Nauyon ba an Teoriya han Ebolusyon ha Biblia?

POSIBLE ba nga gin-gamit han Dios an ebolusyon ha paghimo han tawo tikang ha hayop? Katuyoan ba han Dios nga an bakterya magin isda, magin reptilya, magin nagpapasuso nga hayop, magin ulot, ngan ha kataposan magin tawo? An pipira nga syentista ngan lider han relihiyon nasiring nga natoo hira ha teoriya han ebolusyon ngan ha paglarang nga ginhisgotan ha Biblia. Nasiring hira nga simboliko an libro nga Genesis han Biblia. Bangin ka magpakiana, ‘Nauyon ba an teoriya nga an tawo tikang ha hayop ha paglarang nga ginhisgotan ha Biblia?’

An pagsabot ha kon ano nga paagi kita nag-eksister importante basi masabtan naton kon hin-o kita, tikain kita, ngan kon paonan-o kita sadang magkinabuhi. Masasabtan la naton an hinungdan kon kay ano nga gintugotan han Dios an pag-antos ngan an iya katuyoan para ha tidaraon kon maaram kita han aton gintikangan. Diri kita magkakaada maopay nga relasyon ha Dios kon diri kita sigurado nga hiya an aton Maglalarang. Salit aton usisahon an ginsisiring han Biblia mahitungod han gintikangan, presente nga kahimtang, ngan tidaraon han tawo. Katapos, hisasabtan naton kon an teoriya ba han ebolusyon nauyon ha katutdoan han Biblia.

Han Usa Pa La an Tawo

Kadam-an han ebolusyonista natoo nga an usa nga grupo hin hayop hinay-hinay nga nagin mga tawo, nagpapasabot ini nga diri hira natoo nga may-ada uusa la nga tawo hadto. Kondi, iba an ginsisiring han Biblia. Nasiring ito nga tikang kita ha usa nga tawo, hi Adan. Ipinapakita hito nga hi Adan tinuod nga tawo. Iginsusumat hito an ngaran han iya asawa ngan han pipira han iya anak. Detalyado nga iginsusumat hito kon ano an iya ginbuhat ngan ginyakan, kon kakan-o hiya nabuhi ngan namatay. Waray ito hunahunaa ni Jesus nga istorya la para ha mga diri-edukado. Han nakiistorya hiya ha edukado nga mga lider han relihiyon, hiya nagpakiana: “Waray ba niyo mabasa, nga an nagbuhat ha ira ha tinikangan, ginbuhat hira nga lalaki ug babaye?” (Mateo 19:3-5) Katapos, iya ginkotar an asoy mahitungod kanda Adan ngan Eva nga nakarekord ha Genesis 2:24.

Iginpresenta ni Lukas, usa nga parasurat han Biblia ngan tukib nga historyador, hi Adan sugad nga tinuod nga tawo pariho kan Jesus. Ginsubay ni Lukas an rekord han katulinan ni Jesus sugad nga nagtikang ha siyahan nga tawo. (Lukas 3:23-38) Dugang pa, han nakiistorya hi apostol Pablo ha mga tawo nga nag-uupod hin mga pilosopo nga nakaeskwela ha kilala nga mga eskwelahan ha Gresya, hiya nagsiring: “An Dios nga naghimo han kalibotan, ngan han ngatanan nga mga butang nga nahisulod hito . . . tikang ha usa iya ginbuhat an ngatanan nga mga nasud han mga tawo, basi paukyon ha ngatanan nga bayhon han tuna.” (Buhat 17:24-26) Matin-aw, an Biblia nasiring nga tikang kita ha ‘usa ka tawo.’ Nauyon ba ha ebolusyon an ginsisiring han Biblia mahitungod han orihinal nga kahimtang han tawo?

An Kawara han Kahingpitan han Tawo

Sumala ha Biblia, ginhimo ni Jehova nga hingpit an siyahan nga tawo. Imposible nga maghimo hiya hin mga butang nga diri hingpit. An asoy mahitungod ha paglarang nasiring: “An Dios naghimo han tawo ha iya kalugaringon nga ladawan  . . . Ngan an Dios nakakita han ngatanan nga iya ginhimo, ngan iini, ito duro hin kaopay.” (Genesis 1:27, 31) Ano an kahimtang han hingpit nga tawo?

