1. Nawal ende kenem puli bol pesil paim?

 NIM pilgi a wal ende er se min wonal ne pin, ba pesil pam mo? b Embe pam dal, wal embe mal nim bol mongse min nawom, ga pende bol pra min wonom eri. E, embe mal, Pilip olom yane nim mem er kelne wo ka punda ne pim, ala yane kunum kunum ninal pim, ba olom kunum ende kansi yane ninda pesil pam. Erika olom Baibel yu neori kesim make paim bar, anj dunglo kun punal ne pim, ba olom kunum kunum make e, paim bar anj dunglom kun napupo erim. Tomas kunum puli olom Baibel pal gere porinal ne ombol erim. Olom embe nim: “Na embe erind ba, Baibel gerind bar kanapinj. Na kunum talende poro Baibel pal ger porinal ne erind, ba gere sip Wok Pris pakij ger pornaninda.”

2. Kenem pilgi a wal pende er min wonamen pismen mal, er kaple najin dal, nalende kumbol ombun nasinamen?

² Nim pilgi a wal pende er se min, wonal ne pisel, ba buro pisen mal er kaple narin dal, kumbol ombun nasindel. Ala wal kerei kerei pende mak pakel er min wonal ne endel bar, anj dunglom puli kele kongan ombol endel eri. Nim pilgi a wal pende er se min wonal ne ombol enen e, nim Johova bol senon mem nalmal wal kerma paim, na olom konganem kumbol ngo enal ne pisen mem tadon. Weieri, nim ende kaple nanem wal Johova era nadom, ba kongan ombol wei enen olom pilkane enem. (Sng. 103:14; Mai. 6:8) Embe pile, nim pilgi a pende er se min wonal ne pin dal, endel kaple enda wal endel. Nalmal enal ne pisen wal kaple endel? Kenem wal pende enamen mal omukro kanamen.

3. Nalende kenem wal ende enamen ne bu dongal panda wal kerma paim?

³ Pilgi wal er se min wonamen ne bu dongal pam dal, enamen ne pismen wal er kaple enamen. Bu dongal paim alamb, olom enal ne pisim wal kongan wei ombol ere, er kaple enem. E, pop wo bot ende punal ne pisem, duman kun to sip ori kerim bol ding mal paim. Ala pop pende kerma to anjngo to pam dal, bot a punom ye punal ne pisem bar wamnam sip ori kera. Embe ding mal, kenem pilgi a wal ende enamen ne bu dongal pam dal, enamen ne pismen wal er kaple enamen. Angjen Depit kulu El Salador meim embe nim, “Nim enal ne pisen wal bunuman dongal wei pam dal, ombol wei ere endel.” “Wal ende nim koll tungda panda wal tuirondol.” Embe pile, nim enal ne pisen wal bol bunuman dongal panda ne pin dal, nalende?

4. Kenem nawal pile yane ninamen? (Filipai 2:13) (Piksa pra kane.)

⁴ Enal ne pisim wal bol, bunuman dongal panda ne yane nindel. Johova murmulom dongal nim pakero dongal ngondo, enal ne pisen wal er kaple endel. (Filipai 2:13 gere.) Kunum pende kenem pilgi a wal er se min wonamen ne pismen e, kun paim nalenem, e kongan ka. Ba, nim kongan e er kaple enal ne bu dongal napanda, wal embe mal ambajen Norina kulu Uganda meim bol min wom. Olom Baibel yu duwom er ngonda alamb ende kansinal ne pim, embe pam ba, olom kongan tisa enda kaple narim pile, bunuman dongal napam. Nawal olom pakerom? Olom embe nim: “Na kunum dingding yane ne Johova ki si, pakeroi alamb Baibel yu duwom er ngonal ne ka pisim mem sinal panind. Na yane ne bulto, kongan tisa er kelni wo ka punda mal omukrondo. Oll ipal pende na pilkane erind, alamb yu duwom er ngonal ne pinjip bunuman wose kerma pum. Ding kongar e, tuwalto na alamb tal Baibel yu duwom er ngond.”

