1. Kotea ʼe tou iloʼi ʼo ʼuhiga mo te famili ʼo Sakopo?

KO SAKOPO neʼe ko te tehina ʼo Sesu. Pea neʼe lahilahi ake ʼi he famili neʼe tauhi agatonu kia Sehova. * Neʼe ʼofa ʼana matuʼā ko Sosefo mo Malia kia Sehova pea neʼe nā tauhi kia te ia mo tonā loto katoa. Pea tahi, ʼe liliu anai tona taʼokete ko te Mesia. Neʼe ko he pilivilesio lahi kia ia tana kau ʼi te famili ʼaia.

2. He koʼe neʼe fakaʼapaʼapa ia Sakopo ki tona taʼokete?

² Neʼe lahi te ʼu tupuʼaga ke fakaʼapaʼapa ai ia Sakopo ki tona taʼokete. (Mat. 13:55) Ohage la, neʼe kua iloʼi lelei e Sesu te Tohi-Tapu ʼi tona taʼu 12 pea neʼe punamaʼuli te kau takitaki lotu ʼo Selusalemi, ʼae neʼe ko he ʼu tagata neʼe ako. (Luka 2:46, 47) ʼE lagi neʼe gaue fakatahi ia Sakopo mo Sesu ʼi te faipapa. Kapau koia, neʼe lagi ina iloʼi lelei tona taʼokete. Neʼe tau ui fenei e te tehina ko Nathan H. Knorr: “ ʼE lahi te ʼu faʼahi ʼe tou iloʼi ʼo ʼuhiga mo he tahi moka tou gaue fakatahi mo ia.” * Neʼe lagi toe tokagaʼi e Sakopo “neʼe tuputupu pe ia Sesu ʼi te poto, mo te faʼahi fakasino, pea mo tona ʼofainaʼi e te ʼAtua pea mo te hahaʼi.” (Luka 2:52) Koia, ʼe feala pe ke tou manatu neʼe liliu ko te ʼuluaki tisipulo ʼa Sesu. Kae neʼe mole ko te aluʼaga ʼaia neʼe hoko.

3. Neʼe liliu koa ia Sakopo ko he tisipulo ʼi te kamata faifakamafola ʼa Sesu?

³ ʼI te faifakamafola ʼa Sesu ʼi te kele, neʼe heʼeki liliu ia Sakopo ko hana tisipulo. (Soa. 7:3-5) ʼE lagi neʼe kau ia Sakopo  ia natou ʼo te famili ʼae neʼe natou manatu “kua ʼulu vale ia” Sesu. (Mko. 3:21) Pea ʼe mole fakaha ʼi te Tohi-Tapu neʼe nofo ia Sakopo mo tanatou faʼe ko Malia, ʼi te temi ʼae neʼe matehi ai Sesu ʼi te pou fakamamahi.—Soa. 19:25-27.

4. Kotea ka tou talanoa ki ai ʼi te alatike ʼaeni?

⁴ Ki muli age, neʼe tui ia Sakopo kia Sesu pea neʼe liliu ko he tahi ʼe fakaʼapaʼapaʼi ʼi te kokelekasio. ʼI te alatike ʼaeni, ʼe tou vakaʼi anai aluʼaga ʼe lua ʼe feala ke tou ako mai tana faʼifaʼitaki: (1) he koʼe ʼe tonu ke tou agavaivai, pea (2) ʼe feafeaʼi hatatou liliu ko ni faiako lelei?

