An mga Sinurat ba han Apostoliko nga mga Amay Nauyon ha Katutdoan han mga Apostol?

A TINIKANGAN han ikaduha nga siglo K.P., nagtikang mahugawan han palso nga katutdoan an sugad hin matin-aw nga tubig han Kristiano nga kamatuoran. Uyon ha igintagna, kamatay han mga apostol, may mga binaya ha kamatuoran ngan tinoo lugod ha “mga surumatanon.” (2 Timoteo 4:3, 4) Han mga 98 K.P., hi Juan, an pinakaurhi nga namatay nga apostol, nagpahamangno kontra han sugad nga sayop nga katutdoan ngan han mga tawo nga ‘buot magsimang’ ha magtinumanon nga Kristiano.—1 Juan 2:26; 4:1, 6.

Waray pag-iha, an kalalakin-an nga tinatawag nga Apostoliko nga mga Amay nangalimbasog makaimpluwensya pinaagi han ira mga sinurat. Ano an ira ginbuhat han nagkaada panlimbong ha relihiyon? Namati ba hira ha giniyahan han Dios nga pahamangno ni apostol Juan?

 Hin-o Hira?

An “Apostoliko nga mga Amay” nagtutudlok ha mga parasurat mahitungod ha relihiyon nga bangin may kilala nga apostol ni Jesus, o bangin natutdoan hin disipulo nga personal nga gintutdoan han mga apostol. Ha kabug-osan, ini nga kalalakin-an nabuhi ha ikatarapos han siyahan nga siglo K.P. tubtob ha kabutngaan han ikaduha nga siglo. a Upod hini hira Clement han Roma, Ignatius han Antiokia, Papias han Hierapolis, ngan Polycarp han Smirna. An mga sinurat hito nga panahon amo an mga sinurat han waray hikilal-i nga mga awtor han The Didache, Epistle of Barnabas, Martyrdom of Polycarp, ngan an ikaduha nga surat ni Clement.

Yana, makuri hibaroan kon nauyon gud ba an katutdoan han Apostoliko nga mga Amay ha katutdoan ni Jesus. Waray ruhaduha nga an tumong hini nga kalalakin-an amo an pagtipig o pagsuporta ha usa nga klase hin Kristianidad. Ira ginkondenar an idolatriya ngan maraot nga panggawi. Natoo hira nga hi Jesus an Anak han Dios ngan ginbanhaw. Kondi, waray nira mapugngi an pagbabaha han apostasya. Ha kabaliktaran, gindugangan pa ito han pipira ha ira.

Gutiay La ba nga mga Pagbag-o?

Ha pagkamatuod, may pipira nga katutdoan han tinatawag nga mga “Kristiano” ha siyahan nga siglo nga iba ha katutdoan ni Kristo ngan han iya mga apostol. Pananglitan, kabaliktaran ha gintikangan ni Jesus ha Panihapon han Ginoo, nga tinatawag liwat nga an Kataposan nga Panihapon, an awtor han The Didache nagsiring nga sadang ipasa an alaksiw antes han tinapay. (Mateo 26:26, 27) Nagsiring liwat hiya nga kon waray tubig nga mapapailaroman han lawas para ha bawtismo, igo na an pagbubo hin tubig ha ulo han barawtismohan. (Markos 1:9, 10; Buhat 8:36, 38) Ito nga libro nag-aghat ha mga Kristiano nga buhaton an mga rituwal sugad han igin-oobligar nga pagpuasa hin duha ka beses ha usa ka semana ngan han pagpangadi han Amay Namon hin tulo ka beses ha usa ka adlaw.—Mateo 6:5-13; Lukas 18:12.

May kalabotan kan Ignatius, nagtutdo hiya nga sadang magkaada iba nga paagi ha pag-organisa han Kristiano nga kongregasyon, diin usa la nga obispo an magdudumara sugad nga representante han Dios. Ini nga obispo magkakaada awtoridad ha damu nga kapadian. An sugad nga palso nga katutdoan pangirilal-an nga damu pa an maabot nga diri-Kasuratanhon nga katutdoan.—Mateo 23:8, 9.

Pagpasobra, Pagin Martir, Ngan Idolatriya

An pasobrahan nga katutdoan han pipira nga Apostoliko nga Amay labi nga nag-anod ha ira pahirayo ha kamatuoran. Pananglitan, tungod han pagin uhaw ha kamatuoran, gin-usisa ni Papias an Kristiano Griego nga Kasuratan. Kondi, ha pariho nga panahon, natoo hiya nga durante han igintagna nga Usa ka Yukot ka Tuig nga Pagmando ni Kristo, an mga balagon han ubas magkakaada 10,000 nga sanga, kada sanga 10,000 nga saringsing, kada saringsing 10,000 nga udlot, kada udlot 10,000 nga urapong, kada urapong 10,000 nga ubas, ngan an kada ubas katugbang hin 1,000 ka litro hin alaksiw.

