An Pagbista nga Pinakadiri-makatadunganon

DIRI damu nga kaso ha kadaan nga panahon an bantog sugad han kaso ni Jesu-Kristo, diin detalyado nga igin-asoy han upat nga Ebanghelyo ha Biblia an pag-aresto, pagbista, ngan pagpatay ha iya. Kay ano nga sadang ka magin interesado hito? Tungod kay ginsugo ni Jesus an ngatanan nga iya sumurunod nga hinumdoman an iya kamatayon, an pagbista nga nahitabo antes hito importante hinduro; tungod kay kinahanglan naton hibaroan kon tinuod ba an mga akusasyon kan Jesus; ngan tungod kay an kinaburut-on nga paghalad ni Jesus han iya kinabuhi importante gud para ha aton ngan ha aton tidaraon.—Lukas 22:19; Juan 6:40.

Ha panahon han pagbista kan Jesus, an Palestina sakop han Roma. Gintugotan han mga Romano an Judio nga mga lider han relihiyon nga magpadapat hin hustisya ha mga Judio sumala ha balaud han mga Judio, kondi matin-aw nga waray hira tagi hin katungod ha pagpatay hin kriminal. Salit, gin-aresto hi Jesus han Judio nga mga lider han relihiyon kondi ginpatay han mga Romano. An iya pagsangyaw nagpakaalo gud ha mga lider han relihiyon hito nga panahon salit  nagdesisyon hira nga patayon hiya. Kondi karuyag nira nga magin legal an pagpatay ha iya. Han gin-usisa han usa nga abogado nga propesor an ira pangalimbasog ha pagbuhat hito, iya gintawag ito nga panhitabo nga “an pinakamaraot nga krimen ha kasaysayan han korte.” *

Ilegal nga Pagbista

An Balaud nga iginhatag ni Moises ha Israel gintawag nga “an pinakamaopay ngan an pinakamakatadunganon nga sistema han balaud nga naimplementar.” Kondi ha panahon ni Jesus, gindugangan ito han mga rabi hin mga surundon nga waray ha Biblia, ngan ha urhi an damu hini igin-upod ha Talmud. (Kitaa an kahon nga  “Mga Balaud han Judio ha Siyahan nga Siglo,” ha pahina 20.) Husto ba an proseso ha pagbista kan Jesus kon tatagdon an Biblia ngan an sekular nga mga surundon?

Gin-aresto ba hi Jesus tungod han magkapariho nga testimonya han duha nga testigo ha usa nga espisipiko nga krimen? Basi magin legal an pag-aresto, kinahanglan ito. Ha Palestina ha siyahan nga siglo, an Judio nga natoo nga natalapas han usa an balaud magdadara han iya reklamo ha korte durante han regular nga sesyon. An korte diri mag-aakusar kondi mag-iimbistigar la. An mga testigo la an puydi mag-akusar. Kondi, magtitikang la an pagbista kon magkapariho an testimonya han diri maminos duha nga testigo ngan ito an magigin basihan han pag-aresto. Diri ginkakarawat an testimonya han usa la nga testigo. (Deuteronomio 19:15) Kondi ha kahimtang ni Jesus, an Judio nga mga lider namiling gud hin epektibo nga paagi ha pagpatay ha iya. Gin-aresto hiya han nakabiling hira hin maopay nga ‘higayon’—ha gab-i diin “waray kadam-an.”—Lukas 22:2, 5, 6, 53.

Han gin-aresto hi Jesus, waray akusasyon ha iya. Nagtikang la mamiling hin testigo an mga saserdote ngan an Sanhedrin, an hitaas nga korte han mga Judio, han naaresto na hiya. (Mateo 26:59) Waray hira mabilngan nga duha nga testigo nga magkapariho an testimonya. Bisan pa hito, diri obligasyon han korte an pamiling hin testigo. Ngan “an pagbista hin tawo, labi na kon nahidadabi an kinabuhi, nga waray man espisipiko nga krimen nga abanse nga iginpahibaro ha iya, usa nga pag-abuso,” siring han abogado ngan awtor nga hi A. Taylor Innes.