5. Nawal pende buro pisamen kenem pakerondo, pilgi wal pende er se min wonamen ne ka pismen mem wo dongal wei punda?

⁵ Johova nim bol wal pende erim mal buro pisel. (Sng. 143:5) Aposol Pol Johova olom bol mambnem ka erim mal buro pim, e, er kelnge Johova konganem kumbol wei ngo erim. (1 Kor. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Johova nim bol wal pende enem mal kunum kunum buro pisel pakerondo, pilgi a wal pende er se min wonal ne ka pisen, bu er dongal endel. (Sng. 116:12) Pilgi ding ambajen ende kulu Ionduras meim olom kongan painia enal ne bu dongal pange,wal pende erim mal omukro kanamen. Olom embe nim: “Johova na kankawei kane, si alambem man monjip bar tuwal kele, kantawol ka erim mal buro pinj. Wal embe mal buro pinj pakerongo olom kankawei kanj, ala wal pilgi a wal pende er se min wonal ne pinj, bu wo dongal pum.”

6. Nawal ende pra kenem pakerondo, pilgi a wal pende er se min wonamen ne bu dongal panda?

⁶ Enal ne pisen wal er kaple endel kunum, wal kawei pende min wonda mal buro pisel. Erika, yero yubol to si kenjin ambajen anj dunglom kun wal enal ne pim wal pende olom pakerom mal omukro kanamen. Olom embe nim:  “Na Baibel yu neori keral make pam bar, anj dunglom kun napund kunum yu ka pende pisal mal napinj. Ba na pende yero pund wusngam akerongo, pilgi angna, ambana man jenbinware ne si yu ka nind. Ala Baibel yu neori kelpe wo ka punda mal, yu ninjip na pakerongo kapil kongan erind.” Erika Baibel yu neori kesim make paim bar anj dunglom kun panda, nawal ka min wonda mal buro pim. Embe erim, pakerongo olom enal ne pim wal ere kaple erim. Nim nawal ka min wonda mal buro pisel. Nim yane ne Baibel gernal ne pin dal, wal embe endel bar, Johova bol senon mem nalmal er dongal enda mal buro pisel. (Sng. 145:18, 19) Mo nim Kristen mambnem ende karkar enal ne, bu dongal pam dal, wal embe endel bar pilgi ding angjen, ambajen man bol senon mem nalmal wo dongal punda mal buro pisamen. (Kol. 3:14) Nim pilgi a wal pende er se min wonal ne pin mal er kaple erin dal, wal kaka pende min wonda mal kangem bol mene kerel. Kunum kunum bol moksol wal e omukro kanjel. Tomas, yero yubol tonjin angjen embe: “Wal kaka pende min wonda mal omukro kanj pakerongo, pilgi wal pende er se min wonal ne pinj, wimuk ne nasikend.”

7. Nawal Jula ambiyem bol pakerongo, enjel pilgi a wal er se, min wonambe ne pinjil mal er kaple enjil?

⁷ Pakeronambe nim pilgi a wal pende er se min wonal pisen wal, er kaple endel alamb bol tap tondol. (Snd. 13:20) Nawal Julio ambiyem bol pakerongo, Baibel yu neori kesim kongan er si kerma kenjil mal, omukro kanamen. Julio embe nim: “Ga pende yu ne kil pakeronambe enambel ne ka pinjil kongan, er kaple enambel ga bol tapronjil. Tapronjil ga pende kil enambel ne ka pinjil kongan, enjep komna kongan enjip, embe pile yu ne kil pake karojip.” Senojil ga elep kongan nalmal esbel a ki si se enjep, ala pake sinambel ambsik pam yu ne pakeroro enjip.

