1, 2. He koʼe ʼe tou talanoa anai ki te ʼu faʼifaʼitaki ʼo te ʼu hau ʼe fa ʼo Suta?

KAPAU neʼe ke sio ki he tahi ʼi te ala neʼe heke pea toka, ʼe mahino ia ʼe ke haʼele tokaga anai moka ke fakalaka ʼi te ala ʼaia. ʼO toe feia pe, ka tou ako te ʼu lakahala neʼe fai e ʼihi ʼi tonatou maʼuli, ʼe tokoni mai anai ke ʼaua naʼa tou toe to ki te ʼu lakahala ʼaia. Ohage la, ʼe feala ke tou taʼofi he ʼu ako mai te ʼu lakahala ʼa ni hahaʼi ʼe talanoa ki ai ʼi te Tohi-Tapu.

² ʼI te alatike ʼae neʼe hoki ʼosi atu, neʼe tou talanoa ai ki te ʼu hau ʼe fa ʼo Suta. Ko te ʼu hau ʼaia neʼe natou tauhi kia Sehova mo he loto katoa. Kaʼe, neʼe natou fai he ʼu agahala mamafa. ʼE tou maʼu ʼonatou hisitolia ʼi te Tohi-Tapu ke feala hatatou metitasio ki ai pea tou taʼofi ai he ʼu ako maʼuhiga. Kotea te ʼu ako ʼe tou taʼofi mai ʼonatou maʼuli? Pea ʼe feafeaʼi hatatou mole toe fakahoko te ʼu lakahala ʼae neʼe natou fai?—Lau ia Loma 15:4.

3-5. (1) Logo la neʼe ʼofa ia Asa kia Sehova mo he loto katoa, kaʼe kotea te lakahala ʼae neʼe ina fai? (2) He koʼe neʼe falala ia Asa ki te tagata ʼi te temi ʼae neʼe ina tauʼi ai Paesa?

³ ʼUluaki, tou talanoa ki te hau ko Asa. Neʼe ina tuku tana  falala kia Sehova ʼi te temi ʼae neʼe tauʼi ai e te toko tahi miliona kau Etiopea ia Suta. Kaʼe, neʼe mole leva kei tuku tana falala kia Sehova ʼi te temi ʼae neʼe ina tauʼi ai ia Paesa, te hau ʼo Iselaele. Neʼe loto e Asa ke ina taʼofi ia Paesa ʼi tana laga te ʼu kaupa ʼo Lama, ʼae neʼe ko he kolo maʼuhiga ʼo te puleʼaga ʼo Iselaele. Pea ʼe tuʼu ovi ki te tuʼakoi ʼo te puleʼaga ʼo Suta. (2 Koloniko 16:1-3) Koia, neʼe toʼo ai e Asa te tonu ʼae ke ina totogi te hau ʼo Silia ke tokoni age kia ia. ʼI te temi ʼae neʼe tauʼi ai e te kau Silia ia te ʼu kolo ʼo Iselaele, ko Paesa “nee ina tuku leva te toe lagai o Lama pea nee ina taofi ana gaue.” (2 Koloniko 16:5) ʼEi, ʼi te kamata neʼe lagi manatu ia Asa neʼe ko he tonu lelei ʼae neʼe fai.

⁴ Kaʼe, neʼe kotea te manatu ʼa Sehova? Neʼe mole fiafia ia Sehova ʼi te mole tuku e Asa tana falala kia te ia. Kotea neʼe ina fai? Neʼe ina fekauʼi ia te polofeta ko Anani ke alu ʼo fakatonutonuʼi ia Asa. (Lau ia 2 Koloniko 16:7-9.) Neʼe ui fenei e Anani kia Asa: “Koia i te temi aeni e ke mau anai ni tau.” Neʼe puleʼi e Asa ia te kolo ko Lama kaʼe ʼi tona temi maʼuli neʼe lahi te ʼu tau neʼe ina fakahoko pea mo tana hahaʼi.

