ALATIKE AKO 1
ʼAua Naʼa Kotou Lotohoha Kae Kotou Falala Kia Sehova
TE KOGA TOHI ʼO TE TAʼU 2021: “ʼE kotou malohi anai he ʼe mole kotou lotohoha kae ʼe kotou lotofalala.”—ESA. 30:15, MN.
KATIKO 3 Ko Toku Malohiʼaga, Taku ʼAmanakiʼaga, Toku Falanakiʼaga
TE ʼU MANATU FAKANOUNOU *
1. Kotea te fehuʼi neʼe fai e Tavite? Pea he koʼe ʼe feala ke tou fai mo tatou ia te fehuʼi ʼaia?
ʼE TOU fakaʼamu fuli ke tou maʼuʼuli fimalie ʼi te tokalelei. ʼE mole he tahi ʼe fia lotohoha. Kae ʼi ʼihi temi, ʼe tou lototuʼania. Neʼe feia la ʼihi kaugana ʼa Sehova, ohage la ko te Hau ko Tavite. Neʼe ina fehuʼi fenei: “ʼE kaku anai ki ʼafea taku tuʼania, mo taku lotomamahi ʼi te ʼaho fuli?”—Pes. 13:2, MN.
2. Kotea ʼae ka tou vakaʼi anai ʼi te alatike ʼaeni?
2 ʼE mole he tahi ʼe feala ke ina ui ʼe mole hoha ʼi he ʼaho. Kae ʼe feala pe ke tou fakasiʼisiʼi totatou tuʼania. ʼI te alatike ʼaeni, ʼe tou ʼuluaki vakaʼi muʼa pe kotea ʼae ʼe ina fakatupu ia te lotohoha. ʼOsi ʼaia, pea tou vakaʼi anai ia puleʼaki ʼe ono ʼe feala ke tou fai ke ʼaua naʼa tou lotohoha moka tou tau mo ni fihifihia.
KOTEA ʼAE ʼE INA FAKATUPU TE LOTOHOHA?
3. Kotea la te ʼu aluʼaga ʼe feala ke fakatupu lotohoha kia tatou?
3 ʼE ʼi ai ʼihi aluʼaga ʼe fakatupu lotohoha, kae ʼe mole feala ke tou puleʼakiʼi. Ohage la ko te totogi kovi ʼo te maʼuli, ʼe mole fakalogo ia kia tatou. Pe ʼe moka ʼekenaki tatou e ʼotatou kauga gaue peʼe ko ʼotatou kauga ako, ke tou agakaka peʼe ke tou fai he ʼu aga ʼe kovi, ʼe mole feala ke tou fakamalohiʼi natou ke natou tuku te fai ʼo te aga ʼaia. ʼE mole feala ke tou fakagata ia te faifakapo ʼae ʼe hoko ʼi totatou fenua. ʼE tou tau mo te ʼu aluʼaga faigataʼa ʼaia, he ʼe tou maʼuʼuli ʼi he malama ʼe mole fakaʼapaʼapa Mat. 13:22; 1 Soa. 5:19) Koia ʼe mole tou punamaʼuli ʼi te lahi ʼo te ʼu aluʼaga ʼe fakatupu lotohoha.
te hahaʼi ki te ʼu lao ʼo te Tohi-Tapu. Pea tahi, ʼe fiafia ia Satana, te pule ʼo te malama ʼaeni, moka tou tuʼania ʼo ʼuhiga mo te maʼuli, he ʼe feala ai ke tou tuku tatatou tauhi kia Sehova. (4. Kotea ʼe feala ke hoko moka lahi fau te ʼu aluʼaga ʼe fakatupu lotohoha?
4 ʼE feala pe ke lahi fau totatou lotohoha ʼuhi ko te lahi ʼo te ʼu aluʼaga fakatupu lototuʼania. Ohage la, ʼe feala pe ke tou tuʼania naʼa mole feʼauga tatatou foʼi falā moʼo totogi te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga ki totatou maʼuli. Peʼe tou tuʼania naʼa tou mahahaki, ʼo mole kei feala ai ke tou gaue, pea fakamavae ai tatou mai totatou fale gaue. Peʼe tou tuʼania naʼa tou to ʼi te fakahala, ʼo mole tou nofo agatonu ai kia Sehova. Kua tou iloʼi, ʼe uga anai e Satana tana hahaʼi ke natou tauʼi te hahaʼi ʼa te ʼAtua, koia ʼe feala pe ke tou matataku naʼa mole tou lava katakiʼi te aluʼaga ʼaia. ʼE lagi tou feʼekeʼaki: ‘Pe ʼe kovi koa takita hoha ki te ʼu aluʼaga ʼaia?’
