1. Ngal danjep manjep ngaljep nalenam ne pisim?

 NGAL danjep manjep, enem ngaljep man pakero kerambe Johova kanpolto, kanka kanam ne esim kin pilkane esmen. Ba Got kanam kaple nanem. Enem nalmal pakero kerambe, Got Ye wei ende meim ne pilkane ere, olom bol semand punam?—Jems 4:8.

 2. Johova mambnem aiem pende paim mal, ngal danjep manjep nalmal duwom ere ngaljep man ngonam?

² Wusngam kerma ende ngaljep man pakero kerambe, Johova bol semand punam e, Baibel yu duwom er ngonam. (2 Tim. 3:14-17) Ba Baibel wusngam ende duwom er ngonambe, se Johova bol mand punam mal dom eri. Buk Provep a ngal ende dam ngangem kunum kunum nengo, Johova wal puli erkem meim bar kane, olom mambnem aiem nalmal paim kanpol tondol panim. (Snd. 3:19-21) Johova mambnem aiem nalmal paim, olom wal erkem meim bar ngal danjep manjep ngaljep man pakeronambe kanpol tonam mal omukro kanamen.

 3. Ngal danjep manjep ngaljep pake tonambe, nawal ende kanpol tonam?

³ Baibel embe dom, Got “pulnombol wal ersem wo pi wonom, olom mambnem aiem pende okul paim, wal erkem meim bar tane ninde alamb kanpol tom.” (Rom 1:20) Ngal danjep manjep, kunum pende ne enem anj dunglom pende kele ngaljep man bol anjaro yu ne meim. Embe moram kunum ngalnem man pakeroi, Johova “wal erkem meim” bar na olom mambnem aiem nalmal ding mal paimbel pilkane enam. Embe enam ne pinjip dal, Jises mambnem pende erim bar danjep manjep duwom er kanam.

 4. Jises Dam wal porpor er mokum bar, nalmal konganem ere disaipol aiem man duwom erngom? (Luk 12:24, 27-30)

 ⁴ Jises Dam wal er mokum bar, nalmal konganem ere alamb duwom erngom mal pilkane endel. Kunum ende olom disaipol aiem man nengo, ka kotkot na plawa lili omukro kandya nim. (Luk 12:24, 27-30 gere.) Jises, tukong na wal pende monjip yubol tonage pamba sikele, ka na plawa pane yubol tom. E disaipol aiem man kanpol tonjip wal. Ga disaipol ka kotkot min burne wanjip kanjiip, ala plawa kuwom tomom kanjip eri. Jises yubol tom kunum, wal mom bar angel a tane kandya nim mal buro pile. Olom tane pakle bulto nalerim? Olom disaipol walem wal kerma ende duwom erngom, Danjep min epen meim mambnem kapaim mal kanam ne erim: Johova ka kotkot na plawa lili kantawol enem pile, olom bol pilgi ne konganem esim alamb, ambsik paim wal kantawol enda eri.

 5. Got wal erkem meim bar, ngal danjep manjep nawal ende konganem ere, Johova ye nalmal duwom ere ngaljep man ngonam?

⁵ Ngal danjep manjep, enem Jises mambnem karkar ere ngaljep man duwom er ngonam mo? Johova wal erkem meim bar, nem tukong mo wal ende kanka kanen konganem ere ngalnem man duwom er ngondol. Embe endel bar Johova bol nawal tadom, mane duwom erngoi kanam. Ala ngalnem man tukong mo nawal ende ka kanim, ki si kanjil eri. Nim enjep kanka kanim wal bol yubol tondal, Johova mambnem aiem paim mal yubol to ngondol enjep komol kase pisam.