5. Kotea ʼae neʼe fai e Sakopo ʼi te ha age ʼa Sesu ki ai hili tona fakatuʼuake?

⁵ Ko ʼanafea ʼae neʼe liliu ai ia Sakopo ko he tisipulo ʼa Sesu? Hili te fakatuʼuake ʼo Sesu, “neʼe ha kia Sakopo, pea ki te kau apositolo fuli.” (1 Ko. 15:7) ʼI te ʼosi felaveʼi ʼaia ʼa Sakapo mo Sesu, neʼe liliu leva ko hana tisipulo. Neʼe fakatahi mo te kau apositolo ʼi tanatou fakatalitali ke natou maʼu te laumalie maʼoniʼoni ʼae neʼe fakapapauʼi age. Neʼe natou nonofo ʼi he koga fale ʼi te lau fata, ʼi Selusalemi. (Gaue 1:13, 14) Ki muli age, neʼe fiafia ia Sakopo ʼi tana kau ki te Kolesi Pule ʼo te ʼuluaki sekulo. (Gaue 15:6, 13-22; Kal. 2:9) Pea ʼi muʼa ʼo te taʼu 62 H.T.S., * neʼe ina tohi ʼaki te takitaki ʼa te ʼAtua he tohi ki te kau fakanofo. Pea ʼe kei ʼaoga kia tatou te tohi ʼaia ia ʼaho nei, tatau aipe pe ʼe tou maʼu te ʼamanaki ki te maʼuli ʼi selo peʼe ʼi te kele. (Sakp. 1:1) Neʼe tohi e te tagata faihisitolia Sutea ko Flavius Josèphe, neʼe fakatotonu e te Pelepitelo Lahi ko Ananiasi, te foha ʼo Anasi, ke matehi ia Sakopo. Neʼe nofo agatonu ia Sakopo kia Sehova ʼo kaku ki tona mate.

6. He koʼe neʼe mole hage ia Sakopo ko te kau takitaki lotu ʼo tona temi?

⁶Neʼe agavaivai ia Sakopo. He koʼe ʼe tou ui te faʼahi ʼaia? Neʼe mole hage ia Sakopo ko te tokolahi ʼo te kau takitaki lotu ʼo tona temi he neʼe ina tali leva ia Sesu ko te Mesia. ʼI te sio ʼa Sakopo ki te ʼu fakamoʼoni lelei ʼae ko Sesu ʼe ko te ʼAlo ʼo te ʼAtua, neʼe ina tali ʼaki he agavaivai. Kae neʼe mole feia te kau pelepitelo pule ʼo Selusalemi. Ohage la, neʼe natou ui neʼe mole fakatuʼuake e Sesu ia Lasalo. Neʼe mole natou fakamoʼoni neʼe fekauʼi ifo e Sehova ia Sesu. Kae neʼe faiga natou ke natou matehi ia Sesu mo Lasalo. (Soa. 11:53; 12:9-11) Ki muli age, ʼi  te fakatuʼuake ʼo Sesu, neʼe natou fonofono ke mole natou fakaha te moʼoni ki te hahaʼi. (Mat. 28:11-15) Neʼe fialahi te kau takitaki lotu ʼaia, koia neʼe mole natou tali ai te Mesia.

7. He koʼe ʼe tonu ke tou liʼaki te fialahi?

⁷Te ako ʼe tou taʼofi: ʼAua naʼa ke fialahi kae ke ke haga tuku ia Sehova ke ina akoʼi koe. ʼE feala pe ke tou fakata te fialahi ki he mahaki. Ka tou mahaki pea ʼe feala ke mole haʼele lelei te ta ʼo totatou mafu. Pea ʼe toe feia pe mo te fialahi, ʼe feala ke mole tou fia fakalogo ki te takitaki ʼa Sehova. Neʼe fialahi te kau Faliseo koia ʼae neʼe mole natou fia tui ai ki te ʼu fakamoʼoni ʼae neʼe maʼu e Sesu te laumalie ʼo te ʼAtua pea ʼe ko ia te ʼAlo ʼo te ʼAtua. (Soa. 12:37-40) Neʼe mole lelei tanatou aga ʼaia he ʼe mole natou maʼu anai te maʼuli heʼe gata. (Mat. 23:13, 33) Koia, ʼe maʼuhiga ʼaupito ke tou tuku te Folafola ʼa te ʼAtua mo tona laumalie maʼoniʼoni ke ina fetogi totatou ʼuluagaaga pea mo takitaki ʼatatou manatu pea mo ʼatatou tonu. (Sakp. 3:17) Neʼe agavaivai ia Sakopo koia neʼe ina tuku ai ia Sehova ke ina akoʼi ia ia. ʼI tana maʼu te kalitate ʼaia, neʼe liliu ai ko he tagata faiako faiva. Pea ʼe tou vakaʼi anai te faʼahi ʼaia.