⁵ ʼI te alatike ʼae neʼe hoki ʼosi atu, neʼe tou ako ai neʼe fakafiafiaʼi e Asa te loto ʼo Sehova. Logo la tona ʼuhiga agahala kaʼe neʼe sio te ʼAtua neʼe pipiki ia Asa kia te ia mo he loto katoa. (1 Hau 15:14) Kaʼe, neʼe tali e Asa te ʼu nunuʼa ʼo te tonu kovi ʼae neʼe ina fai. He koʼe neʼe falala kia ia totonu pea mo ʼihi tagata kaʼe mole kia Sehova? ʼE lagi neʼe manatu ia Asa neʼe feala hana fai he ʼu puleʼaki ke malo ai ʼi te tau. Peʼe neʼe fakalogo ki he ʼu tokoni neʼe mole lelei ʼae neʼe foaki age ki ai.

6. Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te lakahala ʼa Asa? Tuku mai he faʼifaʼitaki.

⁶ Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te lakahala ʼa Asa? ʼI te ʼu aluʼaga fuli, ʼe tonu ke tou tuku tatatou falala kia Sehova kaʼe mole ki totatou poto fakatagata. ʼE tonu ke tou kole tana tokoni, tatau aipe pe ʼe lahi peʼe veliveli ʼotatou fihifihia. Koia tou fai kia tatou te ʼu fehuʼi ʼaeni: ʼE au falala koa ʼi ʼihi temi kia au totonu ʼaki haku faiga ke au fakatokatoka pe ʼoku fihifihia ʼi he aluʼaga ʼe au loto ki ai? Peʼe ʼe au kumi muʼa te meʼa ʼae ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu pea mo faiga ke au fakaʼaogaʼi te ʼu manatu ʼaia moʼo fakatokatoka ʼoku fihifihia? Tou toʼo he faʼifaʼitaki. ʼUluaki, ʼe lagi fakatupu e tou famili he ʼu fihifihia he ʼe ke fia kau ki te ʼu fono peʼe ko he fakatahi lahi. ʼE ke kole anai koa te tokoni ʼa Sehova ke ke iloʼi pe kotea ka ke fai anai ʼi te aluʼaga ʼaia? Lua, ʼe mole kei ke gaue talu mai fualoa pea kua maʼu e he tahi hau gaue. ʼE ke ui age anai koa ki ai ʼe ke fia kau ki te ʼu fono ʼi te vahaʼa fuli, tatau aipe pe ʼe mole toʼo anai koe ki te gaue ʼaia? ʼEi, tatau aipe pe kotea te fihifihia ʼe ke tau mo ia, kaʼe ʼe tonu ke ke manatuʼi te tokoni ʼaeni ʼa te tagata faipesalemo: “Tuku tou mauli [kia Sehova], tuku  tau falala kia ia, pea e gaue anai ia ia.”—Pesalemo 37:5.

7, 8. Kotea te ʼu lakahala ʼae neʼe fai e Sosafate? Pea neʼe kotea ʼona fua? (Vakaʼi te ʼuluaki pāki.)

⁷ Tou talanoa leva heni kia Sosafate, te foha ʼo Asa. Neʼe lahi te ʼu kalitate neʼe ina maʼu pea neʼe fiafia ai ia Sehova. Pea ka tuku tana falala kia Sehova, neʼe lahi te ʼu gaue lelei neʼe ina fai. Kaʼe, neʼe ina toe toʼo he ʼu tonu ʼe kovi. Ohage la, neʼe ina fakaʼohoanaʼi tona foha mo te ʼofafine ʼo te Hau agakovi ko Akapo. Ki muli age, neʼe kau Sosafate mo Akapo ki te tauʼi ʼo te kau Asilia, logo la neʼe fakatokaga age e te polofeta ko Mikea ke ʼaua tana fai te faʼahi ʼaia. ʼI te tau, neʼe tauʼi e te kau Asilia ia Sosafate pea neʼe natou faiga ke natou matehi ia ia. (2 Koloniko 18:1-32) ʼI tana toe liliu ki Selusalemi, neʼe kole fenei age e te polofeta ko Seu ki ai: “Pe e totonu kia koe ke ke tokoni ki te tagata agakovi pe e ke ofa kia natou ae e fehihia [kia Sehova]?”—Lau ia 2 Koloniko 19:1-3.