5. He koʼe neʼe ui e Sesu ke tuku tatatou tuʼania?
5 Neʼe ui e Sesu ki ʼana tisipulo: “Tuku takotou tuʼania.” (Mat. 6:25) Neʼe ui koa e Sesu ʼe mole tonu ke tou tuʼania ki he meʼa? Kailoa ia. Neʼe ʼi ai te ʼu kaugana ʼa Sehova ʼi te temi muʼa, neʼe natou lotohoha ʼaupito, kae neʼe ʼofa pe Sehova ia natou. * (1 Hau 19:4; Pes. 6:4) Neʼe fai e Sesu ia te ʼu palalau ʼaia ko tana fia fakalotomalohiʼi tatou. Neʼe loto e Sesu ke tou hoko atu te fakamuʼamuʼa ʼo tatatou tauhi ki te ʼAtua, logo la te ʼu tuʼania ʼo te maʼuli. Kae kotea ʼe feala ke tokoni mai ke ʼaua naʼa tou tuʼania fau?—Vakaʼi te fakamatala ʼae ʼi te ʼa takai “ Kotea ʼe Tonu Ke Ke Fai?”
KOTEA ʼE FEALA KE TOU FAI KE ʼAUA NAʼA TOU LOTOHOHA FAU
6. Ka kotou lau ia Filipe 4:6, 7, kotea ʼae ʼe feala ke ina fakasiʼisiʼi ifo totatou lotohoha?
6 (1) Faikole tuʼumaʼu. Ka ke lotohoha, faikole kia Sehova, he ʼe feala ai ke ke logoʼi hou fimalie. Faikole kia Sehova ʼaki tou loto katoa. (1 Pet. 5:7) ʼE ke maʼu anai ia “te tokalelei ʼo te ʼAtua ʼae ʼe maʼoluga age ʼi te ʼu ʼatamai fuli.” (Lau ia Filipe 4:6, 7.) ʼE foaki atu anai e Sehova ia tona laumalie maʼoniʼoni moʼo fakasiʼisiʼi tou lotohoha.—Kal. 5:22.
7. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou manatuʼi moka tou faikole kia Sehova?
7 Ka ke faikole kia Sehova, vetevete age ki ai ʼau manatu, palalau fakahagatonu age ki ai. Fakaha age ki ai te ʼu fihifihia ʼae ʼe ke tau mo ia pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼe ke logoʼi ʼi tou loto. Kole age ki ai te poto, ke ke maʼu ia he puleʼaki ki ʼou fihifihia pea ke ina foaki atu ia te malohi ke ke lava fakahoko. Kapau ʼe ke sio ʼe mole he puleʼaki ki ʼou fihifihia, kole kia Sehova ke tokoni atu ke ke lava katakiʼi te aluʼaga ʼaia pea ke ʼaua naʼa ke lotohoha fau. Kole kia Sehova ke ina foaki atu te fakasiosio poto ke ke lava tokagaʼi tana tali ki tau kole. Kapau ʼe ke tokagaʼi neʼe mole tali fakavilivili atu Sehova ki tau faikole, ʼaua naʼa ke lotovaivai. ʼE loto e Sehova ke ke palalau fakahagatonu age pea mo ke haga faikole tuʼumaʼu.—Luka 11:8-10.
8. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou ui kia Sehova ʼi ʼatatou faikole?