Gindara hi Jesus han mga nag-aresto ha iya ha balay han dati nga hitaas nga saserdote nga hi Anas nga nagpinakiana ha iya. (Lukas 22:54; Juan 18:12, 13) Natalapas ni Anas an balaud nga kon kamatayon an sirot han usa nga kaso, sadang ito bistahon ha adlaw, diri ha gab-i. Dugang pa, an bisan ano nga imbistigasyon sadang himoon ha publiko, diri ha pribado. Tungod kay maaram nga ilegal an pag-inimbistigar ni Anas, hi Jesus nagsiring: “Kay ano an pagpakiana mo? Pakiana hadton nagpakabati han akon iginyakan ha ira: Kitaa, hira maaram han mga bagay nga akon iginyakan.” (Juan 18:21) Sadang unta pakianhan ni Anas an mga testigo, diri an akusado. An ginsiring ni Jesus mahimo unta mag-aghat ha tangkod nga hukom nga sundon an husto nga proseso, kondi hi Anas diri interesado hito.

Tungod han baton ni Jesus, gintampalo hiya hin opisyal, ngan diri la ito an iya gin-antos hito nga gab-i. (Lukas 22:63; Juan 18:22) An balaud nga nakarekord ha Biblia ha libro han Numeros kapitulo 35 may kalabotan ha mga syudad nga arayopan, nasiring nga an akusado sadang protektahan ha pag-abuso samtang diri pa napapamatud-an nga salaan. Sadang unta ito mapahimulosan ni Jesus.

Sunod, gindara hi Jesus ha balay han hitaas nga saserdote nga hi Kaipas, diin iginpadayon an ilegal nga pagbista ha gab-i. (Lukas 22:54; Juan 18:24) Didto, gintalapas han mga saserdote an ngatanan nga prinsipyo han hustisya pinaagi ha pagpamiling hin ‘testigo nga buwaon kontra kan Jesus, basi nira patayon hiya,’ kondi waray duha nga testimonya an nagkapariho ha kon ano an ginsiring ni Jesus. (Mateo 26:59; Markos 14:56-59) Tungod hito, nangalimbasog an hitaas nga saserdote nga mabitik hiya pinaagi han iya kalugaringon nga mga pulong. Hi Kaipas  nagpakiana: “Waray mo ba bisan ano nga ibaraton? Ano ini nga igintestigo nira kontra ha imo?” (Markos 14:60) Ini nga taktika supak ha balaud. “An pagpinakiana ha akusado ngan an pagpinamiling hin sayop ha iya baton, supak ha balaud,” siring ni Innes.

Ha urhi, nakabiling hira hin maiaakusar ha ginsiring ni Jesus. Sugad nga baton ha pakiana, “Ikaw ba hi Kristo, an Anak han Baraan?” Hi Jesus siniring: “Hi ako, ngan iyo kikitaon an Anak han tawo, nga nalingkod ha too han gahum, ngan makanhi ha mga dampog han kalangitan.” Gintagad ini han mga saserdote nga pagpasipara, salit “hira ngatanan naghukom ha iya nga angay patayon.”—Markos 14:61-64. *

Sumala ha Mosaiko nga Balaud, an pagbista sadang dumarahon ha publiko. (Deuteronomio 16:18; Rut 4:1) Kondi, an pagbista kan Jesus ginhimo ha pribado. Waray nagsari o gintugotan pagyakan dapig ha iya. Waray ginhimo nga imbistigasyon mahitungod han ginsiring ni Jesus nga hiya an Mesias. Waray hiya tuguti mamiling hin testigo. Ngan waray ngani magburutosay an mga hukom kon salaan ba hiya o diri.

Ha Atubangan ni Pilato

Tungod kay waray katungod an mga Judio ha pagpatay kan Jesus, gindara nira hiya kan Ponsio Pilato, an gobernador han Roma. An siyahan nga pakiana ni Pilato: “Ano ba nga sumbong nga iyo dara kontra hini nga tawo?” Tungod kay maaram an mga Judio nga diri maobra kan Pilato an ira sayop nga akusasyon han pagpasipara, nangalimbasog hira ha pagkombinse ha iya nga sentensyahan hi Jesus bisan kon waray pa bistaha. Hira nagsiring: “Kon diri ini nga tawo parabuhat hin maraot, diri namon hiya igtutubyan ha imo.” (Juan 18:29, 30) Waray karawata ni Pilato ini nga pangatadongan, salit napiritan hira nga maghimo hin bag-o nga akusasyon: “Ini amon hin-agian, nga naglulurong han amon nasud, ngan nagdidiri han paghatag hin buhis kan Cesar, ngan nasiring nga hiya amo hi Kristo nga hadi.” (Lukas 23:2) Salit an akusasyon nga pagpasipara tuso nga nasaliwnan hin pagtraydor ha nasud.