Mahitungod kan Polycarp, andam hiya ma matay sugad nga martir imbes isalikway an iya pagtoo sugad nga Kristiano. Ginsisiring nga an mga apostol ngan an iba pa nga nakilala kan Jesus an nagtutdo ha iya. Nagkotar hiya ha Biblia, ngan baga hin nangalimbasog pagkinabuhi uyon ha mga prinsipyo ni Kristo.

Kondi, an debosyon kan Polycarp han pipira nga tawo nagresulta ha idolatriya. An Martyrdom of Polycarp nasiring nga kamatay niya, an mga “matinumanon” nangalimbasog pagkuha han iya lawas. Para ha ira, an iya mga tul-an “mas presyoso kay ha pinakamaopay nga hiyas, ngan mas putli kay ha bulawan.” Ito nga panhitabo matin-aw nga nagpapakita han pagbabaha han sayop nga katutdoan.

Apokripal nga mga Sinurat

Ginkarawat han pipira nga Apostoliko nga Amay an apokripal o igindugang nga mga surat ha Biblia nga baga hin upod ha giniyahan nga sinurat. Usa ha ira, hi Clement han Roma, nag-unabi han apokripal nga sinurat nga Wisdom ngan Judith. Ngan an parasurat han The Epistle of Polycarp nag-unabi han Tobit ha pagsuporta han ideya nga an paglimos makakaluwas han kinabuhi han naghatag.

Ha ikaduha nga siglo K.P., nagsarang an diri tinuod nga asoy han kinabuhi ni Jesus pinaagi han palso nga mga ebanghelyo, ngan ginkarawat ito han Apostoliko nga mga Amay. Pananglitan, hi Ignatius nagkotar ha tinatawag nga Gospel of the Hebrews. Ngan may kalabotan kan Clement han Roma, usa nga reperensya an nagsiring: “Baga hin may kahibaro hi Clement mahitungod kan Kristo, diri pinaagi han mga Ebanghelyo, kondi pinaagi han diri giniyahan nga mga sinurat.”

Dagku nga mga Sayop

Pinaagi ha paggamit hin mga susmatanon, misteryoso nga ideya, ngan pilosopiya ha pagsaysay han Kristianidad, ini nga kalalakin-an nagin hinungdan han pagbabaha han sayop nga katutdoan. Pananglitan, gin-gamit ni Clement an susmatanon mahitungod han phoenix sugad nga pamatuod han pagkabanhaw. An phoenix—usa nga susmatanon nga tamsi nga ginsisiring nga nababanhaw tikang ha iya kalugaringon nga abo—may kalabotan ha pagsingba ha adlaw ha mitolohiya han mga taga-Ehipto.

Usa pa nga parasurat nga nagbaliko han kamatuoran ha Biblia amo an awtor han Epistle of Barnabas. Iya gin-interpretar an Balaud nga ginhatag pinaagi kan Moises sugad nga istorya la nga nagamit hin simbolismo. Sumala ha iya, an limpyo nga mga hayop—nagkikisam ngan may tunga an kulo—nagrirepresentar ha tawo nga namamalandong, o nagkikisam, han Pulong han Dios. Hiya nagdugang nga an tunga an kulo nagpapasabot nga an matadong nga tawo “naeksister ha kalibotan” samtang naglalaom hin kinabuhi ha langit. Ito nga mga interpretasyon diri tikang ha Biblia.—Lebitiko 11:1-3.

An Ginsiring ni Apostol Juan

Durante han siyahan nga siglo, hi apostol Juan nagpahamangno: “Mga hinigugma, diri kamo tumoo ha ngatanan nga espiritu, kondi proybahan niyo an mga espiritu, kon mga Diosnon ba hira; kay damu nga mga manaragna an nagkagowa nganhi ha kalibotan.” (1 Juan 4:1) Angayan gud ito nga pahamangno!

Ha kataposan han siyahan nga siglo, damu nga tinatawag nga Kristiano an binaya na ha katutdoan ni Jesus ngan han iya mga apostol. Imbes pugngan an pagbabaha han apostasya, gindugangan lugod ito han Apostoliko nga mga Amay. Ira ginhugawan an kamatuoran. Mahitungod ha ira, hi apostol Juan nagsiring: “Bisan hin-o an nag-una ngan waray pagpadayon ha pagturon-an ni Kristo, waray dida ha iya an Dios.” (2 Juan 9) Para ha ngatanan nga sinsero nga namimiling han kamatuoran han Biblia, ito nga pahamangno nga giniyahan han Dios matin-aw sugad hin kristal ngan nagpapabilin ito nga sugad.

[Footnote]

[Blurb ha pahina 29]

An pipira nga Apostoliko nga Amay, upod na hi Clement, ginamit hin mga susmatanon, misteryoso nga ideya, ngan pilosopiya ha ira mga sinurat

[Retrato ha pahina 28]

Andam mamatay hi Polycarp sugad nga martir

[Ginkuhaan han Retrato]

The Granger Collection, New York