8 Ka ke faikole kia Sehova, tuku ki ai ʼou kavega. Kae manatuʼi ʼo fai age he ʼu fakafetaʼi mo he ʼu fakamalo kia te ia. ʼE ke logoʼi anai he fimalie ʼi tou loto ʼi tau fakakaukauʼi te ʼu tapuakina ʼae neʼe ke maʼu. ʼE lelei ke ke fai te faʼahi ʼaia, tafito la moka ke tau mo he aluʼaga faigataʼa. Kapau ʼe mole ke maʼu ni kupu moʼo fakaha kia Sehova te ʼu meʼa ʼae ʼe ke logoʼi ʼi tou loto, ʼaua naʼa 2 Klk. 18:31; Loma 8:26.
ke tuʼania. Manatuʼi, kapau ʼe ke ui pe kia Sehova: “Fakalelei siʼou loto, tokoni mai,” ʼe tali atu anai ki tau faikole.—9. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai moka tou lotohoha?
9 (2) ʼAua naʼa ke falala ki tou poto, kae ke ke falala ki te poto ʼae ʼe haʼu mai ia Sehova. ʼI te valu sekulo I.M.T.S., neʼe matataku te hahaʼi ʼo Suta naʼa ʼohofi natou e te kau Asilia. Koia neʼe natou kumi tokoni ai ki te kau Esipito, ko ni hahaʼi pagani. (Esa. 30:1, 2) Neʼe fakatokaga e Sehova ki tana hahaʼi ke ʼaua naʼa natou fai te faʼahi ʼaia, he ʼe natou malaʼia ai. (Esa. 30:7, 12, 13) Neʼe ina fekauʼi ai ia Esaia ke alu ʼo fakamahino age kia natou pe ko ai tonatou haofakiʼaga moʼoni. Neʼe ina ui fenei: “ʼE kotou malohi anai he ʼe mole kotou lotohoha kae ʼe kotou lotofalala” kia Sehova.—Esa. 30:15, MN.
10. Kotea la ʼihi aluʼaga ʼe feala ke tou fakaha ai ʼe tou falala kia Sehova?
10 ʼE tou fakaha feafeaʼi ʼe tou falala kia Sehova? Tou toʼo he ʼu faʼifaʼitaki. Fakakaukauʼi age muʼa te ʼu aluʼaga ʼaeni: ʼE ke maʼu hau tahi gaue ʼe totogi lelei age, kae ʼe lahi leva ʼou ʼaho gaue, ʼo mole kei feala hau kau ki te ʼu fono, mo te faifakamafola. Peʼe ko hou kauga gaue kua manako ia koe, kae ʼe mole tauhi kia Sehova. Peʼe ko he tahi ʼo tou famili ʼe ke ʼofa mamahi ai, kae ʼe ina kole atu ke ke situʼa kia Sehova. ʼI te ʼu aluʼaga fuli ʼaia, ʼe mole faigafua te toʼo he tonu. Kae ʼe fakaha atu pe anai e Sehova pe ʼe kotea ʼae ʼe tonu ke ke fai. (Mat. 6:33; 10:37; 1 Ko. 7:39) Kae ʼe ke falala anai koa ki ai, mo ke fakalogo ki ʼana tokoni?
11. Kotea te ʼu fakamatala ʼi te Tohi-Tapu ʼe tokoni mai anai ke ʼaua naʼa tou matataku moka fakatagaʼi tatou?
11 (3) Kumi he ʼu ako ʼi te Tohi-Tapu. ʼE lahi te ʼu fakamatala ʼi te Tohi-Tapu ʼe ina fakaha mai te maʼuhiga ʼae ke ʼaua naʼa tou hoha kae ke tou falala kia Sehova. Ka ke lau te ʼu fakamatala ʼaia, fakatokagaʼi pe kotea ʼae neʼe tokoni ki te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua, ke ʼaua naʼa natou lotohoha moka hoko he ʼu aluʼaga fakamataku. Ohage la, ʼi te temi ʼae neʼe puke ai te kau apositolo pea mo fakatotonu age e te Sanetualio ke natou fakagata tanatou faifakamafola, neʼe mole natou matataku. Neʼe natou lototoʼa ʼo tali fenei: “ʼE tonu ke matou fakalogo ki te ʼAtua ʼi tona ʼuhiga pule, ʼi hamatou fakalogo ki te tagata.” (Gaue 5:29) Maʼia mo te temi ʼae neʼe huipiʼi ai natou, neʼe mole natou matataku. Kotea tona tupuʼaga? He neʼe natou iloʼi ʼe tokoni Sehova pea mo ʼofa ia natou. Koia neʼe hoko atu aipe tanatou fakamafola te logo lelei. (Gaue 5:40-42) Neʼe toe feia pe te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia Setefano. ʼI te temi ʼae neʼe natou fia matehi ai ia ia, neʼe mole hoha ia Setefano, kae neʼe fimalie pe tana fakakaukau. Neʼe hage tona fofoga ko “te fofoga ʼo he ʼaselo.” (Gaue 6:12-15) Kotea tona tupuʼaga? He neʼe tui papau ʼe ʼofa ia Sehova ia ia.