An hingpit nga tawo may-ada kagawasan ha pagbuot ngan kapasidad ha pagsubad hin bug-os han mga kalidad han Dios. An Biblia nasiring: “An Dios naghimo han tawo nga matadong; kondi hira nangita hin damu nga mga panmugna.” (Eklesiastes 7:29) Ginpili ni Adan nga diri sundon an Dios. Tungod hito, nawara niya an iya kahingpitan ngan an kahingpitan para ha iya mga anak. An pagkawara han kahingpitan han tawo amo an hinungdan kon kay ano nga kita agsob magsayop, bisan kon karuyag naton buhaton an husto. Hi apostol Pablo nagsurat: “An buot ko, waray ko pagbuhata; kondi an akon kinangangalasan, amo an ginbuhat ko.”—Roma 7:15.

Sumala ha Biblia, an hingpit nga tawo mabubuhi ha waray kataposan ha hingpit nga kahimsog. Matin-aw nga ipinapakita han ginsiring han Dios kan Adan nga kon waray niya talapasa an sugo han Dios, diri gud unta hiya mamamatay. (Genesis 2:16, 17; 3:22, 23) Waray unta hi Jehova magsiring nga “duro hin kaopay” an pagkalarang ha tawo kon may-ada ito tendensya nga masakit o makasala. An kawara han kahingpitan an hinungdan nga an lawas han tawo, bisan kon urusahon an pagkadisenyo, naaapektohan han depekto ngan sakit. Kon sugad, nasumpaki an ebolusyon ha Biblia. Nagtututdo an teoriya han ebolusyon nga an tawo produkto han nag-uuswag nga mga pagbag-o ha hayop tubtob nga magin tawo ito. Samtang an Biblia nagtututdo nga an tawo nagtitikaminos nga tulin han hingpit nga tawo.

An ideya nga gin-gamit han Dios an ebolusyon ha paglarang han tawo nasumpaki liwat ha ginsisiring han Biblia mahitungod han personalidad han Dios. Kon gin-giyahan niya an proseso han ebolusyon, nagpapasabot ito nga gin-giyahan liwat niya an katawohan tipakadto ha ira presente nga kahimtang nga kalyap an sakit ngan kakurian. Kondi ha paghulagway ha Dios, an Biblia nasiring: “An Bato nga bantilis, an iya buhat hingpit; kay an ngatanan niya nga mga dalan amo an katadongan: Usa nga Dios ha pagkamatinumanon ngan waray karat-an, subay ngan matadong hiya. Hira nagbuhat ha mahugaw ha iya, diri hira iya mga anak, ito ira kasurusnan.” (Deuteronomio 32:4, 5) Kon sugad, an presente nga pag-antos han katawohan diri resulta han paggamit han Dios han ebolusyon. Resulta ito han nawara han usa ka tawo an iya kahingpitan ngan an kahingpitan han iya mga anak tungod ha pakasala kontra ha Dios. Yana nga nahisgotan na naton hi Adan, paghihisgotan liwat naton hi Jesus. Nauyon ba an teoriya han ebolusyon ha ginsisiring han Biblia mahitungod kan Jesus?

Mahimo Mo ba Suportahan an Ebolusyon Ngan ha Pariho nga Panahon Toohan an Biblia?

“Hi Kristo namatay tungod ha aton mga sala.” Sugad han imo hinbabaroan na, usa ito han importante nga katutdoan han Kristianidad. (1 Korinto 15:3; 1 Pedro 3:18) Basi hibaroan kon kay ano nga an teoriya han ebolusyon diri nauyon hito,  kinahanglan anay naton hisabtan kon kay ano nga gintatawag kita han Biblia nga magpakasasala ngan kon ano an nahihimo han sala ha aton.

Kita ngatanan magpakasasala ha paagi nga diri naton bug-os nga nasusubad an mag-opay nga kalidad han Dios, sugad han iya gugma ngan hustisya. Salit, an Biblia nasiring: “An ngatanan nagpakasala, ngan nawad-an nira an himaya han Dios.” (Roma 3:23) Igintututdo han Biblia nga an sala an hinungdan han kamatayon. “An sugod han kamatayon amo an sala,” siring han 1 Korinto 15:56. An aton napanunod nga sala amo liwat an nangunguna nga hinungdan han sakit. Iginpakita ni Jesus nga may-ada koneksyon an aton pagin makasasala ha aton pagkakasakit. Nagsiring hiya ha usa nga paralitiko, “An imo sala iginpasaylo,” ngan naopay an tawo.—Mateo 9:2-7.