Diri tinuod an akusasyon nga hi Jesus “nagdidiri han paghatag hin buhis,” ngan maaram hito an mga nag-aakusar ha iya. Ngani, kabaliktaran hito an iya igintutdo. (Mateo 22:15-22) Mahitungod han akusasyon nga ginhihimo kuno ni Jesus an iya kalugaringon nga hadi, nakita dayon ni Pilato nga an tawo ha iya atubangan diri tarhog ha Roma. Hiya nagsiring: “Waray ko hin-agian ha iya bisan ano nga kasal-anan.” (Juan 18:38) Ito gud an gintoohan ni Pilato tubtob han natapos an pagbista.

Nangalimbasog gud hi Pilato nga tagan hin kagawasan hi Jesus pinaagi han kustomre nga pagpagowa hin priso ha Paskua. Kondi ha urhi, an iya gintagan hin kagawasan amo hi Barabas nga rebelde ha gobyerno ngan kriminal.—Lukas 23:18, 19; Juan 18:39, 40.

Nangalimbasog utro hi Pilato nga tagan hin kagawasan hi Jesus. Iya iginpalatigo hi Jesus, ginpaliwanan hin purpura nga bado,  ginpakoronahan hin tunok, iginpakastigo, ngan gintamay. Katapos, iya iginpahayag utro nga inosente hi Jesus. Baga hin hiya nasiring: ‘Diri pa ba ini igo ha iyo mga saserdote?’ Bangin naglalaom hiya nga an dagway han ginkastigo nga tawo magtatagbaw na han ira hingyap ha pagbulos o mag-aaghat hin kalooy. (Lukas 23:22) Kondi, waray ito mahitabo.

“Hi Pilato nagbiniling pag-iburuhi [kan Jesus]. Kondi an mga Judio nagsinggit, ngan nasiring: Kon imo ini buhian, diri ka sangkay ni Cesar: an ngatanan nga nagpapakahadihadi nagyayakan kontra kan Cesar.” (Juan 19:12) An Cesar hito nga panahon amo hi Tiberio, an emperador nga kilala nga napatay hin bisan hin-o nga ginhuhunahuna niya nga traydor—bisan adton opisyal nga hitaas an ranggo. Nasisina na an mga Judio kan Pilato salit diri na niya puydi dugangan an ira kangalas, kay bangin akusaran hiya hin pagtraydor. Ha ira mga pulong, maaabat an panarhog, ngan nahadlok hito hi Pilato. Salit napiritan hiya nga iparaysang hi Jesus bisan kon inosente ito.—Juan 19:16.

Pagrepaso han Ebidensya

Gin-usisa han damu nga komentarista han balaud an mga asoy han Ebanghelyo mahitungod han pagbista kan Jesus, ngan nakasiring hira nga diri ito makatadunganon. Usa nga abogado an nagsurat: “An sugad nga pagbista nga diri unta angay tikangan ha katutnga han gab-i, ngan tapuson ngan desisyonan antes mag-udto kinabuwasan, usa nga pagtalapas han mga surundon han Hebreo nga balaud ngan han mga prinsipyo han hustisya.” Usa pa nga abogado nga propesor an nagsiring: “An bug-os nga proseso han pagbista puno hin anomaliya ngan ilegal nga pamaagi, salit baga hin gintuyo han korte an pagpatay kan Jesus.”

Inosente hi Jesus. Kondi, maaram hiya nga importante an iya kamatayon basi matalwas an masinugtanon nga katawohan. (Mateo 20:28) Daku gud an iya gugma ha hustisya salit basi magkaada hito, iya gin-antos bisan an pinakadiri-makatadunganon nga pagbista. Iya ito ginbuhat para ha aton nga magpakasasala. Diri gud naton ini sadang hingalimtan.