12. Ka kotou lau ia 1 Petelo 3:14 mo te 4:14, he koʼe ʼe tonu ke tou fiafia moka fakatagaʼi tatou?
12 Neʼe foaki e Sehova ki te kau apositolo ia te malohi moʼo fakahoko ni milakulo. Neʼe ko te fakamoʼoni ʼaia ʼe nofo te ʼAtua mo natou. (Gaue 5:12-16; 6:8) Neʼe mole foaki mai e Sehova ia te fealagia ʼaia kia tatou. Kae neʼe ina fakapapau mai ʼi tana Folafola, kapau ʼe tou “mamahi ʼuhi ko te faitotonu,” ʼe fiafia ʼo ʼuhiga mo tatou pea ʼe nofo tona laumalie mo tatou. (Lau ia 1 Petelo 3:14; 4:14.) Koia, ʼaua naʼa tou tuʼania fau pe kotea anai ka kotou fai moka fakatagaʼi tatou ʼi te ka haʼu. Tou tui papau, ʼe tokoni mai anai Sehova pea mo haofaki tatou. ʼE tonu ke tou hage ko te ʼu tisipulo ʼo te ʼuluaki sekulo, ʼae neʼe tui ki te fakapapau ʼae neʼe fai age e Sesu: “ʼE au foaki atu anai te ʼu palalau mo te poto ʼae ʼe mole feala anai ke fakafeagai peʼe ke fakafifihi ki ai ʼokotou fili fuli.” Kotou manatuʼi tana ui fenei: “Kapau ʼe kotou faʼa kataki, ʼe kotou haofaki anai tokotou maʼuli.” (Luka 21:12-19) ʼAua naʼa galo kia tatou fuli, ʼe lava fakatuʼuake e Sehova ʼana kaugana agatonu, he ʼe ina manatuʼi ia natou fuli.
13. He koʼe ʼe lelei ke tou fakakaukauʼi te ʼu faʼifaʼitaki ʼo natou ʼae neʼe mole falala kia Sehova?
13 ʼE feala pe ke tou maʼu he ako mai ia natou ʼae neʼe matataku he neʼe mole natou falala kia Sehova. Ka tou fakakaukauʼi te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia natou, ʼe mole tou faʼifaʼitakiʼi anai natou. Ohage la ko Asa, te Hau ʼo Suta. Neʼe haʼu ia te foʼi kautau ʼo tauʼi tona fenua. Neʼe ina kumi te tokoni ʼa Sehova pea neʼe haofaki natou e Sehova ʼo natou malo ai ʼi ʼonatou fili. (2 Klk. 14:9-12) Kae ki muli age, neʼe haʼu leva te Hau ʼo Iselaele ko Paesa ʼo tauʼi natou mo he kautau ʼe mole kauga malie. Kae neʼe mole kumi tokoni leva ia te Hau ko Asa kia Sehova, ohage ko tana fai ki muʼa atu. Neʼe ina totogi te kau Silia ʼaki ni siliva mo ni aulo, ke natou ʼomai ʼo tokoni kia natou. (2 Klk. 16:1-3) Pea ʼi tona temi matuʼa, neʼe fakaalualu ʼo kovi ʼosi tona mahaki, kae neʼe mole pe la kumi tokoni kia Sehova.—2 Klk. 16:12.