Paonan-o kita nabubuligan han kamatayon ni Jesus? Ipinapakita han Biblia an kaibahan ni Adan kan Jesu-Kristo, nasiring: “Sugad nga ha kan Adan an ngatanan nagkamamatay, sugad man ha kan Kristo an ngatanan pagbubuhion.” (1 Korinto 15:22) Pinaagi ha paghalad ni Jesus han iya kinabuhi, sugad hin iya ginbaydan an sala nga napanunod naton kan Adan. Salit, an ngatanan nga natoo kan Jesus ngan nasugot ha iya makakakarawat han nawara ni Adan—an paglaom han kinabuhi nga waray kataposan.—Juan 3:16; Roma 6:23.

Nasasantop mo ba nga an ebolusyon diri nauyon ha paglarang nga igintututdo han Biblia? Kon nagruruhaduha kita nga “kan Adan an ngatanan nagkamamatay,” paonan-o kita makakalaom nga “kan Kristo an ngatanan pagbubuhion”?

Kon Kay Ano nga an Ebolusyon Naruruyagan han mga Tawo

An Biblia nagsusumat kon kay ano nga nagin popular an mga katutdoan sugad han ebolusyon. Ito nasiring: “Maabot an panahon nga diri hira mag-aantos han putli nga pagturon-an; kondi, tungod ha ira magkatol nga mga talinga, magtitirok hira hin ira mga lugaringon nga magturutdo nga magsusunod ha ira mga kalugaringon nga kaipa; ngan ira ipahirayo an ira mga talinga tikang ha kamatuoran, ngan mabalik ha mga surumatanon.” (2 Timoteo 4:3, 4) Bisan kon an ebolusyon kasagaran nga igintututdo ha syentipiko nga paagi, ha pagkamatuod, relihiyoso ito nga katutdoan. Nagtututdo ito hin usa nga pilosopiya ha kinabuhi ngan usa nga opinyon mahitungod ha Dios. An katutdoan hito tuso nga nakakadani ha hakugnon ngan independente nga tendensya han tawo. Damu nga natoo hito an nasiring nga natoo liwat hira ha Dios. Kondi, naghunahuna hira nga an Dios diri amo an naglarang han ngatanan, diri nanhihilabot ha buruhaton han tawo, ngan diri maghuhukom ha katawohan. Usa ito nga katutdoan nga naruruyagan han mga tawo.

An nasuporta han ebolusyon agsob nga naaaghat, diri han kamatuoran, kondi han ira “kalugaringon nga kaipa”—bangin han hingyap nga karawaton han mga syentista nga kadam-an an natoo ha ebolusyon. An propesor han biochemistry nga hi Michael Behe, nga naggasto han kadak-an han iya kinabuhi ha pag-aram han komplikado nga bahin han buhi nga mga selyula, nagsiring nga waray basihan adton nagtututdo han ebolusyon han selyula. Posible ba mahitabo an ebolusyon ha gudtiay hinduro nga molekula? “An pagbag-o han molekula waray syentipiko nga basihan,” hiya nagsurat. “Waray publikasyon han syensya—respetado nga mga literatura ngan may espisipiko nga tema nga mga magasin, o mga libro—an naghuhulagway kon ha ano nga paagi nahitabo o bangin nahitabo an pagbag-o han molekula ha bisan ano nga tinuod, komplikado, nga biokemikal nga sistema. . . . An ginsiring ni Darwin mahitungod ha pagbag-o han molekula usa la nga panhambog.”

Kon an mga ebolusyonista waray ebidensya han ira gintotoohan, kay ano nga marig-on nira nga ginsusuportahan ito? Hi Behe nagsaysay: “Damu nga tawo, upod na an damu nga prominente ngan tinahod nga syentista, an diri naruruyag mahibaro nga bangin may-ada labaw ha natural nga pwersa nga naglarang han ngatanan.”

An katutdoan han ebolusyon naruruyagan han damu nga klero nga karuyag tagdon nga maaramon. Pariho hira ha iginhulagway ni apostol Pablo ha iya surat ha mga Kristiano ha Roma. Hiya nagsurat: “Adton kinilala han Dios napahayag ha ira . . . An mga butang niya nga waray makita tikang ha kahimo han kalibotan, nakita gud hin maopay dida han iya pinanhimo nga mga bagay,  bisan an iya gahum ngan pagka-Dios nga waray kataposan, basi nga magin waray na nira hin baribad: Kay, han pagkilala nira ha Dios, waray nira hiya pagdayawa sugad nga Dios, bisan pagpasalamat; kondi nagkakukulang ha ira mga hunahuna ngan an ira mga kasingkasing nga mga kulang gindulman. Pagsiring nira nga mga makinaadmananon hira, nagkulang hira hin buot.” (Roma 1:19-22) Paonan-o mo malilikyan an kalimbongi han buwaon nga mga magturutdo?

