri la an aton mga pulong, kondi pati an aton emosyon samtang nagyayakan kita. An aton ginyayakan, labi na kon nasisina kita o tensyonado, mahimo magpakita gud kon ano an aton tinuod nga pagkatawo. Hi Jesus nagsiring: “Tikang ha kahuraan han kasingkasing iginyayakan han baba.” (Mateo 12:34) Ha iba nga pagkayakan, an aton ginhuhunahuna, hingyap, ngan disposisyon agsob nga hinsasabtan ha aton mga pulong.

An aton ba panlantaw ha kinabuhi reyalistiko, maopay, ngan positibo? Kon oo, posible nga masantop ito pinaagi han aton mga pulong. May tendensya ba kita nga magin istrikto, negatibo, o kritiko? Kon sugad kita hito, bangin mapaluya naton an iba pinaagi han aton ginsisiring o han paagi han aton pagyakan. Bangin diri kita naabat nga nagtitikaraot na gud an aton panhunahuna ngan panyakan. Bangin maghunahuna pa ngani kita nga husto an aton pagtagad han mga kahimtang. Kondi kinahanglan mag-ikmat kita ha paglimbong ha kalugaringon.—Proberbios 14:12.

Maopay na la nga may-ada kita han Biblia, an Pulong han Dios. Mabubuligan kita hito ha pag-usisa han aton mga ginhuhunahuna basi hibaroan kon hain an husto ngan kon hain an kinahanglan tadungon. (Hebreo 4:12; Jakobo 1:25) Anoman an aton napanunod ngan gindak-an nga pamatasan, mahimo naton bag-ohon an paagi han aton paghunahuna ngan paggios kon karuyag gud naton.—Efeso 4:23, 24.

Dugang pa ha paggamit han Biblia, may-ada pa kita lain nga mahihimo basi hibaroan an paagi han aton pakiistorya. Simple la, pakianhi an iba. Pananglitan, hangyoa an imo padis o anak nga tangkod nga sumatan ka kon paonan-o ka nakikiistorya. Pakiistorya ha hamtong nga sangkay nga nakilala gud ha imo. Kinahanglan mo magin mapainubsanon basi makarawat an ira isisiring ngan makahimo hin mga pagbag-o nga bangin ginkikinahanglan.

Paghunahuna Antes Magyakan!

Ha kataposan, kon diri gud naton karuyag nga an aton mga pulong makasakit ha iba, kinahanglan naton buhaton an ginsisiring han Darahonon [Proberbios] 16:23: “Nanhuhunahuna anay an mga mag-aram san-o hira magyakan; sanglit mas nakakakabig an ira iginyayakan.” (Maopay nga Sumat nga Biblia) Bangin diri pirme masayon an pagkontrol han aton emosyon. Kondi, kon nangangalimbasog kita ha pagsabot imbes ha pag-akusar o pagminos ha iba, niyan bangin magin mas masayon an pagpamiling han husto nga mga pulong.

Syempre, kita ngatanan diri hingpit. (Jakobo 3:2) Usahay, nakakayakan kita hin mga pulong nga diri naton ginhuhunahuna. (Proberbios 12:18) Kondi, ha bulig han Pulong han Dios, mahibabaro kita ha paghunahuna antes magyakan ngan pagtagad anay han inaabat ngan kaopayan han iba kay han aton. (Filipos 2:4) Magin determinado kita ha pagpamiling hin mga pulong han kamatuoran nga “makakarawat,” labi na kon nakikiistorya kita ha aton kapamilya. Hito nga paagi an aton mga pulong diri makakasakit ngan makakapasubo, lugod, makakatambal ngan makakadasig ito ha aton mga hinigugma.—Roma 14:19.

[Retrato ha pahina 12]

Paonan-o mo malilikyan nga makayakan hin mga butang nga pagbabasulan mo ha urhi?