⁸ Neʼe taʼofi koa e Sosafate he ako mai te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia ia pea mo te fakatokaga ʼa te polofeta ko Seu? Kailoa. Logo la neʼe kei ʼofa pe kia Sehova pea mo fia fakafiafiaʼi tona loto, kaʼe neʼe kei kaumeʼa pe mo he tagata neʼe mole fia atolasio kia Sehova. Ko te tagata ʼaia neʼe ko te Hau ko Akasia, te foha ʼo Akapo. Neʼe faʼu fakatahi e Sosafate pea mo Akasia ia he ʼu vaka. Kaʼe, neʼe mou te ʼu vaka ʼaia ʼi muʼa ʼo hanatou fakaʼaogaʼi.—2 Koloniko 20:35-37.

9. Kotea ʼae ʼe hoko mo kapau ʼe tou filifili ke tou kaumeʼa mo te hahaʼi ʼae ʼe mole tauhi kia Sehova?

⁹ Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia Sosafate? Neʼe ina fai te meʼa  ʼae ʼe lelei pea neʼe ina “kumi [ia Sehova] i tona loto katoa.” (2 Koloniko 22:9) Kaʼe, neʼe ina toʼo te tonu ke fakatahi ai mo ni hahaʼi ʼe mole ʼoʼofa ia Sehova. Pea neʼe tupu ai he ʼu fihifihia lahi ʼi tona maʼuli. Neʼe meihiʼi pe la ke mate. ʼE tou manatuʼi ai te taʼaga lea ʼaeni ʼo te Tohi-Tapu: “Ko ae e nofo tuumau mo te kau poto e liliu anai o poto, kae ko ae e fiafia i te nofo mo te kau vale e liliu anai o kovi.” (Taaga Lea 13:20) ʼEi, ʼe tou fia palalau ki te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo Sehova. Kaʼe, ʼe feala ke fakatupu tuʼutamaki tatatou fakakaumeʼa mo te hahaʼi ʼae ʼe mole tauhi kia te ia.

10. (1) Kapau ʼe tou fia ʼohoana, kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Sosafate? (2) Kotea ʼae ʼe tonu ke tou manatuʼi?

¹⁰ Ohage la kapau kua tou fia ʼohoana, kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Sosafate? ʼE lagi kua tou kamata manako ki he tahi ʼe mole ʼofa kia Sehova. Pea ʼe lagi tou manatu ʼe mole tou maʼu anai he tahi ʼi te hahaʼi ʼa te ʼAtua. Peʼe lagi ui mai e he tahi ʼo totatou famili ʼe tonu ke tou ʼohoana naʼa tou matutuʼa. ʼE moʼoni, neʼe fakatupu tatou e Sehova mo te fealagia ʼae ke tou ʼoʼofa pea ke ʼofainaʼi tatou. Kaʼe kapau ʼe mole tou maʼu ia ia ʼae ʼe tou fia ʼohoana mo ia, kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai? Ko te faʼahi ʼae ʼe feala ke tokoni mai kia tatou, ʼe ko tatatou metitasio ki te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia Sosafate. Neʼe ina kole tuʼumaʼu te takitaki ʼa Sehova. (2 Koloniko 18:4-6) Kaʼe, neʼe kaumeʼa mo Akapo, ʼae neʼe mole ʼofa kia Sehova. Pea neʼe mole fakalogo ia Sosafate ki te ʼu fakatokaga ʼa Sehova. Neʼe tonu ke manatuʼi e Sosafate “e taka te u mata o [Sehova] i te kele katoa, o tupu ke tokoni kia natou ae e tuku katoa onatou loto kia ia.” (2 Koloniko 16:9) Koia, ʼe tonu ke tou toe manatuʼi ʼe fia tokoni mai ia Sehova kia tatou. Pea ʼe lotomahino ki totatou aluʼaga pea ʼe ʼofa ia tatou. ʼE ke tui papau koa ʼe tokaga anai te ʼAtua ke ke maʼu hou ʼohoana? ʼE mahino papau ia, ʼe ina fakahoko anai.