14. Kotea te ako ʼe tou maʼu mai ia Asa?
14 ʼI te kamata, ka tau ia te Hau ko Asa mo ni aluʼaga faigataʼa, neʼe kumi tokoni kia Sehova. Kae ki muli age leva, neʼe kua falala pe leva ia ki tona poto fakatagata. Ki tana sio fakatagata, neʼe ko he puleʼaki lelei mo fakapotopoto, tana kumi tokoni ki te kau Silia. Kae neʼe faihala, neʼe mole iku lelei te puleʼaki ʼaia. Neʼe fekauʼi e Sehova he polofeta ke ina ui fenei kia Asa: “Neʼe ke falala ki te hau ʼo Silia, kae neʼe mole ke falala kia Sehova tou ʼAtua. Koia neʼe mole ke malo ai ʼi te foʼi kau tau ʼo te hau ʼo Silia.” (2 Klk. 16:7, MN) Koia ʼe mole tonu ke tou falala fau kia tatou totonu, pea mo manatu ʼe mole ʼaoga ke tou kumi te takitaki ʼa Sehova ʼi tana Folafola, ʼe feala pe ke tou fakatokatoka ʼe tatou totonu ʼotatou fihifihia. Maʼia moka tonu ke tou toʼo fakavilivili he tonu, kapau ʼe tou falala kia Sehova, ʼe mole tou lotohoha anai, pea ʼe tokoni mai anai ke tou maʼu ia te fakasiosio poto.
15. Kotea ʼae ʼe lelei ke tou fai moka tou lau ia te Tohi-Tapu?
15 (4) Ke ke maʼu loto he ʼu vaega Tohi-Tapu. Ka ke lau ia te Tohi-Tapu pea mo ke tokagaʼi he ʼu vaega ʼe fakamahino ai te maʼuhiga ʼae ke ʼaua naʼa tou matataku kae ke tou falala kia Sehova, faiga ke ke maʼu loto ia te ʼu vaega ʼaia. ʼE lelei ke ke lau leʼo lahi, peʼe ke tohi ki he pepa mo ke lau tuʼumaʼu. Neʼe fakatotonu e Sehova kia Sosue ke ina lau tuʼumaʼu ia te tohi ʼo te Lao, ke ina lau leʼo veliveli. Kapau ʼe ina fai feia, ʼe ina maʼu anai ia te poto ʼae ʼe haʼu mai ia Sehova. ʼE ko he ʼu fakamanatu ʼaia mai ia Sehova, ke ʼaua naʼa tou matataku kae ke tou lototoʼa. (Sos. 1:8, 9) ʼE lahi te ʼu vaega ʼi te Tohi-Tapu ʼe ina fakafimalieʼi te loto pea mo fakalotomalohiʼi tatou moka tou tau mo ni aluʼaga fakamataku, mo fakatupu lotohoha.—Pes. 27:1-3; Taag. 3:25, 26.
16. ʼE fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Sehova ia te kokelekasio moʼo fakasiʼisiʼi tatatou lotohoha pea mo tokoni mai ke tou falala kia Sehova?
16 (5) Fakatahi tuʼumaʼu mo te hahaʼi ʼa Sehova. ʼE fakaʼaogaʼi tuʼumaʼu e Sehova ʼotatou tehina mo tuagaʼane moʼo tokoni mai ke ʼaua naʼa tou lotohoha fau kae ke tou falala kia te ia. Ka tou kau ki te ʼu fono, ʼe tou fiafia ʼi te logo ki te ʼu akonaki peʼe ko te ʼu tali ʼae ʼe fai e ʼotatou tehina mo tuagaʼane pea moka tou faipalalau mo natou. (Hep. 10:24, 25) ʼE feala pe ke tou faipalalau mo tahi ʼi te kokelekasio kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. Ka fai mai e hotatou kaumeʼa he ʼu palalau lelei, ʼe ina fakalotomalohiʼi tatou pea mo fakasiʼisiʼi ifo totatou lotohoha.—Taag. 12:25.
