Maaram Ka Ba?
Maaram Ka Ba?
Kay ano nga ha pag-ampo ni Jesus iya gintawag hi Jehova nga “Abba, Amay”?
An Aramaiko nga pulong nga ʼab·baʼʹ mahimo mangahulogan hin “an amay” o “O Amay.” Ha tagsa han tulo nga higayon diin mababasa ito ha Biblia, bahin ito hin pag-ampo ngan gin-gamit ha pagtawag ha langitnon nga Amay, hi Jehova. Ano an kahulogan hito nga pulong?
An The International Standard Bible Encyclopedia nasiring: “Ha ordinaryo nga pakiistorya ha panahon ni Jesus, an ʼabbāʼ ginagamit siyahan sugad nga termino nga nagpapakita hin diri-pormal kondi duok ngan may pagtahod nga relasyon han mga anak ha ira amay.” Usa ito nga mahigugmaon nga paagi ha pagtawag ngan usa han siyahan nga pulong nga naluluwas han bata. Gin-gamit ito ni Jesus ha usa nga sinsero hinduro nga panginyupo ha iya Amay. Ha hardin han Getsemani, pipira ka oras antes hiya patayon, gintawag ni Jesus hi Jehova nga “Abba, Amay.”—Markos 14:36.
“An pulong nga ʼAbbāʼ sugad nga pagtawag ha Dios diri gud ginagamit ha literatura han mga Judio ha panahon han mga Griego ngan Romano, sigurado nga tungod ito kay baga hin kawaray pagtahod an pagtawag ha Dios ha sugad kapamilyar nga pulong,” siring han gin-unabi na nga reperensya. Kondi, ‘an paggamit ni Jesus hini ha pag-ampo nagpaparig-on han iya pag-angkon nga Anak hiya han Dios.’ An duha pa nga teksto diin mababasa an “Abba”—ha mga sinurat ni apostol Pablo—nagpapakita nga gin-gamit liwat ito han mga Kristiano ha siyahan nga siglo ha ira pag-ampo.—Roma 8:15; Galasia 4:6.
Kay ano nga iginsurat ha Griego nga yinaknan an pipira nga bahin han Biblia?
“An mga pulong han Dios” igintapod ha mga Judio, siring ni apostol Pablo. (Roma 3:1, 2) Tungod hito, an siyahan nga bahin han Biblia kadak-an nga iginsurat ha Hebreo, an pinulongan han mga Judio. Kondi, an Kristiano nga Kasuratan iginsurat ha Griego. * Kay ano?
Ha ika-upat ka siglo A.K.P., an kasundalohan ni Alejandro nga Bantogan nagyayakan hin damu nga yinaknan han klasikal nga Griego nga nagkasarusalakot ngan nagin Koine, o komon nga Griego. Tungod han pagpanakop ni Alejandro, an Koine nagin internasyonal nga linggwahe hito nga panahon. Durante hito nga pagpanakop, an mga Judio nagsarang ha kahigrayoan. Usa nga hinungdan hito an waray na pagbalik ha Palestina han damu nga Judio katapos makagawas tikang ha kabihag ha Babilonya mga siglo na an naglabay. Sugad nga resulta, inabot an panahon nga hinngalimtan na han damu nga Judio an puro nga Hebreo nga yinaknan, ngan ginamit lugod nira an Griego. (Buhat 6:1) Salit para ha ira kapulsanan, ginhimo an Septuagint, usa nga Koine, o komon nga Griego nga hubad han Hebreo nga Kasuratan.
An Dictionnaire de la Bible nasiring nga waray iba nga yinaknan nga may-ada “damu gud nga bokabularyo, mga pulong nga nagpapahayag hin damu nga kahulogan, ngan an pinakanaruruyagan han mga tawo ha iba-iba nga nasud sugad han Griego.” Tungod han damu hinduro ngan espisipiko nga bokabularyo hito, detalyado nga gramatika, ngan mga berbo nga eksakto nga nagpapahayag bisan han gudti la nga pagbag-o han kahulogan, “usa ito nga linggwahe ha komunikasyon, ha pagpasarang hin impormasyon—an linggwahe nga ginkikinahanglan gud ha Kristianidad.” Diri ba angayan la nga igsurat ha Griego nga yinaknan an bahin han Biblia nga para ha mga Kristiano?
[Footnote]
^ par. 7 An haglipot nga bahin han Hebreo nga Kasuratan iginsurat ha Aramaiko. An Ebanghelyo ni Mateo matin-aw nga iginsurat siyahan ha Hebreo, katapos posible nga iginhubad mismo ni Mateo ha Griego.
[Retrato ha pahina 13]
Tipak hin manuskrito han Griego nga Septuagint
[Ginkuhaan han Retrato]
Ha pagtugot han Israel Antiquities Authority