[Mga footnote]

 [Kahon/Retrato ha pahina 20]

 Mga Balaud han Judio ha Siyahan nga Siglo

An yinakan nga tradisyon han mga Judio iginsurat temprano han mga siglo K.P. kondi gintotoohan nga maiha na hinduro nga iginpapatuman. Upod hini an masunod:

▪ Ha mga kaso nga kamatayon an sirot, kinahanglan anay pamatian an mga testimonya nga pabor ha akusado

▪ Prayoridad han mga hukom nga protektahan an akusado

▪ Mahimo depensahan han mga hukom an akusado kondi diri puydi akusaran

▪ Papahamangnoan an mga testigo nga seryoso an ira papel

▪ An mga testigo uusa-usahon ha pag-imbistigar, diri ha atubangan han iba nga testigo

▪ Kinahanglan magkapariho an testimonya han mga testigo may kalabotan ha petsa, lugar, oras han kahitabo, ngan iba pa

▪ Ha mga kaso nga kamatayon an sirot, hihimoon ngan tatapuson an pagbista ha adlaw, diri ha gab-i

▪ Ha mga kaso nga kamatayon an sirot, diri sadang magkaada pagbista ha bisperas han Sabbath o han usa nga piyesta

▪ Ha mga kaso nga kamatayon an sirot, an pagbista mahimo tapuson hin usa ka adlaw kon an desisyon pabor ha akusado; kon diri, mahimo ito tapuson kinabuwasan, diin ipapahibaro an sentensya ngan ipapadapat ito

▪ Ha mga kaso nga kamatayon an sirot, an pagbista sadang dumarahon hin diri maminos 23 nga hukom

▪ An mga hukom usa-usa nga mabutos kon abswelto o diri an akusado ngan titikangan ito han pinakabata; irirekord han mga eskriba an mga rason han mga hukom nga pabor han pag-abswelto ngan hadton diri

▪ Basi maabswelto an akusado, kinahanglan labaw hin usa an butos han mga hukom nga pabor hito kay ha mga nadiri; basi masentensyahan, kinahanglan labaw hin duha an butos han mga hukom nga pabor han pagsentensya, kon an butos labaw hin usa la, duha nga hukom an idudugang kon kinahanglan, tubtob nga makahimo na hin desisyon

▪ Diri kakarawaton an sentensya nga salaan an akusado kon waray bisan usa nga hukom nga madepensa ha iya; kon an mga hukom urosa nga magdesisyon ha pagsentensya ha akusado, tatagdon ito nga pagkunsabo

Mga Anomaliya ha Pagbista kan Jesus

▪ An korte waray ginpamatian nga testimonya ha pag-abswelto kan Jesus

▪ Waray bisan usa nga hukom nga nagdepensa kan Jesus; hira ngatanan nakontra ha iya

▪ Mga saserdote an namiling hin mga testigo nga buwaon basi masirotan hi Jesus hin kamatayon

▪ An kaso ginbista ha gab-i ha pribado nga mga lugar

▪ An pagbista ginhimo ha sulod hin usa la ka adlaw, ha bisperas hin piyesta

▪ Waray reklamo nga iginpasa antes arestuhon hi Jesus

▪ An pag-angkon ni Jesus nga Mesias gintagad nga pagpasipara, kondi waray usisaha

▪ Basi masirotan hi Jesus, ginbag-o an akusasyon han gindara an kaso kan Pilato

▪ Buwa an mga akusasyon

▪ Nakita ni Pilato nga inosente hi Jesus kondi iginpapatay la gihapon hiya

[Kahon ha pahina 22]

Mga Testigo nga May Baratunon ha Dugo

Ginpapahamangnoan han mga korte han mga Judio an mga testigo han mga kaso nga kamatayon an sirot ha pagkaimportante han kinabuhi, antes hira maghatag hin testimonya:

‘Bangin karuyag mo maghatag hin testimonya nga basado la ha opinyon, uruistorya, o ha kon ano an iginsumat han usa nga testigo ha iba; o bangin magsiring ka, “Tikang ito ha masasarigan nga tawo.” O, bangin diri ka maaram nga ha urhi pagpipinakianhan ngan pag-iinimbistigaron ka namon. Sadang mo hibaroan nga an mga balaud ha mga kaso may kalabotan ha propriedad naiiba gud ha mga balaud ha mga kaso nga kamatayon an sirot. Ha mga kaso may kalabotan ha propriedad, sadang la magbayad hin kwarta an akusado basi maabswelto. Kondi, ha mga kaso nga kamatayon an sirot, an dugo han akusado ngan an dugo han ngatanan nga katulinan han waray sayop nga nasentensyahan magigin baratunon han nagtestigo hin buwa tubtob ha waray kataposan.’—Talmud han Babilonya, Sanhedrin, 37a.

Kon mapamatud-an nga salaan an akusado, an mga testigo an magpapatay ha iya.—Lebitiko 24:14; Deuteronomio 17:6, 7.