17. Ka ke lau ia Hepeleo 6:19, he koʼe ʼe maʼuhiga tatatou ʼamanaki moka tou tau mo ni aluʼaga faigataʼa?
17 (6) Ke malohi tau ʼamanaki. ʼE hage tatatou ʼamanaki “ko he foʼi tau ki ʼotatou maʼuli.” ʼE ina fakafealagia ke tou tutuʼu malohi logo la te ʼu aluʼaga faigataʼa pea mo fakatupu lotohoha. (Lau ia Hepeleo 6:19.) Fakakaukauʼi ia te ka haʼu taulekaleka ʼae ʼe fakapapau mai e Sehova. (Esa. 65:17) Fakakaukauʼi pe ʼe feafeaʼi anai tou maʼuli ʼi te malama foʼou. ʼE mole kei ke tuʼania anai ki he meʼa. (Mik. 4:4) Pea tahi, ka ke palalau ki te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo tau ʼamanaki, ʼe toe ʼaʼasili malohi tau tui ki ai. Koia, ke ke faʼafai ʼi te gaue faifakamafola pea mo faiako. Ka ke fai feia, ʼe ke “tui papau ai ki te ʼamanaki ʼo kaku ki te fakaʼosi.”—Hep. 6:11.
18. Kotea ʼae ka hoko mai anai? Pea kotea ʼae ʼe tokoni mai anai ke tou lava tauʼi te ʼu aluʼaga ʼaia?
18 Kua vave hoko mai te fakaʼosi ʼo te malama ʼaeni, pea ʼe mahino ia ʼe hoko putuputu anai he ʼu aluʼaga ʼe fakatupu lotohoha. Koia ʼe fakalotomalohiʼi ai tatou ʼaki te koga tohi ʼo te taʼu 2021, ke ʼaua naʼa tou matataku moka hoko mai te ʼu aluʼaga ʼaia, pea ke ʼaua naʼa tou falala ki totatou malohi kae ke tou falala kia Sehova. Kapau ʼe tou fai feia, ʼe tou lava tauʼi anai te ʼu aluʼaga ʼaia. ʼI te ʼu mahina ʼae ka hoko mai, tou fakaha ʼi totatou maʼuli, ʼe tou tui ki te ʼu palalau ʼaeni neʼe fai e Sehova: “ʼE kotou malohi anai he ʼe mole kotou lotohoha kae ʼe kotou lotofalala.”—Esa. 30:15, MN.
KATIKO 8 Ko Totatou Holaʼaga Ko Sehova
^ pal. 5 Ia ʼaho nei, ʼe lahi te ʼu aluʼaga ʼe fakatupu lotohoha. Pea ʼe tou iloʼi, ʼe ʼi ai te tahi atu ʼu aluʼaga ʼe hoko mai anai ʼi te ka haʼu. Koia ʼe fakaha mai ʼi te koga tohi ʼo te taʼu 2021, ia te maʼuhiga ʼae ke tou falala tuʼumaʼu kia Sehova. ʼE tou vakaʼi anai ʼi te alatike ʼaeni pe ʼe feafeaʼi hatatou maʼuliʼi ia te ʼu tokoni ʼae ʼe tuʼu ʼi te vaega ʼaia.
^ pal. 5 ʼE ʼi ai ʼihi tehina mo tuagaʼane ʼe natou lotohoha ʼaupito ʼuhi ko te mahaki ʼulu. ʼE mole ko te faʼahiga hoha ʼaia ʼae neʼe fia palalau ki ai ia Sesu.
^ pal. 63 FAKAMATALA ʼO TE ʼU PĀKI: (1) Ko he tuagaʼane ʼe lotohoha pea ʼe faikole ʼi te ʼaho katoa.
^ pal. 65 FAKAMATALA ʼO TE ʼU PĀKI: (2) ʼI te temi kai, ʼe ina kumi te tokoni ʼa Sehova ʼi tana Folafola.
^ pal. 67 FAKAMATALA ʼO TE ʼU PĀKI: (3) ʼE metitasio ki te ʼu faʼifaʼitakiʼaga lelei mo kovi ʼae ʼi te Tohi-Tapu.
^ pal. 69 FAKAMATALA ʼO TE ʼU PĀKI: (4) ʼE ina tohi ki he kiʼi pepa ia he vaega Tohi-Tapu ʼe ina fia maʼu loto, ʼo ina pulusi ki tana ʼaisi.
^ pal. 71 FAKAMATALA ʼO TE ʼU PĀKI: (5) ʼE fiafia ʼi te faifakamafola mo tona kiʼi tehina.
^ pal. 73 FAKAMATALA ʼO TE ʼU PĀKI: (6) ʼE metitasio ki te ʼu fakapapau ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te ka haʼu, ʼo malohi ai tana ʼamanaki.