8. Kenem enamen ne pismen wal ka pismen kunum ere, kumbol wei ngo najin dal, nawal min wonda? (Piksa pra kane.)

⁸ Weieri, kenem porpor kunum pende ne wal ende enamen ne ka pismen, ba bu dongal napaim. E, tadom kenem enamen ne ka pismen wal er kaple nanamen mo? Ma. Yu ekin ende enamen e, embe: Komb pop dongal kerma paim pile, bot ende punal ne pisem kulu to sip ori kerem. Embe paim ba, kunum pende komb pop kikine tonda, mo wei naronda. E, tadom bot a punom ye punal ne pisem dumam pu ori napunda mo? Ma, bot pende moto paim ala pende pendel paim eri, bot a punom alamb wal embe mal konganem ere, punal ne pisem kulu pu ori punda. Kenem enamen ne kapismen wal e, komb pop bol ding mal paim, kenem enamen ne ka pismen wal bol, kunum kunum bunuman ding mal napanda. Ala kunum pende kenem kongan ombol ere, enamen ne ka pismen wal er kaple nanamen. Embe pile, kenem enamen ne ka pismen wal bunuman dongal pande, ka pismen kunum mongse enjin dal, er sip kaple nanamen. Ba, bot a punom ye wusngam pende karkar ere, punal ne pisem kulu pu ori punom mal, kenem enamen ne ka pismen wal er kaple nanamen, ba, wusngam pende karkar  ere, er kaple enamen kaple enem. Weieri, embe enamen amin napaim, ba embe enjin dal wal ka min wondo ka pismen. Pi kenem nalmal embe enamen mal kanamen, ba yero ki ende min wonda mal omukro kanamen.

9. Pilgi a wal ende er se min wonamen ne pisamen, ba bunuman dongal napande, ombol er enamen alla paim mo? Yubol to.

⁹ Johova kenem kapil olom konganem enamen ne pisem. (Sng. 100:2; 2 Kor. 9:7) Ba, kenem pilgi a wal ende er se min wonamen kanapinjin dal, anjngo er punamen mo? Aposol Pol wal erim mal omukro kanamen. Olom embe nim: “Weieri, nanam nganjna to er kelnge, nganjna na kongan nip alamb mal mom.” (1 Kor. 9:25-27) Pol kongan pende enda bar bunuman dongal napam, ala kanapim eri. Ba, ombol wei ere erim. Pol wal embe erim bar Johova olom bol ka pim mo? Weieri kawei pim! Ala topum ka ngom eri.—2 Tim. 4:7, 8.

10. Pilgi wal pende er se min wonamen kanapisamen, ba ombol ere enamen bar nawal ka pende min wonda

¹⁰ Johova Pol bol erim mal, kenem pilgi a wal ende er min wonamen kanapismen, ba, olom ere enamen bar olom ka pisa. Olom kenem bol ka pisem nalenem, olom pilkane enem, kenem pilgi a wal pende er se min wonamen ne ka pismen wal e kanka nakanem, ba, olom kanka kane embe esmen. Embe pile, Johova Pol topum ka ngom mal, kenem topum ka ngonda eri. (Sng. 126:5) Johova kenem bol wal ka pende ngonda bar, pilkane enamen pakerondo, pilgi a wal pende er se min wonamen ne pismen bunuman wo dongal punda. Ambajen Lusina kulu Polend meim embe nim: “Kunum pende na tarmbel dom kunum, na Baibel yu neori keral kanapilpil erind. Embe pam ba, na Baibel yu neori kel wane yem wond kunum kawei pilpil erind.” Embe pile, pi kenem pilgi a wal pende er se wonal enamen ne pisamen, ba, bunuman dongal napam dal, nawal pende enamen mal omukro kanamen.