8. Kotea ʼe tokoni mai anai ke tou liliu ko ni faiako lelei?

⁸ Neʼe mole fai e Sakopo ni ako maʼuhiga. Neʼe manatu te kau takitaki lotu ʼo tona temi, ʼe hage ia ia ko te ʼu apositolo ko Petelo mo Soane. Neʼe natou ui “neʼe mole nā ako pea neʼe ko he ʼu tagata neʼe mole maʼuhiga.” (Gaue 4:13) Kae neʼe liliu ia Sakopo ko he faiako lelei, ohage pe ko tatatou tokagaʼi moka tou lau tana tohi. ʼE lagi ʼe tou hage ko Sakopo. Neʼe lagi mole tou ako ke feafeaʼi kae ʼe feala ke tou liliu ko ni faiako lelei ʼaki te tokoni ʼo te laumalie ʼo Sehova pea mo te ako ʼae ʼe ina foaki mai ʼi tana kautahi. Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼa Sakopo ʼi tona ʼuhiga faiako pea mo te ʼu ako maʼa tatou.

9. Neʼe feafeaʼi te faʼahiga faiako ʼa Sakopo?

⁹Neʼe mole fakaʼaogaʼi e Sakopo ni kupu peʼe ko ni fakamahino ʼe faigataʼa. Ko natou fuli ʼae neʼe natou fakalogo ki te lau ʼo tana tohi, neʼe natou mahino atu aipe ki te meʼa  ʼae ʼe tonu ke natou fai pea mo tona faʼahiga maʼuliʼi. Ohage la, neʼe lotolelei te kau Kilisitiano ke natou katakiʼi te ʼu aga heʼe faitotonu ʼo mole natou iita ki he tahi. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi neʼe mahino gafua ia te faʼahiga faiako ʼa Sakopo. Neʼe ina tohi fenei: “ ʼE tou tala ʼe fiafia ia natou ʼae neʼe faʼa kataki. Neʼe kotou logo ki te faʼa kataki ʼa Sopo pea, ʼuhi ko te meʼa ʼae neʼe fai e Sehova maʼa ia, neʼe kotou iloʼi ai ko Sehova ʼe ʼofa mamahi pea mo manavaʼofa.” (Sakp. 5:11) ʼE ke tokagaʼi neʼe fakatafito e Sakopo te ʼu manatu ʼae neʼe ina akoʼi ki ʼona tehina ki te Tohi-Tapu. Neʼe ina fakaʼaogaʼi te Folafola ʼa te ʼAtua ke mahino te hahaʼi ʼae neʼe fakalogo ki ai ʼe fakapale tuʼumaʼu e Sehova ia natou ʼae ʼe agatonu kia te Ia, ohage ko Sopo. Neʼe ina fakaʼaogaʼi ni kupu pea mo he fakamahino ʼe mahino gafua. ʼI tana fai te faʼahi ʼaia, neʼe mole ina loto ke vikiʼi ia ia kae ke fakakololiaʼi ia Sehova.

10. ʼE tou faʼifaʼitaki feafeaʼi ia Sakopo moka tou faiako?