11, 12. (1) Kotea ʼae neʼe fai e Esekiasi ʼo ha ai te meʼa ʼae ʼi tona loto? (2) He koʼe neʼe lotofakamolemole ia Sehova kia Esekiasi?

¹¹ Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Esekiasi? Neʼe tokoni ia Sehova kia Esekiasi ke ina iloʼi te meʼa ʼae ʼi tona loto. (Lau ia 2 Koloniko 32:31.) ʼI te temi ʼae neʼe mahaki kovi ai ia Esekiasi, neʼe ui age e te ʼAtua ʼe ina fakamalolo anai ia ia. Pea neʼe foaki e Sehova he fakailoga moʼo fakafimalieʼi ʼo ia. Neʼe fakaholomuli e Sehova te malumalu ia mata tuʼuga ʼe hogofulu. Ki muli age, neʼe fia iloʼi e te kau tama ʼaliki ʼo Papilone ia te fakailoga ʼaia pea neʼe natou fekauʼi he kau tagata ke natou olo ʼo fakafehuʼi ia Esekiasi. (2 Hau 20:8-13; 2 Koloniko 32:24) Neʼe mole fakamahino e Sehova kia Esekiasi pe neʼe tonu ke ina gaohi feafeaʼi ia natou. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu “nee siaki leva ia ia” e Sehova ke sio ki te aluʼaga ʼae ka ina fai anai. Neʼe fakaha e Esekiasi ki te kau Papilone te ʼu koloa  fuli ʼae neʼe ina maʼu ʼo ha ai te meʼa ʼae ʼi tona loto. Kotea tona fakaʼuhiga?

¹² Meʼa fakaʼofaʼofa foki he neʼe liliu ia Esekiasi ʼo fiatuʼu. Ki muli age, “nee mole tali leva e Esekiasi ki te ofa ae nee ina mau koteuhi nee malaga leva tona loto ki oluga.” ʼE mole fakaha mai ʼi te Tohi-Tapu te tupuʼaga ʼo te fetogi ʼo tana aga. Kaʼe ʼe lagi ʼuhi pe ko tana malo ʼi te kau Asilia peʼe ko tona fakamalolo e Sehova. Peʼe ʼuhi ko tana kua liliu ʼo koloaʼia pea mo iloa. ʼEi, logo la neʼe tauhi ia Esekiasi kia Sehova mo he loto katoa, kaʼe ʼi te tahi temi neʼe fiatuʼu pea neʼe mole kei ina maʼu te ʼofa ʼo Sehova. Kaʼe ki muli age, “nee fakahemala [peʼe agavaivai] leva ia Esekiasi” pea neʼe lotofakamolemole ia te ʼAtua ki ai.—2 Koloniko 32:25-27; Pesalemo 138:6.

13, 14. (1) Kotea he aluʼaga ʼe ha ai te meʼa ʼae ʼi ʼotatou loto? (2) Kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai moka fakamalo mai he tahi?

¹³ Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Esekiasi pea mo te ʼu lakahala ʼae neʼe ina fai? Tou manatuʼi neʼe fiatuʼu ia Esekiasi hili pe te tokoni ʼa Sehova ki ai ke malo ʼi te kau Asilia pea mo tana fakamalolo mai tona mahaki. Koia, ka tou fai he ʼu gaue lelei peʼe fakamalo mai niʼihi kia tatou, kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai? ʼE ha anai ʼi tatatou aga te meʼa ʼae ʼi ʼotatou loto. Ohage la, ko he tehina ʼe gaue kinakina ki te teuteuʼi ʼo he akonaki ki te kaugā malie. Tokolahi ʼe natou ʼomai ʼo fakamalo ki ai ki te akonaki neʼe ina fai. Kotea ka ina fai anai ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakamalo ʼaia?