May Basihan nga Pagtoo ha Maglalarang

Ginpapabug-atan han Biblia nga importante an pagkaada ebidensya ha aton gintotoohan han ito nagsiring: “An pagtoo amo an karig-onan han mga bagay nga ginlalaoman, an proyba han mga bagay nga waray pa kikitaa.” (Hebreo 11:1) An tinuod nga pagtoo ha Dios sadang ibasar ha ebidensya nga nagpapakita nga may-ada Maglalarang. Ngan ipinapakita han Biblia kon diin mo mabibilngan ito.

An giniyahan nga parasurat han Biblia nga hi David nagsurat: “Ako magpapasalamat ha imo; kay an paghimo ha akon makatarag-ob ngan urusahon.” (Salmo 139:14) An pagkaada panahon ha pagpamalandong han urusahon nga pagkadisenyo han aton lawas ngan han iba nga buhi nga linarang nakakaaghat ha aton nga matinalahuron nga apresyaron an kinaadman han aton Maglalarang. An ngatanan nga bahin han yinukot nga sistema han aton lawas nga urosa nga nagbubuhat basi magpabilin kita nga buhi maopay gud an pagkadisenyo. Dugang pa, ipinapakita han uniberso an ebidensya nga husto ngan organisado ito. Hi David nagsurat: “An mga langit nagsusumat han kahimayaan han Dios; ngan an kahawanhawanan nagpapahayag han mga buhat han iya mga kamot.”—Salmo 19:1.

An Biblia mismo burabod han damu nga ebidensya nga may-ada Maglalarang. An pagkaada panahon ha pag-usisa han pagkauruyon han 66 nga libro hito, han hitaas nga mga suruklan hito ha moral, ngan han diri-napapakyas nga katumanan han mga tagna hito maghahatag ha imo hin damu nga ebidensya nga an Maglalarang an awtor hito. An pagsabot han katutdoan han Biblia maghahatag liwat ha imo hin pasarig nga ito gud an Pulong han Maglalarang. Pananglitan, kon hisabtan mo an mga katutdoan han Biblia sugad han hinungdan han pag-antos, Ginhadian han Dios, kabubuwason han katawohan, ngan han yawi ha kalipayan, makikita mo an matin-aw nga kapahayagan han kinaadman han Dios. Bangin abaton mo an pariho han inabat ni Pablo han hiya nagsurat: “O pagkahilarom han kamanggaran han kinaadman ngan hibabroan han Dios! Mationan-o pagkamatin-aw an mga paghukom niya, ngan diri hitultulan an iya mga dalan!”—Roma 11:33.

Samtang nag-uusisa ka han ebidensya ngan nagtitikahilarom an imo pagtoo, makukombinse ka nga kon ginbabasa mo an Biblia, namamati ka ha Maglalarang mismo. Hiya nagsiring: “Akon ginhimo an tuna, ngan ginbuhat an tawo dida: ako, bisan an akon mga kamot, nag-unat han mga langit; ngan an ngatanan nira nga panon akon sinugo.” (Isaias 45:12) Sigurado nga diri mo gud pagbabasulan an imo pagpangalimbasog nga pamatud-an nga hi Jehova an Maglalarang han ngatanan nga butang.

[Blurb ha pahina 14]

Nagsiring hi apostol Pablo ha edukado nga mga Griego: ‘Tikang ha usa ginbuhat han Dios an ngatanan nga nasud han mga tawo’

[Blurb ha pahina 15]

Nagtututdo an teoriya han ebolusyon nga an tawo produkto han nag-uuswag nga mga pagbag-o ha hayop tubtob nga magin tawo ito. Samtang an Biblia nagtututdo nga an tawo nagtitikaminos nga tulin han hingpit nga tawo.

[Blurb ha pahina 16]

“An pagbag-o han molekula waray syentipiko nga basihan”

[Blurb ha pahina 17]

An urusahon nga pagkadisenyo han buhi nga mga linarang nakakaaghat ha aton nga matinalahuron nga apresyaron an kinaadman han aton Maglalarang