 6. Kristopa mam, mambnem ende karkar ere ngalem man duwom er ngom bar, kenem nawal duwom esmen?

⁶ Ngal danjep manjep anj dunglom puli kes kele, Johova tukong mo wal porpor erkem meim mane omukro kanpolto, olom ye nalmal ngaljep man duwom erngom mo? Ma. Jises ka kotkot mokun nalmal sinom, mo plawa lili nalmal borom mal yubol monkel narom. Kunum pende nim ngalnem, Johova erkem meim wal puli kanpol tonal ne pisa. Ba nim yu ipal eri nindel, mo ki pende ngondol olom pakeronda eri. Angjen Kristopa ngal mom kunum, olom bol wal min wom mal buro pile yu nim mal, omukro kanamen: “Johova wal erkem meim bar, na mana yu bol ipal eri tom kin pakerongo kawei pinjin. Ende embe mal, kin mekbem pam bar mand punjin kunum, olom embe nene erim: ‘Mekbem e kerma wei pa kawei paim mal kandya! Johova kawei er napakim mo?’ Mo kin apnol daknem a punjin kunum olom embe nene erim: ‘Apnol membro wonom mal kandya! Johova dongal kerma napam mo?’” Kristopa embe nim: “Manjen yubol ipal eri tom bar, kin pake kerma sinjin.”   

 7. Nim ngalnem man nalmal duwom erngoni, Johova wal erkem meim bar olom bol nal ne pisim tane penem keram?

⁷ Nim ngalnem man yau kerma enam kunum, pakeroi Johova wal pende erkem meim bar kane, olom mambnem aiem nalmal paim neori keram. Nim Got wal erkem meim ding ende kangem dale, ngalnem ki embe ngondol, “Nim wal e kanen bar Johova bol nawal duwom enen?” Enjep ki pundom ngonam bar kunum pende ne nim pile malmal endel.—Mat. 21:16.

 8. Israel ga ngaljep bol “wusngam a” kol punjip kunum, ngaljep man duwom er ngonam nal wusngam ende sem?

⁸ Johova Israel ngal danjep anjep nengo, enem “wusngam a” kol wan punam kunum na lo aina ngaljep man duwom erngoya nim. (Lo 11:19) Wusngam puli tawun sikele se se oriro pupo erim. Enjep wusngam a punjip kunum,  tukong, ka, plawa na wal puli kankane enjip. Ala danjep manjep Johova wal er mokum, ngaljep man kanka kanam ne ngongo enjip eri. Ngal danjep manjep yipe meim, mambnem dingmal karkar ere ngaljep man duwom er ngonam kaple enem eri. Ngal danjep manjep pende embe enjip mal omukro kanamen.

 9. Punita na Katya yu ninjil bar kenem nawal duwom esmen?

⁹ Ngal manjip ende kangem Punita, tawun kerma ende India tuwalto seim bar meim embe nim: “Kin maiyam ding pende tawun oriro meim kanamen ne pumon kunum, pilkane esmen e wusngam apis kerem pile, ngaljen man pakero duwom er ngopo Johova wal kaka er kem meim kanpol tonam ne esmen. Na pilkane erind, tawun tuwalto alamb na kar puli wanjip bar sikele se oriro punjin kunum, Johova wal er mokum ngalna man kanpol tonjip.” Embe pile, enem ngal danjep manjep, ngaljep man Johova wal kaka er kem meim, sip taninambe enjep kanam bar aur naninda. Ambajen Katya, Moldova meim embe nim: “Na ngal mond kunum, dana mana bol tawun sikele se oriro punjin wal pende kanj anjngo pilmei. Na enjel bol kapis nalenem, ngal mond kunum Johova wal er mokum bar, na duwom er ngonjil kunum olom ye nalmal kanpol tond.”

10. Ngal danjep manjep tawun wakro, se oriro punam kaple narim dal nal enam? (Boks a “ Ngal Danjep Manjep Pakeronda” pane paim kane)