¹⁴ ʼE tonu ke tou manatuʼi tuʼumaʼu te ʼu palalau ʼaeni ʼa Sesu: “Ka kotou fai ia meʼa fuli ʼae neʼe fakatotonu atu, kotou ui fenei: ‘Ko matou ko te ʼu kaugana heʼe ʼaoga. Ko te meʼa ʼae neʼe matou fai ʼe ko te meʼa pe ʼae neʼe tonu ke matou fai.’ ” (Luka 17:10) Tou manatuʼi te temi ʼae neʼe fiatuʼu ai ia Esekiasi, neʼe mole lotofakafetaʼi ki te tokoni ʼa Sehova. Koia, ka fakamalo atu he tahi ʼo ʼuhiga mo he akonaki neʼe ke fai, kotea ʼae ʼe tokoni atu anai ke ke maʼu te agavaivai? ʼE feala ke ke metitasio ki te faʼahi ʼae neʼe fai e Sehova maʼa koe. Pea ʼe feala ke ke palalau ʼo ʼuhiga mo ia pea mo te ʼu faʼahi ʼae neʼe ina fai moʼo tokoni atu. ʼEi, ko Sehova ʼae neʼe ina foaki atu te Tohi-Tapu pea mo tona laumalie maʼoniʼoni ke feala hau fai te akonaki ʼaia.

15, 16. Kotea ʼae neʼe fai e Sosiasi neʼe tupu ai tana mate?

¹⁵ Kotea leva te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Sosiasi? Logo la neʼe ko he hau agalelei, kaʼe neʼe ina fai he lakahala neʼe feala ke mate ai. (Lau ia 2 Koloniko 35:20-22.) Kotea ʼae neʼe hoko? Neʼe alu ia Sosiasi ʼo tauʼi ia Neko, te hau ʼo Esipito, logo la neʼe mole ʼi ai he tupuʼaga ʼo tana fai te faʼahi ʼaia. Neʼe ui age e Neko kia Sosiasi ʼe mole fia tau mo ia. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko te ʼu palalau ʼa Neko “nee hau mai te Atua.” Kaʼe, neʼe alu pe ia Sosiasi ki te tau pea neʼe matehi ai ia  ia. He koʼe neʼe laga tau kia Neko? ʼE mole fakaha mai ʼi te Tohi-Tapu te faʼahi ʼaia.

¹⁶ Neʼe tonu muʼa kia Sosiasi ke ina kumi ke ina iloʼi pe ko te ʼu palalau ʼae neʼe fai e Neko, neʼe haʼu moʼoni mai ia Sehova. ʼO feafeaʼi? Neʼe feala pe ke ina kole kia Selemia, te polofeta ʼa Sehova. (2 Koloniko 35:23, 25) Pea tahi, neʼe tonu ke vakaʼi e Sosiasi te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko. Neʼe alu ia Neko ki Kalekemisi ʼo tauʼi te tahi puleʼaga kaʼe mole ko Selusalemi. Pea neʼe mole faiga ia Neko ke laukovi kia Sehova peʼe ko tana hahaʼi. ʼEi, neʼe mole fakakaukauʼi lelei e Sosiasi te ʼu aluʼaga ʼaia neʼe hoko ʼi muʼa ʼo hana toʼo he tonu. Kotea te ako maʼa tatou? Ka ke tau mo he fihifihia ʼe ʼaoga ai ke ke toʼo he tonu, ʼe ʼaoga muʼa ke ke mahino ki te meʼa ʼae ʼe loto e Sehova ke ke fai.