¹⁰Te ako ʼe tou taʼofi: Ke mahino gafua te logo ʼae ʼe ke fakaha pea ke fakatafito ki te Folafola ʼa te ʼAtua. Ka tou faiako, ʼe mole tonu ke tou faiga ke tou fakaha age ki ʼatatou ako ʼe lahi te ʼu meʼa ʼe tou iloʼi. Kae ʼe tonu ke tou fakaha age te ʼu meʼa fuli ʼae ʼe iloʼi e Sehova pea mo tana tokaga moʼoni kia natou. (Loma 11:33) ʼE feala ke tou fakahoko te faʼahi ʼaia, ʼo tou fakatafito tuʼumaʼu ki te Tohi-Tapu. Ohage la, ʼe mole tou ui age anai ki ʼatatou ako te meʼa ʼae ka tou fai. Kae ʼe tou tokoni anai kia natou ke natou fakakaukauʼi te ʼu faʼifaʼitaki ʼo natou ʼi te Tohi-Tapu. Pea ʼe feala ke natou mahino ai ki te faʼahiga manatu ʼa Sehova mo te ʼu meʼa ʼae ʼe ina logoʼi. Kapau ʼe tou fai feia, ʼe natou maʼuliʼi anai te ʼu meʼa ʼae ʼe natou ako he ʼe natou fia fakafiafiaʼi ia Sehova kae mole ko tatou.

11. Kotea te ʼu vaivaiʼaga neʼe tauʼi e ʼihi tehina mo tuagaʼane? Ka tou lau ia Sakopo 5:13-15, kotea te ʼu tokoni neʼe foaki e Sakopo ki te ʼu tehina mo tuagaʼane?

¹¹Neʼe mahino ia Sakopo ki te ʼu aluʼaga ʼe hoko. ʼI tana tohi, neʼe mahino ki te ʼu vaivaiʼaga ʼae neʼe tauʼi e ʼona tehina. Koia ʼae neʼe ina fakamahino lelei age kia natou ia tona faʼahiga tauʼi. Ohage la, ko ʼihi tehina mo tuagaʼane, neʼe tuai tanatou maʼuliʼi te ʼu tokoni. (Sakp. 1:22) Ko ʼihi neʼe natou fakapalatahi, neʼe leleiʼia pe natou te kau maʼu koloa. (Sakp. 2:1-3) Pea ko ʼihi leva ia, neʼe mole natou lava puleʼi ʼonatou ʼalelo. (Sakp. 3:8-10) Neʼe mole lelei ʼanatou aga ʼaia kae neʼe iloʼi e Sakopo ʼe feala ke fai e ʼona tehina mo tuagaʼane ni fetogi. ʼAki he agalelei, neʼe ina foaki fakahagatonu he ʼu tokoni pea mo fakalotomalohiʼi ia natou ʼae neʼe vaivai ʼi te faʼahi fakalaumalie. Neʼe tokoni kia natou ke natou olo ʼo kumi te tokoni ʼa te kau tagata ʼafeā.—Lau ia Sakopo 5:13-15.

12. ʼE feafeaʼi hatatou maʼu ni manatu ʼe lelei moka tou tokoni ki ʼatatou ako?

¹²Te ako ʼe tou taʼofi: Ke ke mahino ki te ʼu aluʼaga mo ke maʼu he manatu lelei ʼo ʼuhiga mo ʼihi. Tokolahi ʼo ʼatatou ako ʼe faigataʼa tanatou maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼae ʼi te Tohi-Tapu. (Sakp. 4:1-4) ʼE lagi ʼaoga he temi ke natou liʼaki he ʼu agamahani ʼe mole lelei pea mo maʼu te ʼu kalitate Fakakilisitiano. Koia, tou faʼifaʼitakiʼi ia Sakopo. ʼE tonu ke tou lototoʼa ʼo fakaha age te ʼu faʼahi ʼae ʼe tonu ke natou fetogi ai. ʼE tonu ke tou toe maʼu he ʼu manatu ʼe lelei. Tou falala ʼe taki mai anai e Sehova kia te ia te hahaʼi agavaivai pea ʼe ina foaki age anai te malohi ke natou fai ni fetogi ʼi ʼonatou maʼuli.—Sakp. 4:10.