11. Johova kenem nalmal pakero dongal ngondo kenem-kenem kumbol kantawol ka enamen?

¹¹ Yane ne Johova ngo pakeroi kumbol-kantawol enal panindel. Kumbol-kantawol enamen panimen e, bunuman na mambnem aijen kantawol ka enamen e, pil dom. Kumbol-kantawol enamen panimen e, mambnem kes ende enamen bunuman min wonda tuironamen e, pil dom eri. Ba kumbol-kantawol enamen pakerondo mambnem ka enamen eri. E, wal pende enamen amin napanda kunum, mo enamen ne bunuman dongal napande kanapisamen kunum. Kenem pilkane enamen kumbol kantawol esmen e, (murmulom dongal) mo oli spirit mambnem aiem ende, embe pile, Johova ki si nim murmulom dongal ngondo mambnem ka e endel. (Luk 11:13; Gal. 5:22, 23) Depit, yero yubol tonjin angjen yane olom nalmal pakerom mal yubol tom. Kunum kunum olom olom Baibel yu duwom enda kapim. Olom embe nim: “Johova ki si ne, na pakerondo kumbol-kantawol enal mem sinal pam. Weieri, Johova na pakerongo kunum kunum nanam Baibel yu duwom kawei erind.”

12. Kenem pilgi a wal pende er se min wonamen ne pismen bar, Eklisiastis 4:11, yu paim nalmal pakeronda?

¹² Kunum ka ende sende wal enal ne, kui nandel. Kenem yipe meimen bar kunum ka ende min wonda ne napisamen. Kenem kunum ka ende min wonda ne kui enjin dal, enamen ne pismen wal er kaple nanamen. (Eklisiastis 11:4 gere.) Pilgi ding angjen Danyel embe nim: “Kunum ka ende mi nawonda, embe pile, kenem kui nanamen enamen ne pisamen wal pulnombol enamen.” Angjen ende Pol olom kulu Uganda meim, nalende kenem enamen ne ka pismen wal, mibulto kunum ka ende sende wal enamen panimen mem wakronamen mal ne, embe nim: “Kenem enamen ne ka pismen wal, pulnombol enamen bar pesil panda, ba, ombol er enjin dal Johova er kelde wal ka min wonda.” Mal. 3:10.   

13. Kenem pilgi a wal pende er se min wonamen ne pinjin dal, wal kerei kerei bol pulnomboramen bar, nawal ka min wonda?

 ¹³ Pilgi a wal kerei kerei yero pulnombol bol endel. Kunum pende ne, kenem enamen ne ka pismen wal bol wimuk ninda nalenem, wal er kaple enamen pesil paim ne pisamen. Wal embe mal nim bol pende min wom dal, pilgi a wal pende er se min wonal ne pisel wal, kerei kerei bol pulnombol endel. Ala wal pende er keli wo kawei punda ne pisel bar pra, wal kerei kerei bol pulnombol endel. Ende embe mal, nim Baibel kunum kunum gernal ne bunuman dongal pam dal, enge er se yero anj dunglom puli ma, apal pende kele gerdel. Tomas yero yubol tonjin angjen olom kongar ding tuwalto, Baibel pal gere porinal ne pim, ba pesil pam na pilkane erind, Baibel gernal ne pinj, ollwal pam ala na kamkam ger pu, ger porinal pam. “Olom embe nim, na ala Baibel paragrap ipal pende gere, gernal yu mane buro pisal ne pinj. Embe erind pakerongo Baibel kawei pil gerind.” Weieri, Tomas Baibel gerim bar, kapim er kelnge anj dunglom puli kele gerim. Embe erim, pakerongo kongar ding tuwalto olom Baibel pal ger pornim. c

14. Nawal pende min wo er kelde enamen ne pismen wal, er kaple nanamen?

¹⁴ Wandil wei, kenem pilgi a wal pende er se min wonamen ne ka pisamen, ba, wal pende min wo kenem kolltungda eri. Ende embe mal, “alamb min nawonda ne pisem wal min wo” anj dunglom puli sinde, kenem enamen ne ka pismen wal nanamen. (Sav. 9:11) Ombun pende kenem bol min wonda er kelde kumbol ombun sinamen, ala dongal porinda. (Snd. 24:10) Kenem sin nganj a paim er kelde, pilgi a wal er se min wonamen ne pismen er kaple nanamen eri. (Rom 7:23) Mo kunum pende ne kenem wimuk wei ninda. (Mat. 26:43) Nawal kenem pakerondo wal embe mal kenem bol min wonda, tomene keramen?