17. Ka ke tau mo he ʼu fihifihia, ʼe feafeaʼi hau mole toe to ki te lakahala ʼae neʼe fai e Sosiasi?

¹⁷ Ka ke toʼo he tonu, ʼe tonu muʼa ke ke kumi te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu ʼae ʼe feala ke tokoni atu pea ʼe feafeaʼi hau haga ʼo maʼuliʼi. ʼI ʼihi aluʼaga, ʼe ke fia fai anai he tahi age ʼu fekumi ʼi ʼatatou tohi. Peʼe ke kole tokoni anai ki he tagata ʼafeā. ʼE feala ke tokoni atu anai ke ke fakakaukauʼi he tahi age ʼu pelesepeto Fakatohi-tapu. Fakakaukauʼi age muʼa te aluʼaga ʼaeni: Ko he tuagaʼane ko tona ʼohoana ʼe mole tauhi kia Sehova. ʼE fakatuʼutuʼu ke alu ʼo faifakamafola ʼi he tahi age ʼaho. (Gaue 4:20) Kaʼe ʼi te ʼaho ʼaia, ʼe mole loto e tona ʼohoana ke alu ʼo faifakamafola. ʼE ina ui age ʼe tahitahiga te temi ʼe nā fakatahi ai pea ʼe ina fia ʼave muʼa ia ia ki he koga meʼa. Koia, ʼe fakakaukauʼi e te tuagaʼane te ʼu vaega Fakatohi-tapu ʼae ʼe tokoni anai ki ai ke ina toʼo he tonu fakapotopoto. ʼE ina iloʼi ʼe tonu ke fakalogo ki te ʼAtua pea mo te fakatotonu ʼae neʼe foaki mai e Sesu ke tou fai ni tisipulo. (Mateo 28:19, 20; Gaue 5:29) Kaʼe, ʼe ina toe manatuʼi foki ʼe tonu ki te fafine ke fakalogo ki tona ʼohoana. Pea ʼe tonu ki te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua ke natou fakapotopoto. (Efeso 5:22-24; Filipe 4:5) ʼE faiga koa tona ʼohoana ke tuku tana alu ʼo faifakamafola? Peʼe loto pe ia ke nā fakatahi muʼa mo tona ʼohoana ʼi te ʼaho ʼaia? ʼI totatou ʼuhiga kaugana ʼa Sehova, ʼe tou fia toʼo anai he ʼu tonu ʼe fakapotopoto pea ʼe fakafiafiaʼi ai tona loto.

18. Kotea te ako ʼe ke taʼofi mai te ʼu faʼifaʼitaki ʼo te ʼu hau ʼaia ʼe fa ʼo Suta?

¹⁸ ʼI ʼihi temi, ʼe feala ke tou fai he lakahala ʼi te ʼu lakahala ʼae neʼe fai e te ʼu hau ʼe fa ʼo Suta. ʼUluaki, ʼe lagi tou falala ki totatou poto fakatagata. Lua, ʼe tou fakatahi mo ni fakakaugā ʼe kovi. Tolu, ʼe tou fiatuʼu. Pea fa, ʼe tou toʼo he tonu ʼi muʼa ʼo hatatou kumi te finegalo ʼo te ʼAtua. Kaʼe, ʼaua pe naʼa tou manatu ʼe mole tou fai anai he meʼa ʼe mole fiafia ai te loto ʼo Sehova. ʼE sio ki te meʼa ʼae ʼe lelei ia tatou, ohage pe ko tana sio ki te meʼa ʼae neʼe lelei ʼi te ʼu hau ʼaia ʼe fa. Pea ʼe toe tokagaʼi e Sehova ʼe tou ʼoʼofa mamahi ia te ia. Pea ʼe tou fia tauhi kia te ia mo he loto katoa. Koia, neʼe ina tuku mai ai he ʼu faʼifaʼitaki ʼe tokoni mai ke ʼaua naʼa tou fai he ʼu agahala mamafa. Tou metitasio ki te ʼu fakamatala Fakatohi-tapu ʼaia pea tou fakafetaʼi kia Sehova ʼi tana foaki mai kia tatou.