13. Ka tou lau ia Sakopo 3:2 mo te nota, kotea ʼae neʼe mahino ki ai ia Sakopo?

¹³Neʼe mole manatu ia Sakopo ʼe maʼoluga age ia ʼi ʼihi. Neʼe mole manatu ʼe maʼoluga age ʼi ʼona tehina mo tuagaʼane he neʼe tau  tehina mo Sesu pea neʼe ʼi ai ʼana gaue maʼuhiga ʼi te kokelekasio. Kailoa ia. Neʼe ina ui ʼo ʼuhiga mo ʼihi tehina ʼe ko ‘ ʼona tehina ʼofaina.’ (Sakp. 1:16, 19; 2:5) Neʼe mole ina loto ke manatu ʼihi ʼe ko he tahi ʼe haohaoa. Kae neʼe ina tohi fenei: “ ʼE lahi te ʼu lakaga ʼe tou lakahala fuli ai.”—Lau ia Sakopo 3:2 pea mo te nota.

14. He koʼe ʼe tonu ke tou mahino ʼe tou toe fai mo tatou ni lakahala?

¹⁴Te ako ʼe tou taʼofi: Manatuʼi ʼe tou agahala fuli. ʼE mole tonu ke tou manatu ʼe tou maʼoluga age ʼi ʼatatou ako. Kotea tona tupuʼaga? Kapau ʼe tou faiga ke manatu ʼatatou ako ʼe mole tou fai ni lakahala, ʼe natou lotovaivai anai he ʼe natou manatu ʼe mole feala ke natou fakalogo ki te ʼAtua. Kae tou fakaha kia natou ʼe mole faigafua tuʼumaʼu te maʼuliʼi ʼo te ʼu pelesepeto pea mo fakamahino age neʼe tokoni mai ia Sehova ke tou fai ni fetogi ʼi totatou maʼuli. Kapau ʼe tou fai feia, pea ʼe feala ke natou feuiʼaki ʼe toe feala pe mo matou ke matou tauhi kia Sehova.

15. Ka tou lau ia Sakopo 3:2-6, 10-12, kotea te ʼu faʼifaʼitaki neʼe fakaʼaogaʼi e Sakopo?

¹⁵Neʼe fakaʼaogaʼi e Sakopo he ʼu faʼifaʼitaki ʼe logo loto. ʼE moʼoni, neʼe takitaki e te ʼAtua tana fai ia tana tohi. Kae neʼe toe lahi te ʼu faʼahi neʼe ina ako mai te ʼu faʼifaʼitaki ʼae neʼe fakaʼaogaʼi e tona taʼokete ko Sesu. ʼE mahino gafua te ʼu faʼifaʼitaki mo te ʼu ako ʼae ʼe tou maʼu ʼi tana tohi.—Lau ia Sakopo 3:2-6, 10-12.

16. He koʼe ʼe tonu ke tou fakaʼaogaʼi he ʼu faʼifaʼitaki ʼe lelei?

¹⁶Te ako ʼe tou taʼofi: Fakaʼaogaʼi he ʼu faʼifaʼitaki ʼe lelei. Ka ke fakaʼaogaʼi he ʼu faʼifaʼitaki ʼe lelei, ʼe ke tokoni ki te hahaʼi ke natou fakakaukauʼi te meʼa ʼae ʼe ke akoʼi age pea mo manatuʼi te ʼu moʼoni Fakatohi-tapu. Neʼe faiva ia Sesu ʼi te fai ʼo te faʼahi ʼaia, pea neʼe muliʼi e tona tehina ko Sakopo tana faʼifaʼitaki. Tou vakaʼi leva he faʼifaʼitaki ʼe tou maʼu ʼi tana tohi pea he koʼe ʼe lelei te faʼifaʼitaki ʼaia.