15. Kenem pilgi a wal er se min wonamen ne enamen bar, wal ende kolltungum dal, er min wonamen kaple nanda ne pisamen mo? Yubol to. (Buk Song 145:14)

 ¹⁵ Pilgi a wal ende er se min wondo bar, wal ende min wo kolltungum dal wal ende enal kaple nanem ne napisel. Baibel dom ombun kunum puli kenem bol min wonda padom. Ba, Johova kenem pakerondo ombun kauwo akilgi ninamen, padom eri. (Buk Song 145:14 gere.) Yero yubol tonjin angjen Pilip, yu ombun embe mal kauwo akilgi nim mal yubol to, embe nim: “Na pilgi a bol er se min wonal ne pinj, ba, er kaple narind wal bol buro napinj. Na ombol ere kolltungum wal tomen kele, er se min wonal wal mongse buro pinj.” Ala yero yubol tonjin angjen Depit embe nim: “Ombun kanem kanem wo na tomen kera ne erim bar buro napinj, ba ombun e akilgi ne kauwo, Johova kanka kanj mem taninal ne pinj.” Nim pilgi a wal pende er se min wonal ne endel bar, ombun min wonda kauwo akilgi nindal, er keli Johova ka pisa ne pisen mem tadon. Weieri, nim pilgi a wal ombun kauwo pilgi a wal er se min wondal Johova kapisa!

16. Kenem pilgi wal mak pakle er se min wonamen ne esmen, wal pende min wo kolltungnal ne enem bar nawal duwom esmen?

¹⁶ Nim pilgi wal er se min wonamen bar wal ende kolltungnal ne enem, er kelde kanpolto duwom ka esmen. ‘Nawal er kelde min wonom kanpolto nenem ki embe ngondol, na nawal ende er kun ene ombun ding mal ala min nawonda?’ (Snd. 27:12) Kunum pende ne nim pilgi wal er se min wondol kaple narim wal enal ne pin. Wal embe mal nim bol min wom dal, ala er kun ere endel kaple enda wal endel. d Nim enal ne pisen wal endel kaple nanem bar, Johova nim endel bar, er kaple naenen pananinda.—2 Kor. 8:12.

17. Nalende pilgi a wal pende yero er se min wonjin, mal buro pisamen?

¹⁷ Pilgi a wal pende yero er se min won mal buro pisel. Baibel embe dom, “Got mambnem kes erim ye pande, enem kongan enem kongan enjip auro ne nasikera.” (Hib. 6:10) Embe pile, nim wal pende yo erin bol auro wei naninda. Nim wal pende er se min—wonal ne pin wal er kaple erin mal buro pisel, e, embe mal Johova bol senon mem er dongal erin, olom ye nalmal ne alamb ende ngon, mo nol pain. Nim komna pilgi wal er se min wonal ne pin mal er kaple erin, embe pile, yipe pra pilgi wal pende er se min wonal ne pisen mal er kaple endel, kaple enda.—Fili. 3:16.

18. Kenem pilgi a wal ende er se min wonamen ne enamen bar, nawal ende buro pisamen? (Piksa pra kane.)

¹⁸ Bot a punom ye punal ne pisim bar pu seori punom mal, Johova nim pakerondo pilgi a wal er se min wonal ne pisen wal er kaple endel. Ala wal ende buro pisel, bot a pum ga, punam ne pum bar kapil pum. Embe ding mal, nim pilgi a wal er se wonal ne enen bar, Johova nim pakerom mal pilkane ere kapil er pundol. (2 Kor. 4:7) Nim pilgi a wal er se min wonal ne enen bar, wimuk ne waknaron dal, wal kaka puli wei sindel.—Gal. 6:9.