¹⁰ Nim tawun a meim bar sikele se oriro pundol kaple narim dal nal endel? Amol, India meim embe nim: “Na mei bar, ngal danjep manjep anj dunglom puli kele kongan esim. Ala tawun sikele se oriro punamen ku kerma wei punda. Embe paim ba, dumam kerei ende er se tukong na koika moksam, mo gar daknem a wal pende tal moksam bar kane, Johova mambnem aiem nalmal paim kanpol tondol.” Nim wal meim omuk ka tondal ngalnem  man pakeroi, Johova erkem meim wal kanpol tonam. (Sng. 104:24) E, ka kanem kanem, jebom, ondku mo wal pende pra. Karina, Jemeni meim embe nim: “Na mana plawa kanka kankane erim, embe pile na ambil kerei mond kunum kil wan punjil bar plawa kaka mom, olom kanka kane yubol toro erim.” Embe pile ngal danjep manjep, okanaiseisen enem ngaljep man duwom er ngonam ne, vidio na buk na nus puli Johova wal ersem pane er kerem, konganem ka enam. Weieri, nim nal kulu ende morol ngalnem man pakero duwom erngoni, Got wal porpor ersem ne pilkane enam. Pi Johova mambnem aiem pende paim mal, ngalnem man ne ngondol mal omukro kanamen.

11. Ngal danjep manjep ngaljep man nalmal pakero kerambe, Johova kenem kanka kanem pilkane enam?

¹¹ Ngalnem man pakero kelni Johova kenem kanka kanem pilkane enam nepin dal, tukong na koika ngaljep kantawol ka esim mal nengoi kanam. (Mat. 23:37) Ala Johova wal kaka erkem meim kenem kanka, kanmen wal yu bol to ngoi kanam eri. Karina, yero yu bol to sikenjin ambajen embe nim: “Kin kol wan punjin bar na mana, plawa kaka jeljel mom kane, e Johova kenem kanka kanem tadom pane nene erim. Weieri, kongar puli wopunom, ba na plawa kanem kanem—eknem na kala paim mal anjngo omuk manero kanmei. Embe erind bar pakerodo, Johova kenem kanka kanem mal tanim anjngo buro pis.”

12. Ngal danjep manjep ngaljep man nalmal pake tonambe, Got bunuman ka paim mal pilkane enam? (Buk Song 139:14) (Piksa kane.)

¹² Ngalnem man pakero Got bunuman ka paim mal pilkane enam. Johova bunuman kapa tuluk weiro kenem alamb ngonom. (Rom 11:33) Ende embe mal, nol nalmal se min kupul a pu wose kupo pu, dumam ende sikele se ende punom mal ne ngoi kanam. (Jop 38:36, 37) Ala kenem nganj jelmal wei erkem paim mal ne ngoi kanam eri. (Buk Song 139:14 gere.) Angjen Valdimir, olom ngangem bol wal erim mal yubol to embe nim: “Kunum ende kil ngaljel wulwul ambil sip boro nganja wal bom. Kunum pende wo pungo kisngamb erim gol sikem. Na ambina bol olom ne ngo, Johova sel erkem kenem nganj a meim wal ende boramen kunum olom olom to kora paninjil. Kil olom ne ngo alamb wal er moksim  bar wal embe mal min wondo nakanmen paninjil. Ende embe, kar pu bam borom kunum olom olom wose ka napunom paninjil. Yubol embe tonjil ngaljel pakero kelnge, Johova bunuman ka paim pilkane erim.”

13. Danjep manjep nalmal pakero kerambe, ngaljep man Johova dongal kerma paim kanpol tonam? (Aisaia 40:26)

¹³ Johova kenem kane epmin kupul a wal erkem meim kane, olom dongal kerma paim mal kanpol tonam panim. (Aisaia 40:26 gere.) Nim ngalnem man pra pakero kelni, epmin kupul a meim wal kane Johova dongal kerma paim mal pilkane enam. Ambajen ende kangem Tingting Taiwan meim, olom ngal mom kunum wal min wom mal buro pile embe nim: “Na mana bol siti sikele se oriro pu panjil kunum, siti lait nadom, kanjip mongse do aune mom kanjil. Kunum ele sukul ding ngal na ombun ngonjip, embe pile na Johova bol ka moral mo ma ne bunuman puli kend. Ba na mana Johova dongal kerma pange kanjip na wal porpor min erkem meim pile, nim pakero dongal ngondo nal ombun ende min wonda akilgi ne kaundol panim. Kunum ele Johova er mokum wal omuk ronjil bar pakero kelnge, olom ye nalmal kanpol weirond. Ala olom konganem enal ne kapinj eri.”