17. He koʼe ʼe lelei te faʼifaʼitaki ʼae ʼe talanoa ki ai ia Sakopo 1:22-25?

¹⁷ Lau ia Sakopo 1:22-25. He koʼe ʼe lelei te faʼifaʼitaki ʼo te sioʼata ʼae neʼe fakaʼaogaʼi e Sakopo? Neʼe ina fia fakaha ia he ako maʼuhiga. Kapau ʼe tou loto ke fua lelei kia tatou te lau ʼo te Tohi-Tapu, ʼe mole tonu ke gata pe ʼi tatatou lau. Kae ʼe tonu ke tou maʼuliʼi. Koia, neʼe filifili e Sakopo he faʼifaʼitaki ʼe feala ke mahino gafua ki ai ia natou  ʼae ʼe fakalogo age. Neʼe ko te faʼifaʼitaki ʼo he tagata ʼe faisioʼata. Kotea te ako ʼae neʼe ina fia fakaha? ʼE faikehe anai moka ʼe faisioʼata he tagata pea mo ina tokagaʼi he meʼa ʼe tonu ke fetogi kae ʼe mole ina fai. Pea ʼe toe feia pe moka ʼe tou lau te Folafola ʼa te ʼAtua. ʼE tou sio pe ʼe tonu ke tou fai he ʼu fetogi ʼi totatou ʼuluagaaga kae ʼe mole tou fai he meʼa. ʼE mahino ia, ʼe ko he agavale anai.

18. Kotea te ʼu aluʼaga ʼe tolu ʼe tonu ke tou fai moka tou fakaʼaogaʼi he faʼifaʼitaki?

¹⁸ Ka ke fakaʼaogaʼi he faʼifaʼitaki, ʼe feala ke ke faʼifaʼitakiʼi ia Sakopo. ʼO feafeaʼi? ʼAki hau fai te ʼu aluʼaga ʼaeni ʼe tolu: (1) ʼE tonu ke alu tahi te faʼifaʼitaki ʼae ʼe ke fia fakaʼaogaʼi mo te ako ʼae ʼe ke fia fakaha. (2) ʼE tonu ke mahino gafua tau faʼifaʼitaki. (3) ʼE tonu ke ke fakamahino lelei te ako ʼae ʼe ke loto ke ina taʼofi. Kapau ʼe faigataʼa kia koe tau maʼu he ʼu faʼifaʼitaki ʼe lelei, vakaʼi te Index des publications des Témoins de Jéhovah ʼi te Fakafalani. ʼE ke alu anai ki te kupu tafito “Exemples” (He ʼu Faʼifaʼitaki), pea ʼe lahi anai te ʼu faʼifaʼitaki ʼe feala tau fakaʼaogaʼi. Kae manatuʼi ʼe hage pe te ʼu faʼifaʼitaki ʼae ʼe ke fakaʼaogaʼi ko he mikolo, ko tona fakaʼuhiga, ʼe fakaha lelei ai anai te ʼu ako ʼae ʼe ke fia fakaha age. Koia, tokaga ʼo fakaʼaogaʼi he ʼu faʼifaʼitaki ki te ʼu manatu tafito pe. ʼE tou iloʼi kapau ʼe tou faiga ke tou liliu ko ni faiako faiva he ʼe mole tou loto ke fakamaʼuhigaʼi tatou kae ke tou tokoni ki te tokolahi ke natou kau ki te famili ʼo Sehova.

19. ʼE tou fakaha feafeaʼi ʼe tou ʼoʼofa ʼi ʼotatou tehina mo tuagaʼane?

¹⁹ Neʼe mole tou maʼu te pilivilesio ʼae ke tou lahilahi ake mo hotatou taʼokete ʼe haohaoa. Kae ʼe tou maʼu fuli te pilivilesio ʼae ke tou tauhi fakatahi kia Sehova mo he foʼi famili ko ni tehina mo tuagaʼane. ʼE feala ke tou fakaha totatou ʼofa kia natou, ʼo tou fakatahi mo natou ke tou feiloiloʼiʼaki, pea mo faifakamafola mo faiako fakatahi mo natou. Koia, tou faʼifaʼitakiʼi te faʼahiga manatu ʼa Sakopo, mo tana aga pea mo tana faʼahiga faiako. Pea ʼe tou fakakololiaʼi anai tatatou Tamai ʼae ʼe fonu ʼi te ʼofa, pea mo tokoni anai ki te hahaʼi ʼae ʼe natou fia kumi moʼoni ia Sehova.