14. Danjep manjep nalmal pakero kerambe, ngaljep man Johova kapil meim Got ne pilkane enam?

¹⁴ Johova wal erkem meim bar, kenem kapil moramen ne pisem tadom. Saintis walem omukro kanjip, tukong na wal puli meim wurmal esim. E, ka na pis pra. (Jop 40:20) Nim ngalnem man tukong na wal ende wurmal enambe kanim kunum, towul er ere enjip mo? Enjep kambru mo tu pusi ngalem wurmal enambe kanam kanim. Kunum ende kanmolni, ngalnem man tukong na wal ende wurmal enambe kane towul enjip dal, kenem kapil meim Got lotu er ngomon pane ngoi pilkane enam.—1 Tim. 1:11.

15. Nawal pakerondo danjep manjep, ngaljep bunuman paim mal pilkane enam? (Provep 20:5) (Piksa kane.)

¹⁵ Kunum pende ne ngal danjep manjep, ngaljep ombun paim mal neori kerambe pilkane enam amin napaim. Ombun embe nim bol  pamdal, wal pende erni ngalnem bu paim mal neori kera. (Provep 20:5 gere.) Ngal danjep manjep pende, Got wal erkem meim ngaljep man bol kane kapisim kunum, enjep bunuman paim mal nepisam onom paim. Nalende onom paim? Mem ende embe, wal puli enjep bunuman kol narungnom. Ngal danjep ende kangem Masaiko Taiwan meim, mem ende neori kele embe nim: “Kin ngal bol—min kimbem a mo apnol daknem a kol wan punjin kunum—enjep kawei pilpile enjip. Kapil monjip kunum, kin ki sipe enjep bunuman a pam wal neori keram onom pam.” Katya, yero yu bol to sikenjin ambajen embe nim: “Sukul pornim kunum bulto, mana na si kulu kawei ende tukong na wal monjip bar pupo erim. Kulu kasem bar punjil kunum, sukul gar nawal min wom mo wal ende er kelnge na bunuman puli kend mal, ne olom ngonal onom pam.”

16. Johova wal erkem meim pemili kanam bar, nalmal kumbol amin sende kapil moram?

¹⁶ Johova wal erkem meim pemili kanam bar erkelde, enjep kumbol amin sende kapil moram. Ala pemili ende ende kanka kane dongal moram eri. Baibel dom “towul enamen kunum seim” ala “kapil dus ninamen kunum seim eri.” (Ekl. 3:1, 4) Johova ya mala kulu kaka erkem seim bar, kenem enamen ne pismen wal ere, kapil moramen. Pemili puli tap airo tawun sikele se oriro kimbem a, apnol daknem a, mo kulu kawei ende erse tukong na koika moksum bar kanwanim. Ele pum kunum ngal pende wurmal esim, tukong asto kenjip meim kanim ala nol a was ere angil tom eri. Kenem meimen bar, Johova wal kaka puli kapisamen ne erkem meim!

17. Nalende danjep manjep ngaljep man pakero kerambe, Johova wal erkem meim bar kapisam?

¹⁷ Kunum kol senda bar danjep manjep ngaljep man bol, Johova wal erkem meim kanam kunum, yipe kanapisim mal pisam. Ala tukong na wal pende kenem yipe kisal gosmon, kunum ele kisal nagoramen, ala enjep kenem bol kisal nagoram eri. (Ais. 11:6-9) Johova wal erkem meim bar kenem kane kunum kunum kapil mol punamen. (Sng. 22:26) Ba ngal danjep manjep, enem kui mol punambe kunum kol senda kunum, ngaljep man pakero kerambe Johova wal erkem meim bar kapisam ne nanam. Johova wal erkem meim bar nim ngalnem man duwom erngoi, olom Ye nalmal pilkane enjip dal, King Devit kapim mal pisam. Olom embe nim: “Johova, alamb ende nim wal enen mal enam kaple nanem.”—